strong zhōu xuān wáng wén yáo qīng shā dù dài fū huà lì míng yuān strong
周宣王聞謠輕殺 杜大夫化厲鳴冤
cí yuē:
詞曰:
dào dé sān huáng wǔ dì, gōng míng xià hòu shāng zhōu
道德三皇五帝,功名夏後商周;
yīng xióng wǔ bà nào chūn qiū, qǐng kè xìng wáng guò shǒu!
英雄五霸鬧春秋,頃刻興亡過手!
qīng shǐ jǐ xíng míng xìng, běi máng wú shù huāng qiū
青史幾行名姓,北邙無數荒丘;
qián rén tián dì hòu rén shōu, shuō shén lóng zhēng hǔ dòu.
前人田地後人收,說甚龍爭虎鬥。
huà shuō zhōu cháo, zì wǔ wáng fá zhòu, jí tiān zǐ wèi, chéng kāng jì zhī, nà dōu shì shǒu chéng lìng zhǔ. yòu yǒu zhōu gōng zhào gōng bì gōng shǐ yì děng yī bān xián chén fǔ zhèng, zhēn gè wén xiū wǔ yǎn, wù fù mín ān. zì wǔ wáng bā chuán zhì yú yí wáng, jìn lǐ bù míng, zhū hóu jiàn jiàn qiáng dà. dào jiǔ chuán lì wáng, bào nüè wú dào, wèi guó rén suǒ shā. cǐ nǎi qiān bǎi nián mín biàn zhī shǐ, yòu kuī zhōu zhào èr gōng tóng xīn xié lì, lì tài zǐ jìng wèi wáng, shì wèi xuān wáng. nà yī zhāo tiān zǐ, què yòu yīng míng yǒu dào, rèn yòng xián chén fāng shū zhào hǔ yǐn jí fǔ shēn bó zhòng shān fǔ děng, fù xiū wén wǔ chéng kāng zhī zhèng, zhōu shì hè rán zhōng xìng. yǒu shī wèi zhèng:
話說周朝,自武王伐紂,即天子位,成康繼之,那都是守成令主。又有周公、召公、畢公、史佚等一班賢臣輔政,真箇文修武偃,物阜民安。自武王八傳至於夷王,覲禮不明,諸侯漸漸強大。到九傳厲王,暴虐無道,為國人所殺。此乃千百年民變之始,又虧周召二公同心協力,立太子靖為王,是為宣王。那一朝天子,卻又英明有道,任用賢臣方叔、召虎、尹吉甫、申伯、仲山甫等,復修文、武、成、康之政,周室赫然中興。有詩為證:
yí lì xiāng réng zhèng bù gāng, rèn xián tú zhì lài xuān wáng.
夷厲相仍政不綱,任賢圖治賴宣王。
gòng hé ruò méi zhōng xìng zhǔ, zhōu lì ān néng bā bǎi zhǎng!
共和若沒中興主,周曆安能八百長!
què shuō xuān wáng suī shuō qín zhèng, yě dào bù dé wǔ wáng dān shū shòu jiè, hù yǒu zhì míng suī shuō zhōng xìng, yě dào bù dé chéng kāng shí jiào huà dà xíng, zhòng yì xiàn zhì. zhì sān shí jiǔ nián, jiāng róng kàng mìng, xuān wáng yù jià qīn zhēng, bài jī yú qiān mǔ, chē tú dà sǔn, sī wèi zài jǔ zhī jì, yòu kǒng jūn shù bù chōng, qīn zì liào mín yú tài yuán. nà tài yuán, jí jīn gù yuán zhōu, zhèng shì lín jìn róng dí zhī dì. liào mín zhě, jiāng běn dì hù kǒu, àn jí chá yuè, guān qí rén shù zhī duō shǎo, chē mǎ sù chú zhī ráo fá, hǎo zuò zhǔn bèi, zhēng diào chū zhēng. tài zǎi zhòng shān fǔ jìn jiàn bù tīng. hòu rén yǒu shī yún:
卻說宣王雖說勤政,也到不得武王丹書受戒,戶牖置銘;雖說中興,也到不得成康時教化大行,重譯獻雉。至三十九年,姜戎抗命,宣王御駕親征,敗績於千畝,車徒大損,思為再舉之計,又恐軍數不充,親自料民於太原。——那太原,即今固原州,正是鄰近戎狄之地。料民者,將本地戶口,按籍查閱,觀其人數之多少,車馬粟芻之饒乏,好做準備,徵調出征。——太宰仲山甫進諫不聽。後人有詩云:
quǎn zhì hé xū rǔ jiàn míng? suí zhū dàn què zǒng kān shāng!
犬彘何須辱劍銘?隋珠彈雀總堪傷!
huáng wēi xiè jǐn wú néng bào, zài zì jiāng mín liào yī chǎng.
皇威褻盡無能報,在自將民料一場。
zài shuō xuān wáng zài tài yuán liào mín huí lái, lí hào jīng bù yuǎn, cuī zǎn chē niǎn, lián yè jìn chéng. hū jiàn shì shàng xiǎo ér shù shí wèi qún, pāi shǒu zuò gē, qí shēng rú yī. xuān wáng nǎi tíng niǎn ér tīng zhī. gē yuē:
再說宣王在太原料民回來,離鎬京不遠,催趲車輦,連夜進城。忽見市上小兒數十為群,拍手作歌,其聲如一。宣王乃停輦而聽之。歌曰:
yuè jiāng shēng, rì jiāng méi
月將升,日將沒;
yǎn hú jī fú, jǐ wáng zhōu guó.
