strong jiān liù guó hùn yī yú tú hào shǐ huáng jiàn lì jùn xiàn strong
兼六國混一輿圖 號始皇建立郡縣
huà shuō wáng jiǎn dài lǐ xìn wèi dà jiāng, lǜ jūn liù shí wàn, shēng yán fá chǔ, xiàng yàn shǒu dōng gāng yǐ jù zhī, jiàn qín bīng zhòng duō, qiǎn shǐ chí bào chǔ wáng, qiú tiān bīng zhù jiāng, chǔ wáng fù qǐ bīng èr shí wàn, shǐ jiāng jūn jǐng qí jiāng zhī, yǐ zhù xiàng yàn.
話說王翦代李信為大將,率軍六十萬,聲言伐楚,項燕守東岡以拒之,見秦兵眾多,遣使馳報楚王,求添兵助將,楚王復起兵二十萬,使將軍景騏將之,以助項燕。
què shuō wáng jiǎn bīng tún yú tiān zhōng shān, lián yíng shí yú lǐ, jiān bì gù shǒu, xiàng yàn rì shǐ rén tiāo zhàn, zhōng bù chū, xiàng yàn yuē: wáng jiǎn lǎo jiāng, qiè zhàn gù qí yí yě! wáng jiǎn xiū shì xǐ mù, rì chuí niú shè xiǎng, qīn yǔ shì zú tóng yǐn shí, jiāng lì gǎn ēn, yuàn wèi xiào lì, lǚ lǚ qǐng zhàn, zhé yǐ chún jiǔ guàn zhī, rú cǐ shù yuè, shì zú rì jiān wú shì, wéi tóu shí chāo jù wèi xì.
卻說王翦兵屯於天中山,連營十餘里,堅壁固守,項燕日使人挑戰,終不出,項燕曰:「王翦老將,怯戰固其宜也!」王翦休士洗沐,日椎牛設饗,親與士卒同飲食,將吏感恩,願為效力,屢屢請戰,輒以醇酒灌之,如此數月,士卒日間無事,惟投石超距為戲。
àn fàn lǐ bīng fǎ, tóu shí zhě, yòng shí kuài zhòng shí èr jīn, lì mù wèi jī fā zhī, qù sān bǎi bù wèi shèng, bù jí zhě wèi fù, qí yǒu lì zhě, néng yǐ shǒu fēi shí, zé duō shèng yī chóu. chāo jù zhě, héng mù gāo qī bā chǐ, tiào yuè ér guò, yǐ cǐ dǔ shèng. wáng jiǎn měi rì shǐ gè yíng jūn lì, mò jì qí shèng fù, zhī qí lì zhī qiáng ruò, wài yì shōu liǎn wèi zì shǒu zhī zhuàng, bù xǔ jūn rén yǐ chǔ jiè qiáo cǎi, huò dé chǔ rén, yǐ jiǔ shí láo zhī fàng hái, xiāng chí suì yú, xiàng yàn zhōng bù dé yī zhàn, yǐ wèi wáng jiǎn míng suī fá chǔ, shí zì bǎo ěr, suì bù wèi zhàn bèi.
按范蠡《兵法》,投石者,用石塊重十二斤,立木為機發之,去三百步為勝,不及者為負,其有力者,能以手飛石,則多勝一籌。超距者,橫木高七八尺,跳躍而過,以此賭勝。王翦每日使各營軍吏,默記其勝負,知其力之強弱,外益收斂為自守之狀,不許軍人以楚界樵採,獲得楚人,以酒食勞之放還,相持歲余,項燕終不得一戰,以為王翦名雖伐楚,實自保耳,遂不為戰備。
wáng jiǎn hū yī rì dà xiǎng jiāng shì, yán: jīn rì yǔ zhū jūn pò chǔ. jiāng shì jiē mó quán cā zhǎng, zhēng xiān fèn yǒng, nǎi xuǎn xiāo yǒng yǒu lì zhě, yuē èr wàn rén, wèi zhī zhuàng shì, bié wèi yī jūn, wèi chōng fēng. ér fēn jūn shù dào, fēn fù chǔ jūn yī bài, gè zì fēn tóu lüè dì, xiàng yàn bù yì wáng jiǎn cù zhì, cāng huáng chū zhàn, zhuàng shì chù lì duō shí, bù shèng jì yǎng, dà hū xiàn zhèn, yī rén zú dí bǎi rén, chǔ bīng dà bài, qū dìng zhàn sǐ, xiàng yàn yǔ jǐng qí lǜ bài bīng dōng zǒu, jiǎn chéng shèng zhuī zhú, zài zhàn yú yǒng ān chéng, fù dà bài zhī, suì gōng xià xī líng, jīng xiāng dà zhèn, wáng jiǎn shǐ méng wǔ fēn jūn yī bàn, tún yú è zhǔ, chuán xí hú nán gè jùn, xuān bù qín wáng wēi dé, zì lǜ dà jūn jìng qū huái nán, zhí dǎo shòu chūn, yī miàn qiǎn rén wǎng xián yáng bào jié, xiàng yàn wǎng huái shàng mù bīng wèi huí, wáng jiǎn chéng xū jí gōng, chéng suì pò, jǐng qí zì wěn yú chéng lóu, chǔ wáng fù chú bèi lǔ, qín wáng zhèng fā jià qīn zhì fán kǒu shòu fú, zé fù chú yǐ shì jūn zhī zuì, fèi wèi shù rén, mìng wáng jiǎn hé bīng è zhǔ, yǐ shōu jīng xiāng. yú shì hú xiāng yī dài jùn xiàn, wàng fēng jīng kuì.
