strong bá zhòng wéi yíng hái xiào wèi yì wài qī qū huì sì huáng strong
拔重圍迎還校尉 抑外戚曲誨嗣皇
què shuō yǒng píng shí bā nián qiū yuè, míng dì huàn bìng bù qǐ, zài dōng gōng qián diàn gào bēng, xiǎng nián sì shí bā suì. yí zhào wú qǐ qǐn miào, dàn zài guāng liè huáng hòu gēng yī bié shì, guǐ cáng shén zhǔ. guāng liè huáng hòu, jí yīn huáng hòu, jiàn èr shí wǔ huí. qián shí suǒ zhú shòu líng, guǒ guǎng yī zhàng èr chǐ, zhǎng yī zhàng wǔ chǐ, bù dé yú xiàn, wàn nián hòu zhǐ xǔ sǎo dì wèi jì, sì shí shè diàn, rú yǒu wéi mìng, dāng yǐ shàn yì miào zhì jiā zuì. gù gōng tíng zūn zhào yí yán, wèi gǎn jiā shì. zài wèi shí bā nián, jǐn shǒu jiàn wǔ zhì dù, bù shāo yú yuè. wài qī bù dé fēng hóu gàn zhèng, guǎn táo gōng zhǔ xì míng dì nǚ dì, wèi le qiú láng, míng dì bù xǔ, wéi cì qián qiān wàn, bìng yǔ qún chén dào: láng guān shàng yīng liè sù, chū zǎi bǎi lǐ, yī huò shī rén, mín jiē shòu yāng, suǒ yǐ bù biàn wàng shòu ne! qún chén qí chēng dì dé, bǎi xìng yì ān jū lè yè, gòng qìng chéng píng. bù guò míng dì hào shàng xíng míng, chá chá wèi zhì, suǒ yǒu chǔ wáng yīng jí huái yáng wáng yán yù àn, qiān lèi duō rén, wèi miǎn yuān làn. zhì rú qiú shū tiān zhú, yě jué duō shì, fǎn qǐ xié shuō wū mín de liú bì, zhè yě shì měi zhōng bù zú, yǐn liú yí hàn lī! yì yáng xī dāng. huà xiū xù fán, qiě shuō tài zǐ dá yǐ jiāng guān, jí rì sì wèi, shì wèi zhāng dì. fèng zàng xiān dì yú xiǎn jié líng, miào hào xiǎn zōng, shì yuē xiào míng huáng dì, zūn mǎ huáng hòu wèi huáng tài hòu. qiān tài wèi zhào xī wèi tài fù sī kōng móu róng wèi tài wèi, bìng lù shàng shū shì jìn shǔ jùn tài shǒu dì wǔ lún wèi sī kōng. lún lǚ lì yǐ jiàn qián wén, zài shǔ jùn shí, zhèng jiǎn xíng qīng, wèi gè jùn zuì, gù zhāng dì zhuó zì shū yuǎn, bǐ liè sān gōng. hū yóu xī yù dié chuán jǐng bào, nǎi shì yān qí guī zī èr guó, lián jié běi xiōng nú, gōng méi dōu hù chén mù. běi xiōng nú yì chū bīng liǔ zhōng chéng, wéi gōng hàn xiào wèi guān chǒng. cháo tíng fāng yǒu dà sàng, wèi huáng fā bīng jiù jí. chē shī yì wèi běi xiōng nú suǒ yòu, pàn hàn fù lǔ, yǔ xiōng nú bīng gòng gōng shū lè chéng. xiào wèi gěng gōng, dū lì jūn shì, dēng pí jù shǒu, hǎo jǐ yuè bù dé jiě wéi, chǔ sù yǐ kōng, méi nài hé zhǔ kǎi jí nǔ, qǔ shí jīn gé. gōng yǔ shì zú tuī chéng xiāng yǔ, shì wú èr zhì, suǒ yǐ zhòng suī jī pí, réng rán sǐ shǒu. běi dān yú zhī gōng yǐ kùn, bì yù shēng jiàng, yīn qiǎn shǐ zhāo gōng dào: rú kěn jiàng wǒ, dāng fēng wèi bái wū wáng, qī yǐ ài nǚ! gōng yáng wèi xǔ nuò, yòu shǐ dēng chéng, yòng shǒu gé bì, fén zhé chéng shàng. běi dān yú dà nù, gèng yì bīng wéi gōng gōng zài jiē zài lì, jiān shǒu rú gù, yī miàn qiǎn shǐ qiú yuán. liǔ zhōng chéng yì wēi jí wàn fēn, zài sān qǐ jiù. yǒu zhào lìng gōng qīng huì yì, sī kōng dì wǔ lún wèi sì jūn chū lì, guó shì wèi dìng, bù yí láo shī yuǎn zhēng. sì shì ér fēi. dú sī tú bào yù jìn yì dào: jīn shǐ rén zhì shēn wēi dì, jí jí xiāng qì, wài zēng kòu yàn, nèi sàng zhōng chén, qǐ fēi dà shī? ruò shǐ quán shí zhì yí, hòu lái dé wú biān shì, shàng kě zì jiě tǎng xiōng nú miǎo shì cháo tíng, rù sāi wèi kòu, bì xià jiāng rú hé shǐ jiāng? wàng bǐ xiào zhōng? kuàng liǎng bù bīng zhǐ yǒu shù qiān, xiōng nú lián bīng