lè liù
◎樂六
guāng zōng shòu chán, chóng shàng shòu huáng shèng dì shòu chéng huáng hòu jì shòu shèng huáng tài hòu zūn hào, shòu huáng lè yòng qián ān, shòu shèng shòu chéng lè yòng kūn ān, sān diàn qìng lǐ, zài dāng shí chǐ wèi shèng yí. xún yǐ lǐ bù tài cháng sì yán:" guó cháo suì xiǎng shàng dì, tài zǔ zhào zào wáng yè, zé pèi dōng xiǎng yú yuán qiū tài zōng hùn yī qū yǔ, zé chūn qí gǔ xià dà yú qiū míng táng jù pèi yān. gāo zōng shēn jì dà yè, gōng dé mào shèng, suǒ yí fèng yòu, yǎng jì zǔ zōng, yǐ xié xiān rú yán zǔ zhī yì, yǐ zhāng wén zǔ pèi tiān zhī liè." nǎi jì qiū shēng yòu yú míng táng, diàn bì yòng zōng ān zhī lè, zhuó xiàn yòng dé ān zhī lè, bìng dēng gē zuò dà lǚ gōng. jí jiā shang gāo zōng huī hào, fèng cè bǎo yǐ gào, yòng xiǎn ān zhī lè.
光宗受禪,崇上壽皇聖帝、壽成皇后暨壽聖皇太后尊號,壽皇樂用《乾安》,壽聖、壽成樂用《坤安》,三殿慶禮,在當時侈為盛儀。尋以禮部、太常寺言:"國朝歲饗上帝,太祖肇造王業,則配冬饗於圜丘;太宗混一區宇,則春祈谷、夏大雩、秋明堂俱配焉。高宗身濟大業,功德茂盛,所宜奉侑,仰繼祖宗,以協先儒嚴祖之議,以彰文祖配天之烈。"乃季秋升侑於明堂,奠幣用《宗安》之樂,酌獻用《德安》之樂,並登歌作大呂宮。及加上高宗徽號,奉冊、寶以告,用《顯安》之樂。
shào xī yuán nián, shǐ xíng zhōng gōng cè lǐ, fā cè yú wén dé diàn: huáng dì shēng jiàng yù zuò yòng qián ān zhī lè, chí jié zhǎn lǐ guān chū rù diàn mén yòng zhēng an zhī lè. shòu cè yú mù qīng diàn: huáng hòu chū jiù rù wèi yòng kūn ān, zhì wèi yòng chéng ān, shòu cè bǎo, yòng chéng ān, shòu nèi wài mìng fù hè jiù zuò, yòng hé ān, nèi mìng fù jìn xíng hè lǐ, yòng huì ān, wài mìng fù jìn xíng hè lǐ yòng xián ān, huáng hòu jiàng zuò yòng huī ān, guī gé yòng tài ān cè bǎo rù diàn mén yòng yí ān. sòng chū lì hòu, zì jǐng yòu shǐ xíng cè mìng zhī lǐ. yuán yòu nà hòu, diǎn zhāng mí shèng, ér liù lǐ fā zhì shū rì, lè bèi bù zuò, wéi huáng hòu rù xuān dé mén, cháo chén bān yíng, míng zhōng gǔ ér yǐ. chóng níng zhōng, nǎi chén gōng jià, yòng nǚ gōng, huáng hòu shēng jiàng xíng zhǐ, bìng yǐ lè wèi jié. zhì shào xìng fù zhì lè, yǐ zhòng yī dí, zhào zhí sè wù yòng nǚ gōng, lìng tài cháng zhǐ yú mén wài shè lè. lóng xìng cè lǐ shí, zé guó lè wèi jǔ, chún xī shǐ zūn yòng zhī, ér shào xī fū bì jiù diǎn, yú cǐ tè jiā xiáng bèi. shào xìng lè zòu zhòng lǚ gōng, zhòng lǚ wèi yīn shào xī lè zòu tài cù gōng, tài cù wèi yáng: yòng lè tóng ér kuí lǜ yì yān.
紹熙元年,始行中宮冊禮,發冊於文德殿:皇帝升降御坐用《乾安》之樂,持節展禮官出入殿門用《正安》之樂。受冊於穆清殿:皇后出就褥位用《坤安》,至位用《承安》,受冊寶,用《成安》,受內外命婦賀就坐,用《和安》,內命婦進行賀禮,用《惠安》,外命婦進行賀禮用《咸安》,皇后降坐用《徽安》,歸閣用《泰安》冊、寶入殿門用《宜安》。宋初立後,自景祐始行冊命之禮。元祐納後,典章彌盛,而六禮發制書日,樂備不作,惟皇后入宣德門,朝臣班迎,鳴鐘鼓而已。崇寧中,乃陳宮架,用女工,皇后升降行止,並以樂為節。至紹興複製樂,以重禕翟,詔執色勿用女工,令太常止於門外設樂。隆興冊禮時,則國樂未舉,淳熙始遵用之,而紹熙敷賁舊典,於此特加詳備。紹興樂奏仲呂宮,仲呂為陰;紹熙樂奏太簇宮,太簇為陽:用樂同而揆律異焉。
míng nián jiāo sì, tài cháng gěng bǐng zòu:" zhì jìng guǐ shén, yǐ lǐ lè wèi běn, lè yù qí bèi, yīn yù qí hé. jīn suǒ yòng léi gǔ zhī shǔ, zhèng suǒ yǐ sì tiān zhì shén, ér pí gé xū huǎn, shēng bù néng zhèn yīng dēng gē dà lè lè qì jí lè wǔ gōng rén guān fú, yǒu jī suì jiǔ ér sǔn bì zhě, yí qì xīn zhī. tài cháng zài jí lè gōng, bù gěi yú yì, zhào mù bǎi xìng, hǎn néng xí shú. jiāo sì shì zhòng, qí lè gōng qīn hù chéng yú, hé lè yǎ zòu, qī yǐ jiē tiān dì xiǎng zǔ zōng, qǐng yōu qí rì lǐn, yǐ jí tián sī qián gěi zhī, lè yì shāo jīng, réng jiā shǎng quàn. qí yuán tuō quán yào sòng míng chōng shù zhě, yán jí jué zhī." yòu yán:" dà lǐ qián qī, huáng dì cháo xiǎng tài miào, bié miào nèi ān mù ān gōng huáng hòu èr shì, qián cǐ xì dà chén fēn yì xíng shì. jīn jì qīn yì shì kē, qí zhuó xiàn shēng diàn suǒ zòu lè qū, kǒng bù xiāng xié, yí mìng yǒu sī gèng zhì." jiē cóng zhī.
