strong qǔ xià jī wū chén táo jìn wéi xià gōng chéng yīng nì gū strong
娶夏姬巫臣逃晉 圍下宮程嬰匿孤
huà shuō jìn bīng zhuī qí hóu, xíng sì bǎi wǔ shí lǐ, zhì yī dì, míng yuán lóu, ān yíng xià zhài, dǎ diǎn gōng chéng. qí qǐng gōng xīn huāng, jí zhū chén wèn jì. guó zuǒ jìn yuē: chén qǐng yǐ jì hóu zhī yǎn jí yù qìng, xíng lù yú jìn, ér qǐng yǔ jìn píng. lǔ wèi èr guó, zé yǐ qīn dì hái zhī." qǐng gōng yuē: rú qīng suǒ yán, guǎ rén zhī qíng yǐ jǐn yǐ. zài ruò bù cóng, wéi yǒu zhàn ěr!"
話說晉兵追齊侯,行四百五十里,至一地,名袁婁,安營下寨,打點攻城。齊頃公心慌,集諸臣問計。國佐進曰:「臣請以紀侯之甗及玉磬,行賂於晉,而請與晉平。魯、衛二國,則以侵地還之。"頃公曰:「如卿所言,寡人之情已盡矣。再若不從,惟有戰耳!"
guó zuǒ lǐng mìng, pěng zhe jì yǎn yù qìng èr wù, jìng zào jìn jūn, xiān jiàn hán jué, zhì qí hóu zhī yì. hán jué yuē: lǔ wèi yǐ qí zhī qīn xuē wú yǐ, gù guǎ jūn lián ér zhěng zhī, guǎ jūn zé hé chóu yú qí hū?" guó zuǒ dá yuē: zuǒ yuàn yán yú guǎ jūn, fǎn lǔ wèi zhī qīn dì rú hé?" hán jué yuē: yǒu zhōng jūn zhǔ shuài zài, jué bù gǎn zhuān."
國佐領命,捧著紀甗、玉磬二物,徑造晉軍,先見韓厥,致齊侯之意。韓厥曰:「魯、衛以齊之侵削無已,故寡君憐而拯之,寡君則何仇於齊乎?"國佐答曰:「佐願言於寡君,返魯、衛之侵地如何?"韓厥曰:「有中軍主帥在,厥不敢專。"
hán jué yǐn guó zuǒ lái jiàn xì kè, kè shèng nù yǐ dài zhī, guó zuǒ cí qì jù gōng. xì kè yuē: rǔ guó wáng zài dàn xī, shàng yǐ qiǎo yán huǎn wǒ yé. tǎng zhēn xīn qǐng píng, zhǐ yī wǒ liǎng jiàn shì!" guó zuǒ yuē: gǎn wèn hé shì?" xì kè yuē: yī lái, yào xiāo jūn tóng shū zhī nǚ wèi zhì yú jìn èr lái, bì shǐ qí fēng nèi lǒng mǔ jǐn gǎi wèi dōng xī xíng, wàn yī qí yì rì bèi méng, shā rǔ zhì, fá rǔ guó, chē mǎ cóng xī zhì dōng, kě zhí dá yě." guó zuǒ bó rán fā nù yuē: yuán shuài chà yǐ! xiāo jūn zhī nǚ fēi tā, nǎi guǎ jūn zhī mǔ, yǐ qí jìn pǐ dí yán zhī, yóu jìn jūn zhī mǔ yě. nà yǒu guó mǔ wèi zhì rén guó de dào lǐ? zhì yú lǒng mǔ zòng héng, jiē shùn qí dì shì zhī zì rán, ruò wéi jìn gǎi yì, yǔ shī guó hé yì? yuán shuài yǐ cǐ xiāng nán, xiǎng bù yǔn hé yì le?" xì kè yuē: biàn bù yǔn rǔ hé, rǔ nài wǒ hé?" guó zuǒ yuē: yuán shuài wù qī qí tài shèn yě! qí suī biǎn xiǎo, qí fù qiān shèng. zhū chén sī fù, bù xià shù bǎi. jīn ǒu yī cuò nǜ, wèi jí dà kuī. yuán shuài bì bù yǔn cóng, qǐng shōu hé cán bīng, yǔ yuán shuài jué zhàn yú chéng xià. yī zhàn bù shèng, shàng kě zài zhàn, zài zhàn bù shèng, shàng kě sān zhàn, ruò sān zhàn jù bài, jǔ qí guó jiē jìn suǒ yǒu, hé bì zhì mǔ, dōng mǔ wèi zāi? zuǒ cóng cǐ cí yǐ!" wěi yǎn qìng yú dì, cháo shàng yī yī, áng rán chū yíng qù le.
韓厥引國佐來見郤克,克盛怒以待之,國佐辭氣俱恭。郤克曰:「汝國亡在旦夕,尚以巧言緩我耶。倘真心請平,只依我兩件事!"國佐曰:「敢問何事?"郤克曰:「一來,要蕭君同叔之女為質於晉;二來,必使齊封內壟畝盡改為東西行,萬一齊異日背盟,殺汝質,伐汝國,車馬從西至東,可直達也。"國佐勃然發怒曰:「元帥差矣!蕭君之女非他,乃寡君之母,以齊、晉匹敵言之,猶晉君之母也。那有國母為質人國的道理?至於壟畝縱橫,皆順其地勢之自然,若惟晉改易,與失國何異?元帥以此相難,想不允和議了?"郤克曰:「便不允汝和,汝奈我何?"國佐曰:「元帥勿欺齊太甚也!齊雖褊小,其賦千乘。諸臣私賦,不下數百。今偶一挫衄,未及大虧。元帥必不允從,請收合殘兵,與元帥決戰於城下。一戰不勝,尚可再戰,再戰不勝,尚可三戰,若三戰俱敗,舉齊國皆晉所有,何必質母,東畝為哉?佐從此辭矣!"委甗磬於地,朝上一揖,昂然出營去了。
jì sūn xíng fù yǔ sūn liáng fū zài mù hòu wén qí yán, chū wèi xì kè yuē: qí hèn wǒ shēn yǐ, bì jiāng zhì sǐ yú wǒ. bīng wú cháng shèng, bù rú cóng zhī!" xì kè yuē: qí shǐ yǐ qù, nài hé?" xíng fù yuē: kě zhuī ér hái yě." nǎi shǐ liáng mǎ jià chē, zhuī jí shí lǐ zhī wài, qiáng lā guó zuǒ, fù zhuǎn zhì jìn yíng.
季孫行父與孫良夫在幕後聞其言,出謂郤克曰:「齊恨我深矣,必將致死於我。兵無常勝,不如從之!"郤克曰:「齊使已去,奈何?"行父曰:「可追而還也。"乃使良馬駕車,追及十里之外,強拉國佐,復轉至晉營。
xì kè shǐ yǔ jì sūn xíng fù sūn liáng fū xiāng jiàn, nǎi yuē: kè kǒng bù shèng qí shì, yǐ huò zuì yú guǎ jūn, gù bù gǎn qīng nuò. jīn lǔ wèi dài fū hé cí yǐ qǐng, kè bù néng wéi yě, kè tīng zi yǐ! guó zuǒ yuē: yuán shuài yǐ fǔ cóng bì yì zhī qǐng, yuàn tóng méng wèi xìn: qí rèn cháo jìn, qiě fǎn lǔ wèi zhī qīn dì jìn rèn tuì shī, qiū háo wú fàn. gè lì shì shū. xì kè mìng qǔ shēng xuè gòng shà, dìng méng ér bié, shì fàng féng chǒu fù fù guī yú qí.
