qī móu:
七繆:
yī yuē chá yù yǒu piān pō zhī móu, èr yuē jiē wù yǒu ài è zhī huò, sān yuē dù xīn yǒu dà xiǎo zhī wù, sì yuē pǐn zhì yǒu zǎo wǎn zhī yí, wǔ yuē biàn lèi yǒu tóng tǐ zhī xián, liù yuē lùn cái yǒu shēn yā zhī guǐ, qī yuē guān qí yǒu èr yóu zhī shī.
一曰察譽有偏頗之繆,二曰接物有愛惡之惑,三曰度心有大小之誤,四曰品質有早晚之疑,五曰變類有同體之嫌,六曰論材有申壓之詭,七曰觀奇有二尤之失。
fū cǎi fǎng zhī yào, bù zài duō shǎo. rán zhēng zhì bù míng zhě, xìn ěr ér bù gǎn xìn mù. gù: rén yǐ wèi shì, zé xīn suí ér míng zhī rén yǐ wèi fēi, zé yì zhuǎn ér huà zhī suī wú suǒ xián, yì ruò bù yí. qiě rén chá wù, yì zì yǒu wù, ài zēng jiān zhī, qí qíng wàn yuán bù chàng qí běn, hú kě bì xìn. shì gù, zhī rén zhě, yǐ mù zhèng ěr bù zhī rén zhě, yǐ ěr bài mù. gù zhōu lǘ zhī shì, jiē yù jiē huǐ, wèi kě wèi zhèng yě jiāo yóu zhī rén, yù bù sān zhōu, wèi bì xìn shì yě. fū shí hòu zhī shì, jiāo yóu zhī jiān, bì měi suǒ zài jiān chēng shàng děng yuán zhī, xià děng tuī zhī, gǒu bù néng zhōu, bì yǒu jiù huǐ. gù piān shàng shī xià, zé qí zhōng yǒu huǐ piān xià shī shàng, zé qí jìn bù jié. gù chéng néng sān zhōu, zé wèi guó suǒ lì, cǐ zhèng zhí zhī jiāo yě. gù jiē hé ér shì, yì yǒu wéi bǐ jiē hé ér fēi, huò zài qí zhōng. ruò yǒu qí yì zhī cái, zé fēi zhòng suǒ jiàn. ér ěr suǒ tīng cǎi, yǐ duō wèi xìn, shì móu yú chá yù zhě yě.
夫採訪之要,不在多少。然征質不明者,信耳而不敢信目。故:人以為是,則心隨而明之;人以為非,則意轉而化之;雖無所嫌,意若不疑。且人察物,亦自有誤,愛憎兼之,其情萬原;不暢其本,胡可必信。是故,知人者,以目正耳;不知人者,以耳敗目。故州閭之士,皆譽皆毀,未可為正也;交遊之人,譽不三周,未必信是也。夫實厚之士,交遊之間,必每所在肩稱;上等援之,下等推之,苟不能周,必有咎毀。故偏上失下,則其終有毀;偏下失上,則其進不傑。故誠能三周,則為國所利,此正直之交也。故皆合而是,亦有違比;皆合而非,或在其中。若有奇異之材,則非眾所見。而耳所聽采,以多為信,是繆於察譽者也。
fū ài shàn jí è, rén qíng suǒ cháng gǒu bù míng xián, huò shū shàn shàn fēi. hé yǐ lùn zhī? fū shàn fēi zhě, suī fēi yóu yǒu suǒ shì, yǐ qí suǒ shì, shùn jǐ suǒ zhǎng, zé bù zì jué qíng tōng yì qīn, hū wàng qí è. shàn rén suī shàn, yóu yǒu suǒ fá. yǐ qí suǒ fá, bù míng jǐ zhǎng yǐ qí suǒ zhǎng, qīng jǐ suǒ duǎn zé bù zì zhī zhì guāi qì wéi, hū wàng qí shàn. shì huò yú ài è zhě yě.