明年郊祀,太常耿秉奏:"致敬鬼神,以禮樂為本,樂欲其備,音欲其和。今所用雷鼓之屬,正所以祀天致神,而皮革虛緩,聲不能振應;登歌、大樂樂器及樂舞工人冠服,有積歲久而損弊者,宜葺新之。太常在籍樂工,不給於役,召募百姓,罕能習熟。郊祀事重,其樂工親扈乘輿,和樂雅奏,期以接天地、享祖宗,請優其日廩,以籍田司錢給之,樂藝稍精,仍加賞勸。其緣托權要、送名充數者,嚴戢絕之。"又言:"大禮前期,皇帝朝饗太廟,別廟內安穆、安恭皇后二室,前此系大臣分詣行事。今既親詣室稞,其酌獻、升殿所奏樂曲,恐不相協,宜命有司更制。"皆從之。
níng zōng jí wèi, xiào zōng shēng fù, tiāo xī zǔ, lì bié miào, lǐ guān yán:" xī zǔ jì fǎng táng xìng shèng lì wèi bié miào, yù jiá zé jí miào yǐ xiǎng, mèng dōng jiá xiǎng rì, hé xiān yì xī zǔ miào shì xíng lǐ. qí lè wǔ yù yī měi suì bié miào wǔ xiǎng shè lè lǐ lì, yú xī zǔ tiān shè dēng gē lè. rú xī miào xíng lǐ, jiù miào diàn yī cì zuò dēng gē lè, qí gōng jià lè zé yú tài miào diàn shàng tōng zuò." zhào cóng zhī.
寧宗即位,孝宗升祔,祧僖祖,立別廟,禮官言:"僖祖既仿唐興聖立為別廟,遇袷則即廟以饗,孟冬袷饗日,合先詣僖祖廟室行禮。其樂舞欲依每歲別廟五饗設樂禮例,於僖祖添設登歌樂。如僖廟行禮,就廟殿依次作登歌樂,其宮架樂則於太廟殿上通作。"詔從之。
jì ér chén liáo yán:" huáng dì yīn zhòng míng shèng jié, yì shòu kāng gōng shàng shòu jǔ lè, yǎng tǐ shèng zhǔ shì qīn jǐn xiào zhī zhì, fǔ suì chén zǐ zūn jūn qīn shàng zhī chén, cǐ guó jiā diǎn lǐ zhī dà zhě yě. jiǎn zhào diǎn gù, tiān shēn jié cì yù yán, zài shàng shòu cì rì. jīn nǎi yú qián yī rì cì wén wǔ bǎi liáo yàn, zhòng míng shàng shòu, yòng lè yōu shǐ, ér chén xià tīng lè nǎi zài jūn fù zhī xiān, yì yǒu wèi ān." suì mìng gǎi yòng cì rì. fán fèng shàng cè bǎo yú cí fú shòu kāng gōng zhě, zài bèi lè xíng lǐ, yī yòng qián dào jiù zhì. xún yù wén dé diàn zhì cè huáng hòu, yǒu sī qǐng shè gōng jià zhī lè, yī yí shī xíng. qìng yuán liù nián ruì qìng jié, jīn shǐ zhì, yǐ zhí guāng zōng cí yì huáng hòu sàng, zhào jiù yì cì yù yán, bìng bù zuò lè.