wéi gōng, shàng lì xún bù xià, kě jiàn tā bīng lì yǒu xiàn, bù nán jī zǒu. jīn chéng shǐ jiǔ quán dūn huáng èr tài shǒu, gè lǜ jīng qí èr qiān rén, duō zhāng qí zhì, bèi dào jiān xíng, chū fù jí nán, chén liào xiōng nú pí bì, bì bù gǎn dāng, dà yuē sì shí rì jiān, biàn kě hái jūn rù sāi le! zhāng dì yī yì, nǎi shǐ zhēng xī jiāng jūn gěng bǐng, chū tún jiǔ quán, xíng tài shǒu shì jí lìng jiǔ quán tài shǒu duàn péng, yǔ yè zhě wáng méng huáng fǔ tí, diào fā zhāng yē jiǔ quán dūn huáng sān jùn rén mǎ, jí shàn shàn qí shì, gòng dé qī qiān yú rén, xīng yè fù yuán, zhōng yīn dào tú liáo yuǎn, wèi néng jù zhì. shí yǐ gǎi suì, xià zhào yǐ jiàn chū jì yuán. shì zhí jīng shī jí yǎn yù xú sān zhōu, lián yuè bù yǔ, niàng chéng hàn zāi, zhāng dì lìng fā cāng zhèn gěi, qiě xià zī xiāo zāi mǐ huàn de fāng fǎ. xiào shū láng yáng zhōng shàng shū, lüè wèi jìn shí běi zhēng xiōng nú, xī kāi sān shí liù guó, bǎi xìng pín nián fú yì, zhuǎn shū fán fèi, yuàn kǔ suǒ jī, yù wèi lì qì, qǐng bì xià sù xíng bà bīng, fāng zú huà lì chéng xiáng yún yún. sī kōng dì wǔ lún, yì zàn tóng zhōng yì, dú tài wèi móu róng, yǔ sī tú bào yù, shàng yán zhēng fá xiōng nú, tún shù xī yù, nǎi shì xiān dì yí zhèng, bìng fēi chuàng xíng, gǔ rén yǒu yán, sān nián wú gǎi, fāng dé wèi xiào, bì xià bù bì yīn cǐ jiā yí, dàn dāng qín xiū nèi zhèng, zì kě huí tiān. yù yòu zhuān míng shàng shū, wèi chén qián wèi rǔ nán tài shǒu, diǎn zhì chǔ yù, jí chǔ wáng yīng shì. dǎi xì zhì qiān yú rén, huò sǐ huò xǐ, qiè niàn dà yù yì qǐ, yuān lèi guò bàn, qiě bèi xǐ zhū tú, gǔ ròu fēn lí, gū hún bù sì, gèng wèi kě mǐn jīn yí yī qiè shè guī, juān chú gù jìn, néng shǐ sǐ shēng de suǒ, dāng bì shàng yà xiū xiáng! zhāng dì nǎi zhào lìng chǔ àn lián zuò, jí huái yáng shì qiān lèi, liú shù yuǎn fāng, jǐn kě huí lǐ, gòng jì dé sì bǎi yú jiā, xiāng shuài chēng sòng. huì jiē jiǔ quán tài shǒu duàn péng jié shū, bào chēng jìn jī chē shī, gōng jiāo hé chéng, zhǎn shǒu sān qiān bā bǎi jí, huò shēng kǒu sān qiān yú rén, běi xiōng nú hài tuì, chē shī fù jiàng. zhāng dì yuè bì, dāng rán xīn wèi, bù zài fā bīng, dàn jiāo hé chéng yǔ liǔ zhōng xiāng jìn, tóng zài chē shī qián tíng. duàn péng děng suǒ de shèng zhàng, zhǐ néng jiù chū guān chǒng, wèi huáng gù jí gěng gōng. shì zhí guān chǒng jī láo bìng mò, yè zhě wáng méng děng, yù yǐn bīng dōng guī, dú gěng gōng jūn lì fàn qiāng, shí zài jūn zhōng, gù qǐng yíng gōng tóng hái. zhū jiāng bù gǎn qián jìn, wéi gěi fàn qiāng bīng èr qiān rén, cóng shān běi rào xíng. tú cì yù zhe dà xuě, píng dì yuē gāo zhàng xǔ, hái kuī qiāng bù cí jiān xiǎn, dēng shān guò lǐng, chī jǐn xīn kǔ, fāng dé dào shū lè chéng. chéng zhōng yè wén bīng mǎ shēng, yí shì lǔ qí píng líng, dēng chéng fǔ kàn, hù xiāng jīng huā. fàn qiāng máng yáo hū dào: wǒ jiù shì fàn qiāng, hàn tíng qiǎn wǒ lái yíng xiào wèi lī! chéng shàng wén yán, shǐ huān hū wàn suì, kāi mén chū yíng, xiāng chí tì qì. yuè sù gōng yǔ jù guī, zhǐ qiè qīn lì èr shí liù rén, chū shū lè chéng, yú zhòng rèn tā táo shēng. gōng xíng wèi lǐ xǔ, hòu miàn chén tóu dà qǐ, lǔ qí lù xù zhuī zhì, dāng yóu gōng lǜ fàn qiāng děng, qiě zhàn qiě zǒu, jīng guò xǔ duō wēi xiǎn, cái shēng rù yù mén guān. qīn lì yǐ sǐ le yī bàn, zhǐ yú yī shí sān rén, tǒng shì yī lǚ chuān jué, kùn dùn bù kān. zhōng láng jiāng zhèng zhòng shǒu guān, nǎi wèi gōng děng jù tāng mù yù, bìng chū yì guān xiāng zèng, yī miàn shàng shū zòu chén gōng gōng lüè yún:
