strong yù yīng dì sì strong
玉英第四
wèi yī yuán zhě, dà shǐ yě. zhī yuán nián zhì zhě, dà rén zhī suǒ zhòng, xiǎo rén zhī suǒ qīng. shì gù zhì guó zhī duān zài zhèng míng, míng zhī zhèng, xìng wǔ shì, wǔ chuán zhī wài, měi è nǎi xíng, kě wèi dé qí zhēn yǐ, fēi zǐ lù zhī suǒ néng jiàn. wéi shèng rén néng shǔ wàn wù yú yī, ér xì zhī yuán yě, zhōng bù jí běn suǒ cóng lái ér chéng zhī, bù néng suì qí gōng. shì yǐ chūn qiū biàn yī wèi zhī yuán, yuán yóu yuán yě, qí yì yǐ suí tiān dì zhōng shǐ yě. gù rén wéi yǒu zhōng shǐ yě, ér shēng bù bì yìng sì shí zhī biàn, gù yuán zhě wèi wàn wù zhī běn, ér rén zhī yuán zài yān, ān zài hu? nǎi zài hu tiān dì zhī qián, gù rén suī shēng tiān qì, jí fèng tiān qì zhě, bù dé yǔ tiān yuán běn tiān yuán mìng ér gòng wéi qí suǒ wéi yě. gù chūn zhēng yuè zhě, chéng tiān dì zhī suǒ wéi yě, jì tiān zhī suǒ wéi ér zhōng zhī yě, qí dào xiāng yǔ gòng gōng chí yè, ān róng yán nǎi tiān dì zhī yuán? tiān dì zhī yuán, xī wèi yú cǐ? è shī yú rén? dà qí guàn chéng yì zhī lǐ yǐ. shì gù chūn qiū zhī dào, yǐ yuán zhī shēn, zhèng tiān zhī duān, yǐ tiān zhī duān, zhèng wáng zhī zhèng, yǐ wáng zhī zhèng, zhèng zhū hóu zhī jí wèi, yǐ zhū hóu zhī jí wèi, zhèng jìng nèi zhī zhì, wǔ zhě jù zhèng, ér huà dà xíng. fēi qí wèi ér jí zhī, suī shòu zhī xiān jūn, chūn qiū wēi zhī, sòng móu gōng shì yě fēi qí wèi bù shòu zhī xiān jūn, ér zì jí zhī, chūn qiū wēi zhī, wú wáng liáo shì yě suī rán, gǒu néng xíng shàn dé zhòng, chūn qiū fú wēi, wèi hóu jìn yǐ lì shū zàng shì yě jù bù yí lì, ér sòng móu shòu zhī xiān jūn ér wēi, wèi xuān fú shòu xiān jūn ér bù wēi, yǐ cǐ jiàn de zhòng xīn zhī wèi dà ān yě. gù qí huán fēi zhí fú shòu zhī xiān jūn yě, nǎi lǜ fú yí wèi jūn zhě ér lì, zuì yì zhòng yǐ, rán ér zhī kǒng jù, jìng jǔ xián rén ér yǐ zì fù gài, zhī bù bèi yào méng, yǐ zì jiān huàn yě, suì wèi xián jūn, ér bà zhū hóu shǐ qí huán bèi è, ér wú cǐ měi, dé miǎn shā lù nǎi xìng yǐ, hé bà zhī yǒu! lǔ huán wàng qí yōu, ér huò dǎi qí shēn qí huán yōu qí yōu, ér lì gōng míng. tuī ér sàn zhī, fán rén yǒu yōu ér bù zhī yōu zhě, xiōng, yǒu yōu ér shēn yōu zhī zhě, jí. yì yuē:' fù zì dào, hé qí jiù.' cǐ zhī wèi yě. pǐ fū zhī fǎn dào yǐ chú jiù, shàng nán, rén zhǔ zhī fǎn dào yǐ chú jiù shén yì. shī yún:' dé yóu rú máo.' yán qí yì yě.
