strong zhōu shì zōng shàn wèi sòng zǔ strong
周世宗禅位宋祖
dāng rì, shì zōng bīng xíng zhī cì, dàn jiàn jīng qí bì rì, jiàn jǐ níng shuāng, rén rú měng hǔ, mǎ sài fēi biāo. bù rì yǐ zhì zé zhōu, ān xià yíng zhài. běi hàn zhī bīng, tún yú gāo píng zhī nán, shì zōng mìng qián fēng jī zhī, běi hàn bīng tuì shí lǐ. zhōu shì zōng yí qí dùn qù, cuī zhū jūn jí jìn. hòu jūn wèi zhì, zhòng xīn wēi jù, ér shì zōng zhì qì yì ruì, nǎi mìng bái zhòng zàn lǐ zhòng jìn, jiāng zuǒ jūn jū xī fán ài néng hé huī, jiāng yòu jūn jū dōng xiàng xùn shǐ yàn chāo, jiāng jīng qí jū zhōng zhāng yǒng dé, jiāng jìn bīng zì wèi. liǎng zhèn duì yuán, zhōu jiāng chū mǎ, běi hàn jiāng yáng yǎn tǐng qiāng lái yíng. liǎng xià hé zhàn wèi jiǔ, hū jiàn zhōu zhī yòu jūn fán ài néng hé huī yǐn qí bīng xiān zǒu, yú bīng dà kuì, yuē yǒu yī qiān yú rén, jiē jiě jiǎ shēng hū wàn suì, jiàng yú běi hàn.
当日,世宗兵行之次,但见旌旗蔽日,剑戟凝霜,人如猛虎,马赛飞彪。不日已至泽州,安下营寨。北汉之兵,屯于高平之南,世宗命前锋击之,北汉兵退十里。周世宗疑其遁去,催诸军亟进。后军未至,众心危惧,而世宗志气亦锐,乃命白重赞、李重进,将左军居西;樊爱能、何徽,将右军居东;向训、史彦超,将精骑居中;张永德,将禁兵自卫。两阵对圆,周将出马,北汉将杨兖挺枪来迎。两下合战未久,忽见周之右军樊爱能、何徽引骑兵先走,余兵大溃,约有一千余人,皆解甲声呼万岁,降于北汉。
shì zōng jiàn bīng shì wēi jí, suì qīn mào shǐ shí, yǐn bīng dū zhàn, sù wèi jiāng zhào kuāng yìn wèi tóng liè yuē:" zhǔ wēi rú cǐ, wú ān dé bù zhì sǐ hū?" zhòng jiē mò rán wèi dá.
世宗见兵势危急,遂亲冒矢石,引兵督战,宿卫将赵匡胤谓同列曰:“主危如此,吾安得不致死乎?”众皆默然未答。
kuāng yìn yòu wèi jìn bīng jiāng zhāng yǒng dé yuē:" wú guān zéi qì jiāo bào rú cǐ, lì zhàn kě pò yě! gōng jí yǐn bīng chéng gāo xī chū wèi zuǒ yì, wǒ wèi yòu yì, liǎng xià jiā gōng, guó jiā ān wēi, zài cǐ yī jǔ!" yǒng dé cóng zhī. yú shì, èr rén gè shuài jīng bīng èr qiān chū zhàn. kuāng yìn cǐ shí shēn xiān shì zú, zhòng bīng wú bù yī dāng bǎi. běi hàn bīng dà bài, yáng yǎn yì bù gǎn yuán, běi hàn zhǔ shōu bīng běi zǒu, jǐn dé shēng rù jìn yáng. cǐ shí, shā dé hàn bīng shī mǎn shān gǔ, wěi qì yù wù jí zī zhòng qì xiè zhī lèi, bù kě shèng jì.
