strong sǐ fàn suī jì táo qín guó jiǎ zhāng lù yán rǔ wèi shǐ strong
死范睢計逃秦國 假張祿延辱魏使
huà shuō dà liáng rén fàn suī zì shū, yǒu tán tiān shuō dì zhī néng, ān bāng dìng guó zhī zhì. yù qiú shì wèi wáng, yīn jiā pín, bù néng zì tōng, nǎi xiān tóu yú zhōng dài fū xū jiǎ mén xià, yòng wèi shè rén. dāng chū, qí mǐn wáng wú dào, lè yì jiū hé sì guó yī tóng fá qí, wèi yì qiǎn bīng zhù yàn, jí tián dān pò yàn fù qí, qí xiāng wáng fǎ zhāng jí wèi, wèi wáng kǒng qí bào fù, tóng xiāng guó wèi qí jì yì, shǐ xū jiǎ zhì qí xiū hǎo. jiǎ shǐ fàn suī cóng xíng.
話說大梁人范睢字叔,有談天說地之能,安邦定國之志。欲求事魏王,因家貧,不能自通,乃先投於中大夫須賈門下,用為舍人。當初,齊湣王無道,樂毅糾合四國一同伐齊,魏亦遣兵助燕,及田單破燕復齊,齊襄王法章即位,魏王恐其報復,同相國魏齊計議,使須賈至齊修好。賈使范睢從行。
qí xiāng wáng wèn yú xū jiǎ yuē: xī wǒ xiān wáng yǔ wèi tóng bīng fá sòng, shēng qì xiāng tóu jí yàn rén cán miè qí guó, wèi shí yǔ yān. guǎ rén niàn xiān wáng zhī chóu, qiè chǐ fǔ xīn. jīn yòu yǐ xū yán lái yòu guǎ rén, wèi fǎn fù wú cháng, shǐ guǎ rén hé yǐ wèi xìn? xū jiǎ bù néng duì, fàn suī cóng páng dài dá yuē: dài wáng zhī yán chà yǐ. xiān guǎ jūn zhī cóng yú fá sòng, yǐ fèng mìng yě. běn yuē sān fēn sòng guó, shàng guó bèi yuē, jǐn shōu qí dì, fǎn jiā qīn nüè, shì qí zhī shī xìn yú bì yì yě. zhū hóu wèi qí zhī jiāo bào wú yàn, yú shì nì jiù yàn rén. jì xī zhī zhàn, wǔ guó tóng chóu, qǐ dú bì yì? rán bì yì bù wèi yǐ shèn, bù gǎn cóng yàn yú lín zī, shì bì yì zhī yǒu lǐ yú qí yě. jīn dài wáng yīng wǔ gài shì, bào chóu xuě chǐ, guāng qǐ qián rén zhī xù, guǎ jūn yǐ wèi huán wēi zhī liè bì dāng zài zhèn, kě yǐ shàng gài mǐn wáng zhī qiān, chuí xiū wú qióng, gù qiǎn xià chén jiǎ lái xiū jiù hǎo. dài wáng dàn zhī zé rén, bù zhī zì fǎn, kǒng mǐn wáng zhī fù zhé, yòu jiàn yú jīn yǐ.
齊襄王問於須賈曰:「昔我先王與魏同兵伐宋,聲氣相投;及燕人殘滅齊國,魏實與焉。寡人念先王之仇,切齒腐心。今又以虛言來誘寡人,魏反覆無常,使寡人何以為信?」須賈不能對,范睢從旁代答曰:「大王之言差矣。先寡君之從於伐宋,以奉命也。本約三分宋國,上國背約,盡收其地,反加侵虐,是齊之失信於敝邑也。諸侯畏齊之驕暴無厭,於是昵就燕人。濟西之戰,五國同仇,豈獨敝邑?然敝邑不為已甚,不敢從燕於臨淄,是敝邑之有禮於齊也。今大王英武蓋世,報仇雪恥,光啟前人之緒,寡君以為桓、威之烈必當再振,可以上蓋湣王之愆,垂休無窮,故遣下臣賈來修舊好。大王但知責人,不知自反,恐湣王之覆轍,又見於今矣。」
qí xiāng wáng è rán qǐ xiè yuē: shì guǎ rén zhī guò yě. jí wèn xū jiǎ: cǐ wèi hé rén? xū jiǎ yuē: chén zhī shè rén fàn suī yě. qí wáng gù pàn liáng jiǔ, nǎi sòng xū jiǎ yú gōng guǎn, hòu qí lǐn xì. shǐ rén yīn shuō fàn suī yuē: guǎ jūn mù xiān shēng rén cái, yù liú xiān shēng yú qí, dāng yǐ kè qīng xiàng chù, wàn wàng wù qì. fàn suī cí yuē: chén yǔ shǐ zhě tóng chū, ér bù yǔ tóng rù, bù xìn wú yì, hé yǐ wèi rén? qí wáng yì ài zhòng zhī, fù shǐ rén cì fàn suī huáng jīn shí jīn jí niú jiǔ, suī gù cí bù shòu, shǐ zhě zài sì zhì qí wáng zhī mìng, jiān bù kěn qù, suī bù dé yǐ, nǎi shòu niú jiǔ ér hái qí jīn, shǐ zhě tàn xī ér qù.
齊襄王愕然起謝曰:「是寡人之過也。」即問須賈:「此位何人?」須賈曰:「臣之舍人范睢也。」齊王顧盼良久,乃送須賈於公館,厚其廩餼。使人陰說范睢曰:「寡君慕先生人才,欲留先生於齊,當以客卿相處,萬望勿棄。」范睢辭曰:「臣與使者同出,而不與同入,不信無義,何以為人?」齊王益愛重之,復使人賜范睢黃金十斤及牛酒,睢固辭不受,使者再四致齊王之命,堅不肯去,睢不得已,乃受牛酒而還其金,使者嘆息而去。
zǎo yǒu rén bào zhī xū jiǎ, xū jiǎ zhào fàn suī wèn yuē: qí shǐ zhě wèi hé ér lái? fàn suī yuē: qí wáng yǐ huáng jīn shí jīn jí niú jiǔ cì chén, chén bù gǎn shòu, zài sì xiāng qiáng, chén zhǐ liú qí niú jiǔ. xū jiǎ yuē: suǒ yǐ cì zi zhě hé gù? fàn suī yuē: chén bù zhī, huò zhě yǐ chén zài dài fū zhī zuǒ yòu, gù jìng dài fū yǐ jí chén ěr. xū jiǎ yuē: cì bù jí shǐ zhě ér dú jí zi, bì zi yǔ qí yǒu sī yě. fàn suī yuē: qí wáng xiān céng qiǎn shǐ, yù liú chén wèi kè qīng. chén jùn jù zhī. chén yǐ xìn yì zì shǐ, qǐ gǎn yǒu sī zāi. xū jiǎ yí xīn yì shén.
早有人報知須賈,須賈召范睢問曰:「齊使者為何而來?」范睢曰:「齊王以黃金十斤及牛酒賜臣,臣不敢受,再四相強,臣止留其牛酒。」須賈曰:「所以賜子者何故?」范睢曰:「臣不知,或者以臣在大夫之左右,故敬大夫以及臣耳。」須賈曰:「賜不及使者而獨及子,必子與齊有私也。」范睢曰:「齊王先曾遣使,欲留臣為客卿。臣峻拒之。臣以信義自矢,豈敢有私哉。」須賈疑心益甚。
shǐ shì jì bì, xū jiǎ tóng fàn suī hái wèi. jiǎ suì yán yú wèi qí yuē: qí wáng yù liú shè rén fàn suī wèi kè qīng, yòu cì yǐ huáng jīn niú jiǔ, yí yǐ guó zhōng yīn shì gào qí, gù yǒu cǐ cì yě. wèi qí dà nù, nǎi huì bīn kè, shǐ rén qín fàn suī, jí xí xùn zhī, suī zhì, fú yú jiē xià. wèi qí lì shēng wèn yuē: rǔ yǐ yīn shì gào qí hū? fàn suī yuē: zěn gǎn. wèi qí yuē: rǔ ruò wú sī yú qí, qí wáng ān yòng liú rǔ. suī yuē: liú guǒ yǒu zhī, suī bù cóng yě. wèi qí yuē: rán zé huáng jīn niú jiǔ zhī cì, zi hé shòu zhī. suī yuē: shǐ zhě shí fēn xiàng qiáng, suī kǒng fú qí wáng zhī yì, miǎn shòu niú jiǔ, qí huáng jīn shí jīn, shí bù céng shōu. wèi qí páo xiào dà hē yuē: mài guó zéi! hái yào duō yán! jí niú jiǔ zhī cì, yì qǐ wú yīn. hū yù zú fù zhī, jué jí yī bǎi, shǐ zhāo chéng tōng qí zhī yǔ. fàn suī yuē: chén shí wú sī, yǒu hé kě zhāo? wèi qí yì nù yuē: wèi wǒ chī shā cǐ nú, wù liú huò zhǒng! yù zú biān chī luàn xià, jiāng yá chǐ dǎ zhé, suī xuè liú bèi miàn, tòng jí nán rěn, hào hū chēng yuān, bīn kè jiàn xiāng guó shèng nù zhī xià, mò gǎn quàn zhǐ.