谓一元者,大始也。知元年志者,大人之所重,小人之所轻。是故治国之端在正名,名之正,兴五世,五传之外,美恶乃形,可谓得其真矣,非子路之所能见。惟圣人能属万物于一,而系之元也,终不及本所从来而承之,不能遂其功。是以春秋变一谓之元,元犹原也,其义以随天地终始也。故人唯有终始也,而生不必应四时之变,故元者为万物之本,而人之元在焉,安在乎?乃在乎天地之前,故人虽生天气,及奉天气者,不得与天元、本天元命、而共违其所为也。故春正月者,承天地之所为也,继天之所为而终之也,其道相与共功持业,安容言乃天地之元?天地之元,奚为于此?恶施于人?大其贯承意之理矣。是故春秋之道,以元之深,正天之端,以天之端,正王之政,以王之政,正诸侯之即位,以诸侯之即位,正竟内之治,五者俱正,而化大行。非其位而即之,虽受之先君,春秋危之,宋缪公是也;非其位不受之先君,而自即之,春秋危之,吴王僚是也;虽然,苟能行善得众,春秋弗危,卫侯晋以立书葬是也;俱不宜立,而宋缪受之先君而危,卫宣弗受先君而不危,以此见得众心之为大安也。故齐桓非直弗受之先君也,乃率弗宜为君者而立,罪亦重矣,然而知恐惧,敬举贤人而以自覆盖,知不背要盟,以自湔浣也,遂为贤君,而霸诸侯;使齐桓被恶,而无此美,得免杀戮乃幸已,何霸之有!鲁桓忘其忧,而祸逮其身;齐桓忧其忧,而立功名。推而散之,凡人有忧而不知忧者,凶,有忧而深忧之者,吉。易曰:‘复自道,何其咎。’此之谓也。匹夫之反道以除咎,尚难,人主之反道以除咎、甚易。诗云:‘德輶如毛。’言其易也。
" gōng guān yú yú táng, hé è yě?"" fán rén zhī xìng, mò bù shàn yì, rán ér bù néng yì zhě, lì bài zhī yě gù jūn zǐ zhōng rì yán bù jí lì, yù yǐ wù yán kuì zhī ér yǐ, kuì zhī yǐ sāi qí yuán yě. fū chù wèi dòng fēng huà zhě, tú yán lì zhī míng ěr, yóu è zhī, kuàng qiú lì hū! gù tiān wáng shǐ rén qiú fù qiú jīn, jiē wèi dà è ér shū. jīn fēi zhí shǐ rén yě, qīn zì qiú zhī, shì wéi shèn è, jī. hé gù yán guān yú? yóu yán guān shè yě, jiē huì dà è zhī cí yě." chūn qiū yǒu jīng lǐ, yǒu biàn lǐ. wèi rú ān xìng píng xīn zhě jīng lǐ yě zhì yǒu yú xìng suī bù ān, yú xīn suī bù píng, yú dào wú yǐ yì zhī, cǐ biàn lǐ yě. shì gù hūn lǐ bù chēng zhǔ rén, jīng lǐ yě cí qióng wú chēng, chēng zhǔ rén, biàn lǐ yě. tiān zǐ sān nián rán hòu chēng wáng, jīng lǐ yě yǒu gù, zé wèi sān nián ér chēng wáng, biàn lǐ yě. fù rén wú chū jìng zhī shì, jīng lǐ yě mǔ wèi zi qǔ fù, bēn sāng fù mǔ, biàn lǐ yě. míng hū jīng biàn zhī shì, rán hòu zhī qīng zhòng zhī fēn, kě yǔ shì quán yǐ. nán zhě yuē:" chūn qiū shì tóng zhě cí tóng, cǐ sì zhě, jù wèi biàn lǐ, ér huò dá yú jīng, huò bù dá yú jīng, hé yě?" yuē:" chūn qiū lǐ bǎi wù, biàn pǐn lèi, bié xián wēi, xiū běn mò zhě yě. shì gù xīng zhuì wèi zhī yǔn, zhōng zhuì wèi zhī yǔ, qí suǒ fā zhī chù bù tóng, huò jiàng yú tiān, huò fā yú dì, qí cí bù kě tóng yě. jīn sì zhě jù wèi biàn lǐ yě tóng, ér qí suǒ fā yì bù tóng, huò fā yú nán, huò fā yú nǚ, qí cí bù kě tóng yě. shì huò dá yú cháng, huò dá yú biàn yě."
“公观鱼于棠,何恶也?”“凡人之性,莫不善义,然而不能义者,利败之也;故君子终日言不及利,欲以勿言愧之而已,愧之以塞其源也。夫处位动风化者,徒言利之名尔,犹恶之,况求利乎!故天王使人求赙求金,皆为大恶而书。今非直使人也,亲自求之,是为甚恶,讥。何故言观鱼?犹言观社也,皆讳大恶之辞也。”春秋有经礼,有变礼。为如安性平心者、经礼也;至有于性虽不安,于心虽不平,于道无以易之,此变礼也。是故昏礼不称主人,经礼也;辞穷无称,称主人,变礼也。天子三年然后称王,经礼也;有故,则未三年而称王,变礼也。妇人无出境之事,经礼也;母为子娶妇,奔丧父母,变礼也。明乎经变之事,然后知轻重之分,可与适权矣。难者曰:“春秋事同者辞同,此四者,俱为变礼,而或达于经,或不达于经,何也?”曰:“春秋理百物,辨品类,别嫌微,修本末者也。是故星坠谓之陨,螽坠谓之雨,其所发之处不同,或降于天,或发于地,其辞不可同也。今四者俱为变礼也同,而其所发亦不同,或发于男,或发于女,其辞不可同也。是或达于常,或达于变也。”
huán zhī zhì wú wáng, gù bù shū wáng qí zhì yù lì, gù shū jí wèi. shū jí wèi zhě, yán qí shì jūn xiōng yě bù shū wáng zhě, yǐ yán qí bèi tiān zǐ. shì gù yǐn bù yán lì, huán bù yán wáng zhě, cóng qí zhì, yǐ jiàn qí shì yě. cóng xián zhī zhì, yǐ dá qí yì cóng bù xiào zhī zhì, yǐ zhe qí è. yóu cǐ guān zhī, chūn qiū zhī suǒ shàn shàn yě, suǒ bù shàn yì bù shàn yě, bù kě bù liǎng shěng yě.