匡胤又谓禁兵将张永德曰:“吾观贼气骄暴如此,力战可破也!公急引兵乘高西出为左翼,我为右翼,两下夹攻,国家安危,在此一举!”永德从之。于是,二人各帅精兵二千出战。匡胤此时身先士卒,众兵无不一当百。北汉兵大败,杨兖亦不敢援,北汉主收兵北走,仅得生入晋阳。此时,杀得汉兵尸满山谷,委弃御物及辎重器械之类,不可胜纪。
shì xī, shì zōng yě sù, dé bù bīng zhī jiàng dí zhě jiē shā zhī. fán ài néng děng, wén zhōu bīng dà huò quán shèng, yǔ shì zú shāo shāo fù huán, shì zōng yù sù jiàng lìng, jí shōu ài néng hé huī jí bù xià qī qiān yú rén. zé zhī yuē:" rǔ bèi jiē lèi cháo sù jiàng, fēi bù néng zhàn, jīn wàng fēng bēn táo zhě wú tā, shì yù yǐ zhèn wèi qí huò, mài yǔ liú chóng qǐng gōng ěr!" zhū jiàng mò rán bù dá. zhōu shì zōng dà nù, hè lìng wǔ shì, tuī chū jìn jiē zhǎn zhī. zì shì jiāo jiāng duò zú, shǐ zhī suǒ jù, bù xíng gū xī zhī zhèng yǐ. yǒu shī wèi zhèng:
是夕,世宗野宿,得步兵之降敌者皆杀之。樊爱能等,闻周兵大获全胜,与士卒稍稍复还,世宗欲肃将令,即收爱能、何徽及部下七千余人。责之曰:“汝辈皆累朝宿将,非不能战,今望风奔逃者无他,是欲以朕为奇货,卖与刘崇请功耳!”诸将默然不答。周世宗大怒,喝令武士,推出尽皆斩之。自是骄将惰卒,始知所惧,不行姑息之政矣。有诗为证:
wǔ dài fēn fēn jī ruò yú, jiāo jūn mài zhǔ zhǔ wú zhī.
五代纷纷积弱余,骄军卖主主无知。
gāo píng zì shì fán hé zhǎn, cóng cǐ jūn róng yǒu zhàng fū!
高平自是樊何斩,从此军容有丈夫!
shì shí, yǒng dé shèng chēng kuāng yìn zhì yǒng, zhuó wèi diàn qián dōu yú hòu. cǐ shí, xiǎn dé liù nián qiū bā yuè chū yī rì, hū qǐ dà fēng, jiāng hǎi téng yǒng, píng dì shuǐ shēn shù chǐ, zhōu tài zǔ líng shàng sōng bǎi, jìn jiē bá qǐ, zhí cóng kōng zhōng fēi lái biàn chéng nán mén wài, dào zhuō yú nán lù. yīn cǐ, shì zōng shòu jīng dé bìng, zhì jiǔ yuè bìng jiàn wēi dǔ. nǎi zhào wèi rén pǔ tóng píng zhāng shì, jiā zhào kuāng yìn wèi diàn qián dōu diǎn jiǎn, yī tóng tīng zhèng. fù zhào zhū chén zhì yù tà qián tuō gū, gèng zhǔ yǐ hòu shì. shì zōng suì bēng, nián sān shí jiǔ suì, zài wèi liù nián.
是时,永德盛称匡胤智勇,擢为殿前都虞候。此时,显德六年秋八月初一日,忽起大风,江海腾涌,平地水深数尺,周太祖陵上松柏,尽皆拔起,直从空中飞来汴城南门外,倒卓于南路。因此,世宗受惊得病,至九月病渐危笃。乃召魏仁浦同平章事,加赵匡胤为殿前都点检,一同听政。复召诸臣至御榻前托孤,更嘱以后事。世宗遂崩,年三十九岁,在位六年。
chū, shì zōng suī zài fān, duō wù tāo huì, jí jí wèi hòu, pò gāo píng zhī kòu, rén jiē fú qí yīng wǔ.
初,世宗虽在藩,多务韬晦,及即位后,破高平之寇,人皆服其英武。
àn wǔ dài shǐ, shì zōng yǐ chái shì zi rù jì dà tǒng, gài zhì cǐ ér zhōu zhī guó xìng yī biàn yān. jí wèi zhī chū, fèn rán yù xuē píng tiān xià, gài niàn luàn shèn ér wàng zhì qiè, zhēn zhōng yuán zhī zhǔ yě. shēn zhì jìn shì zhī bì, qǐ yú wēi lìng zhī bù xíng, shàng líng xià jiàn, shǒu zhū fán hé yǐ zhèng jūn fǎ, gé wǔ shí nián zhī bì zhèng, suì néng biàn ruò wèi qiáng, yīn bài wèi gōng, chéng shèng zhú běi, zhì yú tài yuán. guī ér jiǎn bīng zhěng zhòng, ruì yì jìn qǔ yú shì, nán gē jiāng xī, kè qín fèng, běi qǔ sān guān, wēi wǔ zhī shēng zhèn xiǎng yí xià, kě wèi xióng jié.