使事既畢,須賈同范睢還魏。賈遂言於魏齊曰:「齊王欲留舍人范睢為客卿,又賜以黃金、牛酒,疑以國中陰事告齊,故有此賜也。」魏齊大怒,乃會賓客,使人擒范睢,即席訊之,睢至,伏於階下。魏齊厲聲問曰:「汝以陰事告齊乎?」范睢曰:「怎敢。」魏齊曰:「汝若無私於齊,齊王安用留汝。」睢曰:「留果有之,睢不從也。」魏齊曰:「然則黃金、牛酒之賜,子何受之。」睢曰:「使者十分相強,睢恐拂齊王之意,勉受牛酒,其黃金十斤,實不曾收。」魏齊咆哮大喝曰:「賣國賊!還要多言!即牛酒之賜,亦豈無因。」呼獄卒縛之,決脊一百,使招承通齊之語。范睢曰:「臣實無私,有何可招?」魏齊益怒曰:「為我笞殺此奴,勿留禍種!」獄卒鞭笞亂下,將牙齒打折,睢血流被面,痛極難忍,號呼稱冤,賓客見相國盛怒之下,莫敢勸止。
wèi qí jiào zuǒ yòu yī miàn yòng jù gōng xíng jiǔ, yī miàn jiào yù zú jiā lì, zì chén zhì wèi, dǎ dé fàn suī biàn tǐ jiē shāng, xuè ròu wěi dì, huài lǎ yī xiǎng, xié gǔ yì duàn, suī dà jiào shī shēng, mèn jué ér sǐ.
魏齊教左右一面用巨觥行酒,一面教獄卒加力,自辰至未,打得范睢遍體皆傷,血肉委地,咶喇一響,脅骨亦斷,睢大叫失聲,悶絕而死。
kě lián xìn yì zhōng liáng shì, fān zuò gōu qú wǎng sǐ rén.
可憐信義忠良士,翻作溝渠枉死人。
chuán yǔ shàng guān xū zǐ xì: mò jiāng qū bàng dǎ píng mín!
傳語上官須仔細:莫將屈棒打平民!
qián yuān jū shì yòu yǒu shī yún:
潛淵居士又有詩云:
zhāng yí hé céng dào chǔ bì? fàn shū hé céng mài qí guó?
張儀何曾盜楚璧?范叔何曾賣齊國?
yí xīn shèng qì zǒng nán píng, duō shǎo yīng xióng shòu yuān qū!
疑心盛氣總難平,多少英雄受冤屈!
zuǒ yòu bào yuē: fàn suī qì jué yǐ. wèi qí qīn zì xià shì, jiàn fàn suī duàn xié zhé chǐ, shēn wú wán fū, zhí tǐng tǐng zài xuè pō zhōng bù dòng, qí zhǐ mà yuē: mài guó zéi sǐ dé hǎo! hǎo jiào hòu rén kàn yàng! mìng yù zú yǐ wěi báo juǎn qí shī, zhì zhī kēng cè jiān, shǐ bīn kè biàn niào qí shàng, wù róng tā wèi gān jìng zhī guǐ.
左右報曰:「范睢氣絕矣。」魏齊親自下視,見范睢斷脅折齒,身無完膚,直挺挺在血泊中不動,齊指罵曰:「賣國賊死得好!好教後人看樣!」命獄卒以葦薄卷其屍,置之坑廁間,使賓客便溺其上,勿容他為乾淨之鬼。
kàn kàn tiān wǎn, fàn suī mìng bù gāi jué, sǐ ér fù sū, cóng wěi báo zhōng zhāng mù tōu kàn, zhǐ yǒu yī zú zài páng kān shǒu, fàn suī wēi tàn yī shēng. shǒu zú wén zhī, huāng máng lái kàn, fàn suī wèi yuē: wú shāng zhòng zhì cǐ, suī zàn xǐng, jué wú shēng lǐ, rǔ néng shǐ wǒ sǐ yú jiā zhōng, yǐ biàn bìn liàn, jiā yǒu huáng jīn shù liǎng, jǐn yǐ xiāng xiè. shǒu zú tān qí lì, wèi yuē: rǔ réng zuō sǐ zhuàng, wú dāng rù bǐng. shí wèi qí yǔ bīn kè jiē dà zuì, shǒu zú bǐng yuē: cè jiān sǐ rén xīng chòu shén, hé dāng fā chū.
看看天晚,范睢命不該絕,死而復甦,從葦薄中張目偷看,只有一卒在旁看守,范睢微嘆一聲。守卒聞之,慌忙來看,范睢謂曰:「吾傷重至此,雖暫醒,決無生理,汝能使我死於家中,以便殯殮,家有黃金數兩,盡以相謝。」守卒貪其利,謂曰:「汝仍作死狀,吾當入稟。」時魏齊與賓客皆大醉,守卒稟曰:「廁間死人腥臭甚,合當發出。」
bīn kè jiē yuē: fàn suī suī rán yǒu zuì, xiāng guó chù zhī yì yǐ zú yǐ.
賓客皆曰:「范睢雖然有罪,相國處之亦已足矣。」
wèi qí yuē: kě chū zhī yú jiāo wài, shǐ yě yuān bǎo qí yú ròu yě. yán bà, bīn kè jiē sàn, wèi qí yì huí nèi zhái. shǒu zú ái zhì huáng hūn rén jìng, nǎi sī fù fàn suī zhì qí jiā, suī qī xiǎo xiāng jiàn, tòng kǔ zì bù bì shuō, fàn suī mìng qǔ huáng jīn xiàng xiè, yòu xiè xià wěi báo, fù yǔ shǒu zú, shǐ qì yě wài, yǐ yǎn rén zhī mù.
魏齊曰:「可出之於郊外,使野鳶飽其餘肉也。」言罷,賓客皆散,魏齊亦回內宅。守卒捱至黃昏人靜,乃私負范睢至其家,睢妻小相見,痛苦自不必說,范睢命取黃金相謝,又卸下葦薄,付與守卒,使棄野外,以掩人之目。
shǒu zú qù hòu, qī xiǎo jiāng xuè ròu shōu shí gān jìng, fù guǒ shāng chù, yǐ jiǔ shí jìn zhī, fàn suī xú wèi qí qī yuē: wèi qí hèn wǒ shén, suī zhī wú sǐ, shàng yǒu yí xīn, wǒ zhī chū cè, chéng qí zuì ěr, míng rì fù qiú wú shī bù dé, bì jí wú jiā, wú bù dé shēng yǐ. wú yǒu bā bài xiōng dì zhèng ān píng, zài xī mén zhī lòu xiàng, rǔ kě chéng yè sòng wǒ zhì bǐ, bù kě xiè lòu, qí yuè yú, wú chuàng yù dāng táo mìng yú sì fāng yě, wǒ qù hòu, jiā zhōng kě fā āi, rú wú sǐ yì bān, yǐ jué qí yí.
守卒去後,妻小將血肉收拾乾淨,縛裹傷處,以酒食進之,范睢徐謂其妻曰:「魏齊恨我甚,雖知吾死,尚有疑心,我之出廁,乘其醉耳,明日復求吾屍不得,必及吾家,吾不得生矣。吾有八拜兄弟鄭安平,在西門之陋巷,汝可乘夜送我至彼,不可泄漏,俟月余,吾創愈當逃命於四方也,我去後,家中可發哀,如吾死一般,以絕其疑。」
qí qī yī yán, shǐ pú rén xiān wǎng bào zhī zhèng ān píng, zhèng ān píng jí shí zhì suī jiā kàn shì, yǔ qí jiā rén tóng xié fù yǐ qù.
其妻依言,使僕人先往報知鄭安平,鄭安平即時至睢家看視,與其家人同攜負以去。
cì rì, wèi qí guǒ rán yí xīn fàn suī, kǒng qí fù sū, shǐ rén shì qí shī suǒ zài, shǒu zú huí bào: qì yě wài wú rén zhī chù, jīn wéi wěi báo zài, xiǎng wèi quǎn shǐ xián qù yǐ. wèi qí fù shǐ rén mù jiān qí jiā, jǔ āi dài xiào, fāng shǐ tǎn rán.