卻說永平十八年秋月,明帝患病不起,在東宮前殿告崩,享年四十八歲。遺詔無起寢廟,但在光烈皇后更衣別室,庋藏神主。光烈皇后,即陰皇后,見二十五回。前時所築壽陵,槨廣一丈二尺,長一丈五尺,不得逾限,萬年後只許掃地為祭,四時設奠,如有違命,當以擅議廟制加罪。故宮廷遵照遺言,未敢加飾。在位十八年,謹守建武制度,不稍逾越。外戚不得封侯干政,館陶公主系明帝女弟,為了求郎,明帝不許,惟賜錢千萬,並語群臣道:「郎官上應列宿,出宰百里,一或失人,民皆受殃,所以不便妄授呢!」群臣齊稱帝德,百姓亦安居樂業,共慶承平。不過明帝好尚刑名,察察為治,所有楚王英及淮陽王延獄案,牽累多人,未免冤濫。至如求書天竺,也覺多事,反啟邪說誣民的流弊,這也是美中不足,隱留遺憾哩!抑揚悉當。話休敘煩,且說太子炟已將冠,即日嗣位,是為章帝。奉葬先帝於顯節陵,廟號顯宗,諡曰孝明皇帝,尊馬皇后為皇太后。遷太尉趙熹為太傅;司空牟融為太尉,並錄尚書事;進蜀郡太守第五倫為司空。倫履歷已見前文,在蜀郡時,政簡刑清,為各郡最,故章帝擢自疏遠,俾列三公。忽由西域迭傳警報,乃是焉耆龜茲二國,連結北匈奴,攻沒都護陳睦。北匈奴亦出兵柳中城,圍攻漢校尉關寵。朝廷方有大喪,未遑發兵救急。車師亦為北匈奴所誘,叛漢附虜,與匈奴兵共攻疏勒城。校尉耿恭,督勵軍士,登陴拒守,好幾月不得解圍,儲粟已空,沒奈何煮鎧及弩,取食筋革。恭與士卒推誠相與,誓無貳志,所以眾雖飢疲,仍然死守。北單于知恭已困,必欲生降,因遣使招恭道:「如肯降我,當封為白屋王,妻以愛女!」恭佯為許諾,誘使登城,用手格斃,焚磔城上。北單于大怒,更益兵圍恭;恭再接再厲,堅守如故,一面遣使求援。柳中城亦危急萬分,再三乞救。有詔令公卿會議,司空第五倫謂嗣君初立,國事未定,不宜勞師遠征。似是而非。獨司徒鮑昱進議道:「今使人置身危地,急即相棄,外增寇焰,內喪忠臣,豈非大失?若使權時制宜,後來得無邊事,尚可自解;倘匈奴藐視朝廷,入塞為寇,陛下將如何使將?望彼效忠?況兩部兵只有數千,匈奴連兵圍攻,尚歷旬不下,可見他兵力有限,不難擊走。今誠使酒泉敦煌二太守,各率精騎二千人,多張旗幟,倍道兼行,出赴急難,臣料匈奴疲敝,必不敢當,大約四十日間,便可還軍入塞了!」章帝依議,乃使征西將軍耿秉,出屯酒泉,行太守事;即令酒泉太守段彭,與謁者王蒙皇甫提,調發張掖酒泉敦煌三郡人馬,及鄯善騎士,共得七千餘人,星夜赴援,終因道途遼遠,未能遽至。時已改歲,下詔以建初紀元。適值京師及兗豫徐三州,連月不雨,釀成旱災,章帝令發倉賑給,且下咨消災弭患的方法。校書郎楊終上疏,略謂近時北征匈奴,西開三十六國,百姓頻年服役,轉輸煩費,怨苦所積,郁為戾氣,請陛下速行罷兵,方足化戾成祥云云。司空第五倫,亦贊同終議,獨太尉牟融,與司徒鮑昱,上言征伐匈奴,屯戍西域,乃是先帝遺政,並非創行,古人有言,三年無改,方得為孝,陛下不必因此加疑,但當勤修內政,自可回天。昱又專名上書,謂臣前為汝南太守,典治楚獄,即楚王英事。逮系至千餘人,或死或徙,竊念大獄一起,冤累過半,且被徙諸徒,骨肉分離,孤魂不祀,更為可憫;今宜一切赦歸,蠲除錮禁,能使死生得所,當必上迓休祥!章帝乃詔令楚案連坐,及淮陽事牽累,流戍遠方,盡可回里,共計得四百餘家,相率稱頌。會接酒泉太守段彭捷書,報稱進擊車師,攻交河城,斬首三千八百級,獲生口三千餘人,北匈奴駭退,車師復降。章帝閱畢,當然心慰,不再發兵,但交河城與柳中相近,同在車師前庭。段彭等所得勝仗,只能救出關寵,未遑顧及耿恭。適值關寵積勞病歿,謁者王蒙等,欲引兵東歸,獨耿恭軍吏范羌,時在軍中,固請迎恭同還。諸將不敢前進,惟給范羌兵二千人,從山北繞行。途次遇着大雪,平地約高丈許,還虧羌不辭艱險,登山過嶺,吃盡辛苦,方得到疏勒城。城中夜聞兵馬聲,疑是虜騎憑陵,登城俯瞰,互相驚嘩。范羌忙遙呼道:「我就是范羌,漢廷遣我來迎校尉哩!」城上聞言,始歡呼萬歲,開門出迎,相持涕泣。越宿恭與俱歸,只挈親吏二十六人,出疏勒城,餘眾任他逃生。恭行未里許,後面塵頭大起,虜騎陸續追至,當由恭率范羌等,且戰且走,經過許多危險,才生入玉門關。親吏已死了一半,只餘一十三人,統是衣履穿決,困頓不堪。中郎將鄭眾守關,乃為恭等具湯沐浴,並出衣冠相贈,一面上疏奏陳恭功略云:
gěng gōng yǐ dān bīng gù shǒu gū chéng, dāng xiōng nú zhī chōng, duì shù wàn zhī zhòng, lián yuè yú nián, xīn lì kùn jǐn, záo shān wèi jǐng, zhǔ nǔ wèi liáng, chū yú wàn sǐ, wú yī shēng zhī wàng qián hòu shā shāng chǒu lǔ, shù qiān bǎi jì, zú quán zhōng yǒng, bù wèi dà hàn chǐ. gōng zhī jié yì, gǔ jīn wèi yǒu, yí méng xiǎn jué, yǐ lì jiāng shuài, bù shèng xìng shèn.
耿恭以單兵固守孤城,當匈奴之沖,對數萬之眾,連月逾年,心力困盡,鑿山為井,煮弩為糧,出於萬死,無一生之望;前後殺傷醜虜,數千百計,卒全忠勇,不為大漢恥。恭之節義,古今未有,宜蒙顯爵,以厲將帥,不勝幸甚。
zhāng dì dé zòu, shàng wèi dá fù, gōng yǐ chí rù luò yáng, sī tú bào yù, fù zòu gōng jié guò sū wǔ, yīng jiā jué shǎng. nǎi bài gōng wèi qí dū wèi, gōng sī mǎ shí xiū, wèi luò yáng shì chéng, zhāng fēng wèi yōng yíng sī mǎ, fàn qiāng wèi gòng chéng, yú jiǔ rén jiē bǔ shòu yǔ lín jūn jiāng. shǎng yì tài báo. gōng mǔ xiān mò, gōng zhuī xíng sàng zhì, yǒu zhào shǐ wǔ guān zhōng láng jiāng mǎ yán, jī cì niú jiǔ, quàn lìng shì fú, duó qíng jiù zhí. gōng jì tuì xián, nài hé bù xǔ zhuī fú? xún fù qiān gōng wèi zhǎng shuǐ xiào wèi, gōng zhǐ de shòu mìng, lì rèn qù qì. zhāng dì bù yù zài shì xī yù, zhào bà wù jǐ xiào wèi, jí dōu hù guān, zhào hái