jūn shí zhī shí, wǔ quán zhī míng, shí zhòng bǎi èr shí jīn. hòu rén yǐ yī hú wèi yī shí, zì hàn yǐ rú cǐ, yǐn jiǔ yī shí bù luàn shì yě. wǎn jué gōng nǔ, gǔ rén yǐ jūn shí lǜ zhī. jīn rén nǎi yǐ jīng mǐ yī hú zhī zhòng wèi yī shí. fán shí zhě, yǐ jiǔ shí èr jīn bàn wèi fǎ, nǎi hàn chèng sān bǎi sì shí yī jīn yě. jīn zhī wǔ zú jué nǔ, yǒu jí jiǔ shí zhě, jì qí lì nǎi gǔ zhī èr shí wǔ shí, bǐ wèi zhī wǔ zú, rén dāng èr rén yǒu yú gōng yǒu wǎn sān shí zhě, nǎi gǔ zhī sān shí sì jūn, bǐ yán gāo zhī gōng, rén dāng wǔ rén yǒu yú. cǐ jiē jìn suì jiào yǎng suǒ chéng. yǐ zhì jī cì chí shè, jiē jǐn yí xià zhī shù qì zhàng kǎi zhòu, jí jīn gǔ zhī gōng qiǎo. wǔ bèi zhī shèng, qián shì wèi yǒu qí bǐ.
鈞石之石,五權之名,石重百二十斤。後人以一斛為一石,自漢已如此,「飲酒一石不亂」是也。挽蹶弓弩,古人以鈞石率之。今人乃以粳米一斛之重為一石。凡石者,以九十二斤半為法,乃漢秤三百四十一斤也。今之武卒蹶弩,有及九石者,計其力乃古之二十五石,比魏之武卒,人當二人有餘;弓有挽三石者,乃古之三十四鈞,比顏高之弓,人當五人有餘。此皆近歳教養所成。以至擊刺馳射,皆盡夷夏之術;器仗鎧胄,極今古之工巧。武備之盛,前世未有其比。
yáng suì zhào wù jiē dào, zhōng jiān yǒu ài gù yě. suàn jiā wèi zhī gé shù. rú rén yáo lǔ, niè wèi zhī ài gù yě. ruò yuān fēi kōng zhōng, qí yǐng suí yuān ér yí, huò zhōng jiān wèi chuāng xì suǒ shù, zé yǐng yǔ yuān suì xiāng wéi, yuān dōng zé yǐng xī, yuān xī zé yǐng dōng. yòu rú chuāng xì zhōng lóu tǎ zhī yǐng, zhōng jiān wèi chuāng suǒ shù, yì jiē dǎo chuí, yǔ yáng suì yī yě. yáng suì miàn wā, yǐ yī zhǐ pò ér zhào zhī zé zhèng jiàn yuǎn zé wú suǒ jiàn guò cǐ suì dào. qí wú suǒ jiàn chù, zhèng rú chuāng xì lǔ niè yāo gǔ ài zhī, běn mò xiāng gé, suì chéng yáo lǔ zhī shì. gù jǔ shǒu zé yǐng yù xià, xià shǒu zé yǐng yù shàng, cǐ qí kě jiàn. yáng suì miàn wā, xiàng rì zhào zhī, guāng jiē jù xiàng nèi. lí jìng yī èr cùn, guāng jù wèi yī diǎn, dà rú má shū, zhe wù zé huǒ fā, cǐ zé yāo gǔ zuì xì chù yě. qǐ tè wù wèi rán, rén yì rú shì, zhōng jiān bù wèi wù ài zhě xiān yǐ. xiǎo zé lì hài xiāng yì, shì fēi xiāng fǎn dà zé yǐ yǐ wèi wù, yǐ wù wèi yǐ. bù qiú qù ài, ér yù jiàn bù diān dào, nán yǐ zāi! yǒu yáng zá zǔ wèi hǎi fān zé tǎ yǐng dào, cǐ wàng shuō yě. yǐng rù chuāng xì zé dào, nǎi qí cháng lǐ.