次日,魏齊果然疑心范睢,恐其復甦,使人視其屍所在,守卒回報:「棄野外無人之處,今惟葦薄在,想為犬豕銜去矣。」魏齊復使人目間其家,舉哀帶孝,方始坦然。
zài shuō fàn suī zài zhèng ān píng jiā, fū yào jiāng xī, jiàn jiàn píng fù. ān píng nǎi yǔ suī gòng nì yú jù cí shān, fàn suī gèng xìng míng yuē zhāng lù, shān zhōng rén wú zhī qí wèi fàn suī zhě, guò bàn suì, qín yè zhě wáng jī fèng zhāo xiāng wáng zhī mìng, chū shǐ wèi guó, jū yú gōng guǎn, zhèng ān píng zhà wèi yì zú, fú shì wáng jī, yīng duì mǐn jié, wáng jī ài zhī, yīn sī wèn yuē: rǔ zhī guó yǒu xián rén wèi chū shì zhě hū? ān píng yuē: xián rén hé róng yì yán yě. xiàng yǒu yī fàn suī zhě, qí rén zhì móu zhī shì, xiāng guó chuí zhī zhì sǐ. yán wèi bì, wáng jī tàn yuē: xī zāi! cǐ rén bú dào wǒ qín guó, bù dé zhǎn qí dà cái.
再說范睢在鄭安平家,敷藥將息,漸漸平復。安平乃與睢共匿於具茨山,范睢更姓名曰張祿,山中人無知其為范睢者,過半歲,秦謁者王稽奉昭襄王之命,出使魏國,居於公館,鄭安平詐為驛卒,伏侍王稽,應對敏捷,王稽愛之,因私問曰:「汝知國有賢人未出仕者乎?」安平曰:「賢人何容易言也。向有一范睢者,其人智謀之士,相國箠之至死。」言未畢,王稽嘆曰:「惜哉!此人不到我秦國,不得展其大才。」
ān píng yuē: jīn chén lǐ zhōng yǒu zhāng lù xiān shēng, qí cái zhì bù yà yú fàn suī, jūn yù jiàn qí rén fǒu? wáng jī yuē: jì yǒu cǐ rén, hé bù qǐng lái xiāng huì? ān píng yuē: qí rén yǒu chóu jiā zài guó zhōng, bù gǎn zhòu xíng, ruò wú cǐ chóu, jiǔ yǐ shì wèi, bù dài jīn rì yǐ. wáng jī yuē: yè zhì bù fáng, wú dāng hòu zhī.
安平曰:「今臣里中有張祿先生,其才智不亞於范睢,君欲見其人否?」王稽曰:「既有此人,何不請來相會?」安平曰:「其人有仇家在國中,不敢晝行,若無此仇,久已仕魏,不待今日矣。」王稽曰:「夜至不妨,吾當候之。」
zhèng ān píng nǎi shǐ zhāng lù yì bàn zuò yì zú mó yàng, yǐ shēn yè zhì gōng guǎn lái yè, wáng jī lüè kòu yǐ tiān xià dà shì, fàn suī zhǐ chén liǎo liǎo, rú zài mù qián. wáng jī xǐ yuē: wú zhī xiān shēng fēi cháng rén, néng yǔ wǒ xī yóu yú qín fǒu? fàn suī yuē: chén lù yǒu chóu yú wèi, bù néng ān jū, ruò néng qiè xíng, shí nǎi zhì yuàn. wáng jī qū zhǐ yuē: dù wú shǐ shì bì, gèng xū wǔ rì, xiān shēng zhì qī, kě dài wǒ yú sān tíng gāng wú rén zhī chù, dāng xiāng zài yě!
鄭安平乃使張祿亦扮做驛卒模樣,以深夜至公館來謁,王稽略叩以天下大勢,范睢指陳了了,如在目前。王稽喜曰:「吾知先生非常人,能與我西遊於秦否?」范睢曰:「臣祿有仇於魏,不能安居,若能挈行,實乃至願。」王稽屈指曰:「度吾使事畢,更須五日,先生至期,可待我於三亭岡無人之處,當相載也!」
guò wǔ rì, wáng jī cí bié wèi wáng, qún chén jù jiàn sòng yú jiāo wài, shì bì jù bié, wáng jī qū chē zhì sān tíng gāng shàng, hū jiàn lín zhōng èr rén qū chū, nǎi zhāng lù zhèng ān píng yě. wáng jī dà xǐ, rú huò qí zhēn, yǔ zhāng lù tóng chē gòng zài, yí lù yǐn shí ān xī, bì yǔ xiāng gòng, tán lùn tóu jī, shén xiāng qīn ài.
過五日,王稽辭別魏王,群臣俱餞送於郊外,事畢俱別,王稽驅車至三亭岡上,忽見林中二人趨出,乃張祿、鄭安平也。王稽大喜,如獲奇珍,與張祿同車共載,一路飲食安息,必與相共,談論投機,甚相親愛。
bù yī rì, yǐ rù qín jiè, zhì hú guān, wàng jiàn duì miàn chén tóu qǐ chù, yī qún chē qí zì xī ér lái, fàn suī wèn yuē: lái zhě shuí rén,. wáng jī rèn dé qián qū, yuē: cǐ chéng xiàng ráng hóu, dōng xíng jùn yì ěr.
不一日,已入秦界,至湖關,望見對面塵頭起處,一群車騎自西而來,范睢問曰:「來者誰人,。王稽認得前驅,曰:「此丞相穰侯,東行郡邑耳。」
yuán lái ráng hóu míng wèi rǎn, nǎi shì xuān tài hòu zhī dì, xuān tài hòu mǐ shì, chǔ nǚ, nǎi zhāo xiāng wáng zhī mǔ. zhāo xiāng wáng jí wèi shí, nián yòu wèi guān, xuān tài hòu lín cháo jué zhèng, yòng qí dì wèi rǎn wèi chéng xiàng, fēng ráng hóu cì dì mǐ róng yì fēng huá yáng jūn, bìng zhuān guó yòng shì. hòu zhāo xiāng wáng nián zhǎng, xīn wèi tài hòu, nǎi fēng qí dì gōng zǐ kuī wèi jīng yáng jūn, gōng zǐ shì wèi gāo líng jūn, yù yǐ fēn mǐ shì zhī quán. guó zhōng wèi zhī sì guì, rán zǒng bù jí chéng xiàng zhī zūn yě.
原來穰侯名魏冉,乃是宣太后之弟,宣太后羋氏,楚女,乃昭襄王之母。昭襄王即位時,年幼未冠,宣太后臨朝決政,用其弟魏冉為丞相,封穰侯;次弟羋戎亦封華陽君,並專國用事。後昭襄王年長,心畏太后,乃封其弟公子悝為涇陽君,公子市為高陵君,欲以分羋氏之權。國中謂之「四貴」,然總不及丞相之尊也。
chéng xiàng měi suì shí, dài qí wáng zhōu xíng jùn guó, xún chá guān lì, shěng shì chéng chí, jiào yuè chē mǎ, fǔ xún bǎi xìng, cǐ shì jiù guī.
丞相每歲時,代其王周行郡國,巡察官吏,省視城池,較閱車馬,撫循百姓,此是舊規。
jīn rì ráng hóu dōng xún, qián dǎo wēi yí, wáng jī rú hé bù rèn dé.
今日穰侯東巡,前導威儀,王稽如何不認得。
fàn suī yuē: wú wén ráng hóu zhuān qín quán, dù xián jí néng, è nà zhū hóu bīn kè, kǒng qí jiàn rǔ, wǒ qiě nì chē xiāng zhōng yǐ bì zhī.
范睢曰:「吾聞穰侯專秦權,妒賢嫉能,惡納諸侯賓客,恐其見辱,我且匿車箱中以避之。」
xū yú, ráng hóu zhì, wáng jī xià chē yíng yè, ráng hóu yì xià chē xiāng jiàn, láo zhī yuē: yè jūn guó shì láo kǔ. suì gòng lì yú chē qián, gè xù hán wēn. ráng hóu yuē: guān dōng jìn yǒu hé shì? wáng jī jū gōng duì yuē: wú yǒu. ráng hóu mù shì chē zhōng yuē: yè jūn dé wú yǔ zhū hóu bīn kè jù lái hū, cǐ bèi zhàng kǒu shé yóu shuō rén guó, qǔ fù guì, quán wú shí yòng. wáng jī yòu duì yuē: bù gǎn.
須臾,穰侯至,王稽下車迎謁,穰侯亦下車相見,勞之曰:「謁君國事勞苦。」遂共立於車前,各敘寒溫。穰侯曰:「關東近有何事?」王稽鞠躬對曰:「無有。」穰侯目視車中曰:「謁君得無與諸侯賓客俱來乎,此輩仗口舌遊說人國,取富貴,全無實用。」王稽又對曰:「不敢。」
ráng hóu jì bié qù, fàn suī cóng chē xiāng zhōng chū, biàn yù xià chē qū zǒu. wáng jī yuē: chéng xiàng yǐ qù, xiān shēng kě tóng zài yǐ. fàn suī yuē: chén qián kuī ráng hóu zhī mào, yǎn duō bái ér shì xié, qí rén xìng yí ér jiàn shì chí, xiàng zhě mù shì chē zhōng, gù yǐ yí zhī, yī shí wèi jí sōu suǒ, bù jiǔ bì huǐ, huǐ bì fù lái, bù ruò bì zhī wèi ān ěr. suì hū zhèng ān píng tóng zǒu.