王翦忽一日大享將士,言:「今日與諸君破楚。」將士皆磨拳擦掌,爭先奮勇,乃選驍勇有力者,約二萬人,謂之壯士,別為一軍,為衝鋒。而分軍數道,吩咐楚軍一敗,各自分頭略地,項燕不意王翦猝至,倉皇出戰,壯士畜力多時,不勝技癢,大呼陷陣,一人足敵百人,楚兵大敗,屈定戰死,項燕與景騏率敗兵東走,翦乘勝追逐,再戰於永安城,復大敗之,遂攻下西陵,荊襄大震,王翦使蒙武分軍一半,屯於鄂渚,傳檄湖南各郡,宣布秦王威德,自率大軍徑趨淮南,直搗壽春,一面遣人往咸陽報捷,項燕往淮上募兵未回,王翦乘虛急攻,城遂破,景騏自刎於城樓,楚王負芻被虜,秦王政發駕親至樊口受俘,責負芻以弒君之罪,廢為庶人,命王翦合兵鄂渚,以收荊襄。於是湖湘一帶郡縣,望風驚潰。
zài shuō xiàng yàn mù dé èr wàn wǔ qiān rén, lái zhì xú chéng, shì yù chǔ wáng zhī tóng mǔ dì chāng píng jūn táo nán bēn lái, yán: shòu chūn yǐ pò, chǔ wáng lǔ qù, bù zhī sǐ huó.
再說項燕募得二萬五千人,來至徐城,適遇楚王之同母弟昌平君逃難奔來,言:「壽春已破,楚王擄去,不知死活。」
xiàng yàn yuē: wú yuè yǒu zhǎng jiāng wèi xiàn, dì fāng qiān yú lǐ, shàng kě lì guó. nǎi lǜ qí zhòng dù jiāng, fèng chāng píng jūn wèi chǔ wáng, jū yú lán líng, shàn bīng chéng shǒu.
項燕曰:「吳、越有長江為限,地方千餘里,尚可立國。」乃率其眾渡江,奉昌平君為楚王,居於蘭陵,繕兵城守。
zài shuō wáng jiǎn yǐ dìng huái běi, huái nán zhī dì, yè qín wáng yú è zhǔ, qín wáng kuā jiǎng qí gōng, rán hòu yán yuē: xiàng yàn yòu lì chǔ wáng yú jiāng nán, nài hé?
再說王翦已定淮北,淮南之地,謁秦王於鄂渚,秦王誇獎其功,然後言曰:「項燕又立楚王於江南,奈何?」
wáng jiǎn yuē: chǔ zhī xíng shì, zài yú jiāng huái, jīn quán huái jiē wèi wú yǒu, bǐ cán chuǎn jǐn cún, dà bīng zhì, jí jiù fù ěr, hé zú lǜ zāi.
王翦曰:「楚之形勢,在於江淮,今全淮皆為吾有,彼殘喘僅存,大兵至,即就縛耳,何足慮哉。」
qín wáng yuē: wáng jiāng jūn nián suī lǎo, zhì hé zhuàng yě?
秦王曰:「王將軍年雖老,志何壯也?」
míng rì, qín wáng jià huí xián yáng, réng liú wáng jiǎn bīng, shǐ píng jiāng nán, wáng jiǎn lìng méng wǔ zào chuán yú yīng wǔ zhōu, yú nián chuán chéng, shùn liú ér xià, shǒu jiāng jūn shì bù néng yù, qín bīng suì dēng lù, liú bīng shí wàn tún huáng shān, yǐ duàn jiāng kǒu, dà jūn zì zhū fāng jìn wéi lán líng, sì miàn liè yíng, jūn shēng zhèn tiān, fán fū jiāo shān jūn shān jīng nán shān zhū chù, bīng jiē bù mǎn, yǐ jué yuè zhōng jiù bīng, xiàng yàn xī chéng zhōng bīng, zhàn yú chéng xià.
明日,秦王駕回咸陽,仍留王翦兵,使平江南,王翦令蒙武造船於鸚鵡洲,逾年船成,順流而下,守江軍士不能御,秦兵遂登陸,留兵十萬屯黃山,以斷江口,大軍自朱方進圍蘭陵,四面列營,軍聲震天,凡夫椒山、君山、荊南山諸處,兵皆布滿,以絕越中救兵,項燕悉城中兵,戰於城下。
chū hé, qín bīng shāo què, wáng jiǎn qū zhuàng shì fēn wèi zuǒ yòu èr duì, gè chí duǎn bīng, dà hū tū rù qí zhèn, méng wǔ shǒu zhǎn bì jiāng yī rén, fù shēng qín yī rén, qín bīng yǒng qì shí bèi, xiàng yàn fù dà bài, bēn rù chéng zhōng, zhú mén gù shǒu, wáng jiǎn yòng yún tī yǎng gōng, xiàng yàn yòng huǒ jiàn shè zhī, shāo qí tī, méng wǔ yuē: xiàng yàn fǔ zhōng zhī yú yě, ruò zhú lěi yǔ chéng qí, zhōu wéi gōng jí, wǒ zhòng bǐ guǎ, shǒu bèi bù zhōu, bù yī yuè, qí chéng bì pò.