郤克使與季孫行父、孫良夫相見,乃曰:「克恐不勝其事,以獲罪於寡君,故不敢輕諾。今魯、衛大夫合辭以請,克不能違也,克聽子矣!」國佐曰:「元帥已俯從敝邑之請,願同盟為信:齊認朝晉,且反魯、衛之侵地;晉認退師,秋毫無犯。各立誓書。」郤克命取牲血共歃,訂盟而別,釋放逢丑父復歸於齊。
qí qǐng gōng jìn féng chǒu fù wèi shàng qīng. jìn lǔ wèi cáo zhī shī jiē guī běn guó. sòng rú lùn cǐ méng, wèi xì kè shì shèng ér jiāo, chū lìng bù gōng, zhì chù guó zuǒ zhī nù, suī qǔ chéng ér hái, shū bù zú yǐ fú qí rén zhī xīn yě.
齊頃公進逢丑父為上卿。晉、魯、衛、曹之師皆歸本國。宋儒論此盟,謂郤克恃勝而驕,出令不恭,致觸國佐之怒,雖取成而還,殊不足以服齊人之心也。
jìn shī guī xiàn qí jié, jǐng gōng jiā zhàn ān zhī gōng, xì kè děng jiē yì dì. fù zuò xīn shàng zhōng xià sān jūn, yǐ hán jué wèi xīn jūn yuán shuài, zhào kuò zuǒ zhī gǒng shuò wèi xīn shàng jūn yuán shuài, hán chuān zuǒ zhī xún zhuī wèi xīn xià jūn yuán shuài, zhào zhān zuǒ zhī. jué jiē wèi qīng, zì shì jìn yǒu liù jūn, fù xìng bó yè. sī kòu tú àn jiǎ jiàn zhào shì fù shèng, jì zhī yì shēn. rì yè sōu zhào shì zhī duǎn, zèn yú jǐng gōng. yòu hòu jié luán xì èr jiā, yǐ wèi jǐ yuán, cǐ shì qiě gē guò yī biān, biǎo bái zài hòu.
晉師歸獻齊捷,景公嘉戰鞍之功,郤克等皆益地。復作新上中下三軍,以韓厥為新軍元帥,趙括佐之;鞏朔為新上軍元帥,韓穿佐之;荀騅為新下軍元帥,趙旃佐之。爵皆為卿,自是晉有六軍,復興伯業。司寇屠岸賈見趙氏復盛,忌之益深。日夜搜趙氏之短,譖於景公。又厚結欒、郤二家,以為己援,此事且擱過一邊,表白在後。
qí qǐng gōng chǐ qí bīng bài, diào sǐ wèn sàng, xù mín xiū zhèng, zhì yù bào chóu. jìn jūn chén kǒng qí qīn fá, fù shī bó yè, nǎi tuō yán qí guó gōng shùn kě jiā, shǐ gè guó réng hái qí suǒ qīn zhī dì, zì cǐ zhū hóu yǐ jìn wú xìn yì, jiàn jiàn lí xīn, cǐ shì hòu huà.
齊頃公恥其兵敗,吊死問喪,恤民修政,志欲報仇。晉君臣恐齊侵伐,復失伯業,乃託言齊國恭順可嘉,使各國仍還其所侵之地,自此諸侯以晉無信義,漸漸離心,此是後話。
qiě shuō chén xià jī jià lián yǐn xiāng lǎo, wèi jí yī nián, xiāng lǎo cóng jūn yú bì. xià jī suì yǔ qí zi hēi yào zhēng yín, jí xiāng lǎo zhàn sǐ, hēi yào liàn xià jī zhī sè, bù wǎng qiú shī, guó rén pō yǒu yì lùn. xià jī yǐ wèi chǐ, yù jiè yíng shī zhī míng, móu guī zhèng guó. shēn gōng qū wū suì lù qí zuǒ yòu, shǐ chuán yǔ yú xià jī yuē: shēn gōng xiāng mù shén qiè, ruò fú rén cháo guī zhèng guó, shēn gōng wǎn jí lái pìn yǐ!" yòu shǐ rén wèi zhèng xiāng gōng yuē: jī yù guī zōng guó, hé wǎng yíng zhī?" zhèng xiāng gōng guǒ rán qiǎn shǐ lái yíng xià jī.
且說陳夏姬嫁連尹襄老,未及一年,襄老從軍於邲。夏姬遂與其子黑要烝淫,及襄老戰死,黑要戀夏姬之色,不往求屍,國人頗有議論。夏姬以為恥,欲借迎屍之名,謀歸鄭國。申公屈巫遂賂其左右,使傳語於夏姬曰:「申公相慕甚切,若夫人朝歸鄭國,申公晚即來聘矣!"又使人謂鄭襄公曰:「姬欲歸宗國,盍往迎之?"鄭襄公果然遣使來迎夏姬。
chǔ zhuāng wáng wèn yú zhū dài fū yuē: zhèng rén yíng xià jī hé yì?" qū wū dú duì yuē: jī yù shōu zàng xiāng lǎo zhī shī, zhèng rén rèn qí shì, yǐ wèi kě dé, gù shǐ jī wǎng yíng zhī ěr!" zhuāng wáng yuē: shī zài jìn, zhèng ān cóng dé zhī?" qū wū duì yuē: xún yīng zhě, xún shǒu zhī ài zi yě, wèi chǔ qiú, shǒu niàn qí zi shén qiè, jīn shǒu xīn zuǒ zhōng jūn, ér yǔ zhèng dài fū huáng shù sù xiāng jiāo hòu, qí bì jiè zhèng huáng shù jū jiān, shǐ jiǎng jiě yú chǔ, ér yǐ wáng zǐ jí xiāng lǎo zhī shī, jiāo yì xún yīng, zhèng jūn yǐ bì zhī zhàn, jù jìn xíng tǎo, yì jiāng jí cǐ yǐ xiàn mèi yú jìn, cǐ zhēn qíng wú yí yǐ!"
楚莊王問於諸大夫曰:「鄭人迎夏姬何意?"屈巫獨對曰:「姬欲收葬襄老之屍,鄭人任其事,以為可得,故使姬往迎之耳!"莊王曰:「屍在晉,鄭安從得之?"屈巫對曰:「荀罃者,荀首之愛子也, 為楚囚,首念其子甚切,今首新佐中軍,而與鄭大夫皇戍素相交厚,其必借鄭皇戍居間,使講解於楚,而以王子及襄老之屍,交易荀罃,鄭君以邲之戰,懼晉行討,亦將藉此以獻媚於晉,此真情無疑矣!"
huà yóu wèi bì, xià jī rù cháo cí chǔ wáng, zòu wén guī zhèng zhī gù, yán xià lèi zhū rú yǔ, yuē: ruò bù dé shī, qiè shì bù fǎn chǔ! chǔ zhuāng wáng lián ér xǔ zhī.
