strong qín wáng miè zhōu qiān jiǔ dǐng lián pō bài yàn shā èr jiāng strong
秦王滅周遷九鼎 廉頗敗燕殺二將
huà shuō zhèng ān píng yǐ bīng jiàng wèi, yīng hóu fàn suī shì gè jiàn zhǔ, fǎ dāng cóng zuò, yú shì xí gǎo dài zuì. qín wáng yuē: rèn ān píng zhě, běn chū guǎ rén zhī yì, yǔ chéng xiàng wú gàn. zài sān fǔ wèi, réng lìng fù zhí. qún chén fēn fēn yì lùn, qín wáng kǒng fàn suī xīn shàng bù ān, nǎi xià lìng guó zhōng yuē: zhèng ān píng yǒu zuì, zú miè wù lùn, rú yǒu zài yán qí shì zhě, jí shí zhǎn shǒu! guó rén nǎi bù gǎn fù yán.
話說鄭安平以兵降魏,應侯范睢是個薦主,法當從坐,於是席藁待罪。秦王曰:「任安平者,本出寡人之意,與丞相無干。」再三撫慰,仍令復職。群臣紛紛議論,秦王恐范睢心上不安,乃下令國中曰:「鄭安平有罪,族滅勿論,如有再言其事者,即時斬首!」國人乃不敢復言。
qín wáng cì fàn suī shí wù, bǐ cháng yǒu jiā, yīng hóu shén bù guò yì, yù shuō qín wáng miè zhōu chēng dì, yǐ cǐ mèi zhī. yú shì shǐ zhāng táng wèi dà jiāng fá hán, yù xiān qǔ yáng chéng, yǐ tōng sān chuān zhī lù.
秦王賜范睢食物,比常有加,應侯甚不過意,欲說秦王滅周稱帝,以此媚之。於是使張唐為大將伐韓,欲先取陽城,以通三川之路。
zài shuō chǔ kǎo liè wáng wén xìn líng jūn dà pò qín jūn, chūn shēn jūn huáng xiē wú gōng, bān shī ér hái, tàn yuē: píng yuán hé zòng' zhī móu, fēi wàng yán yě, guǎ rén hèn bù dé xìn líng jūn wèi jiāng, qǐ yōu qín rén zāi!
再說楚考烈王聞信陵君大破秦軍,春申君黃歇無功,班師而還,嘆曰:「平原『合縱'之謀,非妄言也,寡人恨不得信陵君為將,豈憂秦人哉!」
chūn shēn jūn yǒu cán sè, jìn yuē: xiàng zhě hé zòng' zhī yì, dài wáng wèi zhǎng jīn qín bīng xīn cuò, qí qì yǐ duó, dài wáng chéng fā shǐ yuē huì liè guó, bìng lì gōng qín gèng shuō zhōu wáng fèng yǐ wèi zhǔ, xié tiān zǐ yǐ shēng zhū tǎo, wǔ bó zhī gōng, bù zú dào yǐ.
春申君有慚色,進曰:「向者『合縱'之議,大王為長;今秦兵新挫,其氣已奪,大王誠發使約會列國,並力攻秦;更說周王奉以為主,挾天子以聲誅討,五伯之功,不足道矣。」
chǔ wáng dà xǐ, jí qiǎn shǐ rú zhōu, yǐ fá qín zhī móu gào nǎn wáng. nǎn wáng yǐ wén qín wáng yù tōng sān chuān, yì zài fá zhōu, jīn rì fá qín, zhèng hé zhù bīng fǎ xiān fā zhì rén zhī yǔ, rú hé bù cóng? chǔ wáng nǎi yǔ wǔ guó dìng zòng yuē, kè qī dà jǔ.
楚王大喜,即遣使如周,以伐秦之謀告赧王。赧王已聞秦王欲通三川,意在伐周,今日伐秦,正合著《兵法》「先發制人」之語,如何不從?楚王乃與五國定縱約,刻期大舉。
shí zhōu nǎn wáng yī xiàng wēi ruò, suī jū tiān zǐ zhī wèi, tú shǒu kōng míng, bù néng hào lìng, hán zhào fēn zhōu dì wèi èr, yǐ luò yì zhī hé nán wáng chéng wèi xī zhōu, yǐ gǒng fù chéng zhōu wèi dōng zhōu, shǐ liǎng zhōu gōng zhì zhī. nǎn wáng zì chéng zhōu qiān yú wáng chéng, yī xī zhōu gōng yǐ jū, gǒng shǒu ér yǐ.
時周赧王一向微弱,雖居天子之位,徒守空名,不能號令,韓、趙分周地為二,以雒邑之河南王城為西周,以鞏附成周為東周,使兩周公治之。赧王自成周遷於王城,依西周公以居,拱手而已。
zhì shì, yù fā bīng gōng qín, mìng xī zhōu gōng qiān dīng wèi wǔ, jǐn dé wǔ liù qiān rén, shàng bù néng gěi chē mǎ zhī fèi, yú shì fǎng guó zhōng yǒu qián fù mín, jiè dài yǐ wèi jūn zī, yǔ zhī lì quàn, yuē yǐ bān shī zhī rì, jiāng suǒ de lǔ huò, chū xī cháng hái.
至是,欲發兵攻秦,命西周公簽丁為伍,僅得五六千人,尚不能給車馬之費,於是訪國中有錢富民,借貸以為軍資,與之立券,約以班師之日,將所得鹵獲,出息償還。
xī zhōu gōng zì jiāng qí zhòng, tún yú yī què, yǐ dài zhū hóu zhī bīng.
西周公自將其眾,屯於伊闕,以待諸侯之兵。
shí hán fāng bèi bīng, zì gù bù xiá zhào chū jiě wéi, yú wèi wèi xī qí yǔ qín hé hǎo, bù yuàn tóng shì wéi yàn jiāng lè xián, chǔ jiāng jǐng yáng èr zhī bīng xiān dào, jù liè yíng guān wàng.
時韓方被兵,自顧不暇;趙初解圍,余畏未息;齊與秦和好,不願同事;惟燕將樂閒,楚將景陽二枝兵先到,俱列營觀望。
qín wáng wén gè guó rén xīn bù yī, wú jìn qǔ zhī yì, yì fā bīng zhù zhāng táng gōng xià yáng chéng, bié qiǎn jiāng jūn yíng jiū, yào bīng shí wàn yú hán gǔ guān zhī wài. yàn chǔ zhī bīng yuē tún sān yuè yǒu yú, jiàn tā bīng bù jí, jūn xīn xiè dài, suì gè bān shī.
秦王聞各國人心不一,無進取之意,益發兵助張唐攻下陽城,別遣將軍嬴樛,耀兵十萬於函谷關之外。燕、楚之兵約屯三月有餘,見他兵不集,軍心懈怠,遂各班師。
xī zhōu gōng yì yǐn bīng guī, nǎn wáng chū bīng yī fān, tú fèi wú yì. fù mín jù zhí quàn suǒ cháng, rì zǎn jù gōng mén, huā shēng zhí dá nèi qǐn, nǎn wáng cán kuì, wú yǐ yīng zhī, nǎi bì yú gāo tái zhī shàng, hòu rén yīn míng qí tái yuē: bì zhài tái.