陽燧照物皆倒,中間有礙故也。算家謂之「格術」。如人搖櫓,臬為之礙故也。若鳶飛空中,其影隨鳶而移,或中間為窗隙所束,則影與鳶遂相違,鳶東則影西,鳶西則影東。又如窗隙中樓塔之影,中間為窗所束,亦皆倒垂,與陽燧一也。陽燧面窪,以一指迫而照之則正;漸遠則無所見;過此遂倒。其無所見處,正如窗隙、櫓臬、腰鼓礙之,本末相格,遂成搖櫓之勢。故舉手則影愈下,下手則影愈上,此其可見。陽燧面窪,向日照之,光皆聚向內。離鏡一、二寸,光聚為一點,大如麻菽,著物則火發,此則腰鼓最細處也。豈特物為然,人亦如是,中間不為物礙者鮮矣。小則利害相易,是非相反;大則以已為物,以物為已。不求去礙,而欲見不顛倒,難矣哉!《酉陽雜俎》謂「海翻則塔影倒」,此妄說也。影入窗隙則倒,乃其常理。
xiān rú yǐ rì shí zhèng yáng zhī yuè zhǐ wèi sì yuè, bù rán yě. zhèng yáng nǎi liǎng shì, zhèng wèi sì yuè, yáng wèi shí yuè. rì yuè yáng zhǐ shì yě. shī yǒu zhēng yuè fán shuāng shí yuè zhī jiāo, shuò yuè xīn mǎo. rì yǒu shí zhī, yì kǒng zhī chǒu èr zhě, cǐ xiān wáng suǒ è yě. gài sì yuè chún yáng, bù yù wèi yīn suǒ qīn shí yuè chún yīn, bù yù guò ér gàn yáng yě.
先儒以日食正陽之月止謂四月,不然也。正、陽乃兩事,正謂四月,陽謂十月。日月陽止是也。《詩》有「正月繁霜」;「十月之交,朔月辛卯。日有食之,亦孔之丑」二者,此先王所惡也。蓋四月純陽,不欲為陰所侵;十月純陰,不欲過而干陽也。
yú wèi sàng fú hòu chuán, shū chéng, xī níng zhōng yù zhòng dìng wǔ fú chì, ér yú yù tǎo lùn. léi zhèng zhī qián, què miù gù duō, qí jiān gāo zǔ yuǎn sūn yī shì, yóu wèi wú yì. sàng fú dàn yǒu zēng zǔ qí shuāi liù yuè, yuǎn céng sī má sān yuè, ér wú gāo zǔ yuǎn sūn fú. xiān rú jiē yǐ wèi fú tóng zēng zǔ céng sūn, gù bù yán kě tuī ér zhī, huò yuē jīng zhī suǒ bù yán zé bù fú, jiē bù rán yě. céng, zhòng yě. yóu zǔ ér shàng zhě, jiē zēng zǔ yě yóu sūn ér xià zhě, jiē céng sūn yě: suī bǎi shì kě yě. gǒu yǒu xiāng dǎi zhě, zé bì wèi fú sàng sān yuè. gù suī chéng wáng zhī yú hòu jì, yì chēng céng sūn. ér jì lǐ zhù wén, wú yuǎn jìn jiē yuē céng sūn. lǐ suǒ wèi yǐ wǔ wèi jiǔ zhě, wèi bàng qīn zhī shā yě. shàng shā xià shā zhì yú jiǔ, bàng shā zhì yú sì, ér jiē wèi zhī zú. zú kūn dì fù mǔ zú zǔ fù mǔ zú zēng zǔ fù mǔ. guò cǐ zé fēi qí zú yě. fēi qí zú, zé wèi zhī wú fú. wéi zhèng tǒng bù yǐ zú míng, zé shì wú jué dào yě.