話猶未畢,夏姬入朝辭楚王,奏聞歸鄭之故,言下淚珠如雨,曰:「若不得屍,妾誓不反楚!」楚莊王憐而許之。
xià jī fāng xíng, qū wū suì zhì shū yú zhèng xiāng gōng, qiú pìn xià jī wèi nèi zi, xiāng gōng bù zhī zhuāng wáng jí gōng zǐ yīng qí yù qǔ qián yīn, yǐ qū wū fāng zhòng yòng yú chǔ, yù jié wèi yīn qīn, nǎi shòu qí pìn bì, chǔ rén wú zhī zhī zhě, qū wū fù shǐ rén zhì jìn, tōng xìn yú xún shǒu, jiào tā jiāng èr shī yì xún yīng yú chǔ, yǐ shí qí yán. xún shǒu zhì shū huáng shù, qiú wèi jū jiān shuō hé, zhuāng wáng yù de qí zi gōng zǐ gǔ chén zhī shī, jí guī xún yīng yú jìn, jìn yì yǐ èr shī bì chǔ, chǔ rén xìn qū wū zhī yán wèi shí, bù yí qí yǒu tā gù yě.
夏姬方行,屈巫遂致書於鄭襄公,求聘夏姬為內子,襄公不知莊王及公子嬰齊欲娶前因,以屈巫方重用於楚,欲結為姻親,乃受其聘幣,楚人無知之者,屈巫復使人至晉,通信於荀首,教他將二屍易荀罃於楚,以實其言。荀首致書皇戍,求為居間說合,莊王欲得其子公子谷臣之屍,及歸荀罃於晉,晉亦以二屍畀楚,楚人信屈巫之言為實,不疑其有他故也。
jí jìn shī fá qí, qí qǐng gōng qǐng jiù yú chǔ, zhí chǔ xīn sàng, wèi jí fā bīng, hòu wén qí shī dà bài, guó zuǒ yǐ jí jìn méng, chǔ gòng wáng yuē: qí zhī cóng jìn, wèi chǔ shī jiù zhī gù, fēi qí zhì yě, guǎ rén dāng wèi qí fá wèi lǔ, yǐ xuě ān chǐ, shuí néng wèi guǎ rén dá cǐ yì yú qí hóu zhě?" shēn gōng qū wū yīng shēng yuē: wēi chén yuàn wǎng! gòng wáng yuē: qīng cǐ qù jīng yóu zhèng guó, jiù biàn yuē zhèng shī yǐ dōng shí yuè zhī wàng zài wèi jìng qǔ qí, jí yǐ cǐ qī gào yú qí hóu kě yě!"
及晉師伐齊,齊頃公請救於楚,值楚新喪,未即發兵,後聞齊師大敗,國佐已及晉盟,楚共王曰:「齊之從晉,為楚失救之故,非齊志也,寡人當為齊伐衛、魯,以雪鞍恥,誰能為寡人達此意於齊侯者?"申公屈巫應聲曰:「微臣願往!」共王曰:「卿此去經由鄭國,就便約鄭師以冬十月之望在衛境取齊,即以此期告於齊侯可也!"
qū wū lǐng mìng guī jiā, tuō yán wǎng xīn yì shōu fù, xiān jiāng jiā shǔ jí cái bó, zhuāng zài shí yú chē lù xù chū chéng, zì jǐ chéng yáo chē zài hòu xīng chí wǎng zhèng, zhì chǔ wáng shī qī zhī mìng. suì yǔ xià jī zài guǎn shě chéng qīn, èr rén zhī lè kě zhī yǐ, yǒu shī wèi zhèng:
屈巫領命歸家,託言往新邑收賦,先將家屬及財帛,裝載十餘車陸續出城,自己乘軺車在後星馳往鄭,致楚王師期之命。遂與夏姬在館舍成親,二人之樂可知矣,有詩為證:
jiā rén yuán shì lǎo yāo jīng, dào chù tōu qíng jiù yǒu míng.
佳人原是老妖精,到處偷情舊有名。
cǎi zhàn yī shuāng jīn zuò pèi, zhè huí áo zhàn dìng shū yíng.
采戰一雙今作配,這回鏖戰定輸贏。
xià jī zhěn pàn wèi qū wū yuē: cǐ shì céng bǐng zhī chǔ wáng fǒu? qū wū jiāng zhuāng wáng jí gōng zǐ yīng qí yù qǔ zhī shì, sù shuō yī biàn: xià guān wèi le fū rén, fèi xià xǔ duō xīn jī, jīn rì dé xié yú shuǐ, shēng píng yuàn zú, xià guān bù gǎn huí chǔ, míng rì yǔ fū rén bié xún ān shēn zhī chù, xié lǎo bǎi nián, qǐ bù wěn biàn? xià jī yuē: yuán lái rú cǐ. fū jūn jì bù huí chǔ, nà shǐ qí zhī mìng, rú hé xiāo jiǎo?" qū wū yuē: wǒ bù wǎng qí guó qù le. fāng jīn yǔ chǔ kàng héng, mò rú jìn guó, wǒ yǔ rǔ shì jìn kě yě!" cì zǎo, xiū xià biǎo zhāng yī tòng, fù yǔ cóng rén, jì fù chǔ wáng, suì yǔ xià jī tóng bēn jìn guó.
夏姬枕畔謂屈巫曰:「此事曾稟知楚王否?」屈巫將莊王及公子嬰齊欲娶之事,訴說一遍:「下官為了夫人,費下許多心機,今日得諧魚水,生平願足,下官不敢回楚,明日與夫人別尋安身之處,偕老百年,豈不穩便?」夏姬曰:「原來如此。夫君既不回楚,那使齊之命,如何消繳?"屈巫曰:「我不往齊國去了。方今與楚抗衡,莫如晉國,我與汝適晉可也!"次早,修下表章一通,付與從人,寄復楚王,遂與夏姬同奔晉國。
jìn jǐng gōng fāng yǐ bīng bài yú chǔ wèi chǐ, wén qū wū zhī lái, xǐ yuē: cǐ tiān yǐ cǐ rén cì wǒ yě." jí rì bài wèi dài fū, cì xíng dì wèi zhī cài yì. qū wū nǎi qù qū xìng yǐ wū wèi shì, míng chén, zhì jīn rén chēng wèi shēn gōng wū chén, wū chén zì cǐ ān jū yú jìn.
晉景公方以兵敗於楚為恥,聞屈巫之來,喜曰:「此天以此人賜我也。"即日拜為大夫,賜邢地為之采邑。屈巫乃去屈姓以巫為氏,名臣,至今人稱為申公巫臣,巫臣自此安居於晉。
chǔ gòng wáng jiē dé wū chén lái biǎo, chāi ér dú zhī, lüè yún:
楚共王接得巫臣來表,拆而讀之,略云:
méng zhèng jūn yǐ xià jī shì chén, chén bù xiào, suì bù néng cí. kǒng jūn wáng jiàn zuì, zàn yù jìn guó. shǐ qí zhī shì, wàng jūn wáng bié qiǎn liáng chén. sǐ zuì, sǐ zuì!
蒙鄭君以夏姬室臣,臣不肖,遂不能辭。恐君王見罪,暫寓晉國。使齊之事,望君王別遣良臣。死罪,死罪!
gòng wáng jiàn biǎo dà nù, zhào gōng zǐ yīng qí gōng zǐ cè shǐ guān zhī. gōng zǐ cè duì yuē: chǔ jìn shì chóu, jīn wū chén shì jìn, shì fǎn pàn yě, bù kě bù tǎo!" gōng zǐ yīng qí fù yuē: hēi yào zhēng mǔ, shì yì yǒu zuì, yí bìng tǎo zhī!"