西周公亦引兵歸,赧王出兵一番,徒費無益。富民俱執券索償,日攢聚宮門,嘩聲直達內寢,赧王慚愧,無以應之,乃避於高台之上,後人因名其台曰:「避債台」。
què shuō qín wáng wén yàn, chǔ bīng sàn, jí mìng yíng jiū yǔ zhāng táng hé bīng, qǔ lù yáng chéng, yǐ gōng xī zhōu. nǎn wáng bīng liáng liǎng quē, bù néng shǒu yù, yù bēn sān jìn, xī zhōu gōng jìn yuē: xī tài shǐ dān yán: zhōu qín wǔ bǎi suì ér hé, yǒu bó wáng zhě chū.' jīn qí shí yǐ. qín yǒu hùn yī zhī shì, sān jìn bù rì yì wèi qín yǒu, wáng bù kě yǐ zài rǔ, bù rú pěng tǔ zì guī, yóu bù shī sòng qǐ zhī fēng yě! nǎn wáng wú jì kě shī, nǎi lǜ qún chén zǐ zhí, kū yú wén wǔ zhī miào.
卻說秦王聞燕,楚兵散,即命嬴樛與張唐合兵,取路陽城,以攻西周。赧王兵糧兩缺,不能守御,欲奔三晉,西周公進曰:「昔太史儋言:『周、秦五百歲而合,有伯王者出。'今其時矣。秦有混一之勢,三晉不日亦為秦有,王不可以再辱,不如捧土自歸,猶不失宋、杞之封也!」赧王無計可施,乃率群臣子侄,哭於文武之廟。
sān rì, pěng qí suǒ cún yú tú, qīn yì qín jūn tóu xiàn, yuàn shù shēn guī xián yáng.
三日,捧其所存輿圖,親詣秦軍投獻,願束身歸咸陽。
yíng jiū shòu qí xiàn, gòng sān shí liù chéng, hù sān wàn.
嬴樛受其獻,共三十六城,戶三萬。
xī zhōu suǒ shǔ dì yǐ jǐn, wéi dōng zhōu jǐn cún, yíng jiū xiān shǐ zhāng táng hù sòng nǎn wáng jūn chén zǐ sūn rù qín zòu jié, zì yǐn jūn rù luò yáng chéng, jīng lüè dì jiè.
西周所屬地已盡,惟東周僅存,嬴樛先使張唐護送赧王君臣子孫入秦奏捷,自引軍入雒陽城,經略地界。
nǎn wáng yè jiàn qín wáng, dùn shǒu xiè zuì. qín wáng yì lián zhī, yǐ liáng chéng fēng nǎn wáng, jiàng wèi zhōu gōng, bǐ yú fù yōng. yuán rì xī zhōu gōng jiàng wèi jiā chén, dōng zhōu gōng biǎn jué wèi jūn, shì wèi dōng zhōu jūn.
赧王謁見秦王,頓首謝罪。秦王意憐之,以梁城封赧王,降為周公,比於附庸。原日西周公降為家臣,東周公貶爵為君,是為東周君。
nǎn wáng nián lǎo, wǎng lái zhōu qín bù shèng láo kǔ, jì zhì liáng chéng, bù yú yuè bìng sǐ.
赧王年老,往來周、秦不勝勞苦,既至梁城,不逾月病死。
qín wáng mìng chú qí guó, yòu mìng yíng jiū fā luò yáng dīng zhuàng, huǐ zhōu zōng miào, yùn qí jì qì, bìng yào bān yùn jiǔ dǐng, ān fàng xián yáng. zhōu mín bù yuàn yì qín zhě, jiē táo bèn gǒng chéng, yī dōng zhōu jūn yǐ jū, yì jiàn rén xīn zhī bù kěn wàng zhōu yǐ.
秦王命除其國,又命嬴樛發雒陽丁壯,毀周宗廟,運其祭器,並要搬運九鼎,安放咸陽。周民不願役秦者,皆逃奔鞏城,依東周君以居,亦見人心之不肯忘周矣。
jiāng qiān dǐng zhī qián yī rì, jū mín wén dǐng zhōng yǒu kū qì zhī shēng, jí yùn zhì sì shuǐ, yī dǐng hū cóng zhōu zhōng fēi chén yú shuǐ dǐ, yíng jiū shǐ rén méi shuǐ qiú zhī, bù jiàn yǒu dǐng, dàn jiàn cāng lóng yī tiáo, lín liè nù zhāng, qǐng kè bō tāo dùn zuò, zhōu rén kǒng jù, bù gǎn chù zhī.
將遷鼎之前一日,居民聞鼎中有哭泣之聲,及運至泗水,一鼎忽從舟中飛沉於水底,嬴樛使人沒水求之,不見有鼎,但見蒼龍一條,鱗鬣怒張,頃刻波濤頓作,舟人恐懼,不敢觸之。
yíng jiū shì yè mèng zhōu wǔ wáng zuò yú tài miào, zhào jiū zhì, zé zhī yuē: rǔ hé dé qiān wú zhòng qì, huǐ wú zōng miào! mìng zuǒ yòu biān qí bèi sān bǎi, yíng jiū mèng jué, jí huàn bèi jū, fú bìng guī qín, jiāng bā dǐng xiàn shàng qín wáng, bìng zòu míng qí zhuàng. qín wáng chá yuè suǒ shī zhī dǐng, zhèng yù zhōu zhī dǐng yě, qín wáng tàn yuē: dì jiē rù qín, dǐng dú bù fù guǎ rén hū? yù duō fā zú tú, gèng wǎng qǔ zhī, yíng jiū jiàn yuē: cǐ shén wù yǒu líng, bù kě fù qǔ. qín wáng nǎi zhǐ. yíng jiū jìng yǐ jū sǐ.
嬴樛是夜夢周武王坐於太廟,召樛至,責之曰:「汝何得遷吾重器,毀吾宗廟!」命左右鞭其背三百,嬴樛夢覺,即患背疽,扶病歸秦,將八鼎獻上秦王,並奏明其狀。秦王查閱所失之鼎,正豫州之鼎也,秦王嘆曰:「地皆入秦,鼎獨不附寡人乎?」欲多發卒徒,更往取之,嬴樛諫曰:「此神物有靈,不可復取。」秦王乃止。嬴樛竟以疽死。
qín wáng yǐ bā dǐng jí jì qì, chén liè yú qín tài miào zhī zhōng, xiào sì shàng dì yú yōng zhōu, bù gào liè guó, jù yào cháo gòng chēng hè, bù lái bīn zhě fá zhī. hán huán huì wáng shǒu xiān rù cháo, qǐ shǒu chēng chén qí chǔ yàn zhào jiē qiǎn guó xiāng rù hè dú wèi guó shǐ zhě, shàng wèi jiàn dào.
秦王以八鼎及祭器,陳列於秦太廟之中,效祀上帝於雍州,布告列國,俱要朝貢稱賀,不來賓者伐之。韓桓惠王首先入朝,稽首稱臣;齊、楚、燕、趙皆遣國相入賀;獨魏國使者,尚未見到。
qín wáng mìng hé dōng shǒu wáng jī yǐn bīng xí wèi, wáng jī sù yǔ wèi tōng, sī shòu jīn qián, suì xiè qí shì, wèi wáng jù, qiǎn shǐ xiè zuì, yì shǐ tài zǐ zēng wèi zhì yú qín, wěi guó tīng lìng, zì cǐ liù guó, jù bīn fú yú qín. shí qín zhāo xiāng wáng zhī wǔ shí èr nián yě.
秦王命河東守王稽引兵襲魏,王稽素與魏通,私受金錢,遂泄其事,魏王懼,遣使謝罪,亦使太子增為質於秦,委國聽令,自此六國,俱賓服於秦。時秦昭襄王之五十二年也。
qín wáng jiū tōng wèi zhī shì, zhào wáng jī zhū zhī, fàn suī yì bù zì ān.