bān chāo. chāo shàng yù jū shū lè guó, fèng zhào jiāng guī, shū lè guó quán tǐ jīng huáng, bù zhī suǒ cuò. dū wèi lí yǎn liú tì dào: hàn shǐ qì wǒ, wǒ bì fù wèi guī zī suǒ miè, yǔ qí hòu rì sǐ wáng, bù rú jīn rì hún suí hàn shǐ, sòng yǔ dōng guī! shuō bà, jí yǐn dāo zì wěn. chāo suī rán bēi tàn, jiū yīn huáng mìng zài shēn, wèi gǎn chí liú, biàn qǐ xíng zhì yú zhì guó. guó zhōng wáng hóu yǐ xià, wén zhī chāo yuè jìng dōng guī, bìng jiē hào qì, gè bào chāo mǎ jiǎo, xiāng chí bù shě. chāo dà wèi gǎn dòng, liú fǔ yú zhì, yuè xún rì fù zhì shū lè. shū lè liǎng chéng, yǐ tóu xiáng guī zī, yǔ wèi tóu guó lián bīng bèi hàn. chāo lǜ lì shì zhǎn bǔ pàn tú, jī pò wèi tóu, shū lè shǐ dé fù ān. yú shì bài běn chén zhuàng, réng qǐng liú tún xī yù, zhāng dì cái shōu huí qián mìng, zhǔn chāo hòu yì, shì qiě màn biǎo. qiě shuō mǎ tài hòu píng sù qiān yì, cóng wèi jǔ mǔ jiā sī shì, yǒu suǒ gàn qǐng, jiù shì xiōng dì mǎ liào mǎ fáng mǎ guāng, suī dé tōng jí wèi guān, zhōng míng dì shì wèi cháng chāo qiān, liào zhǐ wèi hǔ bì zhōng láng, fáng yǔ guāng zhǐ wèi huáng mén láng. jí zhāng dì sì wèi, jí qiān liào wèi wèi wèi, fáng wèi zhōng láng jiāng, guāng wèi yuè qí xiào wèi. liào děng qīng shēn jiāo jié, guān gài zhū tú, zhēng xiāng qū fù. sī kōng dì wǔ lún kǒng hòu zú guò shèng, jiāng wèi guó huàn, yīn kàng shū shàng zòu dào:
章帝得奏,尚未答覆,恭已馳入洛陽,司徒鮑昱,復奏恭節過蘇武,應加爵賞。乃拜恭為騎都尉,恭司馬石修,為洛陽市丞,張封為雍營司馬,范羌為共丞,餘九人皆補授羽林軍將。賞亦太薄。恭母先歿,恭追行喪制,有詔使五官中郎將馬嚴,齎賜牛酒,勸令釋服,奪情就職。恭既退閒,奈何不許追服?尋復遷恭為長水校尉,恭只得受命,蒞任去訖。章帝不欲再事西域,詔罷戊己校尉,及都護官,召還班超。超尚寓居疏勒國,奉詔將歸,疏勒國全體驚惶,不知所措。都尉黎弇流涕道:「漢使棄我,我必復為龜茲所滅,與其後日死亡,不如今日魂隨漢使,送與東歸!」說罷,即引刀自刎。超雖然悲嘆,究因皇命在身,未敢遲留,便啟行至於置國。國中王侯以下,聞知超越境東歸,並皆號泣,各抱超馬腳,相持不舍。超大為感動,留撫於置,越旬日復至疏勒。疏勒兩城,已投降龜茲,與尉頭國連兵背漢。超率吏士斬捕叛徒,擊破尉頭,疏勒始得復安。於是拜本陳狀,仍請留屯西域,章帝才收回前命,准超後議,事且慢表。且說馬太后平素謙抑,從未舉母家私事,有所干請,就是兄弟馬廖馬防馬光,雖得通籍為官,終明帝世未嘗超遷,廖止為虎賁中郎,防與光止為黃門郎。及章帝嗣位,即遷廖為衛尉,防為中郎將,光為越騎校尉。廖等傾身交結,冠蓋諸徒,爭相趨附。司空第五倫恐後族過盛,將為國患,因抗疏上奏道:
chén wén zhōng bù yǐn huì, zhí bù bì hài, bù shèng yú juàn, mèi sǐ zì biǎo.
臣聞忠不隱諱,直不避害,不勝愚狷,昧死自表。
shū yuē: chén wú zuò wēi zuò fú, qí hài yú ér jiā, xiōng yú ér guó. chuán yuē: dài fū wú jìng wài zhī jiāo, shù xiū zhī kuì. jìn dài guāng liè huáng hòu, suī yǒu ài tiān zhì, ér zú shǐ yīn jiù guī guó, xǐ fèi yīn xìng bīn kè. qí hòu liáng dòu zhī jiā, hù yǒu fēi fǎ, míng dì jí wèi, jìng duō zhū zhī. zì shì luò zhōng wú fù quán qī, shū jì qǐng tuō, yī jiē duàn jué. yòu yù zhū qī yuē: kǔ shēn dài shì, bù rú wèi guó, dài pén wàng tiān, shì bù liǎng shī. chén cháng kè zhe wǔ zàng, shū zhū shēn dài.
《書》曰:「臣無作威作福,其害於而家,凶於而國。」《傳》曰:「大夫無境外之交,束脩之饋。」近代光烈皇后,雖友愛天至,而卒使陰就歸國,徙廢陰興賓客。其後梁竇之家,互有非法,明帝即位,竟多誅之。自是洛中無復權戚,書記請託,一皆斷絕。又諭諸戚曰:「苦身待士,不如為國,戴盆望天,事不兩施。」臣常刻著五臟,書諸紳帶。
ér jīn zhī yì zhě, fù yǐ mǎ shì wèi yán. qiè wén wèi wèi liào yǐ bù sān qiān pǐ, chéng mén xiào wèi fáng yǐ qián sān bǎi wàn, sī shàn sān fǔ yì guān, zhī yǔ bù zhī, mò bù bì gěi. yòu wén là rì yì yí qí zài luò zhōng zhě qián gè wǔ qiān. yuè qí xiào wèi guāng, là rì yòng yáng sān bǎi tóu, mǐ sì bǎi hú, ròu wǔ qiān jīn. chén yú yǐ wèi bù yīng jīng yì, huáng kǒng, bù gǎn bù yǐ wén. bì xià qíng Q yù Y hòu zhī, yì yí yǒu yǐ ān zhī! chén jīn yán cǐ, chéng yù shàng zhōng bì xià, xià quán hòu jiā, fú jì cái chá.