初合,秦兵稍卻,王翦驅壯士分為左右二隊,各持短兵,大呼突入其陣,蒙武手斬裨將一人,復生擒一人,秦兵勇氣十倍,項燕復大敗,奔入城中,築門固守,王翦用雲梯仰攻,項燕用火箭射之,燒其梯,蒙武曰:「項燕釜中之魚也,若築壘與城齊,周圍攻急,我眾彼寡,守備不周,不一月,其城必破。」
wáng jiǎn cóng qí jì, gōng chéng yù jí, chāng píng jūn qīn zì xún chéng, wèi liú shǐ suǒ zhōng, jūn shì fú huí xíng gōng, yè bàn shēn sǐ, xiàng yàn qì yuē: wú suǒ yǐ tōu shēng zài cǐ, wèi mǐ shì yī mài wèi jué yě, jīn rì shàng hé wàng hū? nǎi yǎng tiān zhǎng hào zhě sān, yǐn jiàn zì wěn ér sǐ, chéng zhōng dà luàn.
王翦從其計,攻城愈急,昌平君親自巡城,為流矢所中,軍士扶回行宮,夜半身死,項燕泣曰:「吾所以偷生在此,為羋氏一脈未絕也,今日尚何望乎?」乃仰天長號者三,引劍自刎而死,城中大亂。
qín bīng suì dēng chéng qǐ mén, wáng jiǎn zhěng jūn ér rù, fǔ dìng jū mín, suì lǜ dà jūn nán xià, zhì yú xī shān.
秦兵遂登城啟門,王翦整軍而入,撫定居民,遂率大軍南下,至於錫山。
jūn shì mái guō zào fàn, jué dì dé gǔ bēi, shàng kè yǒu shí èr zì yún:
軍士埋鍋造飯,掘地得古碑,上刻有十二字云:「
yǒu xī bīng, tiān xià zhēng
有錫兵,天下爭;
wú xī níng, tiān xià qīng.
無錫寧,天下清。」
wáng jiǎn zhào tǔ rén wèn zhī, yán: cǐ shān nǎi huì shān zhī dōng fēng, zì zhōu píng wáng dōng qiān yú luò, cǐ shān chǎn qiān xī, yīn míng xī shān, sì shí nián lái, qǔ yòng bù jié, jìn rì chū chǎn jiàn shǎo, cǐ bēi yì bù zhī hé rén suǒ zào.
王翦召土人問之,言:「此山乃惠山之東峰,自周平王東遷於雒,此山產鉛錫,因名錫山,四十年來,取用不竭,近日出產漸少,此碑亦不知何人所造。」
wáng jiǎn tàn yuē: cǐ bēi chū lù, tiān xià cóng cǐ jiàn níng yǐ. qǐ fēi gǔ rén xiān kuī qí dìng shù, gù mái bēi yǐ shì hòu hū? jīn hòu dāng míng cǐ dì wèi wú xī. jīn wú xī xiàn míng, shí shǐ yú cǐ.
王翦嘆曰:「此碑出露,天下從此漸寧矣。豈非古人先窺其定數,故埋碑以示後乎?今後當名此地為無錫。」今無錫縣名,實始於此。
wáng jiǎn bīng guò gū sū, shǒu chén yǐ chéng jiàng, suì dù zhè jiāng, lüè dìng yuè dì.
王翦兵過姑蘇,守臣以城降,遂渡浙江,略定越地。
yuè wáng zǐ sūn zì yuè wáng yǐ hòu, sàn chù yǒng jiāng, tiān tāi zhī jiān, yī hǎi ér jū, zì chēng jūn zhǎng, bù xiāng tǒng shǔ. zhì shì wén qín wáng wēi dé, xī lái nà jiàng, wáng jiǎn shōu qí yú tú hù kǒu, fēi bào qín wáng, bìng dìng yù zhāng zhī dì, lì jiǔ jiāng huì jī èr jùn, chǔ zhù róng zhī sì suì jué.
越王子孫自越亡以後,散處甬江,天台之間,依海而居,自稱君長,不相統屬。至是聞秦王威德,悉來納降,王翦收其輿圖戶口,飛報秦王,並定豫章之地,立九江、會稽二郡,楚祝融之祀遂絕。
cǐ qín wáng zhèng èr shí sì nián shì yě.
此秦王政二十四年事也。
àn chǔ zì zhōu huán wáng shí liù nián, wǔ wáng xióng tōng shǐ qiáng dà chēng wáng, zì cǐ suì suì bìng tūn xiǎo guó, wǔ chuán zhì zhuāng wáng lǚ shǐ chēng bà, yòu wǔ chuán zhì zhāo wáng zhēn jǐ wèi wú miè, yòu liù chuán zhì wēi wáng shāng jiān yǒu wú yuè, yú shì jiāng huái jǐn shǔ yú chǔ, jǐ zhàn tiān xià zhī bàn, huái wáng huái rèn yòng jiān chén jìn shàng, jiàn qī yú qín, shǐ jiàn shuāi ruò, yòu wǔ chuán dào fù chú, ér guó bìng yú qín. shǐ chén yǒu zàn yún:
按楚自周桓王十六年,武王熊通始強大稱王,自此歲歲併吞小國,五傳至莊王旅始稱霸,又五傳至昭王珍幾為吳滅,又六傳至威王商兼有吳越,於是江淮盡屬於楚,幾占天下之半,懷王槐任用奸臣靳尚,見欺於秦,始漸衰弱,又五傳到負芻,而國並於秦。史臣有贊云:
yù xióng zhī sì, zhào fēng yú chǔ,
鬻熊之嗣,肇封於楚,
tōng wáng lǚ bà, dà kāi nán tǔ.