按五代史,世宗以柴氏子入继大统,盖至此而周之国姓一变焉。即位之初,愤然欲削平天下,盖念乱甚而望治切,真中原之主也。深知近世之弊,起于威令之不行,上凌下僭,首诛樊、何以正军法,革五十年之弊政,遂能变弱为强,因败为功,乘胜逐北,至于太原。归而简兵整众,锐意进龋于是,南割江西,克秦、凤,北取三关,威武之声振响夷夏,可谓雄杰。
jìn shì yǐ lái, mò zhī yǒu yě. cháng yè dú shū jiàn táng yuán zhěn jūn tián tú, nǎi zhào bān tú fǎ yú tiān xià, shǐ lì mín xiān xí zhī zhī, qī yǐ yī suì, dà jūn tiān xià zhī tián, qí guī mó qǐ xiǎo xiǎo zāi? jī qí zhù yì yuán yuán, liú xīn bāng běn, yú wǔ dài shí èr jūn zhī zhōng, dú chēng wéi zuì! shǐ qí tiān jiǎ zhī yǐ nián, qí chéng jiù gài wèi kě liàng yě!
近世以来,末之有也。尝夜读书见唐元稹均田图,乃诏颁图法于天下,使吏民先习知之,期以一岁,大均天下之田,其规模岂小小哉?迹其注意元元,留心邦本,于五代十二君之中,独称为最!使其天假之以年,其成就盖未可量也!
dāng rì, zhòng chén qǐng tài zǐ zōng xùn jí huáng dì wèi, chēng hào gōng dì. zōng xùn nián fāng qī suì, fàn zhì wèi rén pǔ xiào yī yǐn zhōu gōng fǔ yòu gù shì, fēng zhào kuāng yìn wèi guī dé jié dù shǐ. kuāng yìn zhuō jùn rén yě, fù míng hóng yīn, luò yáng jìn wèi jiàng xiào. qǔ dù shì, shēng kuāng yìn yú jiǎ mǎ yíng, chì guāng mǎn shì, yíng zhōng yì xiāng, jīng yuè bù sàn. shí rén wèi zhī xiāng hái ér yíng. shǎo cóng xīn wén shuō xué. jí zhǎng, róng mào xióng wěi, qì dù huō rú. shì zōng shí zhǎng jūn zhèng fán liù nián, shì zú fú qí ēn wēi, shù cóng zhēng fá, shù lì dà gōng. shì zōng yī rì yú qiè zhōng de shū yī běn, zhōng yún:" diǎn jiǎn zuò tiān zǐ." shì zōng dà jīng. shí zhāng yǒng dé wèi diǎn jiǎn, suì qiān zhī, ér yì yǐ kuāng yìn.
当日,众臣请太子宗训即皇帝位,称号恭帝。宗训年方七岁,范质、魏仁浦效伊尹、周公辅幼故事,封赵匡胤为归德节度使。匡胤涿郡人也,父名弘殷,洛阳禁卫将校。娶杜氏,生匡胤于甲马营,赤光满室,营中异香,经月不散。时人谓之香孩儿营。少从新文说学。及长,容貌雄伟,器度豁如。世宗时掌军政凡六年,士卒服其恩威,数从征伐,树立大功。世宗一日于箧中得书一本,中云:“点检作天子。”世宗大惊。时张永德为点检,遂迁之,而易以匡胤。
shì shí, rén bào hé dōng liú jūn jié lián liáo bīng rù kòu. gōng dì suì mìng kuāng yìn lǐng bīng.