桓之志无王,故不书王;其志欲立,故书即位。书即位者,言其弒君兄也;不书王者,以言其背天子。是故隐不言立,桓不言王者,从其志,以见其事也。从贤之志,以达其义;从不肖之志,以着其恶。由此观之,春秋之所善、善也,所不善、亦不善也,不可不两省也。
" jīng yuē: sòng dū shì qí jūn yǔ yí. chuán yán zhuāng gōng féng shā zhī. bù kě jí yú jīng, hé yě?" yuē:" fēi bù kě jí yú jīng, qí jí zhī duān miǎo, bù zú yǐ lèi gōu zhī, gù nán zhī yě. chuán yuē: zāng sūn xǔ yǔ jìn què kè tóng shí ér pìn hū qí, àn jīng wú yǒu, qǐ bù wēi zāi! bù shū qí wǎng, ér yǒu bì yě. jīn cǐ chuán ér yán zhuāng gōng féng, ér yú jīng bù shū, yì yǐ yǒu bì yě. shì yǐ bù shū pìn hū qí, bì suǒ xiū yě bù shū zhuāng gōng féng shā, bì suǒ shàn yě. shì gù ràng zhě, chūn qiū zhī suǒ shàn, xuān gōng bù yǔ qí zi, ér yǔ qí dì, qí dì yì bù yǔ zi, ér fǎn zhī xiōng zi, suī bù zhōng fǎ, jiē yǒu ràng gāo, bù kě qì yě, gù jūn zǐ wèi zhī huì. bù jū zhèng zhī wèi bì qí hòu yě, luàn yí zhī sòng dū, yǐ cún shàn zhì, cǐ yì chūn qiū zhī yì shàn wú yí yě, ruò zhí shū qí cuàn, zé xuān móu zhī gāo miè, ér shàn zhī wú suǒ jiàn yǐ." nán zhě yuē:" wèi xián zhě huì, jiē yán zhī, wèi xuān móu huì, dú fú yán, hé yě?" yuē:" bù chéng yú xián yě, qí wéi shàn bù fǎ, bù kě qǔ, yì bù kě qì, qì zhī zé qì shàn zhì yě, qǔ zhī zé hài wáng fǎ, gù bù qì yì bù zài, yǐ yì jiàn zhī ér yǐ. gǒu zhì yú rén, wú è. cǐ zhī wèi yě." qì cóng míng, dì cóng zhǔ rén zhī wèi zhì, quán zhī duān yān, bù kě bù chá yě. fū quán suī fǎn jīng, yì bì zài kě yǐ rán zhī yù, bù zài kě yǐ rán zhī yù, gù suī sǐ wáng, zhōng fú wèi yě, gōng zǐ mù yí shì yě. gù zhū hóu fù zǐ xiōng dì, bù yí lì ér lì zhě, chūn qiū shì qí guó, yǔ yí lì zhī jūn wú yǐ yì yě, cǐ jiē zài kě yǐ rán zhī yù yě zhì yú zēng qǔ hū jǔ, yǐ zhī wèi tóng jū, mù yuē jǔ rén miè zēng, cǐ zài bù kě yǐ rán zhī yù yě. gù zhū hóu zài bù kě yǐ rán zhī yù zhě, wèi zhī dà dé, dà dé wú yú xián zhě, wèi zhèng jīng zhū hóu zài kě yǐ rán zhī yù zhě, wèi zhī xiǎo dé, xiǎo dé chū rù kě yě quán jué yě, shàng guī zhī yǐ fèng jù jīng ěr. gù chūn qiū zhī dào, bó ér yào, xiáng ér fǎn yī yě. gōng zǐ mù yí fù qí jūn, zhōng bù yǔ guó, jì zhòng yǐ yǔ, hòu gǎi zhī, jìn xún xī sǐ ér bù tīng, wèi màn gū jù ér fú nèi, cǐ sì chén shì yì ér tóng xīn, qí yì yī yě. mù yí zhī fú yǔ, zhòng zōng miào jì zhòng yǔ zhī, yì zhòng zōng miào xún xī sǐ zhī, guì xiān jūn zhī mìng màn gū jù zhī, yì guì xiān jūn zhī mìng yě. shì suī xiāng fǎn, suǒ wéi tóng, jù wéi zhòng zōng miào, guì xiān dì zhī mìng ěr. nán zhě yuē:" gōng zǐ mù yí jì zhòng zhī suǒ wéi zhě, jiē cún zhī shì jūn, shàn zhī kě yǐ xún xī màn gū fēi yǒu cǐ shì yě, ér suǒ yù shì zhě, jiē bù yí lì zhě, hé yǐ dé zài hū yì." yuē:" chūn qiū zhī fǎ, jūn lì bù yí lì, bù shū dài fū lì, zé shū. shū zhī zhě, fú yǔ dài fū zhī dé lì bù yí lì zhě yě bù shū, yǔ jūn zhī dé lì zhī yě. jūn zhī lì bù yí lì zhě, fēi yě jì lì zhī, dài fū fèng zhī, shì yě xún xī màn gū zhī suǒ de wèi yì yě."