通王旅霸,大開南土。
zi wéi cuàn dí, shāng chén shì fù,
子圍篡嫡,商臣弒父,
tiān huò wèi huǐ, píng jiān zì hù.
天禍未悔,憑奸自怙。
zhāo kùn bēn wáng, huái pò qiú kǔ,
昭困奔亡,懷迫囚苦,
xiāng liè suì shuāi, fù chú wèi lǔ.
襄烈遂衰,負芻為虜。
wáng jiǎn miè chǔ, bān shī huí xián yáng, qín wáng cì huáng jīn qiān yì, jiǎn gào lǎo, réng guī pín yáng.
王翦滅楚,班師回咸陽,秦王賜黃金千鎰,翦告老,仍歸頻陽。
qín wáng nǎi bài qí zi wáng bì wèi dà jiāng, gōng yàn wáng yú liáo dōng, qín wáng mìng zhī yuē: jiāng jūn ruò píng liáo dōng, chéng pò zhú zhī shì, biàn kě shōu dài, wú fán zài jǔ. wáng bì bīng dù yā lǜ jiāng, wéi píng rǎng chéng pò zhī, lǔ yàn wáng xǐ, sòng rù xián yáng, fèi wèi shù rén.
秦王乃拜其子王賁為大將,攻燕王於遼東,秦王命之曰:「將軍若平遼東,乘破竹之勢,便可收代,無煩再舉。」王賁兵渡鴨綠江,圍平壤城破之,虜燕王喜,送入咸陽,廢為庶人。
àn yàn zì zhào gōng zhào fēng, jiǔ shì zhì huì hóu, ér zhōu lì wáng bēn zhì, bā chuán zhì zhuāng gōng, ér qí huán gōng fá shān róng, wèi yàn pì dì wǔ bǎi lǐ, yàn shǐ qiáng dà, yòu shí jiǔ chuán zhì wén gōng, ér sū qín shuō yǐ hé zòng' zhī shù, qí zi yì wáng shǐ chēng wáng, liè yú qī guó, yì wáng chuán kuài, wèi qí suǒ miè, kuài zi zhāo wáng fù guó, yòu sì chuán zhì xǐ ér guó wáng. shǐ chén yǒu zàn yún:
按燕自召公肇封,九世至惠侯,而周厲王奔彘,八傳至莊公,而齊桓公伐山戎,為燕闢地五百里,燕始強大,又十九傳至文公,而蘇秦說以『合縱'之術,其子易王始稱王,列於七國,易王傳噲,為齊所滅,噲子昭王復國,又四傳至喜而國亡。史臣有贊云:
zhào bó zhì shǎn, gān táng huái dé,
召伯治陝,甘棠懷德,
yì wáng jiàn hào, chǐ yú liù guó.
易王僭號,齒於六國。
kuài yǐ nuò wáng, píng yǐ qiáng huò,
噲以懦亡,平以強獲,
yī móu bù jiù, liáo dōng bìng shī.
一謀不就,遼東並失。
chuán sì shí sān, nián bā jiǔ bó,
傳四十三,年八九伯,
jī xìng hòu wáng, zhào gōng zhī zé.
姬姓後亡,召公之澤。
wáng bì jì miè yàn, suì yí shī xī gōng dài, dài wáng jiā bīng bài, yù zǒu xiōng nú, bì zhuī jí yú māo ér zhuāng, qín ér qiú zhī, jiā zì shā, jǐn dé yún zhōng yàn mén zhī dì, cǐ qín wáng zhèng èr shí wǔ nián shì.
王賁既滅燕,遂移師西攻代,代王嘉兵敗,欲走匈奴,賁追及於貓兒莊,擒而囚之,嘉自殺,盡得雲中、雁門之地,此秦王政二十五年事。
àn zhào zì zào fù shì zhōu, shì wèi zhōu dài fū, yōu wáng wú dào, shū dài bēn jìn, shì jìn wén hóu, shǐ jiàn zhào shì, wǔ shì zhì zhào sù, shì xiàn gōng, zài chuán zhì zhào shuāi, shì wén gōng, shuāi zi dùn shì xiāng chéng jǐng sān gōng, jìn zhǔ bà, zhào shì shì wèi bà zuǒ, dùn zi shuò zhōng jué, shuò zi wǔ fù lì, yòu èr chuán zhì jiǎn zi yāng, yāng chuán xiāng zi wú xù, yǔ hán wèi sān fēn jìn guó, wú xù chuán qí zhí huán zi huàn, huàn chuán zi jí, shǐ chēng hóu, shì liè, liù chuán dào wǔ líng wáng ér hú fú, yòu sì chuán zhì wáng qiān bèi lǔ, ér gōng zǐ jiā zì lì wèi dài wáng, shǒu zhào sì, jiā wáng dài liù nián ér guó miè. zì cǐ liù guó suì wáng qí wǔ, wéi qí shàng zài. shǐ chén yǒu zàn yún:
按趙自造父仕周,世為周大夫,幽王無道,叔帶奔晉,事晉文侯,始建趙氏,五世至趙夙,事獻公,再傳至趙衰,事文公,衰子盾事襄、成、景三公,晉主霸,趙氏世為霸佐,盾子朔中絕,朔子武復立,又二傳至簡子鞅,鞅傳襄子毋恤,與韓、魏三分晉國,毋恤傳其侄桓子浣,浣傳子籍,始稱侯,諡烈,六傳到武靈王而胡服,又四傳至王遷被虜,而公子嘉自立為代王,守趙祀,嘉王代六年而國滅。自此六國遂亡其五,惟齊尚在。史臣有贊云:
zhào shì zhī shì, yǔ qín tóng zǔ
趙氏之世,與秦同祖;
zhōu mù píng xú, nǎi fēng zào fù.