共王見表大怒,召公子嬰齊、公子側使觀之。公子側對曰:「楚、晉世仇,今巫臣適晉,是反叛也,不可不討!"公子嬰齊復曰:「黑要烝母,是亦有罪,宜並討之!"
gòng wáng cóng qí yán, nǎi shǐ gōng zǐ yīng qí lǐng bīng chāo méi wū chén zhī zú, shǐ gōng zǐ cè lǐng bīng qín hēi yào ér zhǎn zhī. liǎng zú jiā cái, jǐn wèi èr jiāng fēn de xiǎng yòng. wū chén wén qí jiā zú bèi zhū, nǎi yí shū yú èr jiāng, lüè yún: ěr yǐ tān chán shì jūn, duō shā bù gū, yú bì shǐ ěr děng pí yú dào lù yǐ sǐ! yīng qí děng mì qí shū, bù shǐ wén yú chǔ wáng.
共王從其言,乃使公子嬰齊領兵抄沒巫臣之族,使公子側領兵擒黑要而斬之。兩族家財,盡為二將分得享用。巫臣聞其家族被誅,乃遺書於二將,略云:「爾以貪讒事君,多殺不辜,余必使爾等疲於道路以死!」嬰齊等秘其書,不使聞於楚王。
wū chén wèi jìn huà cè, qǐng tōng hǎo yú wú guó, yīn yǐ chē zhàn zhī fǎ, jiào dǎo wú rén, liú qí zi hú yōng shì yú wú wèi xíng rén, shǐ tōng jìn wú zhī xìn, wǎng lái bù jué. zì cǐ wú shì rì qiáng, bīng lì rì shèng, jǐn duó qǔ chǔ dōng fāng zhī shǔ guó. shòu mèng suì jiàn jué wèi wáng.
巫臣為晉畫策,請通好於吳國,因以車戰之法,教導吳人,留其子狐庸仕於吳為行人,使通晉、吳之信,往來不絕。自此吳勢日強,兵力日盛,盡奪取楚東方之屬國。壽夢遂僭爵為王。
chǔ biān jìng bèi qí qīn fá, wú níng suì yǐ. hòu wū chén sǐ, hú yōng fù qū xìng, suì liú shì wú, wú yòng wèi xiāng guó, rèn yǐ guó zhèng.
楚邊境被其侵伐,無寧歲矣。後巫臣死,狐庸復屈姓,遂留仕吳,吳用為相國,任以國政。
dōng shí yuè, chǔ wáng bài gōng zǐ yīng qí wèi dà jiāng, tóng zhèng shī fá wèi, cán pò qí jiāo. yīn yí shī qīn lǔ, tún zǐ yáng qiáo zhī dì. zhòng sūn miè qǐng lù zhī, nǎi kuò guó zhōng liáng jiàng jí zhī nǚ zhēn nǚ gè bǎi rén, xiàn yú chǔ jūn, qǐng méng ér tuì.
冬十月,楚王拜公子嬰齊為大將,同鄭師伐衛,殘破其郊。因移師侵魯,屯子楊橋之地。仲孫蔑請賂之,乃括國中良匠及織女針女各百人,獻於楚軍,請盟而退。
jìn yì qiǎn shǐ yāo lǔ hóu tóng fá zhèng guó, lǔ chéng gōng fù cóng zhī.
晉亦遣使邀魯侯同伐鄭國,魯成公復從之。
zhōu dìng wáng èr shí nián, zhèng xiāng gōng jiān hōng, shì zǐ fèi sì wèi, shì wèi dào gōng. yīn yǔ xǔ guó zhēng tián jiè, xǔ jūn sù yú chǔ, chǔ gòng wáng wèi xǔ jūn lǐ zhí, shǐ rén zé zhèng. zhèng dào gōng nù, nǎi qì chǔ cóng jìn.
周定王二十年,鄭襄公堅薨,世子費嗣位,是為悼公。因與許國爭田界,許君訴於楚,楚共王為許君理直,使人責鄭。鄭悼公怒,乃棄楚從晉。
shì nián, xì kè yǐ jiàn shāng shī yú diào yǎng, zuǒ bì suì sǔn, nǎi gào lǎo, xuán zú. luán shū dài wèi zhōng jūn yuán shuài. míng nián, chǔ gōng zǐ yīng qí shuài shī fá zhèng, luán shū jiù zhī.
是年,郤克以箭傷失於調養,左臂遂損,乃告老,旋卒。欒書代為中軍元帥。明年,楚公子嬰齊帥師伐鄭,欒書救之。
shí jìn jǐng gōng yǐ qí zhèng jù fú, pō yǒu jīn màn zhī xīn, chǒng yòng tú àn jiǎ, yóu liè yǐn jiǔ, fù rú líng gōng zhī rì. zhào tóng zhào kuò yǔ qí xiōng zhào yīng qí bù mù, wū yǐ yín luàn zhī shì, zhú zhī bēn qí, jǐng gōng bù néng jìn zhǐ.
時晉景公以齊、鄭俱服,頗有矜慢之心,寵用屠岸賈,遊獵飲酒,復如靈公之日。趙同、趙括與其兄趙嬰齊不睦,誣以淫亂之事,逐之奔齊,景公不能禁止。
shí liáng shān wú gù zì bēng, yōng sè hé liú, sān rì bù tōng, jǐng gōng shǐ tài shǐ bo zhī, tú àn jiǎ xíng lù yú tài shǐ, shǐ yǐ xíng fá bù zhōng wèi yán. jǐng gōng yuē: guǎ rén wèi cháng guò yòng xíng fá, hé wèi bù zhōng?" tú àn jiǎ zòu yuē: suǒ wèi xíng fá bù zhōng zhě, shī rù shī chū, jiē bù zhōng yě, zhào dùn shì líng gōng yú táo yuán, zài zài shǐ cè. cǐ bù shè zhī zuì, chéng gōng bù jiā zhū lù, qiě yǐ guó zhèng rèn zhī, yán jí yú jīn, nì chén zǐ sūn, bù mǎn cháo zhōng, hé yǐ chéng jiè hòu rén hū? qiě chén wén zhào shuò yuán píng děng, zì shì zōng zú zhòng shèng, jiāng móu pàn nì, lóu yīng yù xíng jiàn jǔ, bèi zhú chū bēn luán xì èr jiā wèi zhào shì zhī shì, yǐn rěn bù yán. liáng shān zhī bēng, tiān yì yù zhǔ gōng shēng líng gōng zhī yuān, zhèng zhào shì zhī zuì ěr!
時梁山無故自崩,壅塞河流,三日不通,景公使太史卜之,屠岸賈行賂於太史,使以「刑罰不中」為言。景公曰:「寡人未常過用刑罰,何為不中?"屠岸賈奏曰:「所謂刑罰不中者,失入失出,皆不中也,趙盾弒靈公於桃園,載在史冊。此不赦之罪,成公不加誅戮,且以國政任之,延及於今,逆臣子孫,布滿朝中,何以懲戒後人乎?且臣聞趙朔、原、屏等,自恃宗族眾盛,將謀叛逆,樓嬰欲行諫沮,被逐出奔;欒、郤二家畏趙氏之勢,隱忍不言。梁山之崩,天意欲主公聲靈公之冤,正趙氏之罪耳!」
jǐng gōng zì zhàn bì shí, yǐ è tóng kuò zhuān héng, suì huò qí yán, wèn yú hán jué, jué duì yuē: táo yuán zhī shì, yǔ zhào dùn hé yǔ? kuàng zhào shì zì chéng jì yǐ lái, shì yǒu dà xūn yú jìn, zhǔ gōng nài hé tīng xì rén zhī yán, ér yí gōng chén zhī hòu hū?