夫愛善疾惡,人情所常;苟不明賢,或疏善善非。何以論之?夫善非者,雖非猶有所是,以其所是,順己所長,則不自覺情通意親,忽忘其惡。善人雖善,猶有所乏。以其所乏,不明己長;以其所長,輕己所短;則不自知志乖氣違,忽忘其善。是惑於愛惡者也。
fū jīng yù shēn wēi, zhì yù yì zhòng, zhì yù hóng dà, xīn yù qiǎn xiǎo. jīng wēi suǒ yǐ rù shén miào yě, yì zhòng suǒ yǐ chóng dé yǔ yě, zhì dà suǒ yǐ kān wù rèn yě, xīn xiǎo suǒ yǐ shèn jiù huǐ yě. gù shī yǒng wén wáng: xiǎo xīn yì yì bù dà shēng yǐ sè. xiǎo xīn yě wáng hè sī nù, yǐ duì yú tiān xià. zhì dà yě. yóu cǐ lùn zhī, xīn xiǎo zhì dà zhě, shèng xián zhī lún yě xīn dà zhì dà zhě, háo jié zhī juàn yě xīn dà zhì xiǎo zhě, ào dàng zhī lèi yě xīn xiǎo zhì xiǎo zhě, jū nuò zhī rén yě. zhòng rén zhī chá, huò lòu qí xīn xiǎo, huò zhuàng qí zhì dà, shì wù yú xiǎo dà zhě yě.
夫精欲深微,質欲懿重,志欲弘大,心欲嗛小。精微所以入神妙也,懿重所以崇德宇也,志大所以戡物任也,心小所以慎咎悔也。故《詩》詠文王:「小心翼翼」「不大聲以色。」小心也;「王赫斯怒,以對於天下。」志大也。由此論之,心小志大者,聖賢之倫也;心大志大者,豪傑之雋也;心大志小者,傲盪之類也;心小志小者,拘懦之人也。眾人之察,或陋其心小,或壯其志大,是誤於小大者也。
fū rén cái bù tóng, chéng yǒu zǎo wǎn: yǒu zǎo zhì sù chéng zhě, yǒu wǎn zhì ér wǎn chéng zhě, yǒu shǎo wú zhì ér zhōng wú suǒ chéng zhě, yǒu shǎo yǒu lìng cái suì wèi juàn qì zhě: sì zhě zhī lǐ, bù kě bù chá. fū yòu zhì zhī rén, cái zhì jīng dá rán qí zài tóng máo, jiē yǒu duān xù. gù wén běn cí fán, biàn shǐ gěi kǒu, rén chū cí xù, shī fā guò yǔ, shèn shēng wèi jù, lián qǐ bù qǔ. zǎo zhì zhě qiǎn huì ér jiàn sù, wǎn chéng zhě qí shí ér shū chí, zhōng àn zhě bìng kùn yú bù zú, suì wù zhě zhōu dá ér yǒu yú. ér zhòng rén zhī chá, bù lǜ qí biàn, shì yí yú zǎo wǎn zhě yě.
夫人材不同,成有早晚:有早智速成者,有晚智而晚成者,有少無智而終無所成者,有少有令材遂為雋器者:四者之理,不可不察。夫幼智之人,材智精達;然其在童髦,皆有端緒。故文本辭繁,辯始給口,仁出慈恤,施發過與,慎生畏懼,廉起不取。早智者淺惠而見速,晚成者奇識而舒遲,終暗者並困於不足,遂務者周達而有餘。而眾人之察,不慮其變,是疑於早晚者也。
fū rén qíng mò bù qù míng lì bì sǔn hài. míng lì zhī lù, zài yú shì de sǔn hài zhī yuán, zài yú fēi shī. gù rén wú xián yú, jiē yù shǐ shì de zài jǐ. néng míng jǐ shì, mò guò tóng tǐ shì yǐ piān cái zhī rén, jiāo yóu jìn qū zhī lèi, jiē qīn ài tóng tǐ ér yù zhī, zēng è duì fǎn ér huǐ zhī, xù yì zá ér bù shàng yě. tuī ér lùn zhī, wú tā gù yān fū yù tóng tǐ huǐ duì fǎn, suǒ yǐ zhèng bǐ fēi ér zhe jǐ shì yě. zhì yú yì zá zhī rén, yú bǐ wú yì, yú jǐ wú hài, zé xù ér bù shàng. shì gù, tóng tǐ zhī rén, cháng huàn yú guò yù jí qí míng dí, zé xiān néng xiāng xià. shì gù, zhí zhě xìng fèn, hǎo rén xíng zhí yú rén, ér bù néng shòu rén zhī jié jǐn zhě qíng lù, hǎo rén xíng jǐn yú rén, ér bù néng nà rén zhī jìng wù míng zhě lè rén zhī jìn qū guò rén, ér bù néng chū líng jǐ zhī hòu. shì gù, xìng tóng ér cái qīng, zé xiāng yuán ér xiāng lài yě xìng tóng ér shì jūn, zé xiāng jìng ér xiāng hài yě cǐ yòu tóng tǐ zhī biàn yě. gù huò zhù zhí ér huǐ zhí, huò yǔ míng ér huǐ míng. ér zhòng rén zhī chá, bù biàn qí lǜ lǐ, shì xián yú tǐ tóng yě.