周穆平徐,乃封造父。
dài shǐ shì jìn, sù chū yǒu tǔ
帶始事晉,夙初有土;
wǔ shì jìn qīng, jí wèi zhào zhǔ.
武世晉卿,籍為趙主。
hú fú suī qiáng, nèi luàn wài wǔ
胡服雖強,內亂外侮;
pō mù bù yòng, wáng qiān qiú lǔ.
頗牧不用,王遷囚虜。
yún zhōng liù zài, yú yàn yī tǔ!
雲中六載,餘焰一吐!
wáng bì jié shū zhì xián yáng, qín wáng dà xǐ, cì wáng bì shǒu shū, lüè yuē:
王賁捷書至咸陽,秦王大喜,賜王賁手書,略曰:
jiāng jūn yī chū ér píng yàn jí dài, bēn chí èr qiān yú lǐ, fāng zhī nǎi fù, láo kǔ gōng gāo, bù xiāng shàng xià. suī rán, zì yàn ér qí, guī tú nán běi biàn dào yě. qí zài, pì rú rén shēn shàng quē yī bì. yuàn yǐ jiāng jūn zhī yú wēi, zhèn diàn jí zhī, jiāng jūn fù zǐ, gōng yú qín wú liǎng.
將軍一出而平燕及代,奔馳二千餘里,方之乃父,勞苦功高,不相上下。雖然,自燕而齊,歸途南北便道也。齊在,譬如人身尚缺一臂。願以將軍之餘威,震電及之,將軍父子,功於秦無兩。
wáng bì dé shū, suì yǐn bīng qǔ yān shān, wàng hé jiān yí lù nán xíng.
王賁得書,遂引兵取燕山,望河間一路南行。
què shuō qí wáng jiàn tīng xiāng guó hòu shèng zhī yán, bù jiù hán wèi, měi miè yī guó, fǎn qiǎn shǐ rù qín chēng hè, qín fù yǐ huáng jīn hòu lù shǐ zhě, shǐ zhě guī, bèi shù qín wáng xiāng dài zhī hòu, qí wáng yǐ wèi hé hǎo kě shì, bù xiū zhàn bèi.
卻說齊王建聽相國後勝之言,不救韓、魏,每滅一國,反遣使入秦稱賀,秦復以黃金厚賂使者,使者歸,備述秦王相待之厚,齊王以為和好可恃,不修戰備。
jí wén wǔ guó jǐn miè, wáng jiàn nèi bù zì ān, yǔ hòu shèng shāng yì, shǐ fā bīng shǒu qí xī jiè, yǐ fáng qín bīng yǎn xí, què bù dī fáng wáng bì bīng guò wú qiáo, zhí fàn jì nán.
及聞五國盡滅,王建內不自安,與後勝商議,始發兵守其西界,以防秦兵掩襲,卻不提防王賁兵過吳橋,直犯濟南。
qí zì wáng jiàn jí wèi, sì shí sì nián, bù bèi bīng gé, shàng xià ān yú wú shì, cóng bù céng yǎn xí wǔ yì. kuàng qiě qín bīng qiáng bào, sù wén chuán shuō, jīn rì shù shí wàn zhī zhòng, rú tài shān bān yā jiāng xià lái, rú hé bù pà? hé rén gǎn yǔ tā dǐ duì? wáng bì yóu lì xià zī chuān, jìng fàn lín zī, suǒ guò zhǎng qū zhí dǎo, rú rù wú rén zhī jìng. lín zī chéng zhōng, bǎi xìng luàn bēn luàn cuàn, chéng mén bù shǒu hòu shèng shù shǒu wú jì, zhǐ de quàn wáng jiàn yíng jiàng.
齊自王建即位,四十四年,不被兵革,上下安於無事,從不曾演習武藝。況且秦兵強暴,素聞傳說,今日數十萬之眾,如泰山般壓將下來,如何不怕?何人敢與他抵對?王賁由歷下、淄川,徑犯臨淄,所過長驅直搗,如入無人之境。臨淄城中,百姓亂奔亂竄,城門不守;後勝束手無計,只得勸王建迎降。
wáng bì bīng bù xuè rèn, liǎng yuè zhī jiān jǐn dé shān dōng zhī dì, qín wáng wén jié, chuán lìng yuē: qí wáng jiàn yòng hòu shèng jì, jué qín shǐ, yù wèi luàn, jīn xìng jiāng shì yòng mìng, qí guó jiù miè, běn dāng jūn chén jù lù, niàn jiàn sì shí yú nián gōng shùn zhī qíng, miǎn qí zhū sǐ, kě yǔ qī zǐ qiān yú gòng chéng, yǒu sī rì gěi dòu sù, bì qí yú shēng, hòu shèng jiù běn chù zhǎn shǒu.