既而臣僚言:"皇帝因重明聖節,詣壽康宮上壽舉樂,仰體聖主事親盡孝之志,俯遂臣子尊君親上之忱,此國家典禮之大者也。檢照典故,天申節賜御筵,在上壽次日。今乃於前一日賜文武百僚宴,重明上壽,用樂攸始,而臣下聽樂乃在君父之先,義有未安。"遂命改用次日。凡奉上冊寶於慈福、壽康宮者,再備樂行禮,一用乾道舊制。尋御文德殿制冊皇后,有司請設宮架之樂,依儀施行。慶元六年瑞慶節,金使至,以執光宗、慈懿皇后喪,詔就驛賜御筵,並不作樂。
jiā dìng èr nián, míng táng dà xiǎng, lǐ bù shàng shū zhāng yǐng zòu:" tài cháng gōng jí què shǎo, lǜ chà jiè zhí yì. dāng qīn xíng jiàn xiǎng, huò róng bù gēn yóu shǒu chū rù diàn tíng, fēi suǒ yǐ sù yí wèi yán jìn fáng yě. qǐ shēn shào xìng kāi xǐ yǐ xíng jìn lìng, bù xǔ yòng shì jǐng tì míng, xiǎn shì chéng jiè, shù bǐ jùn bēn zhī rén xiǎo dà yán jié, yǐ chēng jīng yīn." chén liáo yòu zòu:" jiāo sì dēng gē liè yú tán shàng, zào yú shàng kān, gài zài tiān dì zǔ zōng zhī cè yě. gōng jià liè yú wǔ jiē xià, zé bǎi shén suǒ tóng tīng yě. fū lè yīn mò shàng yú hé, jīn sī zhú guǎn xián lèi yǒu què duàn, fǔ bó yì wǔ, jiàn gōng jù rén wǎng wǎng gòu wán náo zá, yí shēn yán yǐ sù sì shì." jiē yú qí qǐng. zhì shí sì nián, zhào:" shān dōng hé běi lián chéng mù yì, shū sú jiāo shùn, fèng yù bǎo lái xiàn, qí wén yuē' huáng dì gōng yīng tiān mìng zhī bǎo', shí wéi wǒ zǔ zōng zhī jiù." nǎi míng nián yuán rì, shàng yù dà qìng diàn shòu bǎo, yòng gǔ chuī dǎo yǐn, bèi chén gōng jià dà lè, zòu shī sān zhāng: yī yuē gōng yīng tiān mìng, èr yuē jiù jiāng lái guī, sān yuē yǒng qīng sì hǎi, bìng zòu yǐ tài cù gōng.
嘉定二年,明堂大饗,禮部尚書章穎奏:"太常工籍闕少,率差借執役。當親行薦饗,或容不根游手出入殿庭,非所以肅儀衛、嚴禁防也。乞申紹興、開禧已行禁令,不許用市井替名,顯示懲戒,庶俾駿奔之人小大嚴潔,以稱精禋。"臣僚又奏:"郊祀登歌列於壇上,簉於上龕,蓋在天地祖宗之側也。宮架列於午階下,則百神所同聽也。夫樂音莫尚於和,今絲、竹、管、弦類有闕斷,拊搏、佾舞,賤工、窶人往往垢玩猱雜,宜申嚴以肅祀事。"皆俞其請。至十四年,詔:"山東、河北連城慕義,殊俗郊順,奉玉寶來獻,其文曰'皇帝恭膺天命之寶',實惟我祖宗之舊。"乃明年元日,上御大慶殿受寶,用鼓吹導引,備陳宮架大樂,奏詩三章:一曰《恭膺天命》,二曰《舊疆來歸》,三曰《永清四海》,並奏以太簇宮。
lǐ zōng xiǎng guó sì shí yú nián, fán lǐ lè zhī shì, shì zūn jiù zhāng, wèi cháng yǒu suǒ gǎi zuò. xiān shì, xiào zōng miào yòng dà lún zhī lè, guāng zōng miào yòng dà hé zhī lè zhì shì, níng zōng fù miào, yòng dà ān zhī lè. shào dìng sān nián, xíng zhōng gōng cè lǐ, bìng yòng shào xī yuán nián zhī diǎn. jí fèng shàng shòu míng rén fú cí ruì huáng tài hòu cè bǎo, shǐ xīn zhì lè qū xíng shì. dāng shí zhōng xìng liù qī shí zài zhī jiān, shì duō tàn lè diǎn zhī jiǔ zhuì, lèi yù sōu jiǎng gǔ zhì, yǐ bǔ yí yì. yú shì, jiāng kuí nǎi jìn dà lè yì yú cháo. kuí yán:
理宗享國四十餘年,凡禮樂之事,式遵舊章,未嘗有所改作。先是,孝宗廟用《大倫》之樂,光宗廟用《大和》之樂;至是,寧宗祔廟,用《大安》之樂。紹定三年,行中宮冊禮,並用紹熙元年之典。及奉上壽明仁福慈睿皇太后冊寶,始新制樂曲行事。當時中興六七十載之間,士多嘆樂典之久墜,類欲蒐講古制,以補遺軼。於是,姜夔乃進《大樂議》於朝。夔言:
shào xìng dà lè, duō yòng dà chéng suǒ zào, yǒu biān zhōng bó zhōng jǐng zhōng, yǒu tè qìng yù qìng biān qìng, sān zhōng sān qìng wèi bì xiāng yīng. xūn yǒu dà xiǎo, xiāo chí dí yǒu zhǎng duǎn, shēng yú zhī huáng yǒu hòu bó, wèi bì néng hé dù, qín sè xián yǒu huǎn jí zào shī, zhěn yǒu xuán fù, zhù yǒu jìn tuì, wèi bì néng hé diào. zǒng zhòng yīn ér yán zhī, jīn yù yīng shí, shí yù yīng sī, sī yù yīng zhú, zhú yù yīng páo, páo yù yīng tǔ, ér sì jīn zhī yīn yòu yù yīng huáng zhōng, bù zhī qí guǒ yīng fǒu. lè qū zhī yǐ qī lǜ wèi yī diào, ér wèi zhī dù qǔ zhī yì zhī yǐ yī lǜ pèi yī zì, ér wèi zhī yǒng yán zhī zhǐ. huáng zhōng zòu ér shēng huò lín zhōng, lín zhōng zòu ér shēng huò tài cù. qī yīn zhī xié sì shēng, gè yǒu zì rán zhī lǐ. jīn yǐ píng rù pèi zhòng zhuó, yǐ shǎng qù pèi qīng qīng, zòu zhī duō bù xié xié.