穰侯既別去,范睢從車箱中出,便欲下車趨走。王稽曰:「丞相已去,先生可同載矣。」范睢曰:「臣潛窺穰侯之貌,眼多白而視邪,其人性疑而見事遲,向者目視車中,固已疑之,一時未即搜索,不久必悔,悔必復來,不若避之為安耳。」遂呼鄭安平同走。
wáng jī chē zhàng zài hòu, yuē xíng shí lǐ zhī chéng, bèi hòu mǎ líng shēng xiǎng, guǒ yǒu èr shí qí cóng dōng rú fēi ér lái, gǎn zhe wáng jī chē zhàng, yán: wú děng fèng chéng xiàng zhī mìng, kǒng dài fū dài yǒu yóu kè, gù qiǎn fù xíng zhā kàn, dài fū wù guài. yīn biàn suǒ chē zhōng, bìng wú wài guó zhī rén, fāng cái zhuǎn shēn. wáng jī tàn yuē: zhāng xiān shēng zhēn zhì shì, wú bù jí yě. nǎi mìng cuī chē qián jìn, zài xíng wǔ liù lǐ, yù zhe le zhāng lù zhèng ān píng èr rén, yāo shǐ dēng chē, yī tóng jìng rù xián yáng. rán wēng yǒu shī yǒng fàn suī qù wèi zhī shì yún:
王稽車仗在後,約行十里之程,背後馬鈴聲響,果有二十騎從東如飛而來,趕著王稽車仗,言:「吾等奉丞相之命,恐大夫帶有遊客,故遣復行查看,大夫勿怪。」因遍索車中,並無外國之人,方才轉身。王稽嘆曰:「張先生真智士,吾不及也。」乃命催車前進,再行五六里,遇著了張祿、鄭安平二人,邀使登車,一同竟入咸陽。髯翁有詩詠范睢去魏之事云:
liào shì qián zhī miào ruò shén, yī shí zhì shù shǎo chóu lún.
料事前知妙若神,一時智術少儔倫。
xìn líng kōng yǎng sān qiān kè, què fàng gāo xián dùn rù qín.
信陵空養三千客,卻放高賢遁入秦。
wáng jī cháo jiàn qín zhāo xiāng wáng, fù mìng yǐ bì, yīn jìn yuē: wèi yǒu zhāng lù xiān shēng, zhì móu chū zhòng, tiān xià qí cái yě, yǔ chén yán qín guó zhī shì, wēi yú léi luǎn, bǐ yǒu cè néng ān zhī, rán fēi miàn duì bù kě, chén gù zài yǔ jù lái.
王稽朝見秦昭襄王,復命已畢,因進曰:「魏有張祿先生,智謀出眾,天下奇才也,與臣言秦國之勢,危於累卵,彼有策能安之,然非面對不可,臣故載與俱來。」
qín wáng yuē: zhū hóu kè hǎo wèi dà yán, wǎng wǎng rú cǐ, gū shǐ jiù kè shè. nǎi guǎn yú xià shě, yǐ xū zhào wèn. yú nián bù zhào.
秦王曰:「諸侯客好為大言,往往如此,姑使就客舍。」乃館於下舍,以需召問。逾年不召。
hū yī rì, fàn suī chū háng shì shàng, jiàn ráng hóu fāng zhēng bīng chū zhēng, fàn suī sī wèn yuē: chéng xiàng zhēng bīng chū zhēng, jiāng fá hé guó? yǒu yī lǎo zhě duì yuē: yù fá qí gāng shòu yě! fàn suī yuē: qí bīng céng fàn jìng hū? lǎo zhě yuē: wèi zēng. fàn suī yuē: qín yǔ qí dōng xī xuán jué, zhōng jiān gé yǒu hán wèi, qiě qí bù fàn qín, qín nài hé shè yuǎn ér fá zhī? lǎo zhě yǐn fàn suī zhì pì chù, yán yuē: fá qí fēi qín wáng zhī yì, yīn táo shān zài chéng xiàng fēng yì zhōng, ér gāng shòu jìn yú táo, gù chéng xiàng yù shǐ wǔ ān jūn wèi jiāng, fá ér qǔ zhī, yǐ zì guǎng qí fēng ěr.
忽一日,范睢出行市上,見穰侯方徵兵出征,范睢私問曰:「丞相徵兵出征,將伐何國?」有一老者對曰:「欲伐齊綱壽也!」范睢曰:「齊兵曾犯境乎?」老者曰:「未曾。」范睢曰:「秦與齊東西懸絕,中間隔有韓、魏,且齊不犯秦,秦奈何涉遠而伐之?」老者引范睢至僻處,言曰:「伐齊非秦王之意,因陶山在丞相封邑中,而綱壽近於陶,故丞相欲使武安君為將,伐而取之,以自廣其封耳。」
fàn suī huí shě, suì shàng shū yú qín wáng, lüè yuē:
范睢回舍,遂上書於秦王,略曰:
jī lǚ chén zhāng lù, sǐ zuì, sǐ zuì! zòu wén qín wáng diàn xià: chén wén míng zhǔ lì zhèng, yǒu gōng zhě shǎng, yǒu néng zhě guān, láo dà zhě lù hòu, cái gāo zhě jué zūn. gù wú néng zhě bù gǎn làn zhí, ér yǒu néng zhě yì bù dé yí qì. jīn chén dài mìng yú xià shě, yī nián yú zī yǐ. rú yǐ chén wèi yǒu yòng, yuàn jiè cùn yīn zhī xiá, xī chén zhī shuō rú yǐ chén wèi wú yòng, liú chén hé wèi? fū yán zhī zài chén, tīng zhī zài jūn, chén yán ér bù dāng, qǐng fú fǔ qí zhī zhū wèi wǎn. wú yǐ qīng chén gù, bìng qīng jǔ chén zhī rén yě.
羈旅臣張祿,死罪,死罪!奏聞秦王殿下:臣聞「明主立政,有功者賞,有能者官,勞大者祿厚,才高者爵尊。」故無能者不敢濫職,而有能者亦不得遺棄。今臣待命於下舍,一年於茲矣。如以臣為有用,願借寸陰之暇,悉臣之說;如以臣為無用,留臣何為?夫言之在臣,聽之在君,臣言而不當,請伏斧錡之誅未晚。毋以輕臣故,並輕舉臣之人也。
qín wáng yǐ wàng zhāng lù, jí jiàn qí shū, jí shǐ rén yǐ chuán chē zhào zhì lí gōng xiāng jiàn. qín wáng yóu wèi zhì, fàn suī xiān dào, wàng jiàn qín wáng chē qí fāng lái, yáng wèi bù zhī, gù yì qū rù yǒng xiàng, huàn zhě qián xíng zhú zhī, yuē: wáng lái. fàn suī miù yán yuē: qín dú yǒu tài hòu ráng hóu ěr, ān dé yǒu wáng? qián xíng bù gù.
秦王已忘張祿,及見其書,即使人以傳車召至離宮相見。秦王猶未至,范睢先到,望見秦王車騎方來,佯為不知,故意趨入永巷,宦者前行逐之,曰:「王來。」范睢謬言曰:「秦獨有太后、穰侯耳,安得有王?」前行不顧。
zhèng zhēng rǎng jiān, qín wáng suí hòu zhì, wèn huàn zhě: hé wèi yǔ kè zhēng lùn? huàn zhě shù fàn suī zhī yǔ, qín wáng yì bù nù, suì yíng zhī rù yú nèi gōng, dài yǐ shàng kè zhī lǐ, fàn suī xùn ràng, qín wáng píng qù zuǒ yòu, zhǎng guì ér qǐng yuē: xiān shēng hé yǐ xìng jiào guǎ rén? fàn suī yuē: wěi wěi. shǎo qǐng, qín wáng yòu guì qǐng rú qián, fàn suī yòu yuē: wěi wěi.