景公自戰邲時,已惡同、括專橫,遂惑其言,問於韓厥,厥對曰:「桃園之事,與趙盾何與?況趙氏自成季以來,世有大勛於晉,主公奈何聽細人之言,而疑功臣之後乎?」
jǐng gōng yì wèi shì rán, fù wèn yú luán shū xì qí. èr rén xiān shòu àn jiǎ zhī zhǔ, hán hu qí cí, bù kěn tì zhào shì fēn biàn. jǐng gōng suì xìn àn jiǎ zhī yán, yǐ wèi shí rán, nǎi shū zhào dùn zhī zuì yú bǎn, fù àn jiǎ yuē: rǔ hǎo chù fēn, wù jīng guó rén!"
景公意未釋然,復問於欒書、郤錡。二人先受岸賈之囑,含糊其詞,不肯替趙氏分辨。景公遂信岸賈之言,以為實然,乃書趙盾之罪於版,付岸賈曰:「汝好處分,勿驚國人!"
hán jué zhī àn jiǎ zhī móu, yè wǎng xià gōng, bào zhī zhào shuò, shǐ yù xiān táo dùn.
韓厥知岸賈之謀,夜往下宮,報知趙朔,使預先逃遁。
shuò yuē: wú fù kàng xiān jūn zhī zhū, suì shòu è míng jīn àn jiǎ fèng yǒu jūn mìng, bì yù jiàn shā, shuò hé gǎn bì? dàn wú qī jiàn yǒu shēn yùn, yǐ zài lín yuè, tǎng shēng nǚ bù bì shuō le, tiān xìng shēng nán, shàng kě yán zhào shì zhī sì. cǐ yī diǎn gǔ xuè, wàng jiāng jūn wěi qū bǎo quán, shuò suī sǐ yóu shēng yǐ! hán jué qì yuē: jué shòu zhī yú xuān mèng, yǐ yǒu jīn rì, ēn tóng fù zǐ, jīn rì zì kuì lì báo, bù néng duàn zéi zhī tóu. suǒ mìng zhī shì, gǎn bù lì rèn? dàn zéi chén xù fèn yǐ jiǔ, yī shí fā nán, yù shí jù fén, jué yǒu lì yì wú yòng chù, jí jīn wèi fā, hé bù jiāng gōng zhǔ qián sòng gōng gōng, tuō cǐ dà nán? hòu rì gōng zǐ zhǎng dà, shù yǒu bào chóu zhī rì yě! shuò yuē: jǐn shòu jiào!" èr rén sǎ lèi ér bié, zhào shuò sī yǔ zhuāng jī yuē: shēng nǚ dāng míng yuē wén, ruò shēng nán dāng míng yuē wǔ, wén rén wú yòng, wǔ kě bào chóu! dú yǔ mén kè chéng yīng yán zhī, zhuāng jī cóng hòu mén shàng wēn chē, chéng yīng hù sòng, jìng rù gōng zhōng, tóu qí mǔ chéng fū rén qù le. fū qī fēn bié zhī kǔ, zì bù bì shuō.
朔曰:「吾父抗先君之誅,遂受惡名;今岸賈奉有君命,必欲見殺,朔何敢避?但吾妻見有身孕,已在臨月,倘生女不必說了,天幸生男,尚可延趙氏之祀。此一點骨血,望將軍委曲保全,朔雖死猶生矣!」韓厥泣曰:「厥受知於宣孟,以有今日,恩同父子,今日自愧力薄,不能斷賊之頭。所命之事,敢不力任?但賊臣蓄憤已久,一時發難,玉石俱焚,厥有力亦無用處,及今未發,何不將公主潛送公宮,脫此大難?後日公子長大,庶有報仇之日也!」朔曰:「謹受教!"二人灑淚而別,趙朔私與莊姬約:「生女當名曰文,若生男當名曰武,文人無用,武可報仇!」獨與門客程嬰言之,莊姬從後門上溫車,程嬰護送,徑入宮中,投其母成夫人去了。夫妻分別之苦,自不必說。
bǐ jí tiān míng, àn jiǎ zì lǜ jiǎ shì, wéi le xià gōng, jiāng jǐng gōng suǒ shū zuì bǎn, xuán yú dà mén, shēng yán fèng mìng tǎo nì, suì jiāng zhào shuò zhào tóng zhào kuò zhào zhān gè jiā lǎo yòu nán nǚ, jǐn xíng zhū lù. zhān zi zhào shèng, shí zài hán dān, dú miǎn. hòu wén biàn, chū bēn yú sòng. dāng shí shā dé shī héng táng hù, xuè jìn tíng jiē. jiǎn diǎn rén shù, dān dān bù jiàn zhuāng jī, àn jiǎ yuē: gōng zhǔ bù dǎ jǐn, dàn wén huái rèn jiāng chǎn, wàn yī shēng nán, liú xià nì zhǒng, bì shēng hòu huàn!" yǒu rén bào shuō: yè bàn yǒu wēn chē rù gōng." àn jiǎ yuē: cǐ bì zhuāng jī yě." jí shí lái zòu jìn hóu, yán: nì chén yī mén, jù yǐ zhū jué, zhǐ yǒu gōng zhǔ zǒu rù gōng zhōng, fú qǐ zhǔ cái!" jǐng gōng yuē: wú gū nǎi mǔ fū rén suǒ ài, bù kě wèn yě." àn jiǎ yòu zòu yuē: gōng zhǔ huái rèn jiāng chǎn, wàn yī shēng nán, liú xià nì zhǒng, yì rì zhǎng dà, bì rán bào chóu, fù yǒu táo yuán zhī shì, zhǔ gōng bù kě bù lǜ!" jǐng gōng yuē: shēng nán zé chú zhī."
比及天明,岸賈自率甲士,圍了下宮,將景公所書罪版,懸於大門,聲言奉命討逆,遂將趙朔、趙同、趙括、趙旃各家老幼男女,盡行誅戮。旃子趙勝,時在邯鄲,獨免。後聞變,出奔於宋。當時殺得屍橫堂戶,血浸庭階。簡點人數,單單不見莊姬,岸賈曰:「公主不打緊,但聞懷妊將產,萬一生男,留下逆種,必生後患!"有人報說:「夜半有溫車入宮。"岸賈曰:「此必莊姬也。"即時來奏晉侯,言:「逆臣一門,俱已誅絕,只有公主走入宮中,伏乞主裁!"景公曰:「吾姑乃母夫人所愛,不可問也。"岸賈又奏曰:「公主懷妊將產,萬一生男,留下逆種,異日長大,必然報仇,復有桃園之事,主公不可不慮!"景公曰:「生男則除之。"
àn jiǎ nǎi rì yè shǐ rén tàn cì zhuāng jī shēng chǎn xiāo xī, shù rì hòu, zhuāng jī guǒ rán shēng xià yī nán, chéng fū rén fēn fù gōng zhōng jiǎ shuō shēng nǚ, tú àn jiǎ bù xìn, yù shǐ jiā zhōng rǔ ǎo rù gōng yàn zhī, zhuāng jī qíng huāng, yǔ qí mǔ chéng fū rén shāng yì, tuī shuō suǒ shēng nǚ yǐ sǐ, cǐ shí jǐng gōng dān yú yín lè, guó shì quán tuō yú àn jiǎ, zì qí suǒ wèi, àn jiǎ yì yí suǒ shēng fēi nǚ, qiě wèi sǐ, nǎi qīn lǜ nǚ pú biàn suǒ gōng zhōng, zhuāng jī nǎi jiāng gū ér zhì yú kù zhōng, duì tiān zhù gào yuē: tiān ruò miè jué zhào zōng, ér dāng tí ruò zhào shì hái yǒu yī mài zhī yán, ér zé wú shēng."