“经曰:宋督弒其君与夷。传言庄公冯杀之。不可及于经,何也?”曰:“非不可及于经,其及之端眇,不足以类钩之,故难知也。传曰:臧孙许与晋却克同时而聘乎齐,按经无有,岂不微哉!不书其往,而有避也。今此传而言庄公冯,而于经不书,亦以有避也。是以不书聘乎齐,避所羞也;不书庄公冯杀,避所善也。是故让者,春秋之所善,宣公不与其子,而与其弟,其弟亦不与子,而反之兄子,虽不中法,皆有让高,不可弃也,故君子为之讳。不居正之谓避其后也,乱移之宋督,以存善志,此亦春秋之义善无遗也,若直书其篡,则宣缪之高灭,而善之无所见矣。”难者曰:“为贤者讳,皆言之,为宣缪讳,独弗言,何也?”曰:“不成于贤也,其为善不法,不可取,亦不可弃,弃之则弃善志也,取之则害王法,故不弃亦不载,以意见之而已。苟志于仁,无恶。此之谓也。”器从名,地从主人之谓制,权之端焉,不可不察也。夫权虽反经,亦必在可以然之域,不在可以然之域,故虽死亡,终弗为也,公子目夷是也。故诸侯父子兄弟,不宜立而立者,春秋视其国,与宜立之君无以异也,此皆在可以然之域也;至于鄫取乎莒,以之为同居,目曰莒人灭鄫,此在不可以然之域也。故诸侯在不可以然之域者,谓之大德,大德无踰闲者,谓正经;诸侯在可以然之域者,谓之小德,小德出入可也;权谲也,尚归之以奉钜经耳。故春秋之道,博而要,详而反一也。公子目夷复其君,终不与国,祭仲已与,后改之,晋荀息死而不听,卫曼姑拒而弗内,此四臣事异而同心,其义一也。目夷之弗与,重宗庙;祭仲与之,亦重宗庙;荀息死之,贵先君之命;曼姑拒之,亦贵先君之命也。事虽相反,所为同,俱为重宗庙,贵先帝之命耳。难者曰:“公子目夷祭仲之所为者,皆存之事君,善之可矣;荀息曼姑非有此事也,而所欲恃者,皆不宜立者,何以得载乎义。”曰:“春秋之法,君立不宜立,不书;大夫立,则书。书之者,弗予大夫之得立不宜立者也;不书,予君之得立之也。君之立不宜立者,非也;既立之,大夫奉之,是也;荀息曼姑之所得为义也。”
nán jì jì yuē:" chūn qiū zhī fǎ, dài fū bù de yòng dì. yòu yuē: gōng zǐ wú qù guó zhī yì. yòu yuē: jūn zǐ bù bì wài nán. jì jì fàn cǐ sān zhě, hé yǐ wéi xián! xián chén gù dào dì yǐ xià dí, qì jūn yǐ bì nàn hū!" yuē:" xián zhě bù wéi shì. shì gù tuō xián yú jì jì, yǐ jiàn jì zhī fú wèi yě jì jì fú wèi, ér jì hóu shǐ zhī kě zhī yǐ. chūn qiū zhī shū shì, shí guǐ qí shí, yǐ yǒu bì yě qí shū rén, shí yì qí míng, yǐ yǒu huì yě. gù guǐ jìn wén dé zhì zhī shí yǐ dài huì, bì zhì wáng yě guǐ jǔ zi hào, wèi zhī rén, bì yǐn gōng yě yì qìng fù zhī míng, wèi zhī zhòng sūn biàn shèng wèi zhī chéng, huì dà è yě. rán zé shuō chūn qiū zhě, rù zé guǐ cí, suí qí wěi qū, ér hòu dé zhī. jīn jì jì shòu mìng hū jūn, ér jīng shū zhuān, wú shàn yī míng, ér wén jiàn xián, cǐ jiē guǐ cí, bù kě bù chá. chūn qiū zhī yú suǒ xián yě, gù shùn qí zhì, ér yī qí cí, zhāng qí yì ér bāo qí měi. jīn jì hóu chūn qiū zhī suǒ guì yě, shì yǐ tīng qí rù qí zhī zhì, ér guǐ qí fú zuì zhī cí yě, yí zhī jì jì. gù gào dí yú qí zhě, shí zhuāng gōng wèi zhī, ér chūn qiū guǐ qí cí, yǐ yǔ zāng sūn chén yǐ xī rù yú qí zhě, shí jì hóu wèi zhī, ér chūn qiū guǐ qí cí, yǐ yǔ jì jì suǒ yǐ guǐ zhī bù tóng, qí shí yī yě." nán zhě yuē:" yǒu guó jiā zhě, rén yù lì zhī, gù jǐn bù tīng guó miè, jūn sǐ zhī, zhèng yě hé xián hū jì hóu?" yuē:" qí jiāng fù chóu, jì hóu zì zhī lì bù jiā, ér zhì jù zhī, gù wèi qí dì yuē:' wǒ zōng miào zhī zhǔ, bù kě yǐ bù sǐ yě, rǔ yǐ xī wǎng, fú zuì yú qí, qǐng yǐ lì wǔ miào, shǐ wǒ xiān jūn suì shí yǒu suǒ yī guī.' lǜ yī guó zhī zhòng, yǐ wèi jiǔ shì zhī zhǔ, xiāng gōng zhú zhī bù qù, qiú zhī fú yǔ, shàng xià tóng xīn, ér jù sǐ zhī, gù wèi zhī dà qù. chūn qiū xián sǐ yì qiě dé zhòng xīn yě, gù wèi huì miè, yǐ wéi zhī huì, jiàn qí xián zhī yě, yǐ qí xián zhī yě, jiàn qí zhōng rén yì yě."