王賁兵不血刃,兩月之間盡得山東之地,秦王聞捷,傳令曰:「齊王建用後勝計,絕秦使,欲為亂,今幸將士用命,齊國就滅,本當君臣俱戮,念建四十餘年恭順之情,免其誅死,可與妻子遷於共城,有司日給斗粟,畢其餘生,後勝就本處斬首。」
wáng bì fèng mìng zhū hòu shèng, qiǎn lì zú yā sòng wáng jiàn, ān zhì gòng chéng. wéi máo wū shù jiān, zài tài háng shān xià, sì wéi jiē sōng bǎi, jué wú jū rén, gōng juàn suī rán lí sàn, yóu shù shí kǒu, zhǐ dòu sù bù fū, yǒu sī yòu bù shí gěi, wáng jiàn zhǐ yī zi, shàng yòu, zhōng yè tí jī, jiàn qī rán qǐ zuò, wén fēng chuī sōng bǎi zhī shēng, xiǎng qǐ: zài lín zī shí, hé děng fù guì, jīn wù tīng jiān chén hòu shèng, zhì yú wáng guó, jī è qióng shān, huǐ zhī hé jí. suì qì xià bù zhǐ, bù shù rì ér zú.
王賁奉命誅後勝,遣吏卒押送王建,安置共城。惟茅屋數間,在太行山下,四圍皆松柏,絕無居人,宮眷雖然離散,猶數十口,只斗粟不敷,有司又不時給,王建止一子,尚幼,中夜啼飢,建悽然起坐,聞風吹松柏之聲,想起:「在臨淄時,何等富貴,今誤聽奸臣後勝,至於亡國,飢餓窮山,悔之何及。」遂泣下不止,不數日而卒。
gōng rén jù táo, qí zi bù zhī suǒ zhōng, chuán yán wèi wáng jiàn yīn è ér sǐ, qí rén wén ér āi zhī, yīn wèi gē yuē:
宮人俱逃,其子不知所終,傳言謂王建因餓而死,齊人聞而哀之,因為歌曰:「
sōng yé bǎi yé, jī bù kě wèi cān.
松耶柏耶,飢不可為餐。
shuí shǐ jiàn jí yé, jiē rèn rén zhī fěi duān!
誰使建極耶,嗟任人之匪端!」
hòu rén chuán cǐ wèi sōng bǎi zhī gē, gài jiù hòu shèng zhī wù guó yě.
後人傳此為「松柏之歌」,蓋咎後勝之誤國也。
àn qí shǐ zǔ chén dìng, nǎi chén lì gōng tuó zhī zǐ, yú zhōu zhuāng wáng shí wǔ nián, bì nán bēn qí, suì shì qí, huì chén wèi tián shì, shù chuán zhì tián huán zi wú yǔ, yòu zài chuán zhì xī zi qǐ, yǐ hòu shī dé mín xīn, tián shì rì qiáng, qǐ zi héng shì qí jūn, yòu sān chuán zhì tài gōng hé, suì cuàn qí chēng hóu, yòu sān chuán zhì wēi wáng ér yì qiáng, chēng wáng hào, yòu sì chuán zhì wáng jiàn ér guó wáng yǐ. shǐ chén yǒu zàn yún:
按齊始祖陳定,乃陳厲公佗之子,於周莊王十五年,避難奔齊,遂仕齊,諱陳為田氏,數傳至田桓子無宇,又再傳至僖子乞,以厚施得民心,田氏日強,乞子恆弒齊君,又三傳至太公和,遂篡齊稱侯,又三傳至威王而益強,稱王號,又四傳至王建而國亡矣。史臣有贊云:
chén wán bì nán, bēn yú tài jiāng.
陳完避難,奔於太姜。
wù mò liǎng shèng, guī tì tián chāng.
物莫兩盛,媯替田昌。
hé shǐ shàn mìng, wēi suì chēng wáng.
和始擅命,威遂稱王。
mèng cháng yán kè, tián dān jiù wáng.
孟嘗延客,田單救亡。
xiāng shèng lì huì, rèn zéi wèi xiáng.
相勝利賄,認賊為祥。
āi zāi wáng jiàn, sōng bǎi cāng cāng.
哀哉王建,松柏蒼蒼。
shí qín wáng zhèng zhī èr shí liù nián yě.
時秦王政之二十六年也。
shí liù guó xī bìng yú qín, tiān xià yī tǒng.
時六國悉並於秦,天下一統。
qín wáng yǐ liù guó céng bìng chēng wáng hào, qí míng bù zūn, yù gǎi chēng dì, xī nián yì céng yǒu dōng xī èr dì zhī yì, bù zú yǐ chuán hòu shì, wēi sì yí, nǎi cǎi shàng gǔ jūn hào, wéi sān huáng wǔ dì, gōng dé zài sān wáng zhī shàng, wéi qín dé jiān sān huáng, gōng mài wǔ dì, suì jiān èr hào chēng huáng dì. zhuī zūn qí fù zhuāng xiāng wáng wèi tài shàng huáng, yòu yǐ wèi zhōu gōng zuò shì fǎ, zi dé yì fù, chén dé yì jūn, wèi fēi lǐ jīn hòu chú shì fǎ bù yòng: zhèn wèi shǐ huáng dì, hòu shì yǐ shù jì zhī, èr shì, sān shì, yǐ zhì yú bǎi qiān wàn shì, chuán zhī wú qióng.
秦王以六國曾並稱王號,其名不尊,欲改稱帝,昔年亦曾有東西二帝之議,不足以傳後世,威四夷,乃采上古君號,惟三皇五帝,功德在三王之上,惟秦德兼三皇,功邁五帝,遂兼二號稱「皇帝」。追尊其父莊襄王為太上皇,又以為周公作諡法,子得議父,臣得議君,為非禮;今後除諡法不用:「朕為始皇帝,後世以數計之,二世,三世,以至於百千萬世,傳之無窮。」
tiān zǐ zì chēng yuē zhèn, chén xià zòu shì chēng bì xià.