岸賈乃日夜使人探伺莊姬生產消息,數日後,莊姬果然生下一男,成夫人吩咐宮中假說生女,屠岸賈不信,欲使家中乳媼入宮驗之,莊姬情慌,與其母成夫人商議,推說所生女已死,此時景公耽於淫樂,國事全托於岸賈,恣其所為,岸賈亦疑所生非女,且未死,乃親率女僕遍索宮中,莊姬乃將孤兒置於褲中,對天祝告曰:「天若滅絕趙宗,兒當啼;若趙氏還有一脈之延,兒則無聲。"
jí nǚ pú qiān chū zhuāng jī, sōu qí gōng yī wú suǒ jiàn, kù zhōng jué bù wén tí hào zhī shēng, àn jiǎ dāng shí suī rán chū gōng qù le, xīn zhōng dào dǐ hú yí, huò yán: gū ér yǐ jì chū gōng mén qù le." àn jiǎ suì xuán shǎng yú mén: yǒu rén shǒu gào gū ér zhēn xìn, yǔ zhī qiān jīn! zhī qíng bù yán, yǔ wō cáng fǎn zéi yī lì, quán jiā chù zhǎn." yòu fēn fù gōng mén shàng chū rù pán jié.
及女僕牽出莊姬,搜其宮一無所見,褲中絕不聞啼號之聲,岸賈當時雖然出宮去了,心中到底狐疑,或言:「孤兒已寄出宮門去了。"岸賈遂懸賞於門:「有人首告孤兒真信,與之千金!知情不言,與窩藏反賊一例,全家處斬。"又吩付宮門上出入盤詰。
què shuō zhào dùn yǒu liǎng gè xīn fù mén kè, yī gè shì gōng sūn chǔ jiù, yī gè shì chéng yīng, xiān qián wén tú àn jiǎ wéi le xià gōng, gōng sūn chǔ jiù yuē chéng yīng tóng fù qí nán, yīng yuē: bǐ jiǎ tuō jūn mìng, bù cí tǎo zéi, wǒ děng yǔ zhī jù sǐ, hé yì yú zhào shì?" chǔ jiù yuē: míng zhī wú yì, dàn ēn zhǔ yǒu nán, bù gǎn táo sǐ ěr?" yīng yuē: jī shì yǒu yùn, ruò nán yě, wú yǔ ěr gòng fèng zhī. bù xìng shēng nǚ, sǐ yóu wèi wǎn." jí wén zhuāng jī shēng nǚ, chǔ jiù qì yuē: tiān guǒ jué zhào hū?" chéng yīng yuē: wèi kě xìn yě, wú dāng chá zhī." nǎi hòu lù gōng rén, shǐ tōng xìn yú zhuāng jī, zhuāng jī zhī chéng yīng zhōng yì, mì shū yī wǔ zì dì chū, chéng yīng sī xǐ yuē: gōng zhǔ guǒ shēng nán yǐ!
卻說趙盾有兩個心腹門客,一個是公孫杵臼,一個是程嬰,先前聞屠岸賈圍了下宮,公孫杵臼約程嬰同赴其難,嬰曰:「彼假託君命,布詞討賊,我等與之俱死,何益於趙氏?"杵臼曰:「明知無益,但恩主有難,不敢逃死耳?"嬰曰:「姬氏有孕,若男也,吾與爾共奉之。不幸生女,死猶未晚。"及聞莊姬生女,杵臼泣曰:「天果絕趙乎?"程嬰曰:「未可信也,吾當察之。"乃厚賂宮人,使通信於莊姬,莊姬知程嬰忠義,密書一「武」字遞出,程嬰私喜曰:「公主果生男矣!」
jí àn jiǎ sōu suǒ gōng zhōng bù dé, chéng yīng wèi chǔ jiù yuē: zhào shì gū zài gōng zhōng, suǒ zhī bù dé, cǐ tiān xìng yě! dàn kě mán guò yī shí ěr, hòu rì shì xiè, tú zéi yòu jiāng sōu suǒ, bì xū yòng jì, tōu chū gōng mén, cáng yú yuǎn dì, fāng bǎo wú yú."
及岸賈搜索宮中不得,程嬰謂杵臼曰:「趙氏孤在宮中,索之不得,此天幸也!但可瞞過一時耳,後日事泄,屠賊又將搜索,必須用計,偷出宮門,藏於遠地,方保無虞。"
chǔ jiù chén yín le bàn rì, wèn yīng yuē: lì gū yǔ sǐ nán, èr zhě shú nán?" yīng yuē: sǐ yì ěr, lì gū nán yě." chǔ jiù yuē: zi rèn qí nán, wǒ rèn qí yì, hé rú?" yīng yuē: jì jiāng ān chū?" chǔ jiù yuē: chéng dé tā rén yīng ér zhà chēng zhào gū, wú bào wǎng shǒu yáng shān zhōng, rǔ dāng chū shǒu, shuō gū ér cáng chù, tú zéi dé wěi gū, zé zhēn gū kě miǎn yǐ! chéng yīng yuē: yīng ér yì de yě, bì xū qiè dé zhēn gū chū gōng, fāng kě bǎo quán." chǔ jiù yuē: zhū jiāng zhōng wéi hán jué shòu zhào shì ēn zuì shēn, kě yǐ qiè gū zhī shì tuō zhī." chéng yīng yuē: wú xīn shēng yī ér, yǔ gū ér dàn qī xiāng jìn, kě yǐ dài zhī, rán zi jì yǒu cáng gū zhī zuì, bì dāng bìng zhū, zi xiān wǒ ér sǐ, wǒ xīn hé rěn?"
杵臼沉吟了半日,問嬰曰:「立孤與死難,二者孰難?"嬰曰:「死易耳,立孤難也。"杵臼曰:「子任其難,我任其易,何如?"嬰曰:「計將安出?"杵臼曰:「誠得他人嬰兒詐稱趙孤,吾抱往首陽山中,汝當出首,說孤兒藏處,屠賊得偽孤,則真孤可免矣!」程嬰曰:「嬰兒易得也,必須竊得真孤出宮,方可保全。"杵臼曰:「諸將中惟韓厥受趙氏恩最深,可以竊孤之事托之。"程嬰曰:「吾新生一兒,與孤兒誕期相近,可以代之,然子既有藏孤之罪,必當並誅,子先我而死,我心何忍?"
yīn qì xià bù zhǐ, chǔ jiù nù yuē: cǐ dà shì, yì měi shì, hé yǐ qì wèi?" yīng nǎi shōu lèi ér qù.