难纪季曰:“春秋之法,大夫不得用地。又曰:公子无去国之义。又曰:君子不避外难。纪季犯此三者,何以为贤!贤臣故盗地以下敌,弃君以避难乎!”曰:“贤者不为是。是故托贤于纪季,以见季之弗为也;纪季弗为,而纪侯使之可知矣。春秋之书事,时诡其实,以有避也;其书人,时易其名,以有讳也。故诡晋文得志之实以代讳,避致王也;诡莒子号,谓之人,避隐公也;易庆父之名,谓之仲孙;变盛谓之成,讳大恶也。然则说春秋者,入则诡辞,随其委曲,而后得之。今纪季受命乎君,而经书专,无善一名,而文见贤,此皆诡辞,不可不察。春秋之于所贤也,固顺其志,而一其辞,章其义而褒其美。今纪侯、春秋之所贵也,是以听其入齐之志,而诡其服罪之辞也,移之纪季。故告籴于齐者,实庄公为之,而春秋诡其辞,以予臧孙辰;以酅入于齐者,实纪侯为之,而春秋诡其辞,以与纪季;所以诡之不同,其实一也。”难者曰:“有国家者,人欲立之,固尽不听;国灭,君死之,正也;何贤乎纪侯?”曰:“齐将复雠,纪侯自知力不加,而志距之,故谓其弟曰:‘我宗庙之主,不可以不死也,汝以酅往,服罪于齐,请以立五庙,使我先君岁时有所依归。’率一国之众,以卫九世之主,襄公逐之不去,求之弗予,上下同心,而俱死之,故谓之大去。春秋贤死义且得众心也,故为讳灭,以为之讳,见其贤之也,以其贤之也,见其中仁义也。”
strong jīng huá dì wǔ strong
精华第五
chūn qiū shèn cí, jǐn yú míng lún děng wù zhě yě. shì gù xiǎo yí yán fá ér bù dé yán zhàn, dà yí yán zhàn ér bù dé yán huò, zhōng guó yán huò ér bù dé yán zhí, gè yǒu cí yě. yǒu xiǎo yí bì dà yí ér bù dé yán zhàn, dà yí bì zhōng guó ér bù dé yán huò, zhōng guó bì tiān zǐ ér bù dé yán zhí, míng lún fú yǔ, xián yú xiāng chén zhī cí yě. shì gù dà xiǎo bù yú děng, guì jiàn rú qí lún, yì zhī zhèng yě.
春秋慎辞,谨于名伦等物者也。是故小夷言伐而不得言战,大夷言战而不得言获,中国言获而不得言执,各有辞也。有小夷避大夷而不得言战,大夷避中国而不得言获,中国避天子而不得言执,名伦弗予,嫌于相臣之辞也。是故大小不踰等,贵贱如其伦,义之正也。
dà zhě hé? hàn jì yě. nán zhě yuē:" dà hàn jì ér qǐng yǔ, dà shuǐ míng gǔ ér gōng shè, tiān dì zhī suǒ wéi, yīn yáng zhī suǒ qǐ yě, huò qǐng yān huò nù yān zhě hé?" yuē:" dà hàn zhě, yáng miè yīn yě, yáng miè yīn zhě, zūn yàn bēi yě, gù qí yì yě, suī dà shén, bài qǐng zhī ér yǐ, gǎn yǒu jiā yě. dà shuǐ zhě, yīn miè yáng yě, yīn miè yáng zhě, bēi shèng zūn yě, rì shí yì rán, jiē xià fàn shàng, yǐ jiàn shāng guì zhě, nì jié yě, gù míng gǔ ér gōng zhī, zhū sī ér xié zhī, wèi qí bú yì yě, cǐ yì chūn qiū zhī bù wèi qiáng yù yě. gù biàn tiān dì zhī wèi, zhèng yīn yáng zhī xù, zhí xíng qí dào, ér bù wàng qí nán, yì zhī zhì yě. shì gù xié yán shè ér bù wéi bù jìng líng, chū tiān wáng ér bù wéi bù zūn shàng, cí fù zhī mìng ér bù wéi bù chéng qīn, jué mǔ zhī shǔ ér bù wéi bù xiào cí, yì yǐ fū!" nán zhě yuē:" chūn qiū zhī fǎ, dài fū wú suì shì. yòu yuē: chū jìng yǒu kě yǐ ān shè jì lì guó jiā zhě, zé zhuān zhī kě yě. yòu yuē: dài fū yǐ jūn mìng chū, jìn tuì zài dài fū yě. yòu yuē: wén sàng xú xíng ér bù fǎn yě. fū jì yuē wú suì shì yǐ, yòu yuē zhuān zhī kě yě, jì yuē jìn tuì zài dài fū yǐ, yòu yuē xú xíng ér