正爭嚷間,秦王隨後至,問宦者:「何為與客爭論?」宦者述范睢之語,秦王亦不怒,遂迎之入於內宮,待以上客之禮,范睢遜讓,秦王屏去左右,長跪而請曰:「先生何以幸教寡人?」范睢曰:「唯唯。」少頃,秦王又跪請如前,范睢又曰:「唯唯。」
rú cǐ sān cì, qín wáng yuē: xiān shēng zú bù xìng jiào guǎ rén, qǐ yǐ guǎ rén wèi bù zú yǔ yé? fàn suī duì yuē: fēi gǎn rán yě, xī zhě lǚ shàng diào yú wèi bīn, jí yù wén wáng, yī yán ér bài wèi shàng fù, zú yòng qí móu, miè shāng ér yǒu tiān xià. jī zǐ bǐ gàn shēn wèi guì qī, jǐn yán jí jiàn, shāng zhòu bù tīng, huò nú huò zhū, shāng suì yǐ wáng. cǐ wú tā, xìn yǔ bù xìn zhī yì yě. lǚ shàng suī shū, ér jiàn xìn yú wén wáng, gù wáng yè guī yú zhōu, ér shàng yì xiǎng yǒu hóu fēng, chuán zhī shì shì jī zǐ bǐ gàn suī qīn, ér bù jiàn xìn yú zhòu, gù shēn bù miǎn sǐ rǔ, ér wú jiù yú guó. jīn chén jī lǚ zhī chén, jū zhì shū zhī dì, ér suǒ yù yán zhě, jiē xìng wáng dà jì, huò guān xì rén gǔ ròu zhī jiān. bù shēn yán, zé wú jiù yú qín yù shēn yán, zé jī zǐ bǐ gàn zhī huò suí yú hòu. suǒ yǐ wáng sān wèn ér bù gǎn dá zhě, wèi bǔ wáng xīn zhī xìn bù xìn hé rú ěr.
如此三次,秦王曰:「先生卒不幸教寡人,豈以寡人為不足語耶?」范睢對曰:「非敢然也,昔者呂尚釣於渭濱,及遇文王,一言而拜為尚父,卒用其謀,滅商而有天下。箕子、比干身為貴戚,盡言極諫,商紂不聽,或奴或誅,商遂以亡。此無他,信與不信之異也。呂尚雖疏,而見信於文王,故王業歸於周,而尚亦享有侯封,傳之世世;箕子、比干雖親,而不見信於紂,故身不免死辱,而無救於國。今臣羈旅之臣,居至疏之地,而所欲言者,皆興亡大計,或關係人骨肉之間。不深言,則無救於秦;欲深言,則箕子、比干之禍隨於後。所以王三問而不敢答者,未卜王心之信不信何如耳。」
qín wáng fù guì qǐng yuē: xiān shēng shì hé yán yě? guǎ rén mù xiān shēng dà cái, gù píng qù zuǒ yòu, zhuān yì tīng jiào, shì fán kě yán zhě, shàng jí tài hòu, xià jí dà chén, yuàn xiān shēng jǐn yán wú yǐn. qín wáng zhè jù huà, yīn shì jìn yǒng xiàng shí, wén huàn zhě shù fàn suī zhī yán, qín zhǐ yǒu tài hòu ráng hóu, bù wén yǒu wáng zhī yǔ, xīn xià yí huò, shí luò de yào qǐng jiào yī fān zhè biān fàn suī yóu kǒng chū jiàn zhī shí, wàn yī yǔ bù tóu jī, biàn jué le hòu lái jìn yán zhī lù, kuàng qiě zuǒ yòu qiè tīng zhě duō, kǒng qí chuán shuō, huò qiě bù cè, gù qiě jiāng wài biān shì qíng, lüè shuō yī fān, yǐ wèi yǐn huǒ zhī méi. nǎi duì yuē: dài wáng yǐ jǐn yán mìng chén, chén zhī yuàn yě!
秦王復跪請曰:「先生是何言也?寡人慕先生大才,故屏去左右,專意聽教,事凡可言者,上及太后,下及大臣,願先生盡言無隱。」秦王這句話,因是進永巷時,聞宦者述范睢之言,「秦止有太后、穰侯,不聞有王」之語,心下疑惑,實落的要請教一番;這邊范睢猶恐初見之時,萬一語不投機,便絕了後來進言之路,況且左右竊聽者多,恐其傳說,禍且不測,故且將外邊事情,略說一番,以為引火之煤。乃對曰:「大王以盡言命臣,臣之願也!」
suì xià bài, qín wáng yì dá bài, rán hòu jiù zuò kāi yán yuē: qín dì zhī xiǎn, tiān xià mò jí, qí jiǎ bīng zhī qiáng, tiān xià yì mò dí, rán jiān bìng zhī móu bù jiù, bó wáng zhī yè bù chéng, qǐ fēi qín zhī dà chén, jì yǒu suǒ shī hū? qín wáng cè xí wèn yuē: qǐng yán shī jì hé zài? fàn suī yuē: chén wén ráng hóu jiāng yuè hán wèi ér gōng qí, qí jì zuǒ yǐ. qí qù qín shén yuǎn, yǒu hán wèi yǐ jiān zhī. wáng shǎo chū shī, zé bù zú yǐ hài qí ruò duō chū shī, zé xiān wèi qín hài. xī wèi yuè zhào ér fá zhōng shān, jí kè qí dì, xuán wèi zhào yǒu, hé zhě? yǐ zhōng shān jìn zhào ér yuǎn wèi yě. jīn fá qí ér bù kè, wèi qín dà rǔ jí fá qí ér kè, tú yǐ zī hán wèi, yú qín hé lì yān? wèi dài wáng jì, mò rú yuǎn jiāo ér jìn gōng. yuǎn jiāo yǐ lí rén zhī huān, jìn gōng yǐ guǎng wǒ zhī dì, zì jìn ér yuǎn, rú cán shí yè, tiān xià bù nán jǐn yǐ.
遂下拜,秦王亦答拜,然後就坐開言曰:「秦地之險,天下莫及,其甲兵之強,天下亦莫敵,然兼併之謀不就,伯王之業不成,豈非秦之大臣,計有所失乎?」秦王側席問曰:「請言失計何在?」范睢曰:「臣聞穰侯將越韓、魏而攻齊,其計左矣。齊去秦甚遠,有韓、魏以間之。王少出師,則不足以害齊;若多出師,則先為秦害。昔魏越趙而伐中山,即克其地,旋為趙有,何者?以中山近趙而遠魏也。今伐齊而不克,為秦大辱;即伐齊而克,徒以資韓、魏,於秦何利焉?為大王計,莫如遠交而近攻。遠交以離人之歡,近攻以廣我之地,自近而遠,如蠶食葉,天下不難盡矣。」
qín wáng yòu yuē: yuǎn jiāo jìn gōng zhī dào hé rú?
秦王又曰:「遠交近攻之道何如?」
fàn suī yuē: yuǎn jiāo mò rú qí chǔ, jìn gōng mò rú hán wèi. jì dé hán wèi, qí chǔ néng dú cún hū? qín wáng gǔ zhǎng chēng shàn, jí bài fàn suī wèi kè qīng, hào wèi zhāng qīng, yòng qí jì dōng fá hán wèi, zhǐ bái qǐ fá qí zhī shī bù xíng.
范睢曰:「遠交莫如齊、楚,近攻莫如韓、魏。既得韓、魏,齊、楚能獨存乎?」秦王鼓掌稱善,即拜范睢為客卿,號為張卿,用其計東伐韓、魏,止白起伐齊之師不行。
wèi rǎn yǔ bái qǐ yī xiāng yī jiāng, yòng shì rì jiǔ, jiàn zhāng lù zhòu rán dé chǒng, jù yǒu bù yuè zhī yì. wéi qín wáng shēn xìn zhī, chǒng yù rì lóng, měi měi zhōng yè dú zhào jì shì, wú shuō bù xíng. fàn suī zhī qín wáng zhī xīn yǐ gù, qǐng jiān, jǐn píng zuǒ yòu, jìn shuō yuē: chén méng dài wáng guò tīng, yǐn yǔ gòng shì, chén suī fěn gǔ suì shēn, wú yǐ wèi chóu. suī rán, chén yǒu ān qín zhī jì, shàng wèi gǎn jǐn xiào yú wáng yě!
魏冉與白起一相一將,用事日久,見張祿驟然得寵,俱有不悅之意。惟秦王深信之,寵遇日隆,每每中夜獨召計事,無說不行。范睢知秦王之心已固,請間,盡屏左右,進說曰:「臣蒙大王過聽,引與共事,臣雖粉骨碎身,無以為酬。雖然,臣有安秦之計,尚未敢盡效於王也!」
qín wáng guì wèn yuē: guǎ rén yǐ guó tuō yú xiān shēng, xiān shēng yǒu ān qín zhī jì, bù yǐ cǐ shí rǔ jiào, shàng hé dài hū?