紹興大樂,多用大晟所造,有編鐘、鎛鍾、景鍾,有特磬、玉磬、編磬,三鍾三磬未必相應。塤有大小,簫、篪、笛有長短,笙、竽之簧有厚薄,未必能合度,琴、瑟弦有緩急燥濕,軫有旋復,柱有進退,未必能合調。總眾音而言之,金欲應石,石欲應絲,絲欲應竹,竹欲應匏,匏欲應土,而四金之音又欲應黃鐘,不知其果應否。樂曲知以七律為一調,而未知度曲之義;知以一律配一字,而未知永言之旨。黃鐘奏而聲或林鐘,林鐘奏而聲或太簇。七音之協四聲,各有自然之理。今以平、入配重濁,以上、去配輕清,奏之多不諧協。
bā yīn zhī zhōng, qín sè yóu nán. qín bì měi diào ér gǎi xián, sè bì měi diào ér tuì zhù, shàng xià xiāng shēng, qí lǐ zhì miào, zhī zhī zhě xiān. yòu qín sè shēng wēi, cháng jiàn bì yú zhōng qìng gǔ xiāo zhī shēng páo zhú tǔ shēng zhǎng, ér jīn shí cháng bù néng yǐ xiāng dài, wǎng wǎng kǎo jī shī yí, xiāo xī wèi jǐn. zhì yú gē shī, zé yī jù ér zhōng sì jī, yī zì ér yú yī chuī, wèi xié gǔ rén gǎo mù guàn zhū zhī yì. kuàng lè gōng gǒu yān zhàn jí, jī zhōng qìng zhě bù zhī shēng, chuī páo zhú zhě bù zhī xué, cāo qín sè zhě bù zhī xián. tóng zòu zé dòng shǒu bù jūn, dié zòu zé fā shēng bù shǔ. bǐ nián rén shì bù hé, tiān shí duō tè, yóu dà lè wèi yǒu yǐ gé shén rén zhào hé qì yě.
八音之中,琴、瑟尤難。琴必每調而改弦,瑟必每調而退柱,上下相生,其理至妙,知之者鮮。又琴、瑟聲微,常見蔽於鍾、磬、鼓、簫之聲;匏、竹、土聲長,而金石常不能以相待,往往考擊失宜,消息未盡。至於歌詩,則一句而鍾四擊,一字而竽一吹,未協古人槁木貫珠之意。況樂工苟焉占籍,擊鐘磬者不知聲,吹匏竹者不知穴,操琴瑟者不知弦。同奏則動手不均,迭奏則發聲不屬。比年人事不和,天時多忒,由大樂未有以格神人、召和氣也。
gōng wèi jūn wèi fù, shāng wèi chén wèi zi, gōng shāng hé zé jūn chén fù zǐ hé. zhēng wèi huǒ, yǔ wèi shuǐ, nán fāng huǒ zhī wèi, běi fāng shuǐ zhī zhái, cháng shǐ shuǐ shēng shuāi huǒ shēng shèng, zé kě zhù nán ér yì běi. gōng wèi fū, zhēng wèi fù, shāng suī fù gōng, shí zhēng zhī zǐ, cháng yǐ fù zhù fū zǐ zhù mǔ, ér hòu shēng chéng wén. zhēng shèng zé gōng chàng ér yǒu hé, shāng shèng zé zhēng yǒu zi ér shēng shēng bù qióng, xiū xiáng bù zhào ér zì zhì, zāi hài bù fú ér zì xiāo. shèng zhǔ fāng jiāng jiǎng lǐ jiāo jiàn, yuàn zhào qiú zhī yīn zhī shì, kǎo zhèng tài cháng zhī qì, qǔ suǒ yòng lè qū, tiáo lǐ wǔ yīn, yǐn kuò sì shēng, ér shǐ xié hé. rán hòu pǐn zé lè gōng, qí shàng zhě jiào yǐ jīn shí sī zhú páo tǔ gē shī zhī shì, qí cì zhě jiào yǐ jiá jī gàn yǔ sì jīn zhī shì, qí xià bù kě jiào zhě tài zhī. suī gǔ lè wèi yì jù fù, ér zhuī hái zǔ zōng shèng diǎn, shí zài zī jǔ.
宮為君、為父,商為臣、為子,宮商和則君臣父子和。徵為火,羽為水,南方火之位,北方水之宅,常使水聲衰、火聲盛,則可助南而抑北。宮為夫,徵為婦,商雖父宮,實徵之子,常以婦助夫、子助母,而後聲成文。徵盛則宮唱而有和,商盛則徵有子而生生不窮,休祥不召而自至,災害不祓而自消。聖主方將講禮郊見,願詔求知音之士,考正太常之器,取所用樂曲,條理五音,隱括四聲,而使協和。然後品擇樂工,其上者教以金、石、絲、竹、匏、土、歌詩之事,其次者教以戛、擊、干、羽、四金之事,其下不可教者汰之。雖古樂未易遽復,而追還祖宗盛典,實在茲舉。
qí yì yǎ sú lè gāo xià bù yī, yí zhèng quán héng dù liàng:
其議雅俗樂高下不一,宜正權衡度量:
zì chǐ lǜ zhī fǎ wáng yú hàn wèi, ér shí wǔ děng chǐ zá chū yú suí táng zhèng lǜ zhī wài, yǒu suǒ wèi bèi sì zhī qì, yín zì zhōng guǎn zhī hào. jīn dà lè wài yǒu suǒ wèi xià gōng diào, xià gōng diào yòu yǒu zhōng guǎn bèi wǔ zhě. yǒu yuē qiāng dí gū dí, yuē shuāng yùn shí sì xián yǐ yì cái shēng, bù hé zhèng lǜ, fán shù bēi āi, qì qí běn gēn, shī zhī tài qīng yǒu yuē xià dí zhè gū, yuē hú lú qín bó hǎi qín, chén zhì yì yù. qiāng diào hán hu, shī zhī tài zhuó. gù wén qí shēng zhě, xìng qíng dàng yú nèi, shǒu zú luàn yú wài, lǐ suǒ wèi" màn yì yǐ fàn jié, liú miǎn yǐ wàng běn, guǎng zé róng jiān, xiá zé sī yù" zhě yě. jiā zì wèi quán héng, xiāng zì wèi chǐ dù, nǎi zhì yú cǐ. wèi yí zài shàng míng shì yǐ hǎo è. fán zuò lè zhì qì zhě, yī yǐ tài cháng suǒ yòng jí wén sī suǒ bān wèi zhǔn. qí tā sī wèi gāo xià duō guǎ zhě xī jìn zhī, zé sī mín" shùn dì zhī zé", ér fēng sú kě zhèng.