檿弧箕箙,幾亡周國。
xuān wáng shén è qí yǔ. shǐ yù zhě chuán lìng, jǐn jū zhòng xiǎo ér lái wèn, qún ér dāng shí jīng sàn, zhǐ ná dé zhǎng yòu èr rén, guì yú niǎn xià. xuān wáng wèn yuē: cǐ yǔ hé rén suǒ zào? yòu ér zhàn jù bù yán nà nián zhǎng de dá yuē: fēi chū wú děng suǒ zào. sān rì qián, yǒu hóng yī xiǎo ér, dào yú shì zhōng, jiào wú děng niàn cǐ sì jù, bù zhī hé gù, yī shí chuán biàn, mǎn jīng chéng xiǎo ér bù yuē ér tóng, bù zhǐ yī chù wèi rán yě. xuān wáng wèn yuē: rú jīn hóng yī xiǎo ér hé zài? dá yuē: zì jiào gē zhī hòu, bù zhī qù xiàng. xuān wáng hēi rán liáng jiǔ, chì qù liǎng ér. jí zhào sī shì guān fēn fù chuán yù jìn zhǐ: ruò yǒu xiǎo ér zài gē cǐ cí zhě, lián fù xiōng tóng zuì. dāng yè huí gōng wú huà.
宣王甚惡其語。使御者傳令,盡拘眾小兒來問,群兒當時驚散,止拿得長幼二人,跪於輦下。宣王問曰:「此語何人所造?」幼兒戰懼不言;那年長的答曰:「非出吾等所造。三日前,有紅衣小兒,到於市中,教吾等念此四句,不知何故,一時傳遍,滿京城小兒不約而同,不止一處為然也。」宣王問曰:「如今紅衣小兒何在?」答曰:「自教歌之後,不知去向。」宣王嘿然良久,叱去兩兒。即召司市官吩咐傳諭禁止:「若有小兒再歌此詞者,連父兄同罪。」當夜回宮無話。
cì rì zǎo cháo, sān gōng liù qīng, qí jí diàn xià, bài wǔ qǐ jū bì. xuān wáng jiāng yè lái suǒ wén xiǎo ér zhī gē, shù yú zhòng chén: cǐ yǔ rú hé jiě shuō? dà zōng bó zhào hǔ duì yuē: yǎn, shì shān sāng mù míng, kě yǐ wèi gōng, gù yuē yǎn hú. jī, cǎo míng, kě jié zhī yǐ wèi jiàn dài, gù yuē jī fú. jù chén yú jiàn: guó jiā kǒng yǒu gōng shǐ zhī biàn. tài zǎi zhòng shān fǔ zòu yuē: gōng shǐ, nǎi guó jiā yòng wǔ zhī qì. wáng jīn liào mín tài yuán, sī yù bào quǎn róng zhī chóu, ruò bīng lián bù jiě, bì yǒu wáng guó zhī huàn yǐ!
次日早朝,三公六卿,齊集殿下,拜舞起居畢。宣王將夜來所聞小兒之歌,述於眾臣:「此語如何解說?」大宗伯召虎對曰:「檿,是山桑木名,可以為弓,故曰檿弧。箕,草名,可結之以為箭袋,故曰箕箙。據臣愚見:國家恐有弓矢之變。」太宰仲山甫奏曰:「弓矢,乃國家用武之器。王今料民太原,思欲報犬戎之仇,若兵連不解,必有亡國之患矣!」
xuān wáng kǒu suī bù yán, diǎn tóu dào shì. yòu wèn: cǐ yǔ chuán zì hóng yī xiǎo ér. nà hóng yī xiǎo ér, hái shì hé rén?
宣王口雖不言,點頭道是。又問:「此語傳自紅衣小兒。那紅衣小兒,還是何人?」
tài shǐ bó yáng fù zòu yuē: fán jiē shì wú gēn zhī yǔ, wèi zhī yáo yán. shàng tiān jǐng jiè rén jūn, mìng yíng xiàn xīng huà wèi xiǎo ér, zào zuò yáo yán, shǐ qún ér xí zhī, wèi zhī tóng yáo. xiǎo zé yù yī rén zhī jí xiōng, dà zé xì guó jiā zhī xìng bài. yíng biàn huǒ xīng, shì yǐ sè hóng. jīn rì wáng guó zhī yáo nǎi tiān suǒ yǐ zuò wáng yě.
太史伯陽父奏曰:「凡街市無根之語,謂之謠言。上天儆戒人君,命熒睍星化為小兒,造作謠言,使群兒習之,謂之童謠。小則寓一人之吉凶,大則系國家之興敗。熒變火星,是以色紅。今日亡國之謠;乃天所以做王也。」
xuān wáng yuē: zhèn jīn shè jiāng róng zhī zuì, bà tài yuán zhī bīng, jiāng wǔ kù nèi suǒ cáng hú shǐ, jǐn xíng fén qì, zài lìng guó zhōng bù xǔ zào mài. qí huò kě xī hū?
宣王曰:「朕今赦姜戎之罪,罷太原之兵,將武庫內所藏弧矢,盡行焚棄,再令國中不許造賣。其禍可息乎?」
bó yáng fù dá yuē: chén guān tiān xiàng, qí zhào yǐ chéng, shì zài wáng gōng zhī nèi, fēi guān wài jiān gōng shǐ zhī shì, bì zhǔ hòu shì yǒu nǚ zhǔ luàn guó zhī huò, kuàng yáo yán yuē: yuè jiāng shēng, rì jiāng méi', rì zhě rén jūn zhī xiàng, yuè nǎi yīn lèi, rì méi yuè shēng, yīn jìn yáng shuāi, qí wèi nǚ zhǔ gàn zhèng míng yǐ.