余為《喪服後傳》,書成,熙寧中欲重定五服敕,而余預討論。雷、鄭之前,闕謬固多,其間高祖遠孫一事,尤為無義。《喪服》但有曾祖齊衰六月,遠曾緦麻三月,而無高祖遠孫服。先儒皆以謂「服同曾祖曾孫,故不言可推而知」,或曰「經之所不言則不服」,皆不然也。曾,重也。由祖而上者,皆曾祖也;由孫而下者,皆曾孫也:雖百世可也。苟有相逮者,則必為服喪三月。故雖成王之於后稷,亦稱曾孫。而祭禮祝文,無遠近皆曰曾孫。《禮》所謂「以五為九」者,謂傍親之殺也。上殺、下殺至於九,傍殺至於四,而皆謂之族。族昆弟父母、族祖父母、族曾祖父母。過此則非其族也。非其族,則為之無服。唯正統不以族名,則是無絕道也。
shuǐ yǐ zhāng míng luò míng zhě zuì duō, jīn lüè jǔ shù chù: zhào jìn zhī jiān yǒu qīng zhāng zhuó zhāng, dāng yáng yǒu zhāng shuǐ, gàn shàng yǒu zhāng shuǐ, zhāng jùn yǒu zhāng jiāng, zhāng zhōu yǒu zhāng pǔ, bó zhōu yǒu zhāng shuǐ, ān zhōu yǒu zhāng shuǐ. luò zhōng yǒu luò shuǐ, běi dì jùn yǒu luò shuǐ, shā xiàn yǒu luò shuǐ. cǐ gài jǔ yī èr ěr, qí xiáng bù néng jù zài. yú kǎo qí yì, nǎi qīng zhuó xiāng róu zhě wèi zhāng. zhāng zhě, wén yě, bié yě. zhāng wèi liǎng wù xiāng hé, yǒu wén zhāng, qiě kě bié yě. qīng zhāng zhuó zhāng, hé yú shàng dǎng. dāng yáng jí jǔ zhāng hé liú, gàn shàng jí zhāng gàn hé liú, zhāng zhōu yú wèi zēng mù jiàn, zhāng jùn jí xī jiāng hé liú, bó zhāng zé zhāng wō hé liú, yún mèng zé zhāng yún hé liú. cǐ shù chù jiē qīng zhuó hé liú, sè lǐ rú dì dōng, shù shí lǐ fāng hùn. rú zhāng yì cóng zhāng, zhāng, wáng zhī zuǒ yòu zhī chén suǒ zhí, shī yún: jì jì pì wáng, zuǒ yòu qù zhī. jì jì pì wáng, zuǒ yòu fèng zhāng. zhāng, guī zhī bàn tǐ yě. hé zhī zé chéng guī. wáng zuǒ yòu zhī chén, hé tǐ yī xīn, qù hū wáng zhě yě. yòu zhū hóu yǐ pìn nǚ, qǔ qí pàn hé yě. yǒu shì yú shān chuān, yǐ qí shā zōng miào lǐ zhī bàn yě. yòu yá zhāng yǐ qǐ jūn lǚ, xiān rú wèi yǒu chú yá zhī shì yú shàn cè, bù rán yě. yá zhāng, pàn hé zhī qì yě, dāng yú hé chù wèi yá, rú jīn zhī hé qì. yá zhāng, mǔ qì yě, yǐ qǐ jūn lǚ, zé qí pìn yí zài jūn zhōng, jí hǔ fú zhī fǎ yě. luò yǔ luò tóng yì, wèi shuǐ zì shàng ér xià, yǒu tóu liú chù. jīn féi shuǐ tuó shuǐ, tiān xià yì duō, xiān rú jiē zì yǒu jiě.
水以漳名、洛名者最多,今略舉數處:趙、晉之間有清漳、濁漳,當陽有漳水,灨上有漳水,鄣郡有漳江,漳州有漳浦,亳州有漳水,安州有漳水。洛中有洛水,北地郡有洛水,沙縣有洛水。此概舉一二耳,其詳不能具載。余考其義,乃清濁相蹂者為漳。章者,文也,別也。漳謂兩物相合,有文章,且可別也。清漳、濁漳,合於上黨。當陽即沮、漳合流,贛上即漳、灨合流,漳州余未曾目見,鄣郡即西江合流,亳、漳則漳、渦合流,雲夢則漳、鄖合流。此數處皆清濁合流,色理如螮蝀,數十里方混。如璋亦從章,璋,王之左右之臣所執,《詩》云:「濟濟辟王,左右趣之。濟濟辟王,左右奉璋。」璋,圭之半體也。合之則成圭。王左右之臣,合體一心,趣乎王者也。又諸侯以聘女,取其判合也。有事於山川,以其殺宗廟禮之半也。又牙璋以起軍旅,先儒謂「有鉏牙之飾於剡側」,不然也。牙璋,判合之器也,當於合處為牙,如今之合契。牙璋,牡契也,以起軍旅,則其牝宜在軍中,即虎符之法也。洛與落同義,謂水自上而下,有投流處。今淝水、沱水,天下亦多,先儒皆自有解。
jiě zhōu yán zé, fāng bǎi èr shí lǐ. jiǔ yǔ, sì shān zhī shuǐ xī zhù qí zhōng, wèi cháng yì dà hàn wèi cháng hé. lǔ sè zhèng chì, zài bǎn quán zhī xià, lǐ sú wèi zhī chī yóu xuè. wéi zhōng jiān yǒu yī quán, nǎi shì gān quán, dé cǐ shuǐ rán hòu kě yǐ jù rén. qí běi yǒu yáo shāo yīn xiāo shuǐ, yī wèi zhī wū xián hé. dà lǔ zhī shuǐ, bù dé gān quán hé zhī, bù néng chéng yán. wéi wū xián shuǐ rù, zé yán bù fù jié, gù rén wèi zhī wú xián hé, wèi yán zé zhī huàn, zhú dà dī yǐ fáng zhī, shén yú bèi kòu dào. yuán qí lǐ, gài wū xián nǎi zhuó shuǐ, rù lǔ zhōng, zé yū diàn lǔ mài, yán suì bù chéng, fēi yǒu tā yì yě.