自尺律之法亡於漢、魏,而十五等尺雜出於隋、唐正律之外,有所謂倍四之器,銀字、中管之號。今大樂外有所謂下宮調,下宮調又有中管倍五者。有曰羌笛、孤笛,曰雙韻、十四弦以意裁聲,不合正律,繁數悲哀,棄其本根,失之太清;有曰夏笛、鷓鴣,曰胡盧琴、渤海琴,沉滯抑鬱。腔調含糊,失之太濁。故聞其聲者,性情盪於內,手足亂於外,《禮》所謂"慢易以犯節,流湎以忘本,廣則容奸,狹則思欲"者也。家自為權衡,鄉自為尺度,乃至於此。謂宜在上明示以好惡。凡作樂制器者,一以太常所用及文思所頒為準。其他私為高下多寡者悉禁之,則斯民"順帝之則",而風俗可正。
qí yì gǔ lè zhǐ yòng shí èr gōng:
其議古樂止用十二宮:
zhōu liù lè zòu liù lǜ gē liù lǚ, wéi shí èr gōng yě." wáng dà shí, sān yòu." zhù yún:" shuò rì yuè bàn." suí yuè yòng lǜ, yì shí èr gōng yě. shí èr guǎn gè bèi wǔ shēng, hé liù shí shēng wǔ shēng chéng yī diào, gù shí èr diào. gǔ rén yú shí èr gōng yòu tè zhòng huáng zhōng yī gōng ér yǐ. qí jǐng gōng zuò zhēng zhāo jiǎo zhāo zhī lè, shī juān shī kuàng yǒu qīng shāng qīng jiǎo qīng zhēng zhī cāo. hàn wèi yǐ lái, yàn lè huò yòng zhī, yǎ lè wèi wén yǒu yǐ shāng jiǎo zhēng yǔ wèi diào zhě, wéi yíng qì yǒu wǔ yǐn ér yǐ, suí shū yún" liáng chén yǎ lè, bìng yòng gōng shēng" shì yě. ruò zhèng yì zhī bā shí sì diào, chū yú sū zhī pó zhī pí pá. dà shí xiǎo shí bān shè zhě, hú yǔ yī zhōu shí zhōu gān zhōu pó luó mén zhě, hú qū lǜ yāo dàn huáng lóng xīn shuǐ diào zhě, huá shēng ér yòng hú lè zhī jié zòu. wéi yíng fǔ xiàn xiān yīn wèi zhī fǎ qǔ, jí táng zhī fǎ bù yě. fán yǒu cuī gǔn zhě, jiē hú qū ěr, fǎ qǔ wú shì yě. qiě qí míng bā shí sì diào zhě, qí shí zé yǒu huáng zhōng tài cù jiā zhōng zhòng lǚ lín zhōng yí zé wú shè qī lǜ zhī gōng shāng yǔ ér yǐ, yú qí zhōng yòu què tài cù zhī shāng yǔ yān. guó cháo dà lè zhū qū, duō xí táng jiù. qiè wèi yǐ shí èr gōng wèi yǎ lè, zhōu zhì kě jǔ yǐ bā shí sì diào wèi yàn lè, hú bù bù kě zá. jiāo miào yòng lè, xián dāng yǐ gōng wèi qū, qí jiān huáng dì shēng jiàng guàn xǐ zhī lèi, yòng huáng zhōng zhě, qún chén yǐ tài cù yì zhī, cǐ zhōu rén wáng yòng wáng xià gōng yòng ào xià zhī yì yě.