是时,人报河东刘钧结连辽兵入寇。恭帝遂命匡胤领兵。
cǐ shí, zhǔ shǎo guó wēi, zhōng wài shǐ yǒu tuī dài zhī yì. jūn xiào miáo xùn zài yíng zhōng wàng jiàn dōng běi shàng, rì xià fù yǒu yī rì, hēi guāng xiāng dàng, hài rán dà jīng, qiě zhǐ yuē:" cǐ tiān mìng yě!" zhèng zhí huáng hūn zuǒ cè, bīng zhì chén qiáo yì, jūn shì xiāng jù móu yuē:" zhǔ shàng yòu ruò, wǒ děng fèn lì pò dí, shuí zé zhī zhī, bù rú xiān lì diǎn jiǎn wèi tiān zǐ, rán hòu běi zhēng, cǐ wèi shàng cè." zhòng jiē rán zhī. jí rì lì shēng yī hū, jiē tǎn bì xiāng cóng, huán liè dài dàn, ér kuāng yìn zuì wò, shí bù zhī yě. bǐ jí tiān sè wēi míng, jūn shì jiē huán jiǎ zhí bīng, zhí kòu qǐn mén, kuāng yìn jué wù, huāng wèn qí gù. zhū jiàng dá yuē:" mǒu děng wú zhǔ, yuàn cè tài wèi wèi tiān zǐ!" kuāng yìn jīng qǐ pī yī, zhū jiàng xiāng yǔ fú chū, pī yǐ huáng páo, shān hū qí bài, yē zhī shàng mǎ, yōng hái biàn liáng. kuāng yìn cǐ shí jù zhī bù kě, nǎi lǎn pèi shì zhū jiàng yuē:" rǔ děng zì wèi wǒ wèi tiān zǐ, ruò néng cóng wǒ mìng zé kě, bù rán wǒ bù wéi yě!" zhòng jiē xià mǎ guì yuē:" yuàn shòu mìng lìng!" kuāng yìn yuē:" shǎo dì jí tài hòu, wǒ céng běi miàn shì zhī, bù dé jīng fàn. gōng qīng dà chén, jiē wǒ bǐ jiān, bù dé qīn líng. cháo shì fǔ kù, bù dé lǔ lüè. yòng mìng zé zhòng shǎng, bù rán zé zú zhū yǐ!" zhòng jiē nuò nuò lián shēng. yú shì, zhěng jūn zì rén hé mén ér rù, qiū háo wú fàn.
此时,主少国危,中外始有推戴之议。军校苗训在营中望见东北上,日下复有一日,黑光相荡,骇然大惊,且指曰:“此天命也!”正值黄昏左侧,兵至陈桥驿,军士相聚谋曰:“主上幼弱,我等奋力破敌,谁则知之,不如先立点检为天子,然后北征,此为上策。”众皆然之。即日厉声一呼,皆袒臂相从,环列待旦,而匡胤醉卧,实不知也。比及天色微明,军士皆环甲执兵,直叩寝门,匡胤觉悟,慌问其故。诸将答曰:“某等无主,愿策太尉为天子!”匡胤惊起披衣,诸将相与扶出,披以黄袍,山呼齐拜,掖之上马,拥还汴梁。匡胤此时拒之不可,乃揽辔誓诸将曰:“汝等自谓我为天子,若能从我命则可,不然我不为也!”众皆下马跪曰:“愿受命令!”匡胤曰:“少帝及太后,我曾北面事之,不得惊犯。公卿大臣,皆我比肩,不得侵凌。朝市府库,不得掳掠。用命则重赏,不然则族诛矣!”众皆喏喏连声。于是,整军自仁和门而入,秋毫无犯。
shí zhōu shì wèi zhǐ huī shǐ hán tōng, móu shuài zhòng yù zhī, bèi jūn xiào wáng yàn shēng suǒ shā, bìng lù qí qī zǐ. dāng kuāng yìn tuì jū gōng shǔ, zǎi xiàng fàn zhì wáng pǔ yì chóng yuán diàn, jí wén wǔ guān liáo, zhì rì mù shí bān dìng yóu wèi yǒu chán zhào, hàn lín chéng zhǐ táo gǔ suǒ zhuàn chán zhào, chū zhū xiù zhōng, suì yòng zhī. zhì yuē: tiān shēng shù mín, shù zhī sī mù, èr dì tuī gōng ér shàn wèi, sān wáng chéng shí ér gé mìng, qí jí yī yě. yǔ mò xiǎo zi, zāo jiā bù zào, rén xīn yǐ qù, tiān mìng yǒu guī. zī ěr guī dé jūn jié dù shǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn zhào kuāng yìn, bǐng shàng shèng zhī zī, yǒu shén wǔ zhī lüè, zuǒ wǒ gāo zǔ, gé yú huáng tiān, dǎi shì shì zōng, gōng cún nà lù, dōng zhēng xī yuàn, jué jī mào yān! tiān dì guǐ shén, xiǎng yú yǒu dé, ōu gē sòng yù, guī yú zhì rén. yìng tiān shùn rén, fǎ yáo chán shùn, rú shì zhòng fù, yǔ qí zuò bīn. wū hū qīn zāi, zhǐ wèi tiān mìng.