伯陽父答曰:「臣觀天象,其兆已成,似在王宮之內,非關外間弓矢之事,必主後世有女主亂國之禍,況謠言曰:『月將升,日將沒',日者人君之象,月乃陰類,日沒月升,陰進陽衰,其為女主幹政明矣。」
xuān wáng yòu yuē: zhèn lài jiāng hòu zhǔ liù gōng zhī zhèng, shén yǒu xián dé, qí jìn yù gōng pín, jiē chū xuǎn zé, nǚ huò cóng hé ér lái yé?
宣王又曰:「朕賴姜後主六宮之政,甚有賢德,其進御宮嬪,皆出選擇,女禍從何而來耶?」
bó yáng fù dá yuē: yáo yán jiāng shēng' jiāng méi' yuán fēi mù qián zhī shì. kuàng jiāng' zhī wèi yán, qiě rán bǎi wèi bì zhī cí. wáng jīn xiū dé yǐ xiē zhī, zì rán huà xiōng wèi jí. hú shǐ bù xū fén qì.
伯陽父答曰:「謠言『將升'『將沒'原非目前之事。況『將'之為言,且然百未必之詞。王今修德以楔之,自然化凶為吉。弧矢不須焚棄。」
xuān wáng wén zòu, qiě xìn qiě yí, bù lè ér bà, qǐ jià huí gōng.
宣王聞奏,且信且疑,不樂而罷,起駕回宮。
jiāng hòu yíng rù. zuò dìng, xuān wáng suì jiāng qún chén zhī yǔ, bèi xì shù yú jiāng hòu.
姜後迎入。坐定,宣王遂將群臣之語,備細述於姜後。
jiāng hòu yuē: gōng zhōng yǒu yī yì shì, zhèng yù qǐ zòu.
姜後曰:「宮中有一異事,正欲啟奏。」
wáng wèn: yǒu hé yì shì?
王問:「有何異事?」
jiāng hòu zòu yuē: jīn yǒu xiān wáng shǒu nèi lǎo gōng rén, nián wǔ shí yú, zì xiān cháo huái yùn, dào jīn sì shí yú nián, zuó yè fāng shēng yī nǚ.
姜後奏曰:「今有先王手內老宮人,年五十餘,自先朝懷孕,到今四十餘年,昨夜方生一女。」
xuān wáng dà jīng, wèn yuē: cǐ nǚ hé zài?
宣王大驚,問曰:「此女何在?」
jiāng hòu yuē: qiè sī cǐ nǎi bù xiáng zhī wù, yǐ lìng rén jiāng cǎo xí bāo guǒ, pāo qì yú èr shí lǐ wài qīng shuǐ hé zhōng yǐ.
姜後曰:「妾思此乃不祥之物,已令人將草蓆包裹,拋棄於二十里外清水河中矣。」
xuān wáng jí xuān lǎo gōng rén dào gōng, wèn qí dé yùn zhī gù. lǎo gōng rén guì ér dá yuē: bì zǐ wén xià jié wáng mò nián, bāo chéng yǒu shén rén huà wèi èr lóng, jiàng yú wáng tíng, kǒu liú xián mò, hū zuò rén yán, wèi jié wáng yuē: wú nǎi bāo chéng zhī èr jūn yě.' jié wáng kǒng jù, yù shā èr lóng, mìng dà shǐ zhàn zhī, bù jí. yù zhú qù zhī, zài zhàn, yòu bù jí. tài shǐ zòu dào: shén rén xià jiàng, bì zhǔ zhèng xiáng, wáng hé bù qǐng qí kāng ér cáng zhī? cè nǎi lóng zhī jīng qì, cáng zhī bì zhǔ huò fú.' jié wáng mìng tài shǐ zài zhàn, dé dà jí zhī zhào. nǎi bù shì shè jì yú lóng qián, qǔ jīn pán shōu qí xián mò, zhì yú zhū xiào zhī zhōng, hū rán fēng yǔ dà zuò, èr lóng fēi qù, jié wáng mìng shōu cáng yú nèi kù. zì yīn shì lì liù bǎi sì shí sì nián, chuán èr shí bā zhǔ, zhì yú wǒ zhōu, yòu jiāng sān bǎi nián, wèi cháng kāi guān. dào xiān wáng wèi nián, dú nèi fàng chū háo guāng, yǒu zhǎng kù guān zòu zhī xiān wáng. xiān wáng wèn: léng zhōng hé wù?' zhǎng kù guān qǔ bù jí xiàn shàng, jù zài cáng yàng zhī yīn. xiān wáng mìng fā ér guān zhī. shì chén dǎ kāi jīn dú, shǒu pěng jīn pán chéng shàng. xiān wáng jiāng shǒu jiē pán, yī shí shī shǒu duò dì, suǒ cáng xián mò, héng liú tíng xià. hū huà chéng xiǎo xiǎo yuán yuán yī gè, pán xuán yú tíng zhōng, nèi shì zhú zhī, zhí rén wáng gōng, hū rán bù jiàn. nà shí bì zǐ nián cái yī shí èr suì, ǒu jiàn fù jī, xīn zhōng rú yǒu suǒ gǎn, cóng cǐ dù fù jiàn dà, rú huái yùn yì bān. xiān wáng guài bì zǐ bù fū ér yùn, qiú yú yōu shì, dào jīn sì shí nián yǐ. yè lái fù zhōng zuò tòng, hū shēng yī nǚ, shǒu gōng shì zhě, bù gǎn yǐn mán, zhǐ de zòu zhī niáng niáng. niáng niáng dào cǐ guài wù, bù kě róng liú, suí mìng shì zhě lǐng qù, qì zhī gōu dú. bì zǐ zuì gāi wàn sǐ!