因泣下不止,杵臼怒曰:「此大事,亦美事,何以泣為?"嬰乃收淚而去。
yè bàn, bào qí zi fù yú chǔ jiù zhī shǒu, jí wǎng jiàn hán jué, xiān yǐ wǔ zì shì zhī, rán hòu yán jí chǔ jiù zhī móu. hán jué yuē: jī shì fāng yǒu jí, mìng wǒ qiú yī, rǔ ruò hōng dé tú zéi qīn wǎng shǒu yáng shān, wú zì yǒu chū gū zhī jì."
夜半,抱其子付於杵臼之手,即往見韓厥,先以「武」字示之,然後言及杵臼之謀。韓厥曰:「姬氏方有疾,命我求醫,汝若哄得屠賊親往首陽山,吾自有出孤之計。"
chéng yīng nǎi yáng yán yú zhòng yuē: tú sī kòu yù de zhào gū hū, hé wèi suǒ zhī gōng zhōng?" tú shì mén kè wén zhī, wèn yuē: rǔ zhī zhào shì gū suǒ zài hu?" yīng yuē: guǒ yǔ wǒ qiān jīn, dāng gào rǔ." mén kè yǐn jiàn àn jiǎ, àn jiǎ kòu qí xìng shì, duì yuē: chéng shì míng yīng, yǔ gōng sūn chǔ jiù tóng shì zhào shì, gōng zhǔ shēng xià gū ér, jí qiǎn fù rén bào chū gōng mén, tuō wú liǎng rén cáng nì, yīng kǒng rì hòu shì lù, yǒu rén chū shǒu, bǐ huò qiān jīn zhī shǎng, wǒ shòu quán jiā zhī lù, shì yǐ gào zhī." àn jiǎ yuē: gū zài hé chù?" yīng yuē: qǐng píng zuǒ yòu, nǎi gǎn yán." àn jiǎ jí mìng zuǒ yòu tuì bì, yīng gào yuē: zài shǒu yáng shān shēn chù, jí wǎng kě dé, bù jiǔ dāng bēn qín guó yǐ, rán xū dài fū zì wǎng, tā rén duō yǔ zhào shì yǒu jiù, wù qīng tuō yě." àn jiǎ yuē: rǔ dàn suí wú wǎng, shí zé zhòng shǎng, xū zé sǐ zuì." yīng yuē: wú yì zì shān zhōng lái cǐ, fù něi shén, xìng cì yī fàn." àn jiǎ yǔ zhī jiǔ shí, yīng shí bì, yòu cuī àn jiǎ sù xíng, àn jiǎ zì lǜ jiā jiǎ sān qiān, shǐ chéng yīng qián dǎo, jìng wǎng shǒu yáng shān, yū huí shù lǐ, lù jí yōu pì, jiàn lín xī yǒu cǎo zhuāng shù jiān, chái mén shuāng yǎn, yīng zhǐ yuē: cǐ jí chǔ jiù gū ér chù yě." yīng xiān kòu mén, chǔ jiù chū yíng, jiàn jiǎ shì shén zhòng, wèi cāng huáng zǒu nì zhī zhuàng, yīng hē yuē: rǔ wù zǒu, sī kòu yǐ zhī gū ér zài cǐ, qīn zì lái qǔ, sù sù xiàn chū kě yě! yán wèi bì, jiǎ shì fù chǔ jiù lái jiàn àn jiǎ, àn jiǎ wèn: gū ér hé zài?" chǔ jiù lài yuē: wú yǒu." àn jiǎ mìng sōu qí jiā, jiàn bì shì yǒu suǒ shén gù, jiǎ shì qù suǒ, rù qí shì, shì pō àn, fǎng fú zhú chuáng zhī shàng, wén yǒu xiǎo ér jīng tí zhī shēng, bào zhī yǐ chū, jǐn běng xiù bǎo, yǎn rú guì jiā ér, chǔ jiù yī jiàn, jí yù duó zhī, bèi fù bù dé qián, nǎi dà mà yuē: xiǎo rén zāi, chéng yīng yě! xī xià gōng zhī nán, wǒ yuē rǔ tóng sǐ, rǔ shuō: gōng zhǔ yǒu yùn, ruò sǐ, shuí zuò bǎo gū zhī rén? jīn gōng zhǔ jiāng gū ér fù wǒ èr rén, nì yú cǐ shān, rǔ yǔ wǒ tóng móu zuò shì, què yòu tān le qiān jīn zhī shǎng, sī xíng chū shǒu, wǒ sǐ bù zú xī, hé yǐ bào zhào xuān mèng zhī ēn hū? qiān xiǎo rén, wàn xiǎo rén, mà yī gè bú zhù, chéng yīng xiū cán mǎn miàn, wèi àn jiǎ yuē: hé bù shā zhī? àn jiǎ hè lìng: jiāng gōng sūn chǔ jiù zhǎn shǒu! zì qǔ gū ér zhì zhī yú dì, yī shēng tí kū, huà wèi ròu bǐng. āi zāi! rán wēng yǒu shī yún:
程嬰乃揚言於眾曰:「屠司寇欲得趙孤乎,曷為索之宮中?"屠氏門客聞之,問曰:「汝知趙氏孤所在乎?"嬰曰:「果與我千金,當告汝。"門客引見岸賈,岸賈叩其姓氏,對曰:「程氏名嬰,與公孫杵臼同事趙氏,公主生下孤兒,即遣婦人抱出宮門,托吾兩人藏匿,嬰恐日後事露,有人出首,彼獲千金之賞,我受全家之戮,是以告之。"岸賈曰:「孤在何處?"嬰曰:「請屏左右,乃敢言。"岸賈即命左右退避,嬰告曰:「在首陽山深處,急往可得,不久當奔秦國矣,然須大夫自往,他人多與趙氏有舊,勿輕托也。"岸賈曰:「汝但隨吾往,實則重賞,虛則死罪。"嬰曰:「吾亦自山中來此,腹餒甚,幸賜一飯。"岸賈與之酒食,嬰食畢,又催岸賈速行,岸賈自率家甲三千,使程嬰前導,徑往首陽山,紆迴數里,路極幽僻,見臨溪有草莊數間,柴門雙掩,嬰指曰:「此即杵臼孤兒處也。"嬰先叩門,杵臼出迎,見甲士甚眾,為倉皇走匿之狀,嬰喝曰:「汝勿走,司寇已知孤兒在此,親自來取,速速獻出可也!」言未畢,甲士縛杵臼來見岸賈,岸賈問:「孤兒何在?"杵臼賴曰:「無有。"岸賈命搜其家,見壁室有鎖甚固,甲士去鎖,入其室,室頗暗,仿佛竹床之上,聞有小兒驚啼之聲,抱之以出,錦繃繡褓,儼如貴家兒,杵臼一見,即欲奪之,被縛不得前,乃大罵曰:「小人哉,程嬰也!昔下宮之難,我約汝同死,汝說:『公主有孕,若死,誰作保孤之人?今公主將孤兒付我二人,匿於此山,汝與我同謀做事,卻又貪了千金之賞,私行出首,我死不足惜,何以報趙宣孟之恩乎?」千小人,萬小人,罵一個不住,程嬰羞慚滿面,謂岸賈曰:「何不殺之?」岸賈喝令:「將公孫杵臼斬首!」自取孤兒擲之於地,一聲啼哭,化為肉餅。哀哉!髯翁有詩云:
yī xiàn gōng zhōng zhào shì wēi, níng jiāng xuè yìn dài gū ér.
一線宮中趙氏危,寧將血胤代孤兒。
tú jiān zòng yǒu mí tiān wǎng, shuí liào gōng sūn yǐ shòu qī?