而今之議者,復以馬氏為言。竊聞衛尉廖以布三千匹,城門校尉防以錢三百萬,私贍三輔衣冠,知與不知,莫不畢給。又聞臘日亦遺其在雒中者錢各五千。越騎校尉光,臘日用羊三百頭,米四百斛,肉五千斤。臣愚以為不應經義,惶恐,不敢不以聞。陛下情Q欲Y厚之,亦宜有以安之!臣今言此,誠欲上忠陛下,下全後家,伏冀裁察。
shū rù bù bào, qiě yù jiā gěi zhū jiù fēng jué, dú mǎ tài hòu bù cóng. jiàn chū èr nián sì yuè, jiǔ hàn bù yǔ, yī bān chǎn fù quán qī de chén gōng, qiě zòu chēng bù fēng wài qī, zhì yǒu cǐ biàn wèi zhī tā cóng hé chù shuō qǐ. yǒu sī qǐng yuán zhào jiù diǎn, fēn fēng zhū jiù. zhāng dì jí yù yī yì, mǎ tài hòu réng jiān chí bù xǔ, qiě bān chì xiǎo yù dào:
疏入不報,且欲加給諸舅封爵,獨馬太后不從。建初二年四月,久旱不雨,一班諂附權戚的臣工,且奏稱不封外戚,致有此變;未知他從何處說起。有司請援照舊典,分封諸舅。章帝即欲依議,馬太后仍堅持不許,且頒敕曉諭道:
fán yán shì zhě, jiē yù mèi zhèn yǐ yāo fú ěr! yī yǔ dào zhe. xī wáng shì wǔ hóu, tóng rì jù fēng, huáng wù sì sāi, bù wén shù yǔ zhī yīng. jiàn qián hàn yǎn yì. fū wài qī guì shèng, xiān bù qīng fù, gù xiān dì fáng shèn jiù shì, bù lìng zài shū jī zhī wèi, yòu yán wǒ zi bù dāng yǔ xiān dì zi děng, jīn yǒu sī nài hé yù yǐ mǎ shì bǐ yīn shì hū? qiě yīn wèi wèi jí yīn xìng, xì yīn hòu xiōng dì. tiān xià chēng zhī, shěng zhōng yù zhě zhì mén, wèi cháng bù yì guān xiāng jiàn, cǐ qú bó yù zhī jìng yě! bó yù, chūn qiū shí wèi rén. xīn yáng hóu zhǐ yīn xìng dì jiù, céng fēng xīn yáng hóu. suī gāng qiáng, wēi shī lǐ fǎ, rán yǒu fāng lüè, jù dì tán lùn, yī zhāo wú shuāng. yuán lù zhēn hóu, zhǐ yīn xìng xiōng shí, céng fēng yuán lù hóu, mò shì yuē zhēn. yǒng měng chéng xìn. cǐ sān rén zhě, tiān xià xuǎn chén, qǐ kě jí zāi? shì mǎ shì bù dǎi yīn shì yuǎn yǐ! wú bù cái, sù yè lèi sī, cháng kǒng kuī xiān hòu zhī fǎ, yǒu máo fà zhī zuì, gù bù dàn lǚ yán, ér qīn shǔ yóu fàn zhī bù zhǐ, zhì sàng qǐ fén, yòu bù shí jué, shì wú yán zhī bù lì, ér ěr mù wèi zhī sāi yě! wú wèi tiān xià mǔ, ér shēn fú dà liàn, shí bù qiú gān, zuǒ yòu dàn zhe bó bù, wú xiāng xūn zhī shì zhě, yù yǐ shēn lǜ xià yě! yǐ wèi wài qīn jiàn zhī, dāng shāng xīn zì chì, dàn xiào yán tài hòu sù hǎo jiǎn ěr. qián guò zhuó lóng mén shàng, jiàn wài jiā wèn qǐ jū zhě, chē rú liú shuǐ, mǎ rú yóu lóng, cāng tóu yī lǜ gōu, lǐng xiù zhèng bái, gù shì yù zhě, bù jí yuǎn yǐ. gù bù jiā qiǎn nù, dàn jué suì yòng ér yǐ, jì yǐ mò kuì qí xīn, ér yóu xiè dài, wú yōu guó wàng jiā zhī lǜ. zhī chén mò ruò jūn, kuàng qīn shǔ hū? wú qǐ kě shàng fù xiān dì zhī zhǐ, xià kuī xiān rén zhī dé, zhòng xí xī jīng bài wáng zhī huò zāi? tè cǐ bù zhào yǐ wén.
凡言事者,皆欲媚朕以邀福耳!一語道着。昔王氏五侯,同日俱封,黃霧四塞,不聞澍雨之應。見《前漢演義》。夫外戚貴盛,鮮不傾覆,故先帝防慎舅氏,不令在樞機之位,又言我子不當與先帝子等,今有司奈何欲以馬氏比陰氏乎?且陰衛尉即陰興,系陰後兄弟。天下稱之,省中御者至門,未嘗不衣冠相見,此蘧伯玉之敬也!伯玉,春秋時衛人。新陽侯指陰興弟就,曾封新陽侯。雖剛強,微失理法,然有方略,據地談論,一朝無雙。原鹿貞侯,指陰興兄識,曾封原鹿侯,歿諡曰貞。勇猛誠信。此三人者,天下選臣,豈可及哉?是馬氏不逮陰氏遠矣!吾不才,夙夜累思,常恐虧先後之法,有毛髮之罪,故不憚屢言,而親屬尤犯之不止,治喪起墳,又不時覺,是吾言之不立,而耳目為之塞也!吾為天下母,而身服大練,食不求甘,左右但着帛布,無香熏之飾者,欲以身率下也!以為外親見之,當傷心自敕,但笑言太后素好儉耳。前過濯龍門上,見外家問起居者,車如流水,馬如游龍,蒼頭衣綠褠,領袖正白,顧視御者,不及遠矣。故不加譴怒,但絕歲用而已,冀以默愧其心,而猶懈怠,無憂國忘家之慮。知臣莫若君,況親屬乎?吾豈可上負先帝之旨,下虧先人之德,重襲西京敗亡之禍哉?特此布詔以聞。