宣王即宣老宮人到宮,問其得孕之故。老宮人跪而答曰:「婢子聞夏桀王末年,褒城有神人化為二龍,降於王庭,口流涎沫,忽作人言,謂桀王曰:『吾乃褒城之二君也。'桀王恐懼,欲殺二龍,命大史占之,不吉。欲逐去之,再占,又不吉。太史奏道:『神人下降,必主幀祥,王何不請其康而藏之?策乃龍之精氣,藏之必主獲福。'桀王命太史再占,得大吉之兆。乃布市設祭於龍前,取金盤收其涎沫,置於朱校之中,——忽然風雨大作,二龍飛去,——桀王命收藏於內庫。自殷世歷六百四十四年,傳二十八主,至於我周,又將三百年,未嘗開觀。到先王未年,讀內放出毫光,有掌庫官奏知先王。先王問:『棱中何物?'掌庫官取簿籍獻上,具載藏漾之因。先王命發而觀之。恃臣打開金犢,手捧金盤呈上。先王將手接盤,一時失手墮地,所藏涎沫,橫流庭下。忽化成小小元黿一個,盤旋於庭中,內侍逐之,直人王宮,忽然不見。那時婢子年才一十二歲,偶踐富跡,心中如有所感,從此肚腹漸大,如懷孕一般。先王怪婢子不夫而孕,囚於幽室,到今四十年矣。夜來腹中作痛,忽生一女,守宮侍者,不敢隱瞞,只得奏知娘娘。娘娘道此怪物,不可容留,隨命侍者領去,棄之溝讀。婢子罪該萬死!」
xuān wáng yuē: cǐ nǎi xiān cháo zhī shì, yǔ nǐ wú gàn. suì jiāng lǎo gōng rén hē tuì. suí huàn shǒu gōng shì zhě, wǎng qīng shuǐ hé kàn shì nǚ yīng xià luò. bù yī shí, shì zhě huí bào: yǐ bèi liú shuǐ piào qù yǐ. xuān wáng bù yí.
宣王曰:「此乃先朝之事,與你無干。」遂將老宮人喝退。隨喚守宮侍者,往清水河看視女嬰下落。不一時,恃者回報:「已被流水漂去矣。」宣王不疑。
cì rì zǎo cháo, zhào dà shǐ bó yáng fù gào yǐ lóng zhuì zhī shì, yīn yuē: cǐ nǚ yīng yǐ sǐ yú gōu dú, qīng shì zhàn zhī, yǐ guān yāo qì xiāo miè hé rú?
次日早朝,召大史伯陽父告以龍贅之事,因曰:「此女嬰已死於溝讀,卿試占之,以觀妖氣消滅何如?」
bó yáng fù bù guà yǐ bì, xiàn shàng jué cí. cí yuē:
伯陽父布卦已畢,獻上爵詞。詞曰:
kū yòu xiào, xiào yòu kū.
哭又笑,笑又哭。
yáng bèi guǐ tūn, mǎ féng quǎn zhú.
羊被鬼吞,馬逢犬逐。
shèn zhī shèn zhī, mí hú jī yè!
慎之慎之,糜弧箕腋!
xuān wáng bù jiě qí shuō. bó yáng fù zòu yuē: yǐ shí èr zhī suǒ shǔ tuī zhī: yáng wèi wèi, mǎ wèi wǔ. kū xiào zhě. bēi xǐ zhī xiàng. qí yīng dāng zài wǔ wèi zhī nián. jù chén tuī yáng, yāo qì suī rán chū gōng, wèi zēng chú yě.
宣王不解其說。伯陽父奏曰:「以十二支所屬推之:羊為未,馬為午。哭笑者。悲喜之象。其應當在午未之年。據臣推洋,妖氣雖然出宮,未曾除也。」
xuān wáng wén zòu, yàng yàng bù yuè. suì chū lìng: chéng nèi chéng wài, āi hù chá wèn nǚ yīng. bù jū sǐ huó, yǒu rén lāo qǔ lái xiàn zhě, shǎng bù bó gè sān bǎi pǐ yǒu shōu yǎng bù bào zhě, lín lǐ jǔ shǒu, shǒu rén gěi shǎng rú shù, běn fàn quán jiā zhǎn shǒu. mìng shàng dài fū dù bó zhuān dū qí shì, yīn yáo cí yòu yǒu xiá hú jī jīn zhī yǔ, zài mìng xià dài fū zuǒ rú, dū lìng sī shì guān xún xíng tíng sì, bù xǔ zào mài shān sāng mù gōng, jī cǎo jiàn dài, wéi zhě chù sǐ, sī shì guān bù gǎn dài màn, yǐn zhe yī bān xū yì, yī miàn xiǎo yù, yī miàn xún chuò. nà shí chéng zhōng bǎi xìng, wú bù zūn yī, zhǐ yǒu xiāng mín, shàng wèi tōng xiǎo.