bù fǎn yě, ruò xiāng bèi rán, shì hé wèi yě?" yuē:" sì zhě gè yǒu suǒ chǔ, dé qí chù, zé jiē shì yě, shī qí chù, zé jiē fēi yě. chūn qiū gù yǒu cháng yì, yòu yǒu yìng biàn. wú suì shì zhě, wèi píng shēng ān níng yě zhuān zhī kě yě zhě, wèi jiù wēi chú huàn yě jìn tuì zài dài fū zhě, wèi jiāng lǜ yòng bīng yě xú xíng bù fǎn zhě, wèi bù yǐ qīn hài zūn, bù yǐ sī fáng gōng yě cǐ zhī wèi jiāng dé qí sī zhī qí zhǐ. gù gōng zǐ jié shòu mìng, wǎng yìng chén rén zhī fù yú juàn, dào shēng shì, cóng qí huán méng, chūn qiū fú fēi, yǐ wéi jiù zhuāng gōng zhī wēi. gōng zǐ suì shòu mìng shǐ jīng shī, dào shēng shì, zhī jìn, chūn qiū fēi zhī, yǐ wéi shì shí xī gōng ān níng wú wēi. gù yǒu wēi ér bù zhuān jiù, wèi zhī bù zhōng wú wēi ér shàn shēng shì, shì bēi jūn yě. gù cǐ èr chén jù shēng shì, chūn qiū yǒu shì yǒu fēi, qí yì rán yě."
大●者何?旱祭也。难者曰:“大旱●祭而请雨,大水鸣鼓而攻社,天地之所为,阴阳之所起也,或请焉、或怒焉者何?”曰:“大旱者,阳灭阴也,阳灭阴者,尊厌卑也,固其义也,虽大甚,拜请之而已,敢有加也。大水者,阴灭阳也,阴灭阳者,卑胜尊也,日食亦然,皆下犯上,以贱伤贵者,逆节也,故鸣鼓而攻之,朱丝而胁之,为其不义也,此亦春秋之不畏强御也。故变天地之位,正阴阳之序,直行其道,而不忘其难,义之至也。是故胁严社而不为不敬灵,出天王而不为不尊上,辞父之命而不为不承亲,绝母之属而不为不孝慈,义矣夫!”难者曰:“春秋之法,大夫无遂事。又曰:出境有可以安社稷、利国家者,则专之可也。又曰:大夫以君命出,进退在大夫也。又曰:闻丧徐行而不反也。夫既曰无遂事矣,又曰专之可也,既曰进退在大夫矣,又曰徐行而不反也,若相悖然,是何谓也?”曰:“四者各有所处,得其处,则皆是也,失其处,则皆非也。春秋固有常义,又有应变。无遂事者,谓平生安宁也;专之可也者,谓救危除患也;进退在大夫者,谓将率用兵也;徐行不反者,谓不以亲害尊,不以私妨公也;此之谓将得其私知其指。故公子结受命,往媵陈人之妇于鄄,道生事,从齐桓盟,春秋弗非,以为救庄公之危。公子遂受命使京师,道生事,之晋,春秋非之,以为是时僖公安宁无危。故有危而不专救,谓之不忠;无危而擅生事,是卑君也。故此二臣俱生事,春秋有是有非,其义然也。”
qí huán xié xián xiàng zhī néng, yòng dà guó zhī zī, jí wèi wǔ nián, bù néng zhì yī zhū hóu, yú kē zhī méng, jiàn qí dà xìn, yī nián, ér jìn guó zhī jūn bì zhì, juàn yōu zhī huì shì yě. qí hòu èr shí nián zhī jiān, yì jiǔ yǐ, shàng wèi néng dà hé zhū hóu yě, zhì yú jiù xíng wèi zhī shì, jiàn cún wáng jì jué zhī yì, ér míng nián, yuǎn guó zhī jūn bì zhì, guàn zé yáng gǔ zhī huì shì yě. gù yuē: qīn jìn zhě bù yǐ yán, zhào yuǎn zhě bù yǐ shǐ, cǐ qí xiào yě. qí hòu jīn gōng, zhèn ér zì zú, ér bù xiū dé, gù chǔ rén miè xián ér zhì fú yōu, jiāng huáng fá chén ér bù wǎng jiù, sǔn rén zhī guó, ér zhí qí dài fū, bù jiù chén zhī huàn, ér zé chén bù nà, bù fù ān zhèng, ér bì yù pò zhī yǐ bīng, gōng wèi liáng chéng, ér zhì yǐ mǎn yǐ. gù yuē: guǎn zhòng zhī qì xiǎo zāi! cǐ zhī wèi yě. zì shì rì shuāi, jiǔ guó pàn yǐ.