zhè zhào chuán chū, qún chén zì bù gǎn fù yán. wéi zhāng dì lǎn zhe, bù shèng gǎn tàn, zài xiàng tài hòu miàn qǐng dào: hàn xìng yǐ hòu, jiù shì fēng hóu, yǔ zhū zi fēng wáng xiāng tóng, tài hòu yuán qiān dé xū zhōng, nài hé lìng chén dú bù jiā ēn sān jiù ne? qiě wèi wèi nián gāo, liǎng xiào wèi cháng yǒu jí bìng, rú huò bù huì, shǐ chén yí hèn wú qióng, jīn yí jí shí cè fēng, bù kě jī liú! mǎ tài hòu fǔ rán dào: wǒ qǐ bì yù shì qiān, shǐ dì ēn bù jí wài qī? dàn fǎn fù sī niàn, shí shǔ bù yīng jiā fēng. cóng qián dòu tài hòu yù fēng wáng huáng hòu xiōng, dòu tài hòu, jí wén dì hòu, wáng huáng hòu, jí jǐng dì hòu. chéng xiàng zhōu yà fū, shàng yán gāo zǔ jiù yuē, wú jūn gōng bù hóu jīn mǎ shì wú gōng guó jiā, zěn de yǔ yīn guō liǎng hòu, zuǒ hàn zhōng xìng, hù xiāng bǐ nǐ? shì kàn fù jiā guì zú, lù wèi chóng dié, pì rú mù zài jié shí, gēn bì shòu shāng, jué nán chí jiǔ. kuàng shì dài fū sī wàng hóu fēng, wú fēi wèi shàng fèng jì sì, xià tú wēn bǎo qǐ jiàn. jīn jì sì yǐ shòu dà guān cì gěi, yī shí gèng dāo yù fǔ yú zī, rú cǐ shàng xián bù zú, hái xiǎng gèng dé yī xiàn, qǐ fēi guò tān? wǒ yǐ shēn sī shú lǜ, jué wù jiā fēng, xìng wú duō yí! cóng lái rén zǐ jǐn xiào, ān qīn wèi shàng jīn lǚ zāo biàn yì, gǔ jià shù bèi, zhèng dāng rì xī yōu huáng, bù ān zuò wò, nài hé xiān yíng wài fēng, bì yù wéi fǎn cí mǔ kǔ zhōng? wǒ sù xìng gāng jí, yǒu xiōng zhōng qì, bù kě bù shùn! dài zhì yīn yáng diào hé, biān jìng qīng jìng, rán hòu zài xíng rǔ zhì, yě bù wèi chí, wǒ shù kě hán yí nòng sūn, bù zài yù wén zhèng shì le! yì zhèng cí yán, bù yì gōng tíng zhōng yǒu cǐ xián mǔ. zhāng dì tīng le, zhǐ hǎo fǔ shǒu shòu jiào, wěi wěi ér tuì. mǎ tài hòu yòu shǒu zhào sān fǔ, fán mǎ shì yīn qīn, rú yǒu zhǔ tuō jùn xiàn, gàn luàn lì zhì, lìng yǒu sī yī fǎ zòu wén. tài hòu mǔ lìn shì sàng zàng, zhú fén wēi gāo, tài hòu jí chuán yǔ dì xiōng, lì mìng jiǎn xuē. wài qīn yǒu yì xíng shàng wén, zhé wēn yán jiǎng miǎn, shǎng gěi lù wèi fǒu zé zhào rù jiā zé, bù jiǎ cí sè. tǎng huò chē fú huá měi, bù shǒu fǎ dù, jí chì guī tián lǐ, dù jué shǔ jí. yú shì nèi wài cóng huà, bèi fú rú yī, zhū qī zhèn kǒng, bù gǎn yú jiàn. yòu zài zhuó lóng yuán zhōng, zuǒ zhì zhī shì, yòu shè cán fáng, fēn pài gōng rén xué xí cán zhī tài hòu cháng qīn qù jiān shì, chì xiū nǚ gōng. yòu yǔ zhāng dì chén xī xiāng xù, tán lùn zhèng shì, bìng jiào shòu xiǎo wáng lùn yǔ jīng shū, yōng róng sù mù, shǐ zhōng bù dài. bèi lù hòu dé, kě zuò tóng shǐ zhī zhù.
這詔傳出,群臣自不敢復言。惟章帝覽着,不勝感嘆,再向太后面請道:「漢興以後,舅氏封侯,與諸子封王相同,太后原謙德虛衷,奈何令臣獨不加恩三舅呢?且衛尉年高,兩校尉常有疾病,如或不諱,使臣遺恨無窮,今宜及時冊封,不可稽留!」馬太后撫然道:「我豈必欲示謙,使帝恩不及外戚?但反覆思念,實屬不應加封。從前竇太后欲封王皇后兄,竇太后,即文帝後,王皇后,即景帝後。丞相周亞夫,上言高祖舊約,無軍功不侯;今馬氏無功國家,怎得與陰郭兩後,佐漢中興,互相比擬?試看富家貴族,祿位重迭,譬如木再結實,根必受傷,決難持久。況士大夫私望侯封,無非為上奉祭祀,下圖溫飽起見。今祭祀已受大官賜給,衣食更叨御府余資,如此尚嫌不足,還想更得一縣,豈非過貪?我已深思熟慮,決勿加封,幸毋多疑!從來人子盡孝,安親為上;今屢遭變異,谷價數倍,正當日夕憂惶,不安坐臥,奈何先營外封,必欲違反慈母苦衷?我素性剛急,有胸中氣,不可不順!待至陰陽調和,邊境清靜,然後再行汝志,也不為遲,我庶可含飴弄孫,不再預聞政事了!」義正詞嚴,不意宮廷中有此賢母。章帝聽了,只好俯首受教,唯唯而退。馬太后又手詔三輔,凡馬氏姻親,如有囑託郡縣,干亂吏治,令有司依法奏聞。太后母藺氏喪葬,築墳微高,太后即傳語弟兄,立命減削。外親有義行上聞,輒溫言獎勉,賞給祿位;否則召入加責,不假詞色。倘或車服華美,不守法度,即斥歸田裡,杜絕屬籍。於是內外從化,被服如一,諸戚震恐,不敢逾僭。又在濯龍園中,左置織室,右設蠶房,分派宮人學習蠶織;太后嘗親去監視,飭修女工。又與章帝晨夕相敘,談論政事,並教授小王《論語》經書,雍容肅穆,始終不怠。備錄後德,可作彤史之助。
zhì jiàn chū sān nián, cè lì guì rén dòu shì wèi huáng hòu. hòu wèi gù dà sī tú dòu róng céng sūn nǚ, zǔ míng mù, fù míng xūn, bìng jiāo dàn bù fǎ, zuò zuì miǎn guān. róng nián jìn bā shí nǎi mò, cì shì dài hóu, fù zèng shén hòu dú yīn zǐ sūn bù xiào, cháng lìng yè zhě jiān hù dòu jiā. sì yóu yè zhě hé mù fù zǐ, jū jiā yuàn wàng, nǎi lè lìng dòu shì jiā shǔ, gè guī fú fēng yuán jí. wéi xūn céng shàng dōng hǎi wáng qiáng nǚ cǐ yáng gōng zhǔ, xǔ dé liú zhù jīng shī. piān mù yòu lù yí jùn lì, luàn fǎ xià yù, yǔ zi xuān jù sǐ, xūn yì zuò zhū. wéi xūn dì jiā pō shàng xiū shì, cóng wèi wéi fǎ, nǎi shòu jué ān