秦王跪問曰:「寡人以國托於先生,先生有安秦之計,不以此時辱教,尚何待乎?」
fàn suī yuē: chén qián jū shān dōng shí, wén qí dàn yǒu mèng cháng jūn, bù wén yǒu qí wáng wén qín dàn yǒu tài hòu ráng hóu huá yáng jūn gāo líng jūn jīng yáng jūn, bù wén yǒu qín wáng. fū zhì guó zhī wèi wáng, shēng shā yǔ duó, tā rén bù gǎn shàn zhuān. jīn tài hòu shì guó mǔ zhī zūn, shàn xíng bù gù zhě sì shí yú nián ráng hóu dú xiāng qín guó, huá yáng fǔ zhī, jīng yáng, gāo líng gè lì mén hù, shēng shā zì yóu, sī jiā zhī fù shí bèi yú gōng, dài wáng gǒng shǒu ér xiǎng qí kōng míng, bù yì wēi hū? xī cuī zhù shàn qí, zú shì zhuāng gōng lǐ duì shàn zhào, zhōng qiāng zhǔ fù. jīn ráng hóu nèi zhàng tài hòu zhī shì, wài qiè dài wáng zhī wēi, yòng bīng zé zhū hóu zhèn kǒng, jiě jiǎ zé liè guó gǎn ēn. guǎng zhì ěr mù, bù wáng zuǒ yòu, chén jiàn wáng zhī dú lì yú cháo, fēi yī rì yǐ. kǒng qiān qiū wàn suì ér hòu, yǒu qín guó zhě, fēi wáng zhī zǐ sūn yě!
范睢曰:「臣前居山東時,聞齊但有孟嘗君,不聞有齊王;聞秦但有太后、穰侯、華陽君、高陵君、涇陽君,不聞有秦王。夫制國之謂王,生殺予奪,他人不敢擅專。今太后恃國母之尊,擅行不顧者四十餘年;穰侯獨相秦國,華陽輔之,涇陽,高陵各立門戶,生殺自由,私家之富十倍於公,大王拱手而享其空名,不亦危乎?昔崔杼擅齊,卒弒莊公;李兌擅趙,終戕主父。今穰侯內仗太后之勢,外竊大王之威,用兵則諸侯震恐,解甲則列國感恩。廣置耳目,布王左右,臣見王之獨立於朝,非一日矣。恐千秋萬歲而後,有秦國者,非王之子孫也!」
qín wáng wén zhī, bù jué máo gǔ sǒng rán, zài bài xiè yuē: xiān shēng suǒ jiào, nǎi fèi fǔ zhì yán, guǎ rén hèn wén zhī bù zǎo. suì yú cì rì shōu ráng hóu wèi rǎn xiāng yìn, shǐ jiù guó, ráng hóu qǔ niú chē yú yǒu sī, xǐ qí jiā cái, qiān yǒu yú chéng, qí zhēn yì bǎo, jiē qín nèi kù suǒ wèi yǒu zhě. míng rì, qín wáng fù zhú huá yáng gāo líng jīng yáng sān jūn yú guān wài, ān zhì tài hòu yú shēn gōng, bù xǔ yǔ wén zhèng shì. suì yǐ fàn suī wèi chéng xiàng, fēng yǐ yīng chéng, hào wèi yīng hóu.
秦王聞之,不覺毛骨悚然,再拜謝曰:「先生所教,乃肺腑至言,寡人恨聞之不早。」遂於次日收穰侯魏冉相印,使就國,穰侯取牛車於有司,徙其家財,千有餘乘,奇珍異寶,皆秦內庫所未有者。明日,秦王復逐華陽、高陵、涇陽三君於關外,安置太后於深宮,不許與聞政事。遂以范睢為丞相,封以應城,號為應侯。
qín rén bì wèi zhāng lù wèi chéng xiàng, wú rén zhī wèi fàn suī, wéi zhèng ān píng zhī zhī, suī jiè yǐ wù xiè, ān píng yì bù gǎn yán. shí qín zhāo xiāng wáng zhī sì shí yī nián, zhōu nǎn wáng zhī sì shí jiǔ nián yě.
秦人畢謂張祿為丞相,無人知為范睢,惟鄭安平知之,睢戒以勿泄,安平亦不敢言。時秦昭襄王之四十一年,周赧王之四十九年也。
shì shí, wèi zhāo wáng yǐ hōng, zǐ ān lí wáng jí wèi, wén zhī qín wáng xīn yòng zhāng lù chéng xiàng zhī móu, yù fá wèi guó. jí jí qún chén jì yì, xìn líng jūn wú jì yuē: qín bīng bù jiā wèi zhě shù nián yǐ, jīn wú gù xìng shī, míng qī wǒ bù néng xiāng chí yě, yí yán bīng gù yǔ yǐ dài zhī. xiāng guó wèi qí yuē: bù rán, qín qiáng wèi ruò, zhàn bì wú xìng, wén chéng xiàng zhāng lù nǎi wèi rén yě, qǐ wú xiāng huǒ zhī qíng zāi. tǎng qiǎn shǐ jī hòu bì, xiān tōng zhāng xiāng, hòu yè qín wáng, xǔ yǐ nà zhì jiǎng hé, kě bǎo wàn quán. ān lí wáng chū jí wèi, wèi jīng zhàn fá, nǎi yòng wèi qí zhī cè, shǐ zhōng dài fū xū jiǎ chū shǐ yú qín.
是時,魏昭王已薨,子安釐王即位,聞知秦王新用張祿丞相之謀,欲伐魏國。急集群臣計議,信陵君無忌曰:「秦兵不加魏者數年矣,今無故興師,明欺我不能相持也,宜嚴兵固圉以待之。」相國魏齊曰:「不然,秦強魏弱,戰必無幸,聞丞相張祿乃魏人也,豈無香火之情哉。倘遣使齎厚幣,先通張相,後謁秦王,許以納質講和,可保萬全。」安釐王初即位,未經戰伐,乃用魏齊之策,使中大夫須賈出使於秦。
xū jiǎ fèng mìng, jìng zhì xián yáng, xià yú guǎn yì, fàn suī zhī zhī, xǐ yuē: xū jiǎ zhì cǐ, nǎi wú bào chóu zhī rì yǐ! suì huàn qù xiān yī, zhuāng zuò hán suān luò tuò zhī zhuàng, qián chū fǔ mén, lái dào guǎn yì, xú bù ér rù, yè jiàn xū jiǎ. xū jiǎ yī jiàn, dà jīng yuē: fàn shū gù wú yàng hū? wú yǐ rǔ bèi wèi xiāng dǎ sǐ, hé yǐ dé mìng zài cǐ? fàn suī yuē: bǐ shí jiāng wú shī shǒu zhì yú jiāo wài, cì zǎo fāng sū, shì yù yǒu jiǎ kè guò cǐ, wén shēn yín shēng, lián ér jiù zhī, gǒu yán yī mìng, bù gǎn huí jiā, yīn jiān guān lái zhì qín guó, bù qī fù jiàn dài fū zhī miàn yú cǐ. xū jiǎ yuē: fàn shū qǐ yù yóu shuō yú qín hū? suī yuē: mǒu xī rì dé zuì wèi guó, wáng mìng lái cǐ, dé shēng wèi xìng, shàng gǎn kāi kǒu yán shì yé? xū jiǎ yuē: fàn shū zài qín, hé yǐ wèi shēng? suī yuē: wèi yōng hú kǒu ěr. xū jiǎ bù jué dòng le āi lián zhī yì, liú zhī tóng zuò, suǒ jiǔ shí cì zhī. shí zhí dōng tiān, fàn suī yī bì, yǒu zhàn lì zhī zhuàng, xū jiǎ tàn yuē: fàn shū yī hán rú cǐ zāi? mìng qǔ yī tí páo yǔ chuān, fàn suī yuē: dài fū zhī yī, mǒu hé gǎn dāng? xū jiǎ yuē: gù rén hé bì guò qiān? fàn suī chuān páo, zài sì chēng xiè.