屠奸縱有彌天網,誰料公孫已售欺?
tú àn jiǎ qǐ shēn wǎng shǒu yáng shān qín zhuō gū ér, chéng zhōng nà yī chù bù chuán biàn? yě yǒu tì tú jiā huān xǐ de, yě yǒu tì zhào jiā tàn xī de, nà gōng mén pán jié, jiù dài màn le. hán jué què jiào xīn fù mén kè, jiǎ zuò cǎo zé yī rén, rù gōng kàn bìng, jiāng chéng yīng suǒ chuán wǔ zì, zhān yú yào náng zhī shàng, zhuāng jī kàn jiàn, yǐ huì qí yì, zhěn mài yǐ bì, jiǎng jǐ jù tāi qián chǎn hòu de tào yǔ, zhuāng jī jiàn zuǒ yòu gōng rén, jù shì xīn fù, jí yǐ gū ér guǒ zhì yào náng zhī zhōng, nà hái zi tí kū qǐ lái, zhuāng jī shǒu fǔ yào náng zhù yuē: zhào wǔ, zhào wǔ, wǒ yī mén bǎi kǒu yuān chóu, zài nǐ yī diǎn xuè pào shēn shàng, chū gōng zhī shí, qiè mò tí kū! fēn fù yǐ bì, gū ér tí shēng dùn zhǐ. zǒu chū gōng mén, yì wú rén pán wèn, hán jué dé le gū ér, rú huò zhì bǎo, cáng yú shēn shì, shǐ rǔ fù yù zhī, suī jiā rén yì wú zhī qí shì zhě.
屠岸賈起身往首陽山擒捉孤兒,城中那一處不傳遍?也有替屠家歡喜的,也有替趙家嘆息的,那宮門盤詰,就怠慢了。韓厥卻教心腹門客,假作草澤醫人,入宮看病,將程嬰所傳「武」字,粘於藥囊之上,莊姬看見,已會其意,診脈已畢,講幾句胎前產後的套語,莊姬見左右宮人,俱是心腹,即以孤兒裹置藥囊之中,那孩子啼哭起來,莊姬手撫藥囊祝曰:「趙武,趙武,我一門百口冤讎,在你一點血泡身上,出宮之時,切莫啼哭!」吩咐已畢,孤兒啼聲頓止。走出宮門,亦無人盤問,韓厥得了孤兒,如獲至寶,藏於深室,使乳婦育之,雖家人亦無知其事者。
tú àn jiǎ huí fǔ, jiāng qiān jīn shǎng cì chéng yīng, chéng yīng cí bù yuàn shǎng, àn jiǎ yuē: rǔ yuán wèi yāo shǎng chū shǒu, rú hé yòu cí? chéng yīng yuē: xiǎo rén wèi zhào shì mén kè yǐ jiǔ, jīn shā gū ér yǐ zì tuō, yǐ shǔ fēi yì, kuàng gǎn lì duō jīn hū? tǎng niàn xiǎo rén wēi láo, yuàn yǐ cǐ jīn shōu zàng zhào shì yī mén zhī shī, yì biǎo xiǎo rén mén xià zhī qíng yú wàn yī yě! àn jiǎ dà xǐ yuē: zǐ zhēn xìn yì zhī shì yě! zhào shì yí shī, tīng rǔ shōu qǔ bù jīn. jí yǐ cǐ jīn wèi rǔ yíng zàng zhī zī. chéng yīng nǎi bài ér shòu zhī. jǐn shōu gè jiā hái gǔ, guān mù shèng liàn, fēn bié zàng yú zhào dùn mù cè. shì bì, fù wǎng xiè àn jiǎ. àn jiǎ yù liú yòng zhī, yīng liú tì yán yuē: xiǎo rén yī shí tān shēng pà sǐ, zuò cǐ bù yì zhī shì, wú miàn mù fù jiàn jìn rén, cóng cǐ jiāng hú kǒu yuǎn fāng yǐ. chéng yīng cí le àn jiǎ, wǎng jiàn hán jué. jué jiāng rǔ fù jí gū ér jiāo fù chéng yīng, yīng fǔ wèi jǐ zi, xié zhī qián rù yú shān cáng nì, hòu rén yīn míng qí shān yuē cáng shān, yǐ cáng gū dé míng yě!
屠岸賈回府,將千金賞賜程嬰,程嬰辭不願賞,岸賈曰:「汝原為邀賞出首,如何又辭?」程嬰曰:「小人為趙氏門客已久,今殺孤兒以自脫,已屬非義,況敢利多金乎?倘念小人微勞,願以此金收葬趙氏一門之屍,亦表小人門下之情於萬一也!」岸賈大喜曰:「子真信義之士也!趙氏遺屍,聽汝收取不禁。即以此金為汝營葬之資。」程嬰乃拜而受之。盡收各家骸骨,棺木盛殮,分別葬於趙盾墓側。事畢,復往謝岸賈。岸賈欲留用之,嬰流涕言曰:「小人一時貪生怕死,作此不義之事,無面目復見晉人,從此將糊口遠方矣。」程嬰辭了岸賈,往見韓厥。厥將乳婦及孤兒交付程嬰,嬰撫為己子,攜之潛入盂山藏匿,後人因名其山曰藏山,以藏孤得名也!
hòu sān nián, jìn jǐng gōng yóu yú xīn tián, jiàn qí tǔ wò shuǐ gān, yīn qiān qí guó, wèi zhī xīn jiàng, yǐ gù dū wèi gù jiàng. bǎi guān cháo hè, jǐng gōng shè yàn yú nèi gōng, kuǎn dài qún chén, rì sè guò bū, zuǒ yòu jiāng zhì zhú, hū rán guài fēng yī zhèn, juǎn rù táng zhōng, hán qì bī rén, zài zuò zhě wú bù jīng chàn.
後三年,晉景公游於新田,見其土沃水甘,因遷其國,謂之新絳,以故都為故絳。百官朝賀,景公設宴於內宮,款待群臣,日色過晡,左右將治燭,忽然怪風一陣,捲入堂中,寒氣逼人,在座者無不驚顫。
xū yú, fēng guò, jǐng gōng dú jiàn yī péng tóu dà guǐ, shēn zhǎng zhàng yú, pī fà jí dì, zì hù wài ér rù, rǎng bì dà mà yuē: tiān hū! wǒ zi sūn hé zuì, ér rǔ shā zhī? wǒ yǐ sù wén yú shàng dì, lái qǔ rǔ mìng! yán bì, jiāng tóng chuí lái dǎ jǐng gōng. jǐng gōng dà jiào: qún chén jiù wǒ! bá pèi jiàn yù zhǎn qí guǐ, wù pī zì jǐ zhī zhǐ, qún chén bù zhī wèi hé, huāng máng qiǎng jiàn. jǐng gōng kǒu tǔ xiān xuè, mèn dào zài dì, bù xǐng rén shì. wèi zhī xìng mìng rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
須臾,風過,景公獨見一蓬頭大鬼,身長丈余,披髮及地,自戶外而入,攘臂大罵曰:「天乎!我子孫何罪,而汝殺之?我已訴聞於上帝,來取汝命!」言畢,將銅錘來打景公。景公大叫:「群臣救我!」拔佩劍欲斬其鬼,誤劈自己之指,群臣不知為何,慌忙搶劍。景公口吐鮮血,悶倒在地,不省人事。未知性命如何?且看下回分解。