齐桓挟贤相之能,用大国之资,即位五年,不能致一诸侯,于柯之盟,见其大信,一年,而近国之君毕至,鄄幽之会是也。其后二十年之间,亦久矣,尚未能大合诸侯也,至于救邢卫之事,见存亡继绝之义,而明年,远国之君毕至,贯泽、阳谷之会是也。故曰:亲近者不以言,召远者不以使,此其效也。其后矜功,振而自足,而不修德,故楚人灭弦而志弗忧,江黄伐陈而不往救,损人之国,而执其大夫,不救陈之患,而责陈不纳,不复安郑,而必欲迫之以兵,功未良成,而志已满矣。故曰:管仲之器小哉!此之谓也。自是日衰,九国叛矣。
chūn qiū zhī tīng yù yě, bì běn qí shì ér yuán qí zhì. zhì xié zhě, bù dài chéng shǒu è zhě, zuì tè zhòng běn zhí zhě, qí lùn qīng. shì gù féng chǒu fù dāng cuò, ér yuán tāo tú bù yí zhí, lǔ jì zǐ zhuī qìng fù, ér wú jì zǐ shì hé lú, cǐ sì zhě, zuì tóng yì lùn, qí běn shū yě. jù qī sān jūn, huò sǐ huò bù sǐ jù shì jūn, huò zhū huò bù zhū tīng sòng zhé yù, kě wú shěn yé! gù zhé yù ér shì yě, lǐ yì míng, jiào yì xíng zhé yù ér fēi yě, àn lǐ mí zhòng, yǔ jiào xiāng fáng. jiào, zhèng zhī běn yě, yù, zhèng zhī mò yě, qí shì yì yù, qí yòng yī yě, bù kě bù yǐ xiāng shùn, gù jūn zǐ zhòng zhī yě.
春秋之听狱也,必本其事而原其志。志邪者,不待成;首恶者,罪特重;本直者,其论轻。是故逢丑父当斮,而辕涛涂不宜执,鲁季子追庆父,而吴季子释阖庐,此四者,罪同异论,其本殊也。俱欺三军,或死或不死;俱弒君,或诛或不诛;听讼折狱,可无审耶!故折狱而是也,理益明,教益行;折狱而非也,闇理迷众,与教相妨。教,政之本也,狱,政之末也,其事异域,其用一也,不可不以相顺,故君子重之也。
nán jìn shì zhě yuē:" chūn qiū zhī fǎ, wèi yú nián zhī jūn chēng zi, gài rén xīn zhī zhèng yě, zhì lǐ kè shā xī qí, bì cǐ zhèng cí, ér chēng jūn zhī zǐ, hé yě?" yuē:" suǒ wén shī wú dá gǔ, yì wú dá zhàn, chūn qiū wú dá cí. cóng biàn cóng yì, ér yī yǐ fèng rén. rén rén lù qí tóng xìng zhī huò, gù yí yì cāo. jìn, chūn qiū zhī tóng xìng yě, lí jī yī móu, ér sān jūn sǐ zhī, tiān xià zhī suǒ gòng tòng yě, běn qí suǒ wéi wèi zhī zhě, bì yú suǒ yù de wèi, ér bú jiàn qí nán yě chūn qiū jí qí suǒ bì, gù qù qí zhèng cí, tú yán jūn zhī zǐ ér yǐ. ruò wèi xī qí yuē:' xī xī! wèi dà guó jūn zhī zǐ, fù guì zú yǐ, hé bì yǐ xiōng zhī wèi wèi yù jū zhī, yǐ zhì cǐ hū yún ěr!' lù suǒ tòng zhī cí yě. gù tòng zhī zhōng yǒu tòng, wú zuì ér shòu qí sǐ zhě, shēn shēng xī qí zhuó zǐ shì yě è zhī zhōng yǒu è zhě, jǐ lì zhī, jǐ shā zhī, bù dé rú tā chén zhī shì jūn, qí gōng zǐ shāng rén shì yě. gù jìn huò tòng ér qí huò zhòng, chūn qiū shāng tòng ér dūn zhòng, shì yǐ duó jìn zi jì wèi zhī cí, yǔ qí zi chéng jūn zhī hào, xiáng jiàn zhī yě."