秦王究通魏之事,召王稽誅之,范睢益不自安。
yī rì, qín wáng lín cháo tàn xī. fàn suī jìn yuē: chén wén zhǔ yōu zé chén rǔ, zhǔ rǔ zé chén sǐ.' jīn dài wáng lín cháo ér tàn, yóu chén děng bù zhí zhī gù, bù néng wèi dài wáng fēn yōu, chén gǎn qǐng zuì.
一日,秦王臨朝嘆息。范睢進曰:「臣聞『主憂則臣辱,主辱則臣死。'今大王臨朝而嘆,由臣等不職之故,不能為大王分憂,臣敢請罪。」
qín wáng yuē: fū wù bù sù jù, bù kě yǐ yīng zú. jīn wǔ ān jūn zhū sǐ, ér zhèng ān píng bèi pàn, wài duō qiáng dí, ér nèi wú liáng jiāng, guǎ rén shì yǐ yōu yě! fàn suī qiě cán qiě jù, bù gǎn duì ér chū.
秦王曰:「夫物不素具,不可以應卒。今武安君誅死,而鄭安平背叛,外多強敵,而內無良將,寡人是以憂也!」范睢且慚且懼,不敢對而出。
shí yǒu yàn rén cài zé zhě, bó xué shàn biàn, zì fù shén gāo, chéng chǎng chē yóu shuō zhū hóu, wú suǒ yù. zhì dà liáng, yù shàn xiāng zhě táng jǔ, wèn yuē: wú wén xiān shēng céng xiāng zhào guó lǐ duì, yán: bǎi rì zhī nèi, chí guó bǐng zhèng.' guǒ yǒu zhī hū?
時有燕人蔡澤者,博學善辯,自負甚高,乘敞車遊說諸侯,無所遇。至大梁,遇善相者唐舉,問曰:「吾聞先生曾相趙國李兌,言:『百日之內,持國秉政。'果有之乎?」
táng jǔ yuē: rán.
唐舉曰:「然。」
cài zé yuē: rú pū zhě, xiān shēng yǐ wèi hé rú?
蔡澤曰:「如仆者,先生以為何如?」
táng jǔ shú shì ér xiào, wèi yuē: xiān shēng bí rú xiē chóng, jiān gāo yú xiàng, tuí yán cù méi, liǎng xī luán qū, wú wén shèng rén bù xiāng.' dài xiān shēng hū?
唐舉熟視而笑,謂曰:「先生鼻如蠍蟲,肩高於項,魋顏蹙眉,兩膝攣曲,吾聞『聖人不相。'殆先生乎?」
cài zé zhī táng jǔ xì zhī, nǎi yuē: fù guì wú suǒ zì yǒu, wú suǒ bù zhī zhě shòu ěr.
蔡澤知唐舉戲之,乃曰:「富貴吾所自有,吾所不知者壽耳。」
táng jǔ yuē: xiān shēng zhī shòu, cóng jīn yǐ wǎng zhě sì shí sān nián.
唐舉曰:「先生之壽,從今以往者四十三年。」
cài zé xiào yuē: wú fàn liáng niè féi, chéng chē yuè mǎ, huái huáng jīn zhī yìn, jié zǐ shòu yú yāo, yī ràng rén zhǔ zhī qián zhě, sì shí sān nián zú yǐ, shàng hé qiú hū? jí zài yóu hán zhào bù dé yì. fǎn wèi, yú jiāo wài yù dào, fǔ zèng jiē wèi duó qù, wú yǐ wèi chuī, xī yú shù xià, fù yù táng jǔ. jǔ xì yuē: xiān shēng shàng wèi fù guì yé?
蔡澤笑曰:「吾飯梁齧肥,乘車躍馬,懷黃金之印,結紫綬於腰,揖讓人主之前者,四十三年足矣,尚何求乎?」及再游韓、趙不得意。返魏,於郊外遇盜,釜甑皆為奪去,無以為炊,息於樹下,復遇唐舉。舉戲曰:「先生尚未富貴耶?」
cài zé yuē: fāng qiě mì zhī.
蔡澤曰:「方且覓之。」
táng jǔ yuē: xiān shēng jīn shuǐ zhī gǔ, dāng fā yú xī. jīn qín chéng xiàng yīng hóu, yòng zhèng ān píng wáng jī jiē dé zhòng zuì, yīng hóu cán jù zhī shén, bì jí yú xiè dān. xiān shēng hé bù yī wǎng, ér kùn shǒu yú cǐ?
唐舉曰:「先生金水之骨,當發於西。今秦丞相應侯,用鄭安平、王稽皆得重罪,應侯慚懼之甚,必急於卸擔。先生何不一往,而困守於此?」
cài zé yuē: dào yuǎn nán zhì, nài hé?
蔡澤曰:「道遠難至,奈何?」
táng jǔ jiě náng zhōng, chū shù jīn zèng zhī.
唐舉解囊中,出數金贈之。
cài zé dé qí zī zhù, suì xī rù xián yáng. wèi lǚ dǐ zhǔ rén yuē: rǔ fàn bì bái liáng, ròu bì gān féi, qí wú wèi chéng xiàng shí, dāng hòu chóu rǔ.
蔡澤得其資助,遂西入咸陽。謂旅邸主人曰:「汝飯必白粱,肉必甘肥,俟吾為丞相時,當厚酬汝。」
zhǔ rén yuē: kè hé rén, nǎi wàng zuò chéng xiàng yé?
主人曰:「客何人,乃望作丞相耶?」
zé yuē: wú xìng cài míng zé, nǎi tiān xià xióng biàn yǒu zhì zhī shì, tè lái qiú jiàn qín wáng. qín wáng ruò yī jiàn wǒ, bì rán yuè wǒ zhī shuō, zhú yīng hóu ér yǐ wú dài zhī, xiāng yìn lì kě xuán yú yāo xià yě. zhǔ rén xiào qí kuáng, wèi rén shù zhī.
澤曰:「吾姓蔡名澤,乃天下雄辯有智之士,特來求見秦王。秦王若一見我,必然悅我之說,逐應侯而以吾代之,相印立可懸於腰下也。」主人笑其狂,為人述之。
yīng hóu mén kè wén qí yǔ, shù yú fàn suī. fàn suī yuē: wǔ dì sān dài zhī shì, bǎi jiā zhī shuō, wú mò bù wén, zhòng kǒu zhī biàn, yù wǒ ér qū, bǐ cài zé zhě, è néng shuō qín wáng ér duó wú xiāng yìn hū? nǎi shǐ rén wǎng lǚ dǐ zhào cài zé.
應侯門客聞其語,述於范睢。范睢曰:「五帝三代之事,百家之說,吾莫不聞,眾口之辯,遇我而屈,彼蔡澤者,惡能說秦王而奪吾相印乎?」乃使人往旅邸召蔡澤。
zhǔ rén wèi zé yuē: kè huò zhì yǐ. kè xuān yán yù dài yīng hóu wèi xiāng, jīn yīng fǔ xiāng zhào, xiān shēng ruò wǎng, bì zāo dà rǔ. cài zé xiào yuē: wú jiàn yīng hóu, bǐ bì yǐ xiāng yìn ràng wǒ, bù xū jiàn qín wáng yě.
主人謂澤曰:「客禍至矣。客宣言欲代應侯為相,今應府相召,先生若往,必遭大辱。」蔡澤笑曰:「吾見應侯,彼必以相印讓我,不須見秦王也。」
zhǔ rén yuē: kè tài kuáng, wù lèi wǒ.