fēng hóu, shǐ fèng róng sì. xūn yí yǒu èr nǚ, mào jiē lì shū. nǚ mǔ dī yáng gōng zhǔ, cháng yōu jiā shǔ shuāi fèi, lǚ cì zhào wèn xiàng shì, xiáng kòu èr nǚ jí xiōng. xiàng shì jiàn le zhǎng nǚ, jù yán hòu dāng dà guì. nǚ nián liù suì, jí néng wèi shū, jiā rén jiē yǐ wèi qí. zhì jiàn chū èr nián, èr nǚ bìng xuǎn rù hòu gōng, fēng huán wù bìn, fēng zī yān rán, bìng qiě jǔ zhǐ yōu xián, bù tóng fán yàn. jiā suī zhōng luò, shàng bù tuō dà jiā fēng dù. zhāng dì yǐ wén nǚ yǒu cái sè, lǚ wèn fù mǔ, jí dé jiàn fāng róng, guǒ rán qīng chéng qīng guó, měi lì wú shuāng. dāng xià yǐn jiàn tài hòu, tài hòu yì bù jīn chēng shǎng, lìng yǎn xiāng kàn. shí gōng zhōng yǐ yǒu sòng liáng zhū guì rén, wèi zhāng dì suǒ chǒng ài zhì èr dòu nǚ rù gōng hòu, yā dào qún fāng, jū rán duó chǒng. zhǎng nǚ xìng yóu mǐn huì, qīng xīn chéng jiē, bù dàn néng qū chéng dì yì, zhí shǐ gōng tíng shàng xià, mò bù xiǎng wàng fēng cǎi, xiāng shuài chēng yáng. cì nián sān yuè, jìng dé lì wèi huáng hòu, nǚ dì yì shòu fēng guì rén. kě xī liǎng nǚ suī yǒu měi sè, què wèi yí nán, rù gōng chéng chǒng, shū yǐ liǎng nián yǒu yú, bù dé yī zi. wéi sòng guì rén yǐ yǒu yī nán, qǔ míng wèi qìng, zhāng dì jí yù lì chǔ, nǎi lì qìng wèi huáng tài zǐ. dòu huáng hòu wèi biàn zǔ náo, dàn xīn zhōng hěn shì yàng yàng, miǎn bù dé cóng cǐ xié xián le. mào měi zhě, xīn duō yīn dú, shì kàn xià wén zì zhī. huì yīn shāo dāng qiāng háo diān wú zi mí wú, lián jié zhū zhǒng, rù kòu jīn chéng, shā bài tài shǒu hǎo chóng zhào, shāo dāng qiāng, jiàn èr shí sì huí. zhuǎn kòu lǒng xī hàn yáng, shā lüè yóu shén. zhāng dì nǎi mìng mǎ fáng wèi chē qí jiāng jūn, lìng yǔ zhǎng shuǐ xiào wèi gěng gōng, diào jí bīng shì sān wàn rén, chū tǎo pàn qiāng. sī kōng dì wǔ lún wèi guì qī bù yí diǎn bīng, shàng shū jiàn zǔ, zhāng dì bù cóng. fáng jí shòu mìng zhuān zhēng, dà pò qiāng rén, zhǎn shǒu lǔ sì qiān duō míng, yú zhòng huò jiàng huò kuì wéi fēng yǎng zhǒng háo bù qiáo děng èr wàn yú rén, shàng tún zhù wàng diǎn gǔ, fù yú bù xià. fáng yòu yǔ gōng jìn jī, fù dé dà shèng, bù qiáo yì qióng cù qǐng jiàng. dāng xià lù bù gào jié, fèng zhào zhēng fáng hái dōu, liú gōng jiǎo fǔ yú zhǒng. gōng fù xuǎn yǒu zhǎn huò, shēng wēi yuǎn zhèn, suǒ yǒu zhòng qiāng shí sān zhǒng, yuē shù wàn rén, jiē yì gōng tóu chéng. xiān shì gōng chū lǒng xī, céng zòu chēng gù ān fēng hóu dòu róng, qián zài xī zhōu, shén dé qiāng hú fù xīn, zi gù fù jī bái shān, gōng guān sān jūn, yí shǐ tā zhèn fǔ hé xī chē qí jiāng jūn mǎ fáng, bù fáng tún jūn hàn yáng, jiè shì wēi zhòng. zhè yě shì wèi fáng huà cè, miǎn tā yuǎn láo, nǎ zhī fáng fǎn hèn gōng jiàn yǐn tā rén, duó tā quán wēi, yīn cǐ fèng zhào hái dōu, jí sǒu lìng jiān yíng yè zhě lǐ tán, hé gōng bù yōu jūn shì, bèi zhào yuàn wàng. zhāng dì bù chá zhēn wěi, fǎn jiāng yǒu gōng wú zuì de gěng xiào wèi, yán zhǐ cuī guī, jù lìng xià yù jiǎo xìng dé miǎn sǐ zuì, chǐ zhí huí lǐ, yǐn hèn ér zhōng. hàn dài gōng chén, bì jìng kè bó. mǎ fáng jìng dé chěng zhì, quán yàn yù zhāng. dào le jiàn chū sì nián, hǎi nèi fēng rěn, sì jìng qīng píng, yǒu sī fù qǐng jiā fēng zhū jiù, zhāng dì suì fēng fáng wèi yǐng yáng hóu, liào wèi shùn yáng hóu, guāng wèi xǔ hóu. mǎ tài hòu wèi zēng yù wén, jí fēng cè yǐ xià, cái dé zhī xiǎo, bù yóu de kuì rán dào: wǒ shǎo zhuàng shí, dàn yuàn chuí míng zhú bó, zhì