解州鹽澤,方百二十里。久雨,四山之水悉注其中,未嘗溢;大旱未嘗涸。鹵色正赤,在版泉之下,俚俗謂之「蚩尤血」。唯中間有一泉,乃是甘泉,得此水然後可以聚人。其北有堯梢音消水,一謂之巫咸河。大鹵之水,不得甘泉和之,不能成鹽。唯巫鹹水入,則鹽不復結,故人謂之「無咸河」,為鹽澤之患,築大堤以防之,甚於備寇盜。原其理,蓋巫咸乃濁水,入鹵中,則淤淀鹵脈,鹽遂不成,非有他異也。
zhuāng zi yún: chéng shēng mǎ. cháng guān wén zì zhù: qín rén wèi bào yuē chéng. yú zhì yán zhōu, rén zhì jīn wèi hǔ bào wèi chéng, gài yán chóng yě. fāng yán rú cǐ, yì yì jiù sú yě.
《莊子》云:「程生馬。」嘗觀《文字注》:「秦人謂豹曰程。」余至延州,人至今謂虎豹為「程」,蓋言「蟲」也。方言如此,抑亦舊俗也。
táng liù diǎn shù wǔ xíng, yǒu lù mìng yì mǎ bàn hé zhī mù. rén duō bù xiǎo bàn hé zhī yì. yú zài fū yán, jiàn ān nán xíng yíng zhū jiāng yuè bīng mǎ jí, yǒu chēng guò fàn hé sǔn shī. wèn qí hé wèi fàn hé? nǎi yuè rén wèi nào shā wèi fàn hé, běi rén wèi zhī huó shā. yú cháng guò wú dìng hé, dù huó shā, rén mǎ lǚ zhī, bǎi bù zhī wài jiē dòng, hòng hòng rán rú rén xíng mù shàng. qí xià zú chù suī shén jiān, ruò yù qí yī xiàn, zé rén mǎ juē chē, yīng shí jiē méi, zhì yǒu shù bǎi rén píng xiàn wú jié yí zhě. huò wèi: cǐ jí liú shā yě. yòu wèi: shā suí fēng liú, wèi zhī liú shā. bàn, zì shū yì zuò ní. pú làn fǎn. àn gǔ wén, ní, shēn ní yě. běn shū yǒu bàn hé zhě, gài wèi xiàn yùn, rú jīn zhī kōng wáng yě.
《唐六典》述五行,有祿命、驛馬、湴河之目。人多不曉湴河之義。余在鄜延,見安南行營諸將閱兵馬藉,有稱「過范河損失」。問其何謂「范何」?乃越人謂淖沙為「范河」,北人謂之「活沙」。余嘗過無定河,度活沙,人馬履之,百步之外皆動,澒澒然如人行幕上。其下足處雖甚堅,若遇其一陷,則人馬蹻車,應時皆沒,至有數百人平陷無孑遺者。或謂:此即流沙也。又謂:沙隨風流,謂之流沙。湴,字書亦作「埿」。蒲濫反。按古文,埿,深泥也。本書有湴河者,蓋謂陷運,如今之「空亡」也。
gǔ rén cáng shū pì dù yòng yún. yún, xiāng cǎo yě, jīn rén wèi zhī qī lǐ xiāng zhě shì yě. yè lèi wān dòu, zuò xiǎo cóng shēng, qí yè jí fēn xiāng, qiū jiān yè jiān wēi bái rú fěn wū, pì dù shū yàn. nán rén cǎi zhì xí xià, néng qù zǎo shī. yú pàn zhāo wén guǎn shí, céng dé shù zhū yú lù gōng jiā, yí zhí mì gé hòu, jīn bù fù yǒu cún zhě. xiāng cǎo zhī lèi, dà shuài duō yì míng, suǒ wèi lán sūn, sūn, jí jīn chāng pú shì yě huì, jīn líng líng xiāng shì yě chén, jīn bái zhǐ shì yě.