天子自稱曰「朕」,臣下奏事稱「陛下」。
zhào liáng gōng zuó hé shì zhī bì wèi chuán guó xǐ, qí wén yuē: shòu mìng yú tiān, jì shòu yǒng chāng.
召良工琢和氏之璧為傳國璽,其文曰:「受命於天,既壽永昌。」
yòu tuī zhōng shǐ wǔ dé zhī chuán, yǐ wèi zhōu dé huǒ dé, wéi shuǐ néng miè huǒ, qín yīng shuǐ dé zhī yùn, yī fú jīng qí jiē shàng hēi. shuǐ shù liù, gù qì wù chǐ cùn, jù yòng liù shù, yǐ shí yuè shuò wèi zhēng yuè, cháo hè jiē yú shì yuè.
又推終始五德之傳,以為周得火德,惟水能滅火,秦應水德之運,衣服旌旗皆尚黑。水數六,故器物尺寸,俱用六數,以十月朔為正月,朝賀皆於是月。
zhèng zhèng yīn tóng, huáng dì yù huì bù kě fàn, gǎi zhèng zì yīn wèi zhēng. zhēng zhě, fēi jí xiáng zhī shì, rán chū zì shǐ huáng zhī yì, rén bù gǎn yán.
「正」「政」音同,皇帝御諱不可犯,改「正」字音為「征」。征者,非吉祥之事,然出自始皇之意,人不敢言。
wèi liáo jiàn shǐ huáng yì qì yíng mǎn, fēn gèng bù xiū, sī tàn yuē: qín suī dé tiān xià, ér yuán qì shuāi yǐ, qí néng yǒng hū? yǔ dì zǐ wáng áo yī xī dùn qù, bù zhī suǒ wǎng. shǐ huáng wèn qún chén yuē: wèi liáo qì zhèn ér qù, hé yě?
尉繚見始皇意氣盈滿,紛更不休,私嘆曰:「秦雖得天下,而元氣衰矣,其能永乎?」與弟子王敖一夕遁去,不知所往。始皇問群臣曰:「尉繚棄朕而去,何也?」
qún chén jiē yuē: wèi liáo zuǒ bì xià dìng sì hǎi, gōng zuì dà, yì wàng liè tǔ fēn fēng, rú zhōu zhī tài gōng zhōu gōng, jīn bì xià zūn hào yǐ dìng, ér lùn gōng zhī diǎn bù xíng, bǐ shī yì, shì yǐ qù ěr.
群臣皆曰:「尉繚佐陛下定四海,功最大,亦望裂土分封,如周之太公、周公,今陛下尊號已定,而論功之典不行,彼失意,是以去耳。」
shǐ huáng yuē: zhōu shì fēn máo zhī zhì, shàng kě xíng hū?
始皇曰:「周室分茅之制,尚可行乎?」
qún chén jiē yuē: yàn qí chǔ dài, dì yuǎn nán zhōu, bù zhì wáng wú yǐ zhèn zhī.
群臣皆曰:「燕、齊、楚、代,地遠難周,不置王無以鎮之。」
lǐ sī yì yuē: zhōu fēng guó shù bǎi, tóng xìng wèi duō, qí hòu zi sūn zì xiāng zhēng shā wú yǐ, jīn bì xià hùn yī hǎi nèi, jiē wèi jùn xiàn, suī yǒu gōng chén, hòu qí lù fèng, wú chǐ tǔ yī mín zhī shàn, jué bīng gé zhī yuán, qǐ fēi jiǔ ān zhǎng zhì zhī shù zāi? shǐ huáng cóng qí yì, nǎi fēn tiān xià wèi sān shí liù jùn. nǎ sān shí liù jùn: nèi shǐ jùn hàn zhōng jùn běi dì jùn lǒng xī jùn shàng jùn tài yuán jùn hé dōng jùn shàng dǎng jùn yún zhōng jùn yàn mén jùn dài jùn sān chuān jùn hán dān jùn nán yáng jùn yǐng chuān jùn qí jùn, jí láng yá jùn xuē jùn, jí sì shuǐ jùn dōng jùn liáo xī jùn liáo dōng jùn shàng gǔ jùn yú yáng jùn jù lù jùn yòu běi píng jùn jiǔ jiāng jùn huì jī jùn zhāng jùn mǐn zhōng jùn nán hǎi jùn xiàng jùn guì lín jùn bā jùn shǔ jùn qián zhōng jùn nán jùn zhǎng shā jùn.
李斯議曰:「周封國數百,同姓為多,其後子孫自相爭殺無已,今陛下混一海內,皆為郡縣,雖有功臣,厚其祿俸,無尺土一民之擅,絕兵革之原,豈非久安長治之術哉?」始皇從其議,乃分天下為三十六郡。哪三十六郡:內史郡、漢中郡、北地郡、隴西郡、上郡、太原郡、河東郡、上黨郡、雲中郡、雁門郡、代郡、三川郡、邯鄲郡、南陽郡、潁川郡、齊郡,即琅琊郡、薛郡,即泗水郡、東郡、遼西郡、遼東郡、上谷郡、漁陽郡、鉅鹿郡、右北平郡、九江郡、會稽郡、鄣郡、閩中郡、南海郡、象郡、桂林郡、巴郡、蜀郡、黔中郡、南郡、長沙郡。
shì shí běi biān yǒu hú huàn, gù yú yáng shàng gǔ děng jùn, xiá dì zuì shǎo, shè shù zhèn shǒu nán fāng shuǐ xiāng ān jìng, gù jiǔ jiāng huì jī děng jùn xiá dì zuì duō, jiē chū lǐ sī diào dù. měi jùn zhì shǒu wèi yī rén jiān yù shǐ yī rén.