主人曰:「客太狂,勿累我。」
cài zé bù yī niè juē, wǎng jiàn fàn suī.
蔡澤布衣躡屩,往見范睢。
suī jù zuò yǐ dài zhī. cài zé zhǎng yī bù bài. fàn suī yì bù mìng zuò, lì shēng jié zhī yuē: wài biān xuān yán, yù dài wǒ wèi xiāng zhě shì rǔ yé?
睢踞坐以待之。蔡澤長揖不拜。范睢亦不命坐,厲聲詰之曰:「外邊宣言,欲代我為相者是汝耶?」
cài zé duān lì yú páng yuē: zhèng shì.
蔡澤端立於旁曰:「正是。」
fàn suī yuē: rǔ yǒu hé cí shuō, kě yǐ duó wǒ jué wèi?
范睢曰:「汝有何辭說,可以奪我爵位?」
cài zé yuē: xū! jūn hé jiàn zhī wǎn yě. fū sì shí zhī xù, chéng gōng zhě tuì, jiāng lái zhě jìn. jūn jīn rì kě yǐ tuì yǐ!
蔡澤曰:「吁!君何見之晚也。夫四時之序,成功者退,將來者進。君今日可以退矣!」
fàn suī yuē: wú bù zì tuì, shuí néng tuì zhī?
范睢曰:「吾不自退,誰能退之?」
cài zé yuē: fū rén shēng bǎi tǐ jiān qiáng, shǒu zú biàn lì, cōng míng shèng zhì, háng dào shī dé yú tiān xià, qǐ fēi shì suǒ jìng mù wèi xián háo zhě yǔ?
蔡澤曰:「夫人生百體堅強,手足便利,聰明聖智,行道施德於天下,豈非世所敬慕為賢豪者與?」
fàn suī yīng yuē: rán.
范睢應曰:「然。」
cài zé yòu yuē: jì yǐ dé zhì yú tiān xià, ér ān lè shòu kǎo zhōng qí tiān nián, zān yīng shì lù chuán zhī zǐ sūn, shì shì bù tì, yǔ tiān dì xiāng zhōng shǐ, qǐ fēi shì suǒ wèi jí xiáng shàn shì zhě yǔ?
蔡澤又曰:「既已得志於天下,而安樂壽考終其天年,簪纓世祿傳之子孫,世世不替,與天地相終始,豈非世所謂吉祥善事者與?」
fàn suī yuē: rán.
范睢曰:「然。」
cài zé yuē: ruò fú qín yǒu shāng jūn, chǔ yǒu wú qǐ, yuè yǒu dài fū zhǒng, gōng chéng ér shēn bù dé qí sǐ, jūn yì yǐ wèi kě yuàn fǒu?
蔡澤曰:「若夫秦有商君,楚有吳起,越有大夫種,功成而身不得其死,君亦以為可願否?」
fàn suī xīn zhōng àn xiǎng: cǐ rén tán jí lì hài, jiàn jiàn xiāng bī, ruò shuō bù yuàn, jiù duò qí shuō shù zhī zhōng le. nǎi yáng yīng zhī yuē: yǒu hé bù kě yuàn yě. fū gōng sūn yāng shì xiào gōng, jǐn gōng wú sī, dìng fǎ yǐ zhì guó zhōng, wèi qín jiāng, tà dì qiān lǐ wú qǐ shì chǔ dào wáng, fèi guì qī yǐ yǎng zhàn shì, nán píng wú yuè, běi què sān jìn dài fū zhǒng shì yuè wáng, néng zhuǎn ruò wèi qiáng, bìng tūn jìn wú, wèi qí jūn bào huì jī zhī yuàn. suī bù dé qí sǐ, rán dà zhàng fū shā shēn chéng rén, shì sǐ rú guī, gōng zài dāng shí, míng chuí hòu shì, hé bù kě yuàn zhī yǒu zāi?
范睢心中暗想:「此人談及利害,漸漸相逼,若說不願,就墮其說術之中了。」乃佯應之曰:「有何不可願也。夫公孫鞅事孝公,盡公無私,定法以治國中,為秦將,拓地千里;吳起事楚悼王,廢貴戚以養戰士,南平吳、越,北卻三晉;大夫種事越王,能轉弱為強,併吞勁吳,為其君報會稽之怨。雖不得其死,然大丈夫殺身成仁,視死如歸,功在當時,名垂後世,何不可願之有哉?」
cǐ shí fàn suī suī rán zuǐ yìng, què yě bù ān yú zuò, qǐ lì ér tīng zhī. cài zé duì yuē: zhǔ shèng chén xián, guó zhī fú yě fù cí zǐ xiào, jiā zhī fú yě. wèi xiào zǐ zhě, shuí bù yuàn dé cí fù? wèi xián chén zhě, shuí bù yuàn dé míng jūn? bǐ gàn zhōng ér yīn wáng, shēn shēng xiào ér guó luàn, shēn suī è sǐ, ér wú jì yú jūn fù? hé yě, qí jūn fù fēi míng qiě cí yě. shāng jūn wú qǐ dài fū zhǒng yì bù xìng ér sǐ ěr, qǐ qiú sǐ yǐ chéng hòu shì zhī míng zāi? fū bǐ gàn pōu ér wēi zǐ qù, zhào hū lù ér guǎn zhòng shēng. wēi zǐ guǎn zhòng zhī míng, hé zhì chū bǐ gàn zhào hū zhī xià hū? gù dà zhàng fū chù shì, shēn míng jù quán zhě, shàng yě míng kě chuán ér shēn sǐ zhě, qí cì yě wéi míng rǔ ér shēn quán, sī wèi xià ěr.
此時范睢雖然嘴硬,卻也不安於坐,起立而聽之。蔡澤對曰:「主聖臣賢,國之福也;父慈子孝,家之福也。為孝子者,誰不願得慈父?為賢臣者,誰不願得明君?比干忠而殷亡,申生孝而國亂,身雖惡死,而無濟於君父?何也,其君父非明且慈也。商君、吳起、大夫種亦不幸而死耳,豈求死以成後世之名哉?夫比干剖而微子去,召忽戮而管仲生。微子、管仲之名,何至出比干、召忽之下乎?故大丈夫處世,身名俱全者,上也;名可傳而身死者,其次也;惟名辱而身全,斯為下耳。」
zhè duàn huà shuō dé fàn suī xiōng zhōng shuǎng kuài, bù jué lí xí, yí bù xià táng, kǒu zhōng chēng: shàn.
這段話說得范睢胸中爽快,不覺離席,移步下堂,口中稱:「善。」
cài zé yòu yuē: jūn yǐ shāng jūn wú qǐ dài fū zhǒng shā shēn chéng rén wèi kě yuàn yě, rán shú yǔ hóng yāo zhī shì wén wáng zhōu gōng zhī fǔ chéng wáng hū?
蔡澤又曰:「君以商君、吳起、大夫種殺身成仁為可願也,然孰與閎夭之事文王、周公之輔成王乎?」
fàn suī yuē: shāng jūn děng fú rú yě.
范睢曰:「商君等弗如也。」
cài zé yuē: rán zé jīn wáng zhī xìn rèn zhōng liáng, dūn hòu gù jiù, shì qín xiào gōng chǔ dào wáng xī ruò?
蔡澤曰:「然則今王之信任忠良,惇厚故舊,視秦孝公、楚悼王奚若?」
fàn suī chén yín shǎo qǐng, yuē: wèi zhī hé rú.