古人藏書辟蠹用芸。芸,香草也,今人謂之七里香者是也。葉類豌豆,作小叢生,其葉極芬香,秋間葉間微白如粉污,辟蠹殊驗。南人采置席下,能去蚤虱。余判昭文館時,曾得數株於潞公家,移植秘閣後,今不復有存者。香草之類,大率多異名,所謂蘭蓀,蓀,即今菖蒲是也;蕙,今零陵香是也;茞,今白芷是也。
jì lǐ yǒu xīng xún shú sān xiàn. jiù shuō yǐ wèi xīng xún bèi tài gǔ zhōng gǔ zhī lǐ, yú yǐ wèi bù rán. xiān wáng zhī yú sǐ zhě, yǐ wèi zhī wú zhī zé bù rén, yǐ zhī wèi yǒu zhī zé bù zhì. jiàn kě shí zhī shú, suǒ yǐ wèi rén bù kě shí zhī xīng xún, suǒ yǐ wèi zhì. yòu yī shuō, xīng xún yǐ guǐ dào jiē zhī, kuì shí yǐ rén dào jiē zhī, zhì yí yě. huò wèi guǐ shén shì xīng xún, cǐ suī chū yú yì shuō, shèng rén zhī guǐ shén zhī qíng zhuàng, huò yǒu cǐ lǐ, wèi kě zhì jié.
祭禮有腥、燖、熟三獻。舊說以謂腥、燖備太古、中古之禮,余以為不然。先王之於死者,以為之無知則不仁,以之為有知則不智。薦可食之熟,所以為仁;不可食之腥、燖,所以為智。又一說,腥、燖以鬼道接之,饋食以人道接之,致疑也。或謂鬼神嗜腥、燖,此雖出於異說,聖人知鬼神之情狀,或有此理,未可致詰。
shì yǐ xuán wèi qiǎn hēi sè, mén wèi zhě yù, jiē bù rán yě. xuán nǎi chì hēi sè, yàn yǔ shì yě, gù wèi zhī xuán niǎo. xī níng zhōng, jīng shī guì rén qī lǐ, duō yī shēn zǐ sè. wèi zhī hēi zǐ, yǔ zào xiāng luàn, jǐ bù kě fēn, nǎi suǒ wèi xuán yě. mén. zhě sè yě. cuì yī rú mén yīn mén. jì zhī mén sè zhě wèi zhī méi. méi zì yīn mén, yǐ qí sè mìng zhī yě. shī: yǒu méi yǒu qǐ. jīn qín rén yīn mí, shēng zhī é yě. méi sè zài zhū huáng zhī jiān, sì hū zhě, jí guāng yíng, jū zhī càn, zé yì yì rú chì zhū. cǐ zì shì yī sè, shì zhě fēi zhě. gài suǒ wèi mén, sè míng yě, ér cóng yù, yǐ qí zhě ér zé, gù yǐ yù zhī yě. yóu biǎn yǐ sè míng ér cóng niǎo, yǐ niǎo sè yù zhī yě.
世以玄為淺黑色,璊為赭玉,皆不然也。玄乃赤黑色,燕羽是也,故謂之玄鳥。熙寧中,京師貴人戚里,多衣深紫色。謂之黑紫,與皂相亂,幾不可分,乃所謂玄也。璊。赭色也。「毳衣如璊」;音門。稷之璊色者謂之穈。穈字音門,以其色命之也。《詩》:「有穈有芑。」今秦人音糜,聲之訛也。穈色在朱黃之間,似乎赭,極光瑩,掬之粲,澤熠熠如赤珠。此自是一色,似赭非赭。蓋所謂璊,色名也,而從玉,以其赭而澤,故以諭之也。猶鴘以色名而從鳥,以鳥色諭之也。
shì jiān duàn tiě suǒ wèi gāng tiě zhě, yòng róu tiě qū pán zhī, nǎi yǐ shēng tiě xiàn qí jiān, ní fēng liàn zhī, duàn lìng xiāng rù, wèi zhī tuán gāng, yì wèi zhī guàn gāng. cǐ nǎi wěi gāng ěr, zàn jiǎ shēng tiě yǐ wèi jiān, èr sān liàn zé shēng tiě zì shú, réng shì róu tiě. rán ér tiān xià mò yǐ wèi fēi zhě, gài wèi shí zhēn gāng ěr. yú chū shǐ, zhì cí zhōu duàn fāng, guān liàn tiě, fāng shí zhēn gāng. fán tiě zhī yǒu gāng zhě, rú miàn zhōng yǒu jīn, zhuó jǐn róu miàn, zé miàn jīn nǎi jiàn. liàn gāng yì rán, dàn qǔ jīng tiě, duàn zhī bǎi yú huǒ, měi duàn chēng zhī, yī duàn yī qīng, zhì lèi duàn ér jīn liǎng bù jiǎn, zé chún gāng yě, suī bǎi liàn bù hào yǐ. cǐ nǎi tiě zhī jīng chún zhě, qí sè qīng míng, mó yíng zhī, zé àn àn rán qīng qiě hēi, yǔ cháng tiě jiǒng yì. yì yǒu liàn zhī zhì jǐn ér quán wú gāng zhě, jiē xì dì zhī suǒ chǎn.