須賈奉命,竟至咸陽,下於館驛,范睢知之,喜曰:「須賈至此,乃吾報仇之日矣!」遂換去鮮衣,裝作寒酸落魄之狀,潛出府門,來到館驛,徐步而入,謁見須賈。須賈一見,大驚曰:「范叔固無恙乎?吾以汝被魏相打死,何以得命在此?」范睢曰:「彼時將吾屍首擲於郊外,次早方蘇,適遇有賈客過此,聞呻吟聲,憐而救之,苟延一命,不敢回家,因間關來至秦國,不期復見大夫之面於此。」須賈曰:「范叔豈欲遊說於秦乎?」睢曰:「某昔日得罪魏國,亡命來此,得生為幸,尚敢開口言事耶?」須賈曰:「范叔在秦,何以為生?」睢曰:「為傭糊口耳。」須賈不覺動了哀憐之意,留之同坐,索酒食賜之。時值冬天,范睢衣敝,有戰慄之狀,須賈嘆曰:「范叔一寒如此哉?」命取一綈袍與穿,范睢曰:「大夫之衣,某何敢當?」須賈曰:「故人何必過謙?」范睢穿袍,再四稱謝。
yīn wèn: dài fū lái cǐ hé shì? xū jiǎ yuē: jīn qín xiāng zhāng jūn fāng yòng shì, wú yù tōng zhī, hèn wú qí rén, rú zǐ zài qín jiǔ, qǐ yǒu xiāng shí, néng wèi wǒ xiān róng yú zhāng jūn zhě zāi? fàn suī yuē: mǒu zhī zhǔ rén wēng yǔ chéng xiàng shàn, chén cháng suí zhǔ rén wēng zhì yú xiāng fǔ, chéng xiàng hǎo tán lùn, fǎn fù zhī jiān zhǔ rén bù gěi, mǒu měi zhù zhī yī yán, chéng xiàng yǐ mǒu yǒu kǒu biàn, shí cì jiǔ shí dé qīn jìn, jūn ruò yù yè zhāng jūn, mǒu dāng tóng wǎng. xū jiǎ yuē: jì rú cǐ, fán wèi dìng qī. fàn suī yuē: chéng xiàng shì máng, jīn rì shì xiá, hé bù jí qù? xū jiǎ yuē: wú chéng dà chē jià sì mǎ ér lái, jīn mǎ sǔn zú, chē zhóu zhé, wèi néng jí xíng. fàn suī yuē: wú zhǔ rén wēng yǒu zhī, kě jiǎ yě. fàn suī guī fǔ, qǔ dà chē sì mǎ zhì guǎn yì qián, bào xū jiǎ yuē: chē mǎ yǐ bèi, mǒu qǐng wèi jūn yù. xū jiǎ xīn rán dēng chē, fàn suī zhí pèi, jiē shì zhī rén wàng jiàn chéng xiàng yù chē ér lái, xián gǒng lì liǎng páng, yì huò zǒu bì, xū jiǎ yǐ wèi jìng jǐ, shū bù zhī qí wèi fàn suī yě.
因問:「大夫來此何事?」須賈曰:「今秦相張君方用事,吾欲通之,恨無其人,孺子在秦久,豈有相識,能為我先容於張君者哉?」范睢曰:「某之主人翁與丞相善,臣嘗隨主人翁至於相府,丞相好談論,反覆之間主人不給,某每助之一言,丞相以某有口辯,時賜酒食得親近,君若欲謁張君,某當同往。」須賈曰:「既如此,煩為訂期。」范睢曰:「丞相事忙,今日適暇,何不即去?」須賈曰:「吾乘大車駕駟馬而來,今馬損足,車軸折,未能即行。」范睢曰:「吾主人翁有之,可假也。」范睢歸府,取大車駟馬至館驛前,報須賈曰:「車馬已備,某請為君御。」須賈欣然登車,范睢執轡,街市之人望見丞相御車而來,咸拱立兩旁,亦或走避,須賈以為敬己,殊不知其為范睢也。
jì zhì fǔ qián, fàn suī yuē: dài fū shǎo dài yú cǐ, mǒu dāng xiān rù, wèi dài fū tōng zhī, ruò chéng xiàng jiàn xǔ, biàn kě rù yè. fàn suī jìng jìn fǔ mén qù le, xū jiǎ xià chē, lì yú mén wài, hòu zhī liáng jiǔ, zhǐ wén fǔ zhōng míng gǔ zhī shēng, mén shàng xuān chuán: chéng xiàng shēng táng. shǔ lì shè rén bēn zǒu bù jué, bìng bù jiàn fàn suī xiāo xī. xū jiǎ yīn wèn shǒu mén zhě yuē: xiàng yǒu wú gù rén fàn shū, rù tōng xiāng jūn, jiǔ ér bù chū, zi néng wèi wǒ zhào zhī hū?
既至府前,范睢曰:「大夫少待於此,某當先入,為大夫通之,若丞相見許,便可入謁。」范睢徑進府門去了,須賈下車,立於門外,候之良久,只聞府中鳴鼓之聲,門上喧傳:「丞相升堂。」屬吏舍人奔走不絕,並不見范睢消息。須賈因問守門者曰:「向有吾故人范叔,入通相君,久而不出,子能為我召之乎?」
shǒu mén zhě yuē: jūn suǒ yán fàn shū, hé shí jìn fǔ? xū jiǎ yuē: shì jiān wèi wǒ yù chē zhě shì yě. mén xià rén yuē: yù chē zhě nǎi chéng xiàng zhāng jūn, bǐ sī dào yì zhōng fǎng yǒu, gù wēi fú ér chū, hé dé yán fàn shū hū? xū jiǎ wén yán, rú mèng zhōng hū wén pī lì, xīn kǎn zhōng tū tū luàn tiào, yuē: wú wèi fàn suī suǒ qī, sǐ qī zhì yǐ. cháng yán dào: chǒu xí fù shǎo bu dé jiàn gōng pó. zhǐ de tuō páo jiě dài, miǎn guān tú xiǎn, guì yú mén wài, tuō mén xià rén rù bào, dàn yán: wèi guó zuì rén xū jiǎ zài wài lǐng sǐ.
守門者曰:「君所言范叔,何時進府?」須賈曰:「適間為我御車者是也。」門下人曰:「御車者乃丞相張君,彼私到驛中訪友,故微服而出,何得言范叔乎?」須賈聞言,如夢中忽聞霹靂,心坎中突突亂跳,曰:「吾為范睢所欺,死期至矣。」常言道:「醜媳婦少不得見公婆。」只得脫袍解帶,免冠徒跣,跪於門外,托門下人入報,但言:「魏國罪人須賈在外領死。」
liáng jiǔ, mén nèi chuán chéng xiàng zhào rù. xū jiǎ yù jiā huáng sǒng, fǔ shǒu xī xíng, cóng ěr mén ér jìn, zhí zhì jiē qián, lián lián kòu shǒu, kǒu chēng: sǐ zuì. fàn suī wēi fēng lǐn lǐn, zuò yú táng shàng, wèn yuē: rǔ zhī zuì me?
良久,門內傳丞相召入。須賈愈加惶悚,俯首膝行,從耳門而進,直至階前,連連叩首,口稱:「死罪。」范睢威風凜凜,坐於堂上,問曰:「汝知罪麼?」
xū jiǎ fǔ fú yīng yuē: zhī zuì.
須賈俯伏應曰:「知罪。」
fàn suī yuē: rǔ zuì yǒu jǐ?
范睢曰:「汝罪有幾?」
xū jiǎ yuē: zhuó jiǎ zhī fā, yǐ shù jiǎ zhī zuì, shàng yóu wèi zú.
須賈曰:「擢賈之發,以數賈之罪,尚猶未足。」
fàn suī yuē: rǔ zuì yǒu sān: wú xiān rén qiū mù zài wèi, wú suǒ yǐ bù yuàn shì qí, rǔ nǎi yǐ wú yǒu sī yú qí, wàng yán yú wèi qí zhī qián, zhì chù qí nù, rǔ zuì yī yě dāng wèi qí fā nù, jiā yǐ chī rǔ, zhì yú zhé chǐ duàn xié, rǔ lüè bù jiàn zhǐ, rǔ zuì èr yě jí wǒ hūn kuì, yǐ qì cè zhōng, rǔ fù lǜ bīn kè ér nì wǒ. xī zhòng ní bù wèi yǐ shèn, rǔ hé tài rěn hū, rǔ zuì sān yě. jīn rì zhì cǐ, běn gāi duàn tóu lì xuè, yǐ chóu qián hèn, rǔ suǒ yǐ dé bù sǐ zhě, yǐ tí páo liàn liàn, shàng yǒu gù rén zhī qíng, gù gǒu quán rǔ mìng, rǔ yí zhī gǎn!
范睢曰:「汝罪有三:吾先人邱墓在魏,吾所以不願仕齊,汝乃以吾有私於齊,妄言於魏齊之前,致觸其怒,汝罪一也;當魏齊發怒,加以笞辱,至於折齒斷脅,汝略不諫止,汝罪二也;及我昏憒,已棄廁中,汝復率賓客而溺我。昔仲尼不為已甚,汝何太忍乎,汝罪三也。今日至此,本該斷頭瀝血,以酬前恨,汝所以得不死者,以綈袍戀戀,尚有故人之情,故苟全汝命,汝宜知感!」
xū jiǎ kòu tóu chēng xiè bù yǐ, fàn suī huī zhī shǐ qù, xū jiǎ pú fú ér chū. yú shì qín rén shǐ zhī zhāng lù chéng xiàng, nǎi wèi rén fàn suī, jiǎ tuō lái qín.
須賈叩頭稱謝不已,范睢麾之使去,須賈匍匐而出。於是秦人始知張祿丞相,乃魏人范睢,假託來秦。
cì rì, fàn suī rù jiàn qín wáng, yán: wèi guó kǒng jù, qiǎn shǐ qǐ hé, bù xū yòng bīng, cǐ jiē dài wáng wēi dé suǒ zhì. qín wáng dà xǐ.