周六樂奏六律、歌六呂,惟十二宮也。"王大食,三侑。"注云:"朔日、月半。"隨月用律,亦十二宮也。十二管各備五聲,合六十聲;五聲成一調,故十二調。古人於十二宮又特重黃鐘一宮而已。齊景公作《徵招》、《角招》之樂,師涓、師曠有清商、清角、清徵之操。漢、魏以來,燕樂或用之,雅樂未聞有以商、角、徵、羽為調者,惟迎氣有五引而已,《隋書》雲"梁、陳雅樂,並用宮聲"是也。若鄭譯之八十四調,出於蘇祗婆之琵琶。大食、小食、般涉者,胡語;《伊州》、《石州》、《甘州》、《婆羅門》者,胡曲;《綠腰》、《誕黃龍》、《新水調》者,華聲而用胡樂之節奏。惟《瀛府》、《獻仙音》謂之法曲,即唐之法部也。凡有催袞者,皆胡曲耳,法曲無是也。且其名八十四調者,其實則有黃鐘、太簇、夾鍾、仲呂、林鐘、夷則、無射七律之宮、商、羽而已,於其中又闕太簇之商、羽焉。國朝大樂諸曲,多襲唐舊。竊謂以十二宮為雅樂,周制可舉;以八十四調為宴樂,胡部不可雜。郊廟用樂,咸當以宮為曲,其間皇帝升降、盥洗之類,用黃鐘者,群臣以太簇易之,此周人王用《王夏》、公用《驁夏》之義也。
qí yì dēng gē dāng yǔ zòu lè xiāng hé:
其議登歌當與奏樂相合:
zhōu guān gē zòu, qǔ yīn yáng xiāng hé zhī yì. gē zhě, dēng gē chè gē shì yě zòu zhě, jīn zòu xià guǎn shì yě. zòu liù lǜ zhǔ hū yáng, gē liù lǚ zhǔ hū yīn, shēng bù tóng ér dé xiāng hé yě, zì táng yǐ lái shǐ shī zhī. gù zhào shèn yán yún: jì sì yǒu xià zòu tài cù shàng gē huáng zhōng, jù shì yáng lǜ, jì wéi lǐ jīng, yì guāi huì hé." jīn tài cháng lè qū, zòu jiā zhōng zhě zòu yīn gē yáng, qí hé yí gē wú shè, nǎi huò gē dà lǚ zòu hán zhōng zhě zòu yīn gē yáng, qí hé yí gē ruí bīn, nǎi huò gē yīng zhōng zòu huáng zhōng zhě zòu yáng gē yīn, qí hé yí gē dà lǚ, nǎi zá gē yí zé jiā zhōng zhòng lǚ wú shè yǐ. gǒu yù hé tiān rén zhī hé, cǐ suǒ dāng gǎi.
《周官》歌奏,取陰陽相合之義。歌者,登歌、徹歌是也;奏者,金奏、下管是也。奏六律主乎陽,歌六呂主乎陰,聲不同而德相合也,自唐以來始失之。故趙慎言云:祭祀有下奏太簇、上歌黃鐘,俱是陽律,既違禮經,抑乖會合。"今太常樂曲,奏夾鍾者奏陰歌陽,其合宜歌無射,乃或歌大呂;奏函鍾者奏陰歌陽,其合宜歌蕤賓,乃或歌應鐘;奏黃鐘者奏陽歌陰,其合宜歌大呂,乃雜歌夷則、夾鍾、仲呂、無射矣。苟欲合天人之和,此所當改。
qí yì sì xiǎng wéi dēng gē chè dòu dāng gē shī:
其議祀享惟登歌、徹豆當歌詩:
gǔ zhī lè, huò zòu yǐ jīn, huò chuī yǐ guǎn, huò chuī yǐ shēng, bù bì jiē gē shī. zhōu yǒu jiǔ xià, zhōng shī yǐ zhōng gǔ zòu zhī, cǐ suǒ wèi zòu yǐ jīn yě. dà jì sì dēng gē jì bì, xià guǎn xiàng wǔ. guǎn zhě, xiāo chí dí zhī shǔ. xiàng wǔ jiē shī ér chuī qí shēng, cǐ suǒ wèi chuī yǐ guǎn zhě yě. zhōu liù shēng shī, zì nán gāi jiē yǒu shēng ér wú qí shī, shēng shī zhǎng zhī yǐ gōng sì xiǎng, cǐ suǒ wèi chuī yǐ shēng zhě yě. zhōu shēng gē qīng miào, chè ér gē yōng shī, yī dà sì wéi liǎng gē shī. hàn chū, cǐ zhì wèi gǎi, yíng shén yuē jiā zhì, huáng dì rù yuē yǒng zhì: jiē yǒu shēng wú shī. zhì jìn shǐ shī gǔ zhì, jì dēng gē yǒu shī, xī shēng yǒu shī, xiǎng shén yǒu shī, yíng shén sòng shén yòu yǒu shī. suí táng zhì jīn, shī gē yù fù, lè wú xū zuò. wèi yí fǎng zhōu zhì, chú dēng gē chè gē wài, fán wén dāng shān, yǐ hé yú gǔ.
古之樂,或奏以金,或吹以管,或吹以笙,不必皆歌詩。周有《九夏》,鍾師以鐘鼓奏之,此所謂奏以金也。大祭祀登歌既畢,下管《象》、《武》。管者,簫、篪、笛之屬。《象》、《武》皆詩而吹其聲,此所謂吹以管者也。周六笙詩,自《南陔》皆有聲而無其詩,笙師掌之以供祀饗,此所謂吹以笙者也。周升歌《清廟》,徹而歌《雍》詩,一大祀惟兩歌詩。漢初,此制未改,迎神曰《嘉至》,皇帝入曰《永至》:皆有聲無詩。至晉始失古制,既登歌有詩,夕牲有詩,饗神有詩,迎神、送神又有詩。隋、唐至今,詩歌愈富,樂無虛作。謂宜仿周制,除登歌、徹歌外,繁文當刪,以合於古。
qí yì zuò gǔ chuī qū yǐ gē zǔ zōng gōng dé:
其議作鼓吹曲以歌祖宗功德:
gǔ zhě, zǔ zōng yǒu gōng dé, bì yǒu shī gē, qī yuè zhī chén wáng yè shì yě. gē yú jūn zhōng, zhōu zhī kǎi lè kǎi gē shì yě. hàn yǒu duǎn xiāo náo gē zhī qū fán èr shí èr piān, jūn zhōng wèi zhī qí chuī, qí qū yuē zhàn chéng nán shèng rén chū zhī lèi shì yě. wèi yīn qí shēng, zhì wèi kè guān dù děng qū shí yǒu èr piān jìn yì zhì wèi zhēng liáo dōng děng qū èr shí piān táng liǔ zōng yuán yì cháng zuò wèi náo gē shí yǒu èr piān, shù gāo zǔ tài zōng gōng liè. wǒ cháo tài zǔ tài zōng píng tiě wěi, yī qū yǔ zhēn zōng yī róng yī ér què qì dān rén zōng hǎi hán chūn yù, dé rú yáo shùn gāo zōng zài zào dà gōng, shàng lì zǔ zōng. yuàn zhào wén xué zhī chén, zhuī shù gōng yè zhī shèng, zuò wèi gē shī, shǐ zhī lè zhě xié yǐ yīn lǜ, lǐng zhī tài cháng, yǐ bō yú tiān xià.