世間鍛鐵所謂鋼鐵者,用柔鐵屈盤之,乃以生鐵陷其間,泥封煉之,鍛令相入,謂之「團鋼」,亦謂之「灌鋼」。此乃偽鋼耳,暫假生鐵以為堅,二三煉則生鐵自熟,仍是柔鐵。然而天下莫以為非者,蓋未識真鋼耳。余出使,至磁州鍛坊,觀煉鐵,方識真鋼。凡鐵之有鋼者,如面中有筋,濯盡柔面,則麵筋乃見。煉鋼亦然,但取精鐵,鍛之百餘火,每鍛稱之,一鍛一輕,至累鍛而斤兩不減,則純鋼也,雖百鍊不耗矣。此乃鐵之精純者,其色清明,磨瑩之,則黯黯然青且黑,與常鐵迥異。亦有煉之至盡而全無鋼者,皆系地之所產。
yú jiā yǒu yán bó líng huà táng qín fǔ shí bā xué shì, gè yǒu zhēn zàn, yì táng rén shū, duō yǔ jiù shǐ bù tóng: yáo jiǎn zì sī lián, jiù shǐ nǎi yáo sī lián zì jiǎn zhī. sū tái lù yuán lǎng xuē zhuāng, táng shū jiē yǐ zì wèi míng. lǐ xuán dào gài wén dá yú zhì níng xǔ jìng zōng liú jiào sūn cài yǔn gōng, táng shū jiē bù shū zì. fáng xuán líng zì qiáo nián, táng shū nǎi fáng qiáo zì xuán líng. kǒng yǐng dá zì yǐng dá, táng shū zì zhòng dá. sū diǎn qiān míng xù, táng shū nǎi xù. xǔ jìng zōng xuē zhuāng guān jiē zhí jì shì, táng shū nǎi shè jì shì. gài táng shū chéng yú hòu rén zhī shǒu, suǒ chuán róng yǒu é miù cǐ nǎi dāng shí suǒ jì yě. yǐ jiù shǐ kǎo zhī, wèi zhèng gōng duì tài zōng yún: mù rú xuán líng zhě jiā. zé xuán líng guǒ míng, fēi zì yě. rán sū shì zhǎng, tài zōng zhào duì xuán wǔ mén, wèn yún: qīng hé míng zhǎng yì duǎn? hòu nǎi wèi xué shì, shì wèi xué shì shí, fāng gēng míng ěr.
余家有閻博陵畫唐秦府十八學士,各有真贊,亦唐人書,多與舊史不同:姚柬字思廉,舊史乃姚思廉字簡之。蘇台、陸元朗、薛莊,《唐書》皆以字為名。李玄道、蓋文達、于志寧、許敬宗、劉教孫、蔡允恭,《唐書》皆不書字。房玄齡字喬年,《唐書》乃房喬字玄齡。孔穎達字穎達,《唐書》字仲達。蘇典簽名旭,《唐書》乃勖。許敬宗、薛莊官皆直記室,《唐書》乃攝記室。蓋《唐書》成於後人之手,所傳容有訛謬;此乃當時所記也。以舊史考之,魏鄭公對太宗云:「目如懸鈴者佳。」則玄齡果名,非字也。然蘇世長,太宗召對玄武門,問云:「卿何名長意短?」後乃為學士,似為學士時,方更名耳。
táng zhēn guān zhōng, chì xià dù zhī qiú dù ruò, shěng láng yǐ xiè tiǎo shī yún: fāng zhōu cǎi dù ruò. nǎi zé fāng zhōu gòng zhī. dāng shí yǐ wèi chī xiào. zhì rú táng gù shì, zhōng shū shěng zhōng zhí zǐ wēi huā, hé yì fāng zhōu gòng dù ruò, rán lì shì xún zhī, bù yǐ wèi fēi. zhì jīn shè rén yuàn zǐ wēi gé qián zhí zǐ wēi huā, yòng táng gù shì yě.