宣王聞奏,怏怏不悅。遂出令:「城內城外,挨戶查問女嬰。不拘死活,有人撈取來獻者,賞布帛各三百匹;有收養不報者,鄰里舉首,首人給賞如數,本犯全家斬首。」命上大夫杜伯專督其事,因繇詞又有「匣弧箕筋」之語,再命下大夫左儒,督令司市官巡行庭肆,不許造賣山桑木弓,箕草箭袋,違者處死,司市官不敢怠慢,引著一班胥役,一面曉諭,一面巡綽。那時城中百姓,無不遵依,止有鄉民,尚未通曉。
xún zhì cì rì, yǒu yī fù rén, bào zhe jǐ gè jiàn dài, zhèng shì jī cǎo zhī chéng de, yī nán zǐ bèi zhe shān sāng mù gōng shí lái bǎ, gēn suí yú hòu. tā fū qī liǎng kǒu, zhù zài yuǎn xiāng, gǎn zhe rì zhōng zuò shì, shàng chéng mǎi mài. shàng wèi jìn chéng mén, bèi sī shì guān pī miàn zhuàng jiàn, hē shēng: ná xià! shǒu xià xū yì, xiān jiāng fù rén qín zhù. nà nán zǐ jiàn bú shì tóu, pāo xià sāng gōng zài dì, fēi bù zǒu tuō. sī shì guān jiāng fù rén suǒ yā, lián sāng gōng jī dài, yī qí jiě dào dài fū zuǒ rú chù. zuǒ rú xiǎng: suǒ huò èr wù, zhèng yīng zài yáo yán, kuàng tài shǐ yán nǚ rén wèi huò, jīn yǐ ná dào fù rén, yě kě huí fù wáng zhǐ.
巡至次日,有一婦人,抱著幾個箭袋,正是箕草織成的,一男子背著山桑木弓十來把,跟隨於後。他夫妻兩口,住在遠鄉,趕著日中做市,上城買賣。尚未進城門,被司市官劈面撞見,喝聲:「拿下!」手下胥役,先將婦人擒住。那男子見不是頭,拋下桑弓在地,飛步走脫。司市官將婦人鎖押,連桑弓箕袋,一齊解到大夫左儒處。左儒想:「所獲二物,正應在謠言,況太史言女人為禍,今已拿到婦人,也可回復王旨。」
suì yǐn xià nán zǐ bù tí, dān zòu fù rén wéi jìn zào mài, fǎ yí chù sǐ.
遂隱下男子不題,單奏婦人違禁造賣,法宜處死。
xuān wáng mìng jiāng cǐ nǚ zhǎn qì. qí sāng gōng jī dài, fén qì yú shì, yǐ wèi zào mài zhě zhī jiè. bù zài huà xià. hòu rén yǒu shī yún:
宣王命將此女斬訖。其桑弓箕袋,焚棄於市,以為造賣者之戒。不在話下。後人有詩云:
bù jiāng měi zhèng xiāo tiān biàn, què ní yáo yán hài fù rén!
不將美政消天變,卻泥謠言害婦人!
màn dào zhōng xìng duō bǔ mèn, cǐ fān zhí jiàn shì hé chén?
漫道中興多補悶,此番直諫是何臣?
huà fēn liǎng tóu. zài shuō nà mài sāng mù gōng de nán zǐ, jí máng táo zǒu, zhèng bù zhī: guān sī ná wǒ fū fù, shì shèn yuán gù? hái yào dǎ tīng qī zǐ xiāo xī. shì yè sù yú shí lǐ zhī wài. cì zǎo yǒu rén chuán shuō: zuó rì běi mén yǒu gè fù rén, wéi jìn zào mài sāng gōng jī dài, ná dào jí shí jué le. fāng zhī qī zǐ yǐ sǐ. zǒu dào kuàng yě wú rén zhī chù, luò le jǐ diǎn tòng lèi. qiě xǐ zì jǐ tuō huò, fàng bù ér xíng. yuē shí lǐ xǔ, lái dào qīng shuǐ hé biān. yuǎn yuǎn wàng jiàn bǎi niǎo fēi wū, jìn qián guān kàn, nǎi shì yī gè cǎo xí bāo ér, fú yú shuǐ miàn, zhòng niǎo yǐ huì xián zhī, qiě xián qiě jiào, jiāng cì tuō jìn àn lái. nà nán zǐ jiào shēng: qí guài!
話分兩頭。再說那賣桑木弓的男子,急忙逃走,正不知:「官司拿我夫婦,是甚緣故?」還要打聽妻子消息。是夜宿於十里之外。次早有人傳說:「昨日北門有個婦人,違禁造賣桑弓箕袋,拿到即時決了。」方知妻子已死。走到曠野無人之處,落了幾點痛淚。且喜自己脫禍,放步而行。約十里許,來到清水河邊。遠遠望見百鳥飛嗚,近前觀看,乃是一個草蓆包兒,浮於水面,眾鳥以喙銜之,且銜且叫,將次拖近岸來。那男子叫聲:「奇怪!」
gǎn kāi zhòng niǎo, dài shuǐ qǔ qǐ xí bāo, dào cǎo pō zhōng jiě kàn. dàn wén yī shēng tí kū, yuán lái shì yī gè nǚ yīng. xiǎng dào: cǐ nǚ bù zhī hé rén pāo qì, yǒu zhòng niǎo xián chū shuǐ lái, dìng shì dà guì zhī rén. wǒ jīn qǔ huí yǎng yù, tǎng dé chéng rén, yì yǒu suǒ wàng. suì jiě xià bù shān, jiāng cǐ nǚ yīng bāo guǒ, bào yú huái zhōng. sī xiǎng bì nán zhī chù, nǎi wàng bāo chéng tóu bèn xiāng shí ér qù.
趕開眾鳥,帶水取起席包,到草坡中解看。但聞一聲啼哭,原來是一個女嬰。想道:「此女不知何人拋棄,有眾鳥銜出水來,定是大貴之人。我今取回養育,倘得成人,亦有所望。」遂解下布衫,將此女嬰包裹,抱於懷中。思想避難之處,乃望褒城投奔相識而去。
rán wēng yǒu shī, dān dào cǐ nǚ dé shēng zhī yì:
髯翁有詩,單道此女得生之異:
huái yùn chí chí sì shí nián, shuǐ zhōng sān rì shàng ān rán.