古者,祖宗有功德,必有詩歌,《七月》之陳王業是也。歌於軍中,周之愷樂、愷歌是也。漢有短簫鐃歌之曲凡二十二篇,軍中謂之騎吹,其曲曰《戰城南》、《聖人出》之類是也。魏因其聲,制為《克官渡》等曲十有二篇;晉亦制為《征遼東》等曲二十篇;唐柳宗元亦嘗作為鐃歌十有二篇,述高祖、太宗功烈。我朝太祖、太宗平僣偽,一區宇;真宗一戎衣而卻契丹;仁宗海涵春育,德如堯、舜;高宗再造大功,上儷祖宗。願詔文學之臣,追述功業之盛,作為歌詩,使知樂者協以音律,領之太常,以播於天下。
kuí nǎi zì zuò shèng sòng náo gē qǔ: sòng shòu mìng yuē shàng dì mìng, píng shàng dǎng yuē hé zhī biǎo, dìng wéi yáng yuē huái hǎi zhuó, qǔ hú nán yuē yuán zhī shàng, dé jīng zhōu yuē huáng wēi chàng, qǔ shǔ yuē shǔ shān suì, qǔ guǎng nán yuē shí yǔ pèi, xià jiāng nán yuē wàng zhōng shān, wú yuè xiàn guó yuē dà zāi rén, zhāng quán xiàn tǔ yuē ōu gē guī, kè hé dōng yuē fá gōng jì, zhēng chán yuān yuē dì lín yōng, měi rén zhì yuē wéi sì yè, gē zhōng xìng yuē yán jīng fù, fán shí yǒu sì piān, shàng yú shàng shū shěng. shū zòu, zhào fù tài cháng. rán kuí yán wèi lè bì dìng huáng zhōng, qì wú chéng shuō. qí yì jīn zhī lè jí wèi xiáng míng, ér zhōng wèi gǔ lè nán fù, zé yú lè lǜ zhī yuán yǒu wèi jí jiǎng.
夔乃自作《聖宋鐃歌曲》:宋受命曰《上帝命》,平上黨曰《河之表》,定維揚曰《淮海濁》,取湖南曰《沅之上》,得荊州曰《皇威暢》,取蜀曰《蜀山邃》,取廣南曰《時雨霈》,下江南曰《望鐘山》,吳越獻國曰《大哉仁》,漳、泉獻土曰《謳歌歸》,克河東曰《伐功繼》,征澶淵曰《帝臨墉》,美仁治曰《維四葉》,歌中興曰《炎精復》,凡十有四篇,上於尚書省。書奏,詔付太常。然夔言為樂必定黃鐘,迄無成說。其議今之樂極為詳明,而終謂古樂難復,則於樂律之原有未及講。
qí hòu, zhū xī shēn dào xiān wáng zhì zuò zhī yān mǐn, yǔ qí yǒu wǔ yí cài yuán dìng xiāng yǔ jiǎng míng, fǎn fù cān dìng, yǐ jiū qí guī jí. xī zài qìng yuán jīng yán, cháng cǎo zòu yuē:" zì qín miè xué, lǐ lè xiān huài, ér lè zhī wèi jiào, jué wú shī shòu. lǜ chǐ duǎn zhǎng, shēng yīn qīng zhuó, xué shì dài fū mò zhī qí shuō, ér bù zhī qí wèi què yě. wàng míng zhào xǔ chén zhāo zhì xué tú, jù lǐ lè zhū shū, biān jí bié wèi yī shū, yǐ bǔ liù yì zhī què." hòu xiū lǐ shū, dìng wèi zhōng lǜ lè zhì děng piān, chuí xiàn yán yǐ yí hòu rén.