范睢沉吟少頃,曰:「未知何如。」
cài zé yuē: jūn zì liàng gōng zài guó jiā, suàn wú shī cè, shú yǔ shāng jūn wú qǐ dài fū zhǒng?
蔡澤曰:「君自量功在國家,算無失策,孰與商君、吳起、大夫種?」
fàn suī yòu yuē: wú fú rú.
范睢又曰:「吾弗如。」
cài zé yuē: jīn wáng zhī qīn xìn gōng chén, jì bù néng yǒu guò yú qín xiào gōng chǔ dào wáng yuè wáng gōu jiàn, ér jūn zhī gōng jī, yòu bù ruò shāng jūn wú qǐ dài fū zhǒng, rán ér jūn zhī lù wèi guò shèng, sī jiā zhī fù bèi yú sān zi, rú shì ér bù sī jí liú yǒng tuì, wèi zì quán jì, bǐ sān zi zhě, qiě bù néng miǎn huò, ér kuàng yú jūn hū? fū cuì hú xī xiàng, qí chù shì fēi bù yuǎn yú sǐ, ér jìng yǐ sǐ zhě, huò yú ěr yě. sū qín zhì bó zhī zhì, fēi bù zú yǐ zì bì, ér jìng yǐ sǐ zhě, huò yú tān lì bù zhǐ yě. jūn yǐ pǐ fū tú bù zhī yù qín wáng, wèi wèi shàng xiàng, fù guì yǐ jí, yuàn yǐ chóu ér dé yǐ bào yǐ, yóu rán tān liàn shì lì, jìn ér bù tuì, qiè kǒng sū qín zhì bó zhī huò, zài suǒ bù miǎn. yǔ yún: rì zhōng bì yí, yuè mǎn bì kuī.' jūn hé bù yǐ cǐ shí guī xiāng yìn, zé xián zhě ér jiàn zhī? suǒ jiàn zhě xián, ér jiàn xián zhī rén yì zhòng, jūn míng wèi cí róng, shí zé xiè dān. yú shì hū xún chuān yán zhī lè, xiǎng qiáo sōng zhī shòu, zi sūn shì shì zhǎng wèi yīng hóu, shú yǔ jù qīng zhòng zhī shì, ér dǎo bù kě zhī zhī huò zāi?
蔡澤曰:「今王之親信功臣,既不能有過於秦孝公、楚悼王、越王勾踐,而君之功績,又不若商君、吳起、大夫種,然而君之祿位過盛,私家之富倍於三子,如是而不思急流勇退,為自全計,彼三子者,且不能免禍,而況於君乎?夫翠鵠犀象,其處勢非不遠於死,而竟以死者,惑於餌也。蘇秦、智伯之智,非不足以自庇,而竟以死者,惑於貪利不止也。君以匹夫徒步知遇秦王,位為上相,富貴已極,怨已讎而德已報矣,猶然貪戀勢利,進而不退,竊恐蘇秦、智伯之禍,在所不免。語云:『日中必移,月滿必虧。'君何不以此時歸相印,擇賢者而薦之?所薦者賢,而薦賢之人益重,君名為辭榮,實則卸擔。於是乎尋川岩之樂,享喬松之壽,子孫世世長為應侯,孰與據輕重之勢,而蹈不可知之禍哉?」
fàn suī yuē: xiān shēng zì wèi xióng biàn yǒu zhì, jīn guǒ rán yě, suī gǎn bù shòu mìng. yú shì nǎi yán zhī shàng zuò, dài yǐ kè lǐ, suì liú yú bīn guǎn, shè jiǔ shí kuǎn dài.
范睢曰:「先生自謂雄辯有智,今果然也,睢敢不受命。」於是乃延之上坐,待以客禮,遂留於賓館,設酒食款待。
cì rì rù cháo, zòu qín wáng yuē: kè xīn yǒu cóng shān dōng lái zhě, yuē cài zé, qí rén yǒu wáng bó zhī cái, tōng shí dá biàn, zú yǐ jì qín guó zhī zhèng, chén suǒ jiàn zhī rén shén zhòng, gèng wú qí pǐ, chén wàn bù jí yě, chén bù gǎn bì xián, jǐn jiàn zhī yú dài wáng.
次日入朝,奏秦王曰:「客新有從山東來者,曰蔡澤,其人有王伯之才,通時達變,足以寄秦國之政,臣所見之人甚眾,更無其匹,臣萬不及也,臣不敢蔽賢,謹薦之於大王。」
qín wáng zhào cài zé jiàn yú biàn diàn, wèn yǐ jiān bìng liù guó zhī jì, cài zé cóng róng tiáo duì, shēn hé qín wáng zhī yì, jí rì bài wèi kè qīng, fàn suī yīn xiè bìng, qǐng guī xiāng yìn, qín wáng bù zhǔn, suī suì chēng bìng dǔ bù qǐ. qín wáng nǎi bài cài zé wèi chéng xiàng, yǐ dài fàn suī, fēng gāng chéng jūn, suī lǎo yú yīng.
秦王召蔡澤見於便殿,問以兼併六國之計,蔡澤從容條對,深合秦王之意,即日拜為客卿,范睢因謝病,請歸相印,秦王不准,睢遂稱病篤不起。秦王乃拜蔡澤為丞相,以代范睢,封剛成君,睢老於應。
huà fēn liǎng tóu, què shuō yàn zì zhāo wáng fù guó, zài wèi sān shí sān nián, chuán wèi yú huì wáng huì wáng zài wèi qī nián, chuán yú wǔ chéng wáng wǔ chéng wáng zài wèi shí sì nián, chuán yú xiào wáng xiào wáng zài wèi sān nián, chuán yú yàn wáng xǐ xǐ jí wèi, lì qí zi dān wèi tài zǐ. yàn wáng xǐ zhī sì nián, qín zhāo xiāng wáng zhī wǔ shí liù nián yě.
話分兩頭,卻說燕自昭王復國,在位三十三年,傳位於惠王;惠王在位七年,傳於武成王;武成王在位十四年,傳於孝王;孝王在位三年,傳於燕王喜;喜即位,立其子丹為太子。燕王喜之四年,秦昭襄王之五十六年也。
shì suì, zhào píng yuán jūn zhào shèng zú, yǐ lián pō wèi xiāng guó, fēng xìn píng jūn. yàn wáng xǐ yǐ zhào guó jiē rǎng, shǐ qí xiāng guó lì fù wǎng diào píng yuán jūn zhī sàng, yīn yǐ wǔ bǎi jīn wèi zhào wáng jiǔ zī, yuē wèi xiōng dì.
是歲,趙平原君趙勝卒,以廉頗為相國,封信平君。燕王喜以趙國接壤,使其相國栗腹往吊平原君之喪,因以五百金為趙王酒資,約為兄弟。
lì fù jì zhào wáng hòu huì, zhào wáng rú cháng lǐ xiāng dài, lì fù yì bù yì, guī bào yàn wáng yuē: zhào zì zhǎng píng zhī bài, zhuàng zhě jiē sǐ, qí gū shàng yòu, qiě xiāng guó xīn sàng, lián pō yǐ lǎo, ruò chū qí bù yì, fēn bīng fá zhī, zhào kě miè yě. yàn wáng huò qí yán, zhào chāng guó jūn lè xián wèn zhī, xián duì yuē: zhào dōng lín yàn, xī jiē qín jìng, nán cuò hán wèi, běi lián hú mò, sì yě zhī dì, qí mín xí bīng, bù kě qīng fá.