懷孕遲遲四十年,水中三日尚安然。
shēng chéng yāo wù yāng jiā guó, wáng fǎ rú hé shèng dé tiān!
生成妖物殃家國,王法如何勝得天!
xuān wáng zì zhū le mài sāng gōng jī dài de fù rén, yǐ wèi tóng yáo zhī yán yǐ yīng, xīn zhōng tǎn rán, yě bù fù yì tài yuán fā bīng zhī shì. zì cǐ lián nián wú huà.
宣王自誅了賣桑弓箕袋的婦人,以為童謠之言已應,心中坦然,也不複議太原發兵之事。自此連年無話。
dào sì shí sān nián, shí dāng dà jì, xuān wáng sù yú zhāi gōng. yè lòu èr gǔ, rén shēng jì rán. hū jiàn yī měi mào nǚ zǐ, zì xī fāng rǎn rǎn ér lái, zhí zhì guān tíng. xuān wáng guài tā gān fàn zhāi jìn, dà shēng hē hè, jí huàn zuǒ yòu qín ná, bìng wú yī rén dá yīng. nà nǚ zǐ quán wú jù sè, zǒu rù tài miào zhī zhōng, dà xiào sān shēng, yòu dà kū sān shēng, bù huāng bù máng, jiāng qī miào shén zhǔ, zuò yī shù ér kǔn zhe, wàng dōng ér qù. wáng qǐ shēn zì xíng zhuī gǎn, hū rán jīng xǐng, nǎi shì yī mèng.
到四十三年,時當大祭,宣王宿於齋宮。夜漏二鼓,人聲寂然。忽見一美貌女子,自西方冉冉而來,直至官庭。宣王怪他干犯齋禁,大聲呵喝,急喚左右擒拿,並無一人答應。那女子全無懼色,走入太廟之中,大笑三聲,又大哭三聲,不慌不忙,將七廟神主,做一束兒捆著,望東而去。王起身自行追趕,忽然驚醒,乃是一夢。
zì jué xīn shén huǎng liù, miǎn qiáng rù miào xíng lǐ. jiǔ xiàn yǐ bì, huí zhì zhāi gōng gēng yī, qiǎn zuǒ yòu mì zhào tài shǐ bó yáng fù, gào yǐ mèng zhōng suǒ jiàn. bó yáng fù zòu yuē: sān nián qián tóng yáo zhī yǔ, wáng qǐ wàng zhī nà? chén gù yán: zhǔ yǒu nǚ huò, yāo qì wèi chú.' yáo cí yǒu kū xiào zhī yǔ, wáng jīn fù yǒu cǐ mèng, zhèng xiāng fú hé yǐ.
自覺心神恍餾,勉強入廟行禮。九獻已畢,回至齋宮更衣,遣左右密召太史伯陽父,告以夢中所見。伯陽父奏曰:「三年前童謠之語,王豈忘之那?臣固言:『主有女禍,妖氣未除。'繇詞有哭笑之語,王今復有此夢,正相符合矣。」
xuān wáng yuē: qián suǒ zhū fù rén, bù zú xiāo hòu hú jī chù' zhī chèn yé?
宣王曰:「前所誅婦人,不足消『厚弧箕觸'之讖耶?」
bó yáng fù yòu zòu yuē: tiān dào xuán yuǎn, hòu zhì fāng yàn. yī cūn fù hé guān qì shù zāi!
伯陽父又奏曰:「天道玄遠,候至方驗。一村婦何關氣數哉!」
xuān wáng shěn yín bù yǔ. hū rán xiǎng qǐ sān nián qián, céng mìng shàng dài fū zhàng bó dū shuài sī shì, chá fǎng yāo nǚ, quán wú xià luò. bān zuò zhī hòu, xuān wáng hái cháo, bǎi guān xiè zuò. xuān wáng wèn dù bó: yāo nǚ xiāo xī, rú hé jiǔ bù huí huà?
宣王沈吟不語。忽然想起三年前,曾命上大夫杖伯督率司市,查訪妖女,全無下落。頒胙之後,宣王還朝,百官謝胙。宣王問杜伯:「妖女消息,如何久不回話?」
dù bó zòu yuē: chén tǐ fǎng cǐ nǚ, bìng wú yǐng xiǎng. yǐ wèi yāo fù zhèng zuì, tóng yáo yǐ yàn, chéng kǒng sōu suǒ bù xiū, bì rán lüè dòng guó rén, gù cǐ zhōng zhǐ.
杜伯奏曰:「臣體訪此女,並無影響。以為妖婦正罪,童謠已驗,誠恐搜索不休,必然掠動國人,故此中止。」
xuān wáng dà nù yuē: jì rán rú cǐ, hé bù míng bái zòu wén, fēn míng shì dài qì zhèn mìng, xíng zhǐ zì ài. rú cǐ bù zhōng zhī chén, yào tā hé yòng! hē jiào wǔ shì: yā chū cháo mén, zhǎn shǒu shì zhòng! xià dé bǎi guān miàn rú tǔ sè.