夫人情莫不趣名利、避損害。名利之路,在於是得;損害之源,在於非失。故人無賢愚,皆欲使是得在己。能明己是,莫過同體;是以偏材之人,交遊進趨之類,皆親愛同體而譽之,憎惡對反而毀之,序異雜而不尚也。推而論之,無他故焉;夫譽同體、毀對反,所以證彼非而着己是也。至於異雜之人,於彼無益,於己無害,則序而不尚。是故,同體之人,常患於過譽;及其名敵,則鮮能相下。是故,直者性奮,好人行直於人,而不能受人之訐;盡者情露,好人行盡於人,而不能納人之徑;務名者樂人之進趨過人,而不能出陵己之後。是故,性同而材傾,則相援而相賴也;性同而勢均,則相競而相害也;此又同體之變也。故或助直而毀直,或與明而毀明。而眾人之察,不辨其律理,是嫌於體同也。
fū rén suǒ chù yì shì, shì yǒu shēn yā: fù guì suì dá, shì zhī shēn yě pín jiàn qióng guì, shì zhī yā yě.
夫人所處異勢,勢有申壓:富貴遂達,勢之申也;貧賤窮匱,勢之壓也。
shàng cái zhī rén, néng xíng rén suǒ bù néng xíng, shì gù, dá yǒu láo qiān zhī chēng, qióng yǒu zhe míng zhī jié.
上材之人,能行人所不能行,是故,達有勞謙之稱,窮有着明之節。
zhōng cái zhī rén, zé suí shì sǔn yì, shì gù, jí fù guì zé huò cái kè yú nèi, shī huì zhōu yú wài jiàn shàn zhě qiú kě chēng ér yù zhī, jiàn yuán zhě chǎn xiǎo měi ér dà zhī, suī wú yì cái, yóu xíng chéng ér míng lì. chù pín jiàn zé yù shī ér wú cái, yù yuán ér wú shì, qīn qī bù néng xù, péng yǒu bù jiàn jì, fēn yì bù fù lì, ēn ài jìn yǐ lí, yuàn wàng zhě bìng zhì, guī fēi zhě rì duō suī wú zuì yóu, yóu wú gù ér fèi yě. gù shì yǒu chǐ jiǎn, míng yóu jìn tuì: tiān xià jiē fù, zé qīng pín zhě suī kǔ, bì wú wěi dùn zhī yōu, qiě yǒu cí shī zhī gāo, yǐ huò róng míng zhī lì jiē pín, zé qiú jiǎ wú suǒ gào, ér yǒu qióng fá zhī huàn, qiě shēng bǐ lìn zhī sòng. shì gù: jūn cái ér jìn, yǒu yǔ zhī zhě, zé tǐ yì ér mào suì sī lǐ bēi yì, yǒu lèi zhī zhě, zé wēi jiàng ér shāo tuì. ér zhòng rén zhī guān, bù lǐ qí běn, gè zhǐ qí suǒ zài, shì yí yú shēn yā zhě yě.