栗腹冀趙王厚賄,趙王如常禮相待,栗腹意不懌,歸報燕王曰:「趙自長平之敗,壯者皆死,其孤尚幼,且相國新喪,廉頗已老,若出其不意,分兵伐之,趙可滅也。」燕王惑其言,召昌國君樂閒問之,閒對曰:「趙東鄰燕,西接秦境,南錯韓、魏,北連胡貊,四野之地,其民習兵,不可輕伐。」
yàn wáng yuē: wú yǐ sān bèi zhī zhòng ér fá yī, hé rú?
燕王曰:「吾以三倍之眾而伐一,何如?」
lè xián yuē: wèi kě.
樂閒曰:「未可。」
yàn wáng yuē: yǐ wǔ bèi fá yī, hé rú?
燕王曰:「以五倍伐一,何如?」
lè xián bù yīng. yàn wáng nù yuē: rǔ yǐ fù fén mù zài zhào, bù yù gōng zhào?
樂閒不應。燕王怒曰:「汝以父墳墓在趙,不欲攻趙?」
lè xián yuē: wáng rú bù xìn, chén qǐng shì zhī.
樂閒曰:「王如不信,臣請試之。」
qún chén ā yàn wáng zhī yì, jiē yuē: tiān xià yān yǒu wǔ ér bù néng shèng yī zhě?
群臣阿燕王之意,皆曰:「天下焉有五而不能勝一者?」
dài fū jiāng qú dú qiè jiàn yuē: wáng qiě wù yán zhòng guǎ, ér xiān yán qū zhí, wáng fāng yǔ zhào jiāo huān, yǐ wǔ bǎi jīn wèi zhào wáng shòu, shǐ zhě hái bào, ér jí gōng zhī, bù xìn bù yì, shī bì wú gōng.
大夫將渠獨切諫曰:「王且勿言眾寡,而先言曲直,王方與趙交歡,以五百金為趙王壽,使者還報,而即攻之,不信不義,師必無功。」
yàn wáng bù yǐ wèi rán, shǐ lì fù wèi dà jiāng, lè chéng zuǒ zhī, lǜ bīng shí wàn gōng hào shǐ qìng qín wèi fù jiāng, lè xián zuǒ zhī, lǜ bīng shí wàn gōng dài yàn wáng qīn lǜ bīng shí wàn wèi zhōng jūn, zài hòu jiē yīng.
燕王不以為然,使栗腹為大將,樂乘佐之,率兵十萬攻鄗;使慶秦為副將,樂閒佐之,率兵十萬攻代;燕王親率兵十萬為中軍,在後接應。
fāng yù shēng chē, jiāng qú shǒu lǎn wáng shòu, chuí lèi yán yuē: jí fá zhào, yuàn dài wáng wù qīn wǎng, kǒng zhèn jīng zuǒ yòu. yàn wáng nù, yǐ zú cù jiāng qú, qú jí bào wáng zú ér qì yuē: chén zhī liú dài wáng zhě, zhōng xīn yě, wáng ruò bù tīng, yàn huò zhì yǐ! yàn wáng yù nù, mìng qiú jiāng qú yú yù, qí kǎi xuán rì shā zhī.
方欲升車,將渠手攬王綬,垂淚言曰:「即伐趙,願大王勿親往,恐震驚左右。」燕王怒,以足蹴將渠,渠即抱王足而泣曰:「臣之留大王者,忠心也,王若不聽,燕禍至矣!」燕王愈怒,命囚將渠於獄,俟凱旋日殺之。
sān jūn fēn lù ér jìn, jīng qí bì yě, shā qì téng kōng, mǎn wàng tà píng zhào tǔ, dà tà yàn jiāng. zhào wáng wén yàn bīng jiāng zhì, jí qún chén wèn jì, xiāng guó lián pō jìn yuē: yàn wèi wǒ sàng bài zhī yú, shì wǔ bù chōng, ruò dà lài guó zhōng, shǐ mín shí wǔ suì yǐ shàng zhě, xī chí bīng zuǒ zhàn, jūn shēng yī zhèn, yàn qì zì duó. lì fù xǐ gōng, yuán wú jiāng lüè qìng qín wú míng xiǎo zi, lè xián lè chéng yǐ chāng guó jūn zhī gù, wǎng lái yàn zhào, bù wèi jǐn lì. yàn jūn kě lì pò yě! nǎi jiàn yàn mén lǐ mù, qí cái kě jiāng.
三軍分路而進,旌旗蔽野,殺氣騰空,滿望踏平趙土,大拓燕疆。趙王聞燕兵將至,集群臣問計,相國廉頗進曰:「燕謂我喪敗之餘,士伍不充,若大賚國中,使民十五歲以上者,悉持兵佐戰,軍聲一振,燕氣自奪。栗腹喜功,原無將略;慶秦無名小子,樂閒、樂乘以昌國君之故,往來燕、趙,不為盡力。燕軍可立破也!」乃薦雁門李牧,其才可將。
zhào wáng yòng lián pō wèi dà jiāng, yǐn bīng wǔ wàn, yíng lì fù yú hào yòng lǐ mù wèi fù jiāng, yǐn bīng wǔ wàn, yíng qìng qín yú dài.
趙王用廉頗為大將,引兵五萬,迎栗腹於鄗;用李牧為副將,引兵五萬,迎慶秦於代。
què shuō lián pō bīng zhì fáng zǐ chéng, zhī lì fù zài hào, nǎi jǐn nì qí dīng zhuàng yú tiě shān, dàn yǐ lǎo ruò liè yíng.
卻說廉頗兵至房子城,知栗腹在鄗,乃盡匿其丁壯於鐵山,但以老弱列營。
lì fù tàn zhī, xǐ yuē: wú gù zhī zhào zú bù kān zhàn yě! nǎi lǜ zhòng jí gōng hào chéng, hào chéng rén zhī jiù bīng yǐ zhì, jiān shǒu shí wǔ rì bù xià, lián pō lǜ dà jūn fù zhī, xiān chū pí zú shù qiān rén tiāo zhàn, lì fù liú lè chéng gōng chéng, qīn zì chū zhèn, zhǐ yī hé, zhào jūn bù néng dǐ dāng, dà bài ér zǒu, lì fù zhǐ huī jiāng shì, zhuī zhú zhào jūn, yuē liù qī lǐ, fú bīng qí qǐ, dāng xiān yī yuán dà jiāng, chí chē ér chū, dà jiào: lián pō zài cǐ! lái jiāng zǎo zǎo shòu fù! lì fù dà nù, huī dāo yíng dí, lián pō shǒu duàn gāo qiáng, suǒ lǐng jù shì xuǎn de jīng zú, yī kě dāng bǎi, bù shù hé yàn jūn dà bài, lián pō shēng qín lì fù, lè chéng wén zhǔ jiāng bèi qín, jiě wéi yù zǒu, lián pō shǐ rén zhāo zhī, lè chéng suì bēn zhào jūn.
栗腹探知,喜曰:「吾固知趙卒不堪戰也!」乃率眾急攻鄗城,鄗城人知救兵已至,堅守十五日不下,廉頗率大軍赴之,先出疲卒數千人挑戰,栗腹留樂乘攻城,親自出陣,只一合,趙軍不能抵當,大敗而走,栗腹指麾將士,追逐趙軍,約六七里,伏兵齊起,當先一員大將,馳車而出,大叫:「廉頗在此!來將早早受縛!」栗腹大怒,揮刀迎敵,廉頗手段高強,所領俱是選的精卒,一可當百,不數合燕軍大敗,廉頗生擒栗腹,樂乘聞主將被擒,解圍欲走,廉頗使人招之,樂乘遂奔趙軍。
qià hǎo lǐ mù jiù dài dé shèng, zhǎn le qìng qín, qiǎn rén bào jié.