时周侍卫指挥使韩通,谋帅众御之,被军校王彦升所杀,并戮其妻子。当匡胤退居公署,宰相范质、王溥诣崇元殿,集文武官僚,至日暮时班定.犹未有禅诏,翰林承旨陶谷所撰禅诏,出诸袖中,遂用之。制曰:天生庶民,树之司牧,二帝推公而禅位,三王乘时而革命,其极一也。予末小子,遭家不造,人心已去,天命有归。咨尔归德军节度使、殿前都点检赵匡胤,禀上圣之资,有神武之略,佐我高祖,格于皇天,逮事世宗,功存纳簏,东征西怨,厥绩懋焉!天地鬼神,享于有德,讴歌讼狱,归于至仁。应天顺人,法尧禅舜,如释重负,予其作宾。呜呼钦哉,只畏天命。
shàng àn zhōu zhī guó fán sān jūn liǎng xìng, lì jiǔ nián ér sòng xìng yān.
上按周之国凡三君两姓,历九年而宋兴焉。
dú zhào yǐ bì, xuān huī shǐ yǐn kuāng yìn jiù tíng, běi miàn tīng shòu, zǎi xiàng yē shēng chóng yuán diàn, fú gǔn miǎn, jí huáng dì wèi, chēng hào tài zǔ huáng dì, qún chén cháo hè. gǎi zhōu xiǎn dé qī nián wèi jiàn lóng yuán nián, yǐ suǒ lǐng zhèn wèi sòng zhōu guī dé jūn, guó hào yuē sòng. fèng zhōu gōng dì wèi zhèng wáng, fēng dì guāng yì wèi diàn qián dōu yú hóu, fēng zhào pǔ wèi shū mì zhí xué shì. lì tài miào, zhuī dì qí zǔ kǎo, zūn mǔ dù shì wèi huáng tài hòu. dāng rì, tài zǔ shè tài píng yán yàn, dà huì qún chén. zì shì, wén guān wǔ jiàng, jì jì bīn bīn, bù mǎn yú cháo. shàng yǒu yáo shùn zhī fēng, xià yǒu gǔ fù zhī lè. huà shān yǐn tǔ chén bó, wén sòng dài zhōu, xīn rán xǐ yuē:" tiān xià zì cǐ dìng yǐ!" yú jiàn sòng chuán, cǐ biān bù duō lù yě. yì kuáng shī yún:
读诏已毕,宣徽使引匡胤就庭,北面听受,宰相掖升崇元殿,服衮冕,即皇帝位,称号太祖皇帝,群臣朝贺。改周显德七年为建隆元年,以所领镇为宋州归德军,国号曰宋。奉周恭帝为郑王,封弟光义为殿前都虞侯,封赵普为枢密直学士。立太庙,追帝其祖考,尊母杜氏为皇太后。当日,太祖设太平筵宴,大会群臣。自是,文官武将,济济彬彬,布满于朝。上有尧舜之风,下有鼓腹之乐。华山隐土陈搏,闻宋代周,欣然喜曰:“天下自此定矣!”余见宋传,此编不多录也。逸狂诗云:
wǔ dài gān gē wèi xī jiān, luàn chén zéi zǐ hùn zhōng yuán
五代干戈未息肩,乱臣贼子混中原;
lí mín kǔ yuàn tiān xīn nù, hú lǔ jiāo chí shì dào diān.
黎民苦怨天心怒,胡虏交驰世道颠。
diǎn jiǎn shù guī zhēn mìng zhǔ, chén qiáo bīng biàn tài píng nián
点检数归真命主,陈桥兵变太平年;
huáng páo dān zhào xū yú zhì, sān bǎi hóng tú qǐ ǒu rán.
黄袍丹诏须臾至,三百鸿图岂偶然。
hòu xián yǒu shī yún:
后贤有诗云:
fēn fēn wǔ dài luàn lí jiàn, yī dàn yún kāi fù jiàn tiān
纷纷五代乱离间,一旦云开复见天;
cǎo mù bǎi nián xīn yǔ lù, chē shū wàn lǐ jiù shān chuān.
草木百年新雨露,车书万里旧山川。
lì quán yǒu shī yún:
丽泉有诗云:
yòu zhǔ wú zhī shè jì xiū, lín wēi fǔ shǒu zuò jiàng qiú.
幼主无知社稷休,临危俯首作降囚。
yī zhāo dì yè guī yú sòng, rěn chǐ hán xiū rù zhèng zhōu.
一朝帝业归于宋,忍耻含羞入郑州。
zhuō wú zi píng:
卓吾子评:
wǔ dài rì shì gān gē, hú lǔ jiāo chí, luàn zéi héng xíng, zhōng yuán shǐ wú níng yǔ, xìng sòng tài zǔ yī tǒng zhōng huá, qí yì shì dào zhī xìng yú!
五代日事干戈,胡虏交驰,乱贼横行,中原始无宁宇,幸宋太祖一统中华,其亦世道之幸欤!