唐貞觀中,敕下度支求杜若,省郎以謝朓詩云:「芳洲采杜若。」乃責坊州貢之。當時以為嗤笑。至如唐故事,中書省中植紫薇花,何異坊州貢杜若,然歷世循之,不以為非。至今舍人院紫微閣前植紫薇花,用唐故事也。
hàn rén yǒu yǐn jiǔ yī shí bù luàn. yú yǐ zhì jiǔ fǎ jiào zhī, měi cū mǐ èr hú, niàng chéng jiǔ liù hú liù dòu. jīn jiǔ zhī zhì lí zhě, měi shú yī hú, bù guò chéng jiǔ yī hú wǔ dǒu, ruò rú hàn fǎ, zé cū yǒu jiǔ qì ér yǐ. néng yǐn zhě yǐn duō bù luàn, yí wú zú guài. rán hàn zhī yī hú, yì shì jīn zhī èr dòu qī shēng. rén zhī fù zhōng, yì hé róng zhì èr dòu qī shēng shuǐ xié? huò wèi: shí nǎi jūn shí zhī shí, bǎi èr shí jīn. yǐ jīn chèng jì zhī, dāng sān shí èr jīn, yì jīn zhī sān dǒu jiǔ yě. yú dìng guó shí jiǔ shù shí bù luàn, yí wú cǐ lǐ.
漢人有飲酒一石不亂。余以制酒法較之,每粗米二斛,釀成酒六斛六斗。今酒之至醨者,每秫一斛,不過成酒一斛五斗,若如漢法,則粗有酒氣而已。能飲者飲多不亂,宜無足怪。然漢之一斛,亦是今之二斗七升。人之腹中,亦何容置二斗七升水邪?或謂:「石乃鈞石之石,百二十斤。」以今秤計之,當三十二斤,亦今之三斗酒也。於定國食酒數石不亂,疑無此理。
gǔ shuō jì shuǐ fú liú dì zhōng, jīn lì xià fán fā dì jiē shì liú shuǐ, shì chuán jì shuǐ jīng guò qí xià. dōng ā yì jì shuǐ suǒ jīng, qǔ jǐng shuǐ zhǔ jiāo, wèi zhī ā jiāo yòng jiǎo zhuó shuǐ zé qīng. rén fú zhī, xià gé shū tán zhǐ tǔ, jiē qǔ jì shuǐ xìng qū xià qīng ér zhòng, gù yǐ zhì yū zhuó jí nì shàng zhī jí. jīn yī fāng bù zài cǐ yì.
古說濟水伏流地中,今歷下凡發地皆是流水,世傳濟水經過其下。東阿亦濟水所經,取井水煮膠,謂之「阿膠」;用攪濁水則清。人服之,下膈、疏痰、止吐,皆取濟水性趨下清而重,故以治淤濁及逆上之疾。今醫方不載此意。
zōng miào zhī jì xī xiàng zhě, shì zhōng zhī jì yě. cáng zhǔ yú xī bì, yǐ qí shēng zhě zhī chù ào yě. jí zhǔ shí ér qiú zhī, suǒ yǐ xī xiàng ér jì. zhì sān xiàn zé shī chū yú shì, zuò yú hù xī nán miàn, cǐ táng shàng zhī jì yě. hù xī wèi yǐ, shè yǐ yú cǐ. zuǒ hù yòu yǒu, hù yǒu zhī jiān wèi zhī yǐ. zuò yú hù xī, jí dāng yǐ ér zuò yě. shàng táng shè wèi ér yì dōng xiàng zhě, shè yòng shì zhōng zhī lǐ yě.
宗廟之祭西向者,室中之祭也。藏主於西壁,以其生者之處奧也。即主祏而求之,所以西向而祭。至三獻則屍出於室,坐於戶西南面,此堂上之祭也。戶西謂扆,設扆於此。左戶、右牖,戶、牖之間謂之扆。坐於戶西,即當扆而坐也。上堂設位而亦東向者,設用室中之禮也。
zhuāng zi yán: yě mǎ yě, chén āi yě. nǎi shì liǎng wù. gǔ rén jí wèi yě mǎ wèi chén āi, rú wú róng yún: dòng liáng jiān zhī yě mǎ. yòu hán wò yún: chuāng lǐ rì guāng fēi yě mǎ. jiē yǐ chén wèi yě mǎ, kǒng bù rán yě. yě mǎ nǎi tián yě jiān fú qì ěr, yuǎn wàng rú qún mǎ, yòu rú shuǐ bō, fú shū wèi rú rè shí yě mǎ yáng yàn, jí cǐ wù yě.