恰好李牧救代得勝,斬了慶秦,遣人報捷。
lè xián lǜ yú zhòng bǎo yú qīng liáng shān, lián pō shǐ lè chéng wèi shū zhāo xián, xián yì jiàng zhào, yàn wáng xǐ zhī liǎng lù bīng jù bài méi, suì lián yè bēn huí zhōng dōu.
樂閒率餘眾保於清涼山,廉頗使樂乘為書招閒,閒亦降趙,燕王喜知兩路兵俱敗沒,遂連夜奔回中都。
lián pō zhǎng qū zhí rù, zhú zhǎng wéi yǐ kùn zhī, yàn wáng qiǎn shǐ qǐ hé, lè xián wèi lián pō yuē: běn chàng fá zhào zhī móu zhě, lì fù yě. dài fū jiāng qú yǒu xiān jǐ zhī míng, kǔ jiàn bù tīng, bèi jī zài yù, ruò yù xǔ hé, bì xū yào yàn wáng yǐ jiāng qú wèi xiāng guó, shǐ tā sòng kuǎn fāng kě. lián pō cóng qí shuō, yàn wáng chū yú wú nài, jí zhào jiāng qú yú yù zhōng, shòu xiāng yìn, jiāng qú cí yuē: chén bù xìng yán ér zhōng, qǐ kě xìng guó zhī bài yǐ wèi lì zāi?
廉頗長驅直入,築長圍以困之,燕王遣使乞和,樂閒謂廉頗曰:「本倡伐趙之謀者,栗腹也。大夫將渠有先幾之明,苦諫不聽,被羈在獄,若欲許和,必須要燕王以將渠為相國,使他送款方可。」廉頗從其說,燕王出於無奈,即召將渠於獄中,授相印,將渠辭曰:「臣不幸言而中,豈可幸國之敗以為利哉?」
yàn wáng yuē: guǎ rén bù tīng qīng yán, zì qǔ rǔ bài, jīn jiāng qiú chéng yú zhào, fēi qīng bù kě. jiāng qú nǎi shòu xiāng yìn.
燕王曰:「寡人不聽卿言,自取辱敗,今將求成於趙,非卿不可。」將渠乃受相印。
wèi yàn wáng yuē: lè chéng lè xián suī shēn tóu yú zhào, rán qí xiān shì yǒu dà gōng yú yàn, dài wáng yí guī qí qī zǐ, shǐ qí bù wàng yàn dé, zé hé yì kě sù chéng yǐ. yàn wáng cóng zhī. jiāng qú nǎi rú zhào jūn, wèi yàn wáng xiè zuì, bìng sòng hái lè xián lè chéng jiā shǔ.
謂燕王曰:「樂乘、樂閒雖身投於趙,然其先世有大功於燕,大王宜歸其妻子,使其不忘燕德,則和議可速成矣。」燕王從之。將渠乃如趙軍,為燕王謝罪,並送還樂閒、樂乘家屬。
lián pō xǔ hé, yīn zhǎn lì fù zhī shǒu, bìng qìng qín zhī shī, guī zhī yú yàn, jí rì bān shī hái zhào.
廉頗許和,因斬栗腹之首,並慶秦之屍,歸之於燕,即日班師還趙。
zhào wáng fēng lè chéng wèi wǔ xiāng jūn, lè xián réng chēng chāng guó jūn rú gù. yǐ lǐ mù wèi dài jùn shǒu.
趙王封樂乘為武襄君,樂閒仍稱昌國君如故。以李牧為代郡守。
shí jù xīn wèi yàn shǒu jì zhōu, yàn wáng yǐ jù xīn sù yǔ lè yì tóng shì zhāo wáng, shǐ wèi shū yǐ zhāo èr lè. lè chéng lè xián yǐ yàn wáng bù tīng zhōng yán, jìng liú yú zhào. jiāng qú suī wèi yàn xiāng, bù chū yàn wáng zhī yì, wèi jí bàn zài, tuō bìng cí yìn, yàn wáng suì yòng jù xīn dài zhī, cǐ duàn huà qiě gē guò yī biān.
時劇辛為燕守薊州,燕王以劇辛素與樂毅同事昭王,使為書以招二樂。樂乘、樂閒以燕王不聽忠言,竟留於趙。將渠雖為燕相,不出燕王之意,未及半載,託病辭印,燕王遂用劇辛代之,此段話且擱過一邊。
zài shuō qín zhāo xiāng wáng zài wèi wǔ shí liù nián, nián jìn qī shí, zhì qiū dé bìng ér hōng, tài zǐ ān guó jūn zhù lì, shì wèi xiào wén wáng, lì zhào nǚ wèi wáng hòu, zi chǔ wèi tài zǐ. hán wáng wén qín wáng zhī sàng, shǒu xiān fú shuāi dié rù diào, shì sàng shì, rú chén zǐ zhī lǐ, zhū hóu jiē qiǎn jiāng xiāng dà chén lái huì zàng. xiào wén wáng chú sàng zhī sān rì, dà yàn qún chén, xí sàn huí gōng ér sǐ. guó rén jiē yí kè qīng lǚ bù wéi yù zi chǔ sù lì wèi wáng, nǎi zhòng huì zuǒ yòu, zhì dú yào yú jiǔ zhōng, qín wáng zhòng dú ér sǐ, rán xīn dàn bù wéi, wú gǎn yán zhě.
再說秦昭襄王在位五十六年,年近七十,至秋得病而薨,太子安國君柱立,是為孝文王,立趙女為王后,子楚為太子。韓王聞秦王之喪,首先服衰絰入吊,視喪事,如臣子之禮,諸侯皆遣將相大臣來會葬。孝文王除喪之三日,大宴群臣,席散回宮而死。國人皆疑客卿呂不韋欲子楚速立為王,乃重賄左右,置毒藥於酒中,秦王中毒而死,然心憚不韋,無敢言者。
yú shì bù wéi tóng qún chén fèng zi chǔ sì wèi, shì wèi zhuāng xiāng wáng, fèng huá yáng fū rén wèi tài hòu, lì zhào jī wèi wáng hòu, zi zhào zhèng wèi tài zǐ, qù zhào zì dān míng zhèng. cài zé zhī zhuāng xiāng wáng shēn dé lǚ bù wéi, yù yǐ wèi xiāng, nǎi tuō bìng yǐ xiāng yìn ràng zhī, bù wéi suì wèi chéng xiàng, fēng wén xìn hóu, shí hé nán luò yáng shí wàn hù. bù wéi mù mèng cháng xìn líng píng yuán chūn shēn zhī míng, chǐ qí bù rú, yì shè guǎn zhāo zhì bīn kè, fán sān qiān yú rén.
於是不韋同群臣奉子楚嗣位,是為莊襄王,奉華陽夫人為太后,立趙姬為王后,子趙政為太子,去趙字單名政。蔡澤知莊襄王深德呂不韋,欲以為相,乃託病以相印讓之,不韋遂為丞相,封文信侯,食河南雒陽十萬戶。不韋慕孟嘗、信陵、平原、春申之名,恥其不如,亦設館招致賓客,凡三千餘人。
zài shuō dōng zhōu jūn wén qín lián sàng èr wáng, guó zhōng duō shì, nǎi qiǎn bīn kè wǎng shuō zhū guó, yù hé zòng yǐ fá qín.