次日,范睢入見秦王,言:「魏國恐懼,遣使乞和,不須用兵,此皆大王威德所致。」秦王大喜。
fàn suī yòu zòu yuē: chén yǒu qī jūn zhī zuì, qiú dài wáng lián shù, fāng cái gǎn yán. qín wáng yuē: qīng yǒu hé qī, guǎ rén bù zuì. fàn suī zòu yuē: chén shí fēi zhāng lù, nǎi wèi rén fàn suī yě. zì shǎo gū pín, shì wèi zhōng dài fū xū jiǎ wèi shè rén. cóng jiǎ shǐ qí, qí wáng sī kuì chén jīn, chén jiān què bù shòu, xū jiǎ bàng yú xiāng guó wèi qí, jiāng chén chuí jī zhì sǐ. xìng ér fù sū, gǎi míng zhāng lù, táo bèn rù qín, méng dài wáng bá zhī shàng wèi. jīn xū jiǎ fèng shǐ ér lái, chén zhēn xìng míng yǐ lù, biàn dāng réng jiù, fú wàng wú wáng lián shù.
范睢又奏曰:「臣有欺君之罪,求大王憐恕,方才敢言。」秦王曰:「卿有何欺,寡人不罪。」范睢奏曰:「臣實非張祿,乃魏人范睢也。自少孤貧,事魏中大夫須賈為舍人。從賈使齊,齊王私饋臣金,臣堅卻不受,須賈謗於相國魏齊,將臣捶擊至死。幸而復甦,改名張祿,逃奔入秦,蒙大王拔之上位。今須賈奉使而來,臣真姓名已露,便當仍舊,伏望吾王憐恕。」
qín wáng yuē: guǎ rén bù zhī qīng zhī shòu yuān rú cǐ. jīn xū jiǎ jì dào, biàn kě zhǎn shǒu, yǐ kuài qīng zhī fèn.
秦王曰:「寡人不知卿之受冤如此。今須賈既到,便可斬首,以快卿之憤。」
fàn suī zòu yuē: xū jiǎ wèi gōng shì ér lái, zì gǔ liǎng guó jiāo bīng, bù zhǎn lái shǐ, kuàng qiú hé hū? chén qǐ gǎn yǐ sī yuàn ér shāng gōng yì? qiě rěn xīn shā chén zhě, wèi qí, bù quán guān xū jiǎ zhī shì.
范睢奏曰:「須賈為公事而來,自古兩國交兵,不斬來使,況求和乎?臣豈敢以私怨而傷公義?且忍心殺臣者,魏齊,不全關須賈之事。」
qín wáng yuē: qīng xiān gōng hòu sī, kě wèi dà zhōng yǐ. wèi qí zhī chóu, guǎ rén dāng wèi qīng bào zhī. lái shǐ cóng qīng fā luò.
秦王曰:「卿先公後私,可謂大忠矣。魏齊之仇,寡人當為卿報之。來使從卿發落。」
fàn suī xiè ēn ér tuì, qín wáng zhǔn le wèi guó zhī hé.
范睢謝恩而退,秦王准了魏國之和。
xū jiǎ rù cí fàn suī, suī yuē: gù rén zhì cǐ, bù kě wú yī fàn zhī jìng.
須賈入辭范睢,睢曰:「故人至此,不可無一飯之敬。」
shǐ shè rén liú xū jiǎ yú mén zhōng, fēn fù dà pái yán xí, xū jiǎ àn àn xiè tiān dào: cán kuì, cán kuì, nán dé chéng xiàng kuān hóng dà liàng, rú cǐ xiāng dài, tè guò lǐ le. fàn suī tuì táng, xū jiǎ dú zuò mén fáng zhōng, yǒu jūn láo shǒu zhe, bù gǎn zhuǎn dòng.
使舍人留須賈於門中,吩咐大排筵席,須賈暗暗謝天道:「慚愧,慚愧,難得丞相寬洪大量,如此相待,忒過禮了。」范睢退堂,須賈獨坐門房中,有軍牢守著,不敢轉動。
zì chén zhì wǔ, jiàn jiàn fù zhōng kōng xū, xū jiǎ xiǎng dào: wǒ qián rì zài guǎn yì zhōng, jiàn chéng yǐn shí xiāng dài. jīn fān dá xí, gù rén zhī qíng, hé bì guò lǐ?
自辰至午,漸漸腹中空虛,須賈想道:「我前日在館驛中,見成飲食相待。今番答席,故人之情,何必過禮?」
shǎo qǐng, táng shàng chén shè yǐ wán. zhǐ jiàn fǔ zhōng fā chū yī dān, biàn yāo gè guó shǐ chén jí běn fǔ yǒu míng bīn kè. xū jiǎ xīn zhōng xiǎng dào: cǐ shì qǐng lái péi wǒ de le, dàn bù zhī hé guó hé rén, shǎo tíng zuò cì yì yào zhēn zhuó, bù hǎo yī gài jiàn wàng. xū jiǎ fāng zài chóu chú, zhǐ jiàn gè guó shǐ rén jí bīn kè fēn fēn ér dào, jìng shàng táng jiē. guǎn xí zhě chuán bǎn bào dào: kè qí. fàn suī chū táng xiāng jiàn, xù lǐ yǐ bì, sòng zhǎn dìng wèi, liǎng wǔ xià gǔ lè jiāo zuò, jìng bù hū zhào xū jiǎ.
少頃,堂上陳設已完。只見府中發出一單,遍邀各國使臣及本府有名賓客。須賈心中想道:「此是請來陪我的了,但不知何國何人,少停坐次亦要斟酌,不好一概僭妄。」須賈方在躊躇,只見各國使人及賓客紛紛而到,徑上堂階。管席者傳板報道:「客齊。」范睢出堂相見,敘禮已畢,送盞定位,兩廡下鼓樂交作,竟不呼召須賈。
xū jiǎ nà shí yòu jī yòu kě, yòu kǔ yòu chóu, yòu xiū yòu nǎo, xiōng zhōng fán mèn, bù kě xíng róng. sān bēi zhī hòu, fàn suī kāi yán: hái yǒu yī gè gù rén zài cǐ, shì cái dào wàng le. zhòng kè qí qǐ shēn dào: chéng xiàng jì yǒu guì xiāng zhī, mǒu děng lǐ hé cì hou. fàn suī yuē: suī zé gù rén, bù gǎn yǔ zhū gōng tóng xí.
須賈那時又飢又渴,又苦又愁,又羞又惱,胸中煩懣,不可形容。三杯之後,范睢開言:「還有一個故人在此,適才倒忘了。」眾客齊起身道:「丞相既有貴相知,某等禮合伺候。」范睢曰:「雖則故人,不敢與諸公同席。」
nǎi mìng shè yī xiǎo zuò yú táng xià, huàn wèi kè dào, shǐ liǎng qíng tú jiā zhī yǐ zuò, xí shàng bù shè jiǔ shí, dàn zhì chǎo shú liào dòu, liǎng qíng tú shǒu pěng ér wèi zhī, rú wèi mǎ yì bān, zhòng kè shén bù guò yì, wèn yuē: chéng xiàng hé hèn zhī shēn yě? fàn suī jiāng jiù shì sù shuō yī biàn, zhòng kè yuē: rú cǐ yì nán guài chéng xiàng fā nù. xū jiǎ suī rán shòu rǔ, bù gǎn wéi kàng, zhǐ de jiāng liào dòu chōng jī.
乃命設一小坐於堂下,喚魏客到,使兩黥徒夾之以坐,席上不設酒食,但置炒熟料豆,兩黥徒手捧而餵之,如餵馬一般,眾客甚不過意,問曰:「丞相何恨之深也?」范睢將舊事訴說一遍,眾客曰:「如此亦難怪丞相發怒。」須賈雖然受辱,不敢違抗,只得將料豆充飢。
shí bì, hái yào kòu xiè. fàn suī chēn mù shù zhī yuē: qín wáng suī rán xǔ hé, dàn wèi qí zhī chóu, bù kě bù bào, liú rǔ yǐ mìng, guī gào wèi wáng, sù zhǎn wèi qí tóu sòng lái, jiāng wǒ jiā juàn sòng rù qín bāng, liǎng guó tōng hǎo. bù rán, wǒ qīn zì yǐn bīng lái tú dà liáng, nà shí huǐ zhī wǎn yǐ. hǔ dé xū jiǎ hún bù fù tǐ, nuò nuò lián shēng ér chū. bù zhī wèi guó kě céng zhǎn wèi qí tóu lái xiàn? qiě kàn xià huí fēn jiě.
食畢,還要叩謝。范睢瞋目數之曰:「秦王雖然許和,但魏齊之仇,不可不報,留汝蟻命,歸告魏王,速斬魏齊頭送來,將我家眷送入秦邦,兩國通好。不然,我親自引兵來屠大梁,那時悔之晚矣。」唬得須賈魂不附體,喏喏連聲而出。不知魏國可曾斬魏齊頭來獻?且看下回分解。