《莊子》言:「野馬也,塵埃也。」乃是兩物。古人即謂野馬為塵埃,如吳融云:「動梁間之野馬。」又韓偓云:「窗里日光飛野馬。」皆以塵為野馬,恐不然也。野馬乃田野間浮氣耳,遠望如羣馬,又如水波,佛書謂「如熱時野馬陽焰」,即此物也。
shí shén tài yī: yī yuē tài yī, cì yuē wǔ fú tài yī, sān yuē tiān yī tài yī, sì yuē dì tài yī, wǔ yuē jūn jī tài yī, liù yuē chén jī tài yī, qī yuē mín jī tài yī, bā yuē dà yóu tài yī, jiǔ yuē jiǔ qì tài yī, shí yuē shí shén tài yī. wéi tài yī zuì zūn, gèng wú bié míng, zhǐ wèi zhī tài yī. sān nián yī yí. hòu rén yǐ qí bié wú míng, suì duì dà yóu ér wèi zhī xiǎo yóu tài yī, cǐ chū yú hòu rén wù jiā zhī. jīng shī dōng xī tài yī gōng, zhèng diàn cí wǔ fú, ér tài yī nǎi zài láng wǔ, shén wèi shī xù. xī níng zhōng, chū yíng zhōng tài yī gōng, xià tài shǐ kǎo dìng shén wèi. yú shí lǐng tài shǐ, yù qí yì lùn. jīn qián diàn cí wǔ fú, ér tài yī bié wèi hòu diàn, gè quán qí zūn, shēn wèi dé lǐ. rán jūn jī chén jī mín jī, bì táng míng dì huì gǎi wèi qí, zhì jīn réng xí jiù míng, wèi zēng gǎi zhèng.
十神太一:一曰太一,次曰五福太一,三曰天一太一,四曰地太一,五曰君基太一,六曰臣基太一,七曰民基太一,八曰大游太一,九曰九氣太一,十曰十神太一。唯太一最尊,更無別名,止謂之太一。三年一移。後人以其別無名,遂對大游而謂之小游太一,此出於後人誤加之。京師東西太一宮,正殿祠五福,而太一乃在廊廡,甚為失序。熙寧中,初營中太一宮,下太史考定神位。余時領太史,預其議論。今前殿祠五福,而太一別為後殿,各全其尊,深為得禮。然君基、臣基、民基,避唐明帝諱改為「棋」,至今仍襲舊名,未曾改正。
yú jiā yòu zhōng kè xuān zhōu níng guó xiàn, xiàn rén yǒu fāng yú zhě, qí gāo zǔ fāng qián, wèi yáng xíng mì shǒu jiāng, zǒng bīng shù níng guó, yǐ bèi liǎng zhè. qián hòu wèi wú rén suǒ qín, qí zi cóng xùn dài shǒu níng guó, gù zi sūn zhì jīn wèi níng guó rén. yǒu yáng pǔ yǔ fāng qián fāng cóng xùn shǒu jiào shù shí zhǐ, zhǐ zā jiē jīng shàn. jiào chēng wěi qū shū, yā chù chēng shǐ, huò chēng wú wáng. nèi yī zhǐ bào fāng qián yún: qián liú cǐ yuè nèi yǐ wáng mò. zhǐ wěi shū zhēng yuè èr shí jiǔ rì. àn wǔ dài shǐ, qián liú yǐ hòu táng zhǎng xìng èr nián zú, yáng pǔ tiān chéng sì nián yǐ jiàn jí wěi wèi, qǐ dé zhǎng xìng èr nián shàng chēng wú wáng? pǔ shǒu jiào suǒ zhǐ huī shì shén xiáng, hàn mò yìn jì, jí yǒu cì xù, xī shì dāng shí qīn jī. jīn àn, tiān chéng sì nián suì gēng yín, zhǎng xìng sān nián suì rén chén, jì chà èr nián. pǔ shǒu jiào, yú dé qí sì zhǐ, zhì jīn jiā cáng.
余嘉祐中客宣州寧國縣,縣人有方璵者,其高祖方虔,為楊行密守將,總兵戍寧國,以備兩浙。虔後為吳人所擒,其子從訓代守寧國,故子孫至今為寧國人。有楊溥與方虔、方從訓手教數十紙,紙紮皆精善。教稱委曲書,押處稱「使」,或稱「吳王」。內一紙報方虔云:「錢鏐此月內已亡歿」。紙尾書「正月二十九日。」按《五代史》,錢鏐以後唐長興二年卒,楊溥天成四年已僭即偽位,豈得長興二年尚稱「吳王」?溥手教所指揮事甚詳,翰墨印記,極有次序,悉是當時親跡。今按,天成四年歳庚寅,長興三年歳壬辰,計差二年。溥手教,余得其四紙,至今家藏。