bù gù mìng jīn nián yǐ chuí lǎo, shàng jǐn shǒu gǔ xùn, jiè zhī zài dé, suǒ yǐ rì yè tì lì, sī zì jiàng sǔn, jū bù qiú ān, shí bù niàn bǎo, zhǎng qī bù fù xiān dì, cái yì xiōng dì, gòng bǎo jiǔ ān. piān piān lǎo zhì bù cóng, lìng rén xī xū, jiù shǐ bǎi nián yǐ hòu, yě jué dé jī hèn wú qióng le! liào fáng guāng děng wén tài hòu yán, nǎi shàng shū ràng yì, yuàn jiù guān nèi hóu. zhāng dì bù xǔ, shǐ miǎn shòu hóu fēng, tuì wèi jiù dì. shì nián tài hòu qǐn jí, bù xìn wū zhù xiǎo yī, jiè jué dǎo sì, wèi jǐ jìng bēng, zūn shì wèi míng dé huáng hòu, hé zàng xiǎn jié líng. xiǎo zi yǒu shī zàn dào:
至建初三年,冊立貴人竇氏為皇后。後為故大司徒竇融曾孫女,祖名穆,父名勛,並驕誕不法,坐罪免官。融年近八十乃歿,賜諡戴侯,賻贈甚厚;獨因子孫不肖,嘗令謁者監護竇家。嗣由謁者劾穆父子,居家怨望,乃勒令竇氏家屬,各歸扶風原籍。惟勛曾尚東海王強女泚陽公主,許得留住京師。偏穆又賂遺郡吏,亂法下獄,與子宣俱死,勛亦坐誅。惟勛弟嘉頗尚修飾,從未違法,乃授爵安豐侯,使奉融祀。勛遺有二女,貌皆麗姝。女母鞮陽公主,常憂家屬衰廢,屢次召問相士,詳叩二女吉凶。相士見了長女,俱言後當大貴。女年六歲,即能為書,家人皆以為奇。至建初二年,二女並選入後宮,風鬟霧鬢,丰姿嫣然,並且舉止幽嫻,不同凡艷。家雖中落,尚不脫大家風度。章帝已聞女有才色,屢問傅母,及得見芳容,果然傾城傾國,美麗無雙。當下引見太后,太后亦不禁稱賞,另眼相看。時宮中已有宋梁諸貴人,為章帝所寵愛;至二竇女入宮後,壓倒群芳,居然奪寵。長女性尤敏慧,傾心承接,不但能曲承帝意,直使宮廷上下,莫不想望丰采,相率稱揚。次年三月,竟得立為皇后,女弟亦受封貴人。可惜兩女雖有美色,卻未宜男,入宮承寵,倏已兩年有餘,不得一子。惟宋貴人已有一男,取名為慶,章帝急欲立儲,乃立慶為皇太子。竇皇后未便阻撓,但心中很是怏怏,免不得從此挾嫌了。貌美者,心多陰毒,試看下文自知。會因燒當羌豪滇吾子迷吾,連結諸種,入寇金城,殺敗太守郝崇詔,燒當羌,見二十四回。轉寇隴西漢陽,殺掠尤甚。章帝乃命馬防為車騎將軍,令與長水校尉耿恭,調集兵士三萬人,出討叛羌。司空第五倫謂貴戚不宜典兵,上書諫阻,章帝不從。防即受命專征,大破羌人,斬首虜四千多名,餘眾或降或潰;惟封養種豪布橋等二萬餘人,尚屯駐望典谷,負嵎不下。防又與恭進擊,復得大勝,布橋亦窮蹙請降。當下露布告捷,奉詔征防還都,留恭剿撫余種。恭複選有斬獲,聲威遠震,所有眾羌十三種,約數萬人,皆詣恭投誠。先是恭出隴西,曾奏稱故安豐侯竇融,前在西州,甚得羌胡腹心,子固復擊白山,功冠三軍,宜使他鎮撫河西;車騎將軍馬防,不妨屯軍漢陽,借示威重。這也是為防劃策,免他遠勞,哪知防反恨恭薦引他人,奪他權威,因此奉詔還都,即嗾令監營謁者李譚,劾恭不憂軍事,被詔怨望。章帝不察真偽,反將有功無罪的耿校尉,嚴旨催歸,遽令下獄;僥倖得免死罪,褫職回里,飲恨而終。漢待功臣,畢竟刻薄。馬防竟得逞志,權焰愈張。到了建初四年,海內豐稔,四境清平,有司復請加封諸舅,章帝遂封防為潁陽侯,廖為順陽侯,光為許侯。馬太后未曾豫聞,及封冊已下,才得知曉,不由的喟然道:「我少壯時,但願垂名竹帛,志不顧命;今年已垂老,尚謹守古訓,戒之在得,所以日夜惕厲,思自降損,居不求安,食不念飽,長期不負先帝,裁抑兄弟,共保久安。偏偏老志不從,令人唏噓,就使百年以後,也覺得齎恨無窮了!」廖防光等聞太后言,乃上書讓邑,願就關內侯。章帝不許,始勉受侯封,退位就第。是年太后寢疾,不信巫祝小醫,戒絕禱祀,未幾竟崩,尊諡為明德皇后,合葬顯節陵。小子有詩讚道:
jiǎn jié gāo fēng yǐ zú qīn, qiān zūn gèng jiàn dé shēn shěn
儉節高風已足欽,謙尊更見德深沈;
dōng dōu mǔ fàn néng cháng zài, guó bǐng hé yóu shǔ fù rén.
東都母範能常在,國柄何由屬婦壬。
míng dé tài hòu zàng hòu, zhāng dì gù jí sī ēn, jiā fēng shēng mǔ. yù zhī fēng diǎn rú hé, dài zhì xià huí zài biǎo.
明德太后葬後,章帝顧及私恩,加封生母。欲知封典如何,待至下回再表。
gěng gōng yǐ gū jūn chū tún sài wài, bù xià lì shì, bù guò shù qiān, lèi yīng qiáng lǔ zhī kǒu, néng zhàn néng shǒu, bǎi zhé bù náo, cǐ chéng wèi dōng hàn liáng jiāng, fēi rén kě jí. wèi zhāng dì jì, zhèng yí jí xuǎn dà yuán, bá gōng chū wéi nǎi duàn péng děng dì jiù guān chǒng, bù jiù gěng gōng, wēi fàn qiāng, gōng zhī bù zāo xiàn méi zhě jǐn yǐ. zhì zhèng zhòng bào yù, xiāng jì shàng qǐng, yóu dì bài gōng wèi qí dū wèi, wèi jiù hóu fēng ér yú mǎ shì sī qī, bì yù yǔ zhī jué shǎng, hé qí sī ér wàng gōng, bù gù dà jú yé? mǎ tài hòu qiān yì wèi huái, shǐ zhōng bù yù jiā fēng xiōng dì, guān qí yīn qín jiào huì, yǔ yǔ chū zì zhì chéng, bù dì wèi huáng shì jì, yì yì wèi mǔ jiā jì. ér zhāng dì zhōng wéi cí xùn, zhì yí zhǎng hèn zhī tàn, shèn qiě xìn mǎ fáng zhī chán jiān, qū sǐ gěng gōng, zhāng dì qí yì yǒu cán wèi zi yǒu kuì wèi jūn yǐ hū? ér míng dé mǎ hòu, zé gù zú qiān gǔ yǐ!
耿恭以孤軍出屯塞外,部下吏士,不過數千,累攖強虜之口,能戰能守,百折不撓,此誠為東漢良將,非人可及。為章帝計,正宜亟選大員,拔恭出圍;乃段彭等第救關寵,不救耿恭,微范羌,恭之不遭陷沒者僅矣。至鄭眾鮑昱,相繼上請,猶第拜恭為騎都尉,未就侯封;而於馬氏私戚,必欲與之爵賞,何其私而忘公,不顧大局耶?馬太后謙抑為懷,始終不欲加封兄弟,觀其殷勤教誨,語語出自至誠,不第為皇室計,抑亦為母家計。而章帝終違慈訓,致貽長恨之嘆,甚且信馬防之讒間,屈死耿恭,章帝其亦有慚為子、有愧為君矣乎?而明德馬後,則固足千古矣!