宣王大怒曰:「既然如此,何不明白奏聞,分明是怠棄朕命,行止自礙。如此不忠之臣,要他何用!喝教武士:「押出朝門,斬首示眾!」嚇得百官面如土色。
hū rán wén bān zhōng zǒu chū yī wèi guān yuán, máng jiāng dù pà chě zhù, lián shēng: bù kě, bù kě! xuān wáng shì zhī, nǎi xià dài fū zuǒ rú, shì dù bó de hǎo yǒu, jǔ jiàn tóng cháo de. zuǒ rú kòu tóu zòu yuē: chén wén yáo yǒu jiǔ nián zhī shuǐ, bù shī wèi dì tāng yǒu qī nián zhī hàn, bù hài wèi wáng. tiān biàn shàng rán bù fáng, rén yāo níng kě jǐn xìn? wú wáng ruò shā le dù bó, chén kǒng guó rén jiāng yāo yán chuán bō, wài yí wén zhī, yì qǐ qīng màn zhī xīn. wàng qǐ shù zhī!
忽然文班中走出一位官員,忙將杜怕扯住,連聲:「不可,不可!」宣王視之,乃下大夫左儒,——是杜伯的好友,舉薦同朝的。左儒叩頭奏曰:「臣聞堯有九年之水,不失為帝;湯有七年之旱,不害為王。天變尚然不妨,人妖寧可盡信?吾王若殺了杜伯,臣恐國人將妖言傳播,外夷聞之,亦起輕慢之心。望乞恕之!」
xuān wáng yuē: rǔ wèi péng yǒu ér nì zhèn mìng, shì zhòng yǒu ér qīng jūn yě.
宣王曰:「汝為朋友而逆朕命,是重友而輕君也。」
zuǒ rú yuē: jūn shì yǒu fēi, zé dāng nì yǒu ér shùn jūn yǒu shì jūn fēi, zé dāng wéi jūn ér shùn yǒu. dù bó wú kě shā zhī zuì, wú wáng ruò shā zhī, tiān xià bì yǐ wáng wèi bù míng. chén ruò bù néng jiàn zhǐ, tiān xià bì yǐ chén wèi bù zhōng. wú wáng ruò bì shā dù bó, chén qǐng yǔ dù bó jù sǐ.
左儒曰:「君是友非,則當逆友而順君;友是君非,則當違君而順友。杜伯無可殺之罪,吾王若殺之,天下必以王為不明。臣若不能諫止,天下必以臣為不忠。吾王若必殺杜伯,臣請與杜伯俱死。」
xuān wáng nù yóu wèi xī, yuē: zhèn shā dù bó, rú qù cài cǎo, hé xū duō fèi chún shé? hē jiào: kuài zhǎn! wǔ shì jiāng dù bó tuī chū cháo mén zhé le.
宣王怒猶未息,曰:「朕殺杜伯,如去菜草,何須多費唇舌?」喝教:「快斬!」武士將杜伯推出朝門折了。
zuǒ rú huí dào jiā zhōng, zì wěn ér sǐ. rán wēng yǒu zàn yún:
左儒回到家中,自刎而死。髯翁有贊云:
xián zāi zuǒ rú, zhí jiàn pī lín.
賢哉左儒,直諫批鱗。
shì zé shùn yǒu, fēi zé wéi jūn.
是則順友,非則違君。
dàn guān yì zhòng, wěn jǐng jiāo zhēn.
彈冠誼重,刎頸交真。
míng gāo qiān gǔ, yòng shì yí lún.
名高千古,用式彝倫。
dù bó zhī zǐ xí shū, bēn jìn, hòu shì jìn wèi shì shī zhī guān. zi sūn suì wèi shì shì, shí yì yú fàn, yòu wèi fàn shì. hòu rén āi dù bó zhī zhōng, lì cí yú dù líng, hào wèi dù zhǔ, yòu yuē yòu jiāng jūn miào, zhì jīn shàng cún. cǐ shì hòu huà.
杜伯之子隰叔,奔晉,後仕晉為士師之官。子孫遂為士氏,食邑於范,又為范氏。後人哀杜伯之忠,立祠於杜陵,號為杜主,又曰右將軍廟,至今尚存。此是後話。
zài shuō xuān wáng cì rì, wén shuō zuǒ rú zì wěn, yì yǒu huǐ shā dù bó zhī yì, mèn mèn hái gōng. qí yè qǐn bù néng mèi. suì dé yī huǎng hū zhī jí, yǔ yán wú cì, shì duō yí wàng, měi měi chuò cháo. jiāng hòu zhī qí yǒu jí, bù fù jìn jiàn.
再說宣王次日,聞說左儒自刎,亦有悔殺杜伯之意,悶悶還宮。其夜寢不能寐。遂得一恍惚之疾,語言無次,事多遺忘,每每輟朝。姜後知其有疾,不復進諫。
zhì sì shí liù nián qiū qī yuè, yù tǐ shāo yù, yì yù chū jiāo yóu liè, yǐ kuài xīn shén. zuǒ yòu chuán mìng: sī kōng zhěng bèi fǎ jià, sī mǎ jiè chì chē tú, tài shǐ bo gè jí rì. zhì qī, wáng chéng yù hé, jià liù zōu, yòu yǒu yǐn jí bǔ, zuǒ yǒu zhào hǔ, jīng qí duì duì, jiǎ zhàng sēn sēn, yī qí wǎng dōng jiāo jìn fā. nà dōng jiāo yī dài, píng yuán kuàng yě, yuán shì cóng lái yóu liè zhī dì.