难晋事者曰:“春秋之法,未踰年之君称子,盖人心之正也,至里克杀奚齐,避此正辞,而称君之子,何也?”曰:“所闻诗无达诂,易无达占,春秋无达辞。从变从义,而一以奉人。仁人录其同姓之祸,固宜异操。晋,春秋之同姓也,骊姬一谋,而三君死之,天下之所共痛也,本其所为为之者,蔽于所欲得位,而不见其难也;春秋疾其所蔽,故去其正辞,徒言君之子而已。若谓奚齐曰:‘嘻嘻!为大国君之子,富贵足矣,何必以兄之位为欲居之,以至此乎云尔!’录所痛之辞也。故痛之中有痛,无罪而受其死者,申生、奚齐、卓子是也;恶之中有恶者,己立之,己杀之,不得如他臣之弒君,齐公子商人是也。故晋祸痛而齐祸重,春秋伤痛而敦重,是以夺晋子继位之辞,与齐子成君之号,详见之也。”
gǔ zhī rén yǒu yán yuē:" bù zhī lái, shì zhū wǎng." jīn chūn qiū zhī wéi xué yě, dào wǎng ér míng lái zhě yě, rán ér qí cí tǐ tiān zhī wēi, xiào nán zhī yě, fú néng chá, jì ruò wú, néng chá zhī, wú wù bù zài. shì gù wèi chūn qiū zhě, dé yī duān ér duō lián zhī, jiàn yī kōng ér bó guàn zhī, zé tiān xià jǐn yǐ. lǔ xī gōng yǐ luàn jí wèi, ér zhī qīn rèn jì zǐ, jì zǐ wú yàng zhī shí, nèi wú chén xià zhī luàn, wài wú zhū hóu zhī huàn, xíng zhī èr shí nián, guó jiā ān níng jì zǐ zú zhī hòu, lǔ bù zhī lín guó zhī huàn, zhí qǐ shī chǔ ěr xī gōng zhī qíng, fēi zhé bù xiào, ér guó shuāi yì wēi zhě, hé yě? yǐ wú jì zǐ yě. yǐ lǔ rén zhī ruò shì yě, yì zhī tā guó zhī jiē ruò shì yě, yǐ tā guó zhī jiē ruò shì, yì zhī tiān xià zhī jiē ruò shì yě, cǐ zhī wèi lián ér guàn zhī, gù tiān xià suī dà, gǔ jīn suī jiǔ, yǐ shì dìng yǐ. yǐ suǒ rèn xián, wèi zhī zhǔ zūn guó ān, suǒ rèn fēi qí rén, wèi zhī zhǔ bēi guó wēi, wàn shì bì rán, wú suǒ yí yě. qí zài yì yuē:" dǐng zhé zú, fù gōng sù." fū dǐng zhé zú zhě, rèn fēi qí rén yě, fù gōng sù zhě, guó jiā qīng yě. shì gù rèn fēi qí rén, ér guó jiā bù qīng zhě, zì gǔ zhì jīn, wèi cháng wén yě. gù wú àn chūn qiū ér guān chéng bài, nǎi qiè yuān yuān yú qián shì zhī xīng wáng yě, rèn xián chén zhě, guó jiā zhī xìng yě. fū zhī bù zú yǐ zhī xián, wú kě nài hé yǐ zhī zhī bù néng rèn, dà zhě yǐ sǐ wáng, xiǎo zhě yǐ luàn wēi, qí ruò shì hé xié? yǐ zhuāng gōng bù zhī jì zǐ xián xié? ān zhī bìng jiāng sǐ, zhào ér shòu yǐ guó zhèng yǐ shāng gōng wèi bù zhī kǒng fù xián xié? ān zhī kǒng fù sǐ, yǐ bì sǐ, qū ér jiù zhī èr zhǔ zhī jiē zú yǐ zhī xián, ér bù jué, bù néng rèn, gù lǔ zhuāng yǐ wēi, sòng shāng yǐ shì, shǐ zhuāng gōng zǎo yòng jì zǐ, ér sòng shāng sù rèn kǒng fù, shàng jiāng xìng lín guó, qǐ zhí miǎn shì zāi! cǐ wú suǒ yuān yuān ér bēi zhě yě.
古之人有言曰:“不知来,视诸往。”今春秋之为学也,道往而明来者也,然而其辞体天之微,效难知也,弗能察,寂若无,能察之,无物不在。是故为春秋者,得一端而多连之,见一空而博贯之,则天下尽矣。鲁僖公以乱即位,而知亲任季子,季子无恙之时,内无臣下之乱,外无诸侯之患,行之二十年,国家安宁;季子卒之后,鲁不支邻国之患,直乞师楚耳;僖公之情,非辄不肖,而国衰益危者,何也?以无季子也。以鲁人之若是也,亦知他国之皆若是也,以他国之皆若是,亦知天下之皆若是也,此之谓连而贯之,故天下虽大,古今虽久,以是定矣。以所任贤,谓之主尊国安,所任非其人,谓之主卑国危,万世必然,无所疑也。其在易曰:“鼎折足,覆公餗。”夫鼎折足者,任非其人也,覆公餗者,国家倾也。是故任非其人,而国家不倾者,自古至今,未尝闻也。故吾按春秋而观成败,乃切悁悁于前世之兴亡也,任贤臣者,国家之兴也。夫知不足以知贤,无可奈何矣;知之不能任,大者以死亡,小者以乱危,其若是何邪?以庄公不知季子贤邪?安知病将死,召而授以国政;以殇公为不知孔父贤邪?安知孔父死,已必死,趋而救之;二主知皆足以知贤,而不决,不能任,故鲁庄以危,宋殇以弒,使庄公早用季子,而宋殇素任孔父,尚将兴邻国,岂直免弒哉!此吾所悁悁而悲者也。