再說東周君聞秦連喪二王,國中多事,乃遣賓客往說諸國,欲「合縱」以伐秦。
chéng xiàng lǚ bù wéi yán yú zhuāng xiāng wáng yuē: xī zhōu yǐ miè, ér dōng zhōu yī xiàn ruò cún, zì wèi wén wǔ zhī zǐ sūn, yù yǐ gǔ dòng tiān xià, bù rú jǐn miè zhī, yǐ jué rén wàng. qín wáng jí yòng bù wéi wèi dà jiāng, lǜ bīng shí wàn fá dōng zhōu, zhí qí jūn yǐ guī, jǐn shōu gǒng chéng děng qī yì.
丞相呂不韋言於莊襄王曰:「西周已滅,而東周一線若存,自謂文武之子孫,欲以鼓動天下,不如盡滅之,以絕人望。」秦王即用不韋為大將,率兵十萬伐東周,執其君以歸,盡收鞏城等七邑。
zhōu zì wǔ wáng jǐ yǒu shòu mìng, zhōng yú dōng zhōu jūn rén zǐ, lì sān shí qī wáng, gòng bā bǎi qī shí sān nián, ér sì jué yú qín, yǒu gē jué wèi zhèng:
周自武王己酉受命,終於東周君壬子,歷三十七王,共八百七十三年,而祀絕於秦,有歌訣為證:
zhōu wǔ chéng kāng zhāo mù gòng, yì xiào yí lì xuān yōu zhōng,
周武成康昭穆共,懿孝夷厲宣幽終,
yǐ shàng shèng zhōu shí èr zhǔ, èr bǎi wǔ shí èr nián féng.
以上盛周十二主,二百五十二年逢。
dōng qiān píng huán zhuāng lí huì, xiāng qǐng kuāng dìng jiǎn líng jì,
東遷平桓莊釐惠,襄頃匡定簡靈繼,
jǐng dào jìng yuán zhēn dìng āi, sī kǎo wēi liè ān liè xù.
景悼敬元貞定哀,思考威烈安烈序。
xiǎn zi shèn jìng nǎn wáng wáng, dōng zhōu niàn liù còu chéng shuāng,
顯子慎靚赧王亡,東周廿六湊成雙,
xì chū kù zi hòu jì qì, tài wáng wáng jì wén wáng chāng.
系出嚳子后稷棄,太王王季文王昌。
shǒu wěi sān shí yǒu bā zhǔ, bā bǎi qī shí nián líng sì,
首尾三十有八主,八百七十年零四,
bo nián bo shì shù guò zhī, zōng shè líng zhǎng gǔ wú èr.
卜年卜世數過之,宗社靈長古無二。
qín wáng chéng miè zhōu zhī shèng, fù qiǎn méng ào xí hán, bá chéng gāo, xíng yáng, zhì sān chuān jùn, dì jiè zhí bī dà liáng yǐ. qín wáng yuē: guǎ rén xī zhì yú zhào, jǐ wèi zhào wáng suǒ shā, cǐ chóu bù kě bù bào! nǎi zài qiǎn méng ào gōng zhào, qǔ yú cì děng sān shí qī chéng, zhì tài yuán jùn, suì nán dìng shàng dǎng, yīn gōng wèi gāo dōu bù bá, qín wáng fù qiǎn wáng hé jiāng bīng wǔ wàn zhù zhàn, wèi bīng lǚ bài.
秦王乘滅周之盛,復遣蒙驁襲韓,拔成皋,滎陽,置三川郡,地界直逼大梁矣。秦王曰:「寡人昔質於趙,幾為趙王所殺,此仇不可不報!」乃再遣蒙驁攻趙,取榆次等三十七城,置太原郡,遂南定上黨,因攻魏高都不拔,秦王復遣王齕將兵五萬助戰,魏兵屢敗。
rú jī yán yú wèi wáng yuē: qín suǒ yǐ jí gōng wèi zhě, qī wèi yě suǒ yǐ qī wèi zhě, yǐ xìn líng jūn bù zài yě xìn líng jūn xián míng wén yú tiān xià, néng dé zhū hóu zhī lì. dài wáng ruò shǐ rén bēi cí hòu bì, zhào zhī yú zhào, shǐ qí hé zòng' liè guó, bìng lì yù qín, suī yǒu méng ào děng bǎi bèi, hé gǎn zhèng yǎn shì wèi zāi?
如姬言於魏王曰:「秦所以急攻魏者,欺魏也;所以欺魏者,以信陵君不在也;信陵君賢名聞於天下,能得諸侯之力。大王若使人卑辭厚幣,召之於趙,使其『合縱'列國,並力御秦,雖有蒙驁等百輩,何敢正眼視魏哉?」
wèi wáng shì zài wēi jí, bù dé yǐ cóng qí jì, qiǎn yán ēn wèi shǐ, chí xiāng yìn, yì yǐ huáng jīn cǎi bì, wǎng zhào yíng xìn líng jūn. yí yǐ shū, lüè yuē:
魏王勢在危急,不得已從其計,遣顏恩為使,持相印,益以黃金彩幣,往趙迎信陵君。遺以書,略曰:
gōng zǐ xī bù rěn zhào guó zhī wēi, jīn nǎi rěn wèi guó zhī wēi hū? wèi jí yǐ, guǎ rén jǔ guó yǐn lǐng yǐ dài gōng zǐ zhī guī yě, gōng zǐ xìng wù jì guǎ rén zhī guò.
公子昔不忍趙國之危,今乃忍魏國之危乎?魏急矣,寡人舉國引領以待公子之歸也,公子幸勿計寡人之過。
xìn líng jūn suī jū zhào guó, bīn kè tàn xìn, wǎng lái bù jué, wén wèi jiāng qiǎn shǐ yíng jǐ, hèn yuē: wèi wáng qì wǒ yú zhào, shí nián yú zī yǐ. jīn shì jí ér zhào wǒ, fēi zhōng xīn niàn wǒ yě! nǎi xuán shū yú mén xià: yǒu gǎn wèi wèi wáng tōng shǐ zhě sǐ! bīn kè jiē xiāng jiè, mò gǎn quàn qí guī zhě, yán ēn zhì wèi bàn yuè, bù dé jiàn gōng zǐ. wèi wáng fù qiǎn shǐ zhě cuī cù, yīn xìn bù jué, yán ēn yù qiú mén xià kè wèi yán, jù cí bù gǎn tōng, yù hòu xìn líng jūn chū wài, yú lù shàng yāo zhī xìn líng jūn wèi huí bì wèi shǐ, jìng bù chū mén, yán ēn wú kě nài hé. bì jìng xìn líng jūn kěn guī wèi fǒu? qiě kàn xià huí fēn jiě.
信陵君雖居趙國,賓客探信,往來不絕,聞魏將遣使迎己,恨曰:「魏王棄我於趙,十年於茲矣。今事急而召我,非中心念我也!」乃懸書於門下:「有敢為魏王通使者死!」賓客皆相戒,莫敢勸其歸者,顏恩至魏半月,不得見公子。魏王復遣使者催促,音信不絕,顏恩欲求門下客為言,俱辭不敢通,欲候信陵君出外,於路上邀之;信陵君為迴避魏使,竟不出門,顏恩無可奈何。畢竟信陵君肯歸魏否?且看下回分解。