中材之人,則隨世損益,是故,藉富貴則貨財克於內,施惠周於外;見贍者求可稱而譽之,見援者闡小美而大之,雖無異材,猶行成而名立。處貧賤則欲施而無財,欲援而無勢,親戚不能恤,朋友不見濟,分義不復立,恩愛浸以離,怨望者並至,歸非者日多;雖無罪尤,猶無故而廢也。故世有侈儉,名由進退:天下皆富,則清貧者雖苦,必無委頓之憂,且有辭施之高,以獲榮名之利;皆貧,則求假無所告,而有窮乏之患,且生鄙吝之訟。是故:鈞材而進,有與之者,則體益而茂遂;私理卑抑,有累之者,則微降而稍退。而眾人之觀,不理其本,各指其所在,是疑於申壓者也。
fū qīng yǎ zhī měi, zhe hū xíng zhì, chá zhī guǎ shī shī móu zhī yóu, héng zài èr yóu. èr yóu zhī shēng, yǔ wù yì liè: gù yóu miào zhī rén, hán jīng yú nèi, wài wú shì zī yóu xū zhī rén, shuò yán guī zī, nèi shí guāi fǎn. ér rén zhī qiú qí, bù kě yǐ jīng wēi cè qí xuán jī, míng yì xī huò yǐ mào shǎo wèi bù zú, huò yǐ guī zī wèi jù wěi, huò yǐ zhí lù wèi xū huá, huò yǐ qiǎo chì wèi zhēn shí. shì yǐ zǎo bá duō wù, bù rú shùn cì fū shùn cì, cháng dù yě. gǒu bù chá qí shí, yì yān wǎng ér bù shī. gù yí xián ér xián yǒu jì, zé hèn zài bù zǎo bá bá qí ér qí yǒu bài, zé huàn zài bù sù bié rèn yì ér dú móu, zé huǐ zài bù guǎng wèn guǎng wèn ér wù jǐ, zé yuàn jǐ bù zì xìn. shì yǐ jì zi fā zú, zhòng shì nǎi wù hán xìn lì gōng, huái yīn nǎi zhèn. fū qǐ è qí ér hǎo yí zāi? nǎi yóu wù bù shì jiàn, ér qí yì měi yì yě. shì yǐ zhāng liáng tǐ ruò ér jīng jiàng, wèi zhòng zhì zhī juàn yě jīng shū sè píng ér shén yǒng, wèi zhòng yǒng zhī jié yě. rán zé, juàn jié zhě, zhòng rén zhī yóu yě shèng rén zhě, zhòng yóu zhī yóu yě. qí yóu mí chū zhě, qí dào mí yuǎn. gù yī guó zhī juàn, yú zhōu wèi bèi, wèi dé wèi dì yě yī zhōu zhī dì, yú tiān xià wèi wēi tiān xià zhī wēi, shì yǒu yōu liè. shì gù, zhòng rén zhī suǒ guì, gè guì qí chū jǐ zhī yóu, ér bù guì yóu zhī suǒ yóu. shì gù, zhòng rén zhī míng, néng zhī bèi shì zhī shù, ér bù néng zhī dì mù zhī dù bèi shì zhī míng, néng zhī dì mù zhī dù, bù néng shí chū yóu zhī liáng yě chū yóu zhī rén, néng zhī shèng rén zhī jiào, bù néng jiū zhī rù shì zhī ào yě. yóu shì lùn zhī, rén wù zhī lǐ miào, bù kě dé ér qióng yǐ.
夫清雅之美,着乎形質,察之寡失;失繆之由,恆在二尤。二尤之生,與物異列:故尤妙之人,含精於內,外無飾姿;尤虛之人,碩言瑰姿,內實乖反。而人之求奇,不可以精微測其玄機,明異希;或以貌少為不足,或以瑰姿為巨偉,或以直露為虛華,或以巧飭為真實。是以早拔多誤,不如順次;夫順次,常度也。苟不察其實,亦焉往而不失。故遺賢而賢有濟,則恨在不早拔;拔奇而奇有敗,則患在不素別;任意而獨繆,則悔在不廣問;廣問而誤己,則怨己不自信。是以驥子發足,眾士乃誤;韓信立功,淮陰乃震。夫豈惡奇而好疑哉?乃尤物不世見,而奇逸美異也。是以張良體弱而精彊,為眾智之雋也;荊叔色平而神勇,為眾勇之傑也。然則,雋傑者,眾人之尤也;聖人者,眾尤之尤也。其尤彌出者,其道彌遠。故一國之雋,於州為輩,未得為第也;一州之第,於天下為椳;天下之椳,世有憂劣。是故,眾人之所貴,各貴其出己之尤,而不貴尤之所尤。是故,眾人之明,能知輩士之數,而不能知第目之度;輩士之明,能知第目之度,不能識出尤之良也;出尤之人,能知聖人之教,不能究之入室之奧也。由是論之,人物之理妙,不可得而窮已。