至四十六年秋七月,玉體稍豫,意欲出郊遊獵,以快心神。左右傳命:司空整備法駕,司馬戒飭車徒,太史卜個吉日。至期,王乘玉輅,駕六騶,右有尹吉哺,左有召虎,旌旗對對,甲仗森森,一齊往東郊進發。那東郊一帶,平原曠野,原是從來遊獵之地。
xuān wáng jiǔ bù xíng xìng, dào cǐ zì jué jīng shén kāi shuǎng, chuán mìng zhā zhù yíng zhài. fēn fù jūn shì: yī. bù xǔ jiàn tà hé jià èr bù xǔ fén huǐ shù mù sān bù xǔ qīn rǎo mín jū. huò qín duō shǎo, jǐn shù xiàn nà, zhào cì gěi shǎng rú yǒu sī nì, xiāo chū zhòng zuì! hào lìng yī chū, rén rén jiǎ yǒng, gè gè zhēng xiān. jìn tuì zhōu xuán, yù chē zhě chū jǐn chí qū zhī qiǎo zuǒ yòu qián hòu, wān hú zhě kuā jǐn zòng sòng zhī néng, yīng dà jiè shì ér chāng kuáng, hú tù wèi wēi ér luàn cuàn. gōng xiǎng chù xuè ròu láng jí, jiàn dào chù máo yǔ fēn fēi. zhè yī chǎng dǎ wéi, hǎo bù rè nào! xuān wáng xīn zhōng dà xǐ. rì yǐ cuò xī, chuán lìng sàn wéi. zhòng jūn tǔ gè jiāng suǒ huò zǒu shòu fēi qín zhī lèi, shù fù qí bèi, zòu kǎi ér huí.
宣王久不行幸,到此自覺精神開爽,傳命扎住營寨。吩咐軍士:「一。不許踐踏禾稼;二不許焚毀樹木;三不許侵擾民居。獲禽多少,盡數獻納,照次給賞;如有私匿,逍出重罪!」號令一出,人人賈勇,個個爭先。進退周旋,御車者出盡馳驅之巧;左右前後,彎弧者夸盡縱送之能,鷹大借勢而猖狂,狐兔畏威而亂竄。弓響處血肉狼藉,箭到處毛羽紛飛。這一場打圍,好不熱鬧!宣王心中大喜。日已挫西,傳令散圍。眾軍土各將所獲走獸飛禽之類,束縛齊備,奏凱而回。
xíng bù shàng sān sì lǐ, xuān gōng zài yù niǎn zhī shàng, dǎ gè yǎn liǎn, hū jiàn yuǎn yuǎn yī liàng xiǎo chē, dāng miàn chōng tū ér lái. chē shàng zhàn zhe liǎng gè rén, bì guà zhū gōng, shǒu chí chì shǐ, xiàng zhe xuān wáng shēng nuò yuē: wú wáng bié lái wú yàng?
行不上三四里,宣工在玉輦之上,打個眼臉,忽見遠遠一輛小車,當面衝突而來。車上站著兩個人,臂掛朱弓,手持赤矢,向著宣王聲喏曰:「吾王別來無恙?」
xuān wáng dìng jīng kàn shí, nǎi shàng dài fū dù bó, xià dài fū zuǒ rú. xuān wáng chī zhè yī jīng bù xiǎo, mǒ yǎn zhī jiān, rén chē jù bù jiàn. jiān zuǒ yòu rén děng, dōu shuō: bìng bù céng jiàn.
宣王定睛看時,乃上大夫杜伯,下大夫左儒。宣王吃這一驚不小,抹眼之間,人車俱不見。間左右人等,都說:「並不曾見。」
xuān wáng zhèng zài jīng yí. nà dù bó zuǒ rú yòu jià zhe xiǎo chē zi, wǎng lái bù lí yù niǎn zhī qián. xuān wáng dà nù, hè dào: zuì guǐ, gǎn lái fàn jià! bá chū tài ē bǎo jiàn, wàng kōng huī zhī.
宣王正在驚疑。那杜伯左儒又駕著小車子,往來不離玉輦之前。宣王大怒,喝道:「罪鬼,敢來犯駕!」拔出太阿寶劍,望空揮之。
zhǐ jiàn dù bó zuǒ rú qí shēng mà yuē: wú dào hūn jūn! nǐ bù xiū dé zhèng, wàng lù wú gū, jīn rì dà shù yǐ jǐn, wú děng zhuān lái bào yuān. hái wǒ mìng lái! hòu wèi jué shēng, wǎn qǐ zhū gōng, dā shàng chì shǐ, wàng xuān wáng xīn wō nèi shè lái. xuān wáng dà jiào yī shēng, hūn dǎo yú yù niǎn zhī shàng. huāng de yǐn gōng jiǎo má, zhào gōng yǎn tiào, tóng yī bān zuǒ yòu, jiāng jiāng tāng jiù xǐng, wū zì jiào xīn tòng bù yǐ. dāng xià fēi jià rù chéng, fú zhe xuān wáng jìn gōng. gè jūn shì wèi jí lǐng shǎng, cǎo cǎo ér sàn.
只見杜伯左儒齊聲罵曰:「無道昏君!你不修德政,妄戮無辜,今日大數已盡,吾等專來報冤。還我命來!」後未絕聲,挽起朱弓,搭上赤矢,望宣王心窩內射來。宣王大叫一聲,昏倒於玉輦之上。慌得尹公腳麻,召公眼跳,同一班左右,將薑湯救醒,兀自叫心痛不已。當下飛駕入城,扶著宣王進宮。各軍士未及領賞,草草而散。
zhèng shì: chéng xìng ér lái, bài xìng ér fǎn. rán wēng yǒu shī yún:
正是:乘興而來,敗興而返。髯翁有詩云:
chì shǐ zhū gōng mào sì shén, qiān jūn duì lǐ chěng fēi lún.
赤矢朱弓貌似神,千軍隊裡騁飛輪。
jūn wáng zài shā hái xū bào, hé kuàng qū qū píng děng rén.
君王在殺還須報,何況區區平等人。
bù zhī xuān wáng xìng mìng rú hé, qiě kàn xià huí fēn jiě.
不知宣王性命如何,且看下回分解。