是時北邊有胡患,故漁陽、上谷等郡,轄地最少,設戍鎮守;南方水鄉安靖,故九江、會稽等郡轄地最多,皆出李斯調度。每郡置守尉一人、監御史一人。
shōu tiān xià jiǎ bīng, jù yú xián yáng xiāo zhī, zhù jīn rén shí èr, měi rén zhòng qiān dàn, zhì gōng tíng zhōng, yǐ yīng lín táo zhǎng rén zhī ruì.
收天下甲兵,聚於咸陽銷之,鑄金人十二,每人重千石,置宮庭中,以應「臨洮長人」之瑞。
xǐ tiān xià háo fù yú xián yáng, gòng èr shí wàn hù.
徙天下豪富於咸陽,共二十萬戶。
yòu yú xián yáng běi bǎn, fǎng liù guó gōng shì, jiàn zào lí gōng liù suǒ, yòu zuò ē páng zhī gōng.
又於咸陽北坂,仿六國宮室,建造離宮六所,又作阿房之宮。
jìn lǐ sī wèi chéng xiàng, zhào gāo wèi láng zhōng lìng, zhū jiāng shuài yǒu gōng zhě, rú wáng bì, méng wǔ děng, gè fēng wàn hù, qí tā huò shù qiān hù, jù zhǔn qí suǒ rù zhī fù, guān wèi gěi zhī.
進李斯為丞相,趙高為郎中令,諸將帥有功者,如王賁,蒙武等,各封萬戶,其他或數千戶,俱准其所入之賦,官為給之。
yú shì fén shū kēng rú, yóu xún wú dù.
於是焚書坑儒,游巡無度。
zhú wàn lǐ zhǎng chéng yǐ jù hú, bǎi xìng áo áo, bù dé liáo shēng. jí èr shì, bào nüè gèng shén, ér chén shèng wú guǎng zhī tú qún qǐ ér wáng zhī yǐ. shǐ chén yǒu liè guó gē yuē:
築「萬里長城」以拒胡,百姓嗷嗷,不得聊生。及二世,暴虐更甚,而陳勝、吳廣之徒群起而亡之矣。史臣有《列國歌》曰:
dōng qiān qiáng guó qí zhèng zuì, jīng chǔ jiàn héng kāi huán wén.
東遷強國齊鄭最,荊楚漸橫開桓文。
chǔ zhuāng sòng xiāng hé qín mù, dié wèi wáng bà dé zhuān zhēng.
楚莊宋襄和秦穆,迭為王霸得專征。
jìn xiāng jǐng dào chēng shì bà, píng āi qí jǐng sī dài xìng.
晉襄景悼稱世霸,平哀齊景思代興。
jìn chǔ liǎng shuāi wú yuè jìn, hé lǘ gōu jiàn hé zòng héng.
晉楚兩衰吳越進,闔閭勾踐何縱橫。
qín qiū zhū guó nán jǐn shù, jǐ pài yuán liú lüè kě xún.
秦秋諸國難盡數,幾派源流略可尋。
lǔ wèi jìn yàn cáo zhèng cài, yǔ wú jī xìng tóng zōng méng.
魯衛晉燕曹鄭蔡,與吳姬姓同宗盟。
qí yóu lǚ shàng sòng shāng yì, yǔ hòu qǐ yuè zhuān xū jīng.
齊由呂尚宋商裔,禹後杞越顓頊荊。
qín yì xū yì chén zǔ shùn, xǔ shǐ tài yuè gè yǒu shēng.
秦亦頊裔陳祖舜,許始太岳各有生。
jí jiāo zhàn guó qī xióng qǐ, hán zhào wèi shì jìn sān fēn.
及交戰國七雄起,韓趙魏氏晉三分。
wèi yǔ hán jiē zhōu tóng xìng, zhào xiān zào fù tóng yíng qín.
魏與韓皆周同姓,趙先造父同嬴秦。
qí lǚ gǎi tián jí chén hòu, huáng xiē dài chǔ xióng àn qīng.
齊呂改田即陳後,黃歇代楚熊暗傾。
sòng wáng yú qí lǔ rù chǔ, wú yuè jiāo shèng zǒng guī jīng.
宋亡於齊魯入楚,吳越交勝總歸荊。
zhōu dǐng jì qiān hé zòng sàn, liù guó xiāng suí jiàn shǔ qín.
周鼎既遷合縱散,六國相隨漸屬秦。
rán xiān dú liè guó zhì, yǒu shī yún:
髯仙讀《列國志》,有詩云:
bo shì suī rán bā bǎi nián, bàn yóu rén shì bàn yóu tiān.
卜世雖然八百年,半由人事半由天。
mián yán guò lì yuán zhōng hòu, líng tì suí bō wèi dào diān.
綿延過歷緣忠厚,陵替隨波為倒顛。
liù guó mèi qín gān běi miàn, èr zhōu shī sì hèn dōng qiān.
六國媚秦甘北面,二周失祀恨東遷。
zǒng guān qiān gǔ xìng wáng jú, jǐn zài cháo zhōng yòng nìng xián.
總觀千古興亡局,盡在朝中用佞賢。