其後,朱熹深悼先王製作之湮泯,與其友武夷蔡元定相與講明,反覆參訂,以究其歸極。熹在慶元經筵,嘗草奏曰:"自秦滅學,禮樂先壞,而樂之為教,絕無師授。律尺短長,聲音清濁,學士大夫莫知其說,而不知其為闕也。望明詔許臣招致學徒,聚禮樂諸書,編輯別為一書,以補六藝之闕。"後修禮書,定為《鐘律》、《樂制》等篇,垂憲言以貽後人。
gài sòng zhī lè yì, yīn shí dié chū, qí lè lǜ gāo xià bù qí, jù yǒu yuán wěi. jiàn lóng chū yòng wáng pǔ lè, yì zǔ yī tīng, xián qí tài gāo, jìn yú āi sī, zhào hé xiàn kǎo xī jīng biǎo chǐ, lìng xià yī lǜ, bǐ jiù lè shǐ hé chàng. zhì jǐng yòu huáng yòu jiān, fǎng lè yì lè zhī zhào lǚ bān, yú shì mìng lǐ zhào gǎi dìng yǎ lè, bǐ pǔ xià sān lǜ. zhào yǐ zòng shǔ lèi chǐ, suī lǜ yīng gǔ lè, ér suǒ zào zhōng qìng, cái zhōng tài cù, lè yǔ qì zì xiāng máo dùn. ruǎn yì hú yuàn fù dìng yì, zhǐ xià yī lǜ, yǐ chǐ shēng lǜ, ér huáng zhōng lǜ duǎn, suǒ zòu lè shēng fù gāo. yuán fēng zhōng, yǐ yáng jié tiáo lè zhī cī, zhào fàn zhèn liú jǐ cān dìng. jǐ jié suǒ zòu, xià jiù lè sān lǜ, fàn zhèn yǐ wèi shēng zá zhèng wèi, qiě lǜ yǒu sì lí liù háo zhī chà, tài cù wèi huáng zhōng, gōng shāng yì wèi, yù qiú zhēn shǔ yǐ zhèng chǐ lǜ, zào lè lái xiàn, fù xià lǐ zhào yī lǜ. zhì yuán yòu tíng zòu, ér zhào jiǎng zhī. chū, zhèn yǐ fáng shù suǒ de hàn shū, qí yán shǔ lǜ yì yú tā běn, yǐ dà fǔ chǐ wèi huáng dì shí chǐ, sī mǎ guāng lì biàn qí bù rán. zhèn yǐ zhōu fǔ hàn hú wèi jù, guāng wèi fǔ běn kǎo gōng suǒ jì, hú běn liú xīn suǒ zuò, fēi jīng bù zú fǎ. zhèn yǐ suǒ shōu kāi yuán zhōng dí jí fāng xiǎng hé yú zhòng lǚ, xiào tài cháng lè xià wǔ lǜ, jiào fāng lè xià sān lǜ. guāng wèi cǐ tè kāi yuán zhī zhòng lǚ, wèi bì hé yú hòu kuí, lì zhǐ zhèn wù zòu suǒ wèi lè. guāng yǔ zhèn píng shēng dà jié bù móu ér tóng, wéi zhōng lǜ zhī lùn wǎng fǎn zhēng yì, fán sān shí yú nián, zhōng bù néng yǐ xiāng yī.
蓋宋之樂議,因時迭出,其樂律高下不齊,俱有原委。建隆初用王朴樂,藝祖一聽,嫌其太高,近於哀思,詔和峴考西京表尺,令下一律,比舊樂始和暢。至景祐、皇祐間,訪樂、議樂之詔屢頒,於是命李照改定雅樂,比朴下三律。照以縱黍累尺,雖律應古樂,而所造鐘磬,才中太簇,樂與器自相矛盾。阮逸、胡瑗復定議,止下一律,以尺生律,而黃鐘律短,所奏樂聲復高。元豐中,以楊傑條樂之疵,召范鎮、劉幾參定。幾、傑所奏,下舊樂三律,范鎮以為聲雜鄭、衛,且律有四厘六毫之差,太簇為黃鐘,宮商易位,欲求真黍以正尺律,造樂來獻,復下李照一律。至元祐廷奏,而詔獎之。初,鎮以房庶所得《漢書》,其言黍律異於他本,以大府尺為黃帝時尺,司馬光力辨其不然。鎮以周鬴、漢斛為據,光謂鬴本《考工》所記,斛本劉歆所作,非經不足法。鎮以所收開元中笛及方響合於仲呂,校太常樂下五律,教坊樂下三律。光謂此特開元之仲呂,未必合於後夔,力止鎮勿奏所為樂。光與鎮平生大節不謀而同,惟鐘律之論往返爭議,凡三十餘年,終不能以相一。
shì shí, lián luò guān fǔ zhū rú jì qǐ, yuǎn sù shèng chuán, yì lǐ jīng jiū. zhōu dūn yí zhī yán lè, yǒu yuē:" gǔ zhě shèng wáng zhì lǐ fǎ xiū jiào huà, sān gāng zhèng, jiǔ chóu xù, bǎi xìng dà hé, wàn wù xián ruò, nǎi zuò lè yǐ xuān bā fēng zhī qì. lè shēng dàn ér bù shāng, hé ér bù yín. dàn zé yù xīn píng, hé zé zào xīn shì. dé shèng zhì zhì, dào pèi tiān dì, gǔ zhī jí yě. hòu shì lǐ fǎ bù xiū, xíng zhèng kē wěn, dài biàn xīn shēng, dǎo yù zēng bēi, gù yǒu qīng shēng bài lún bù kě jìn zhě yǐ. lè zhě, gǔ yǐ píng xīn, jīn yǐ zhù yù gǔ yǐ xuān huà, jīn yǐ zhǎng yuàn. bù fù gǔ lǐ, bù biàn jīn lè, ér yù zhì zhì zhě, yuǎn zāi!"
是時,濂、洛、關輔諸儒繼起,遠溯聖傳,義理精究。周惇頤之言樂,有曰:"古者聖王制禮法、修教化,三綱正,九疇敘,百姓大和,萬物咸若,乃作樂以宣八風之氣。樂聲淡而不傷,和而不淫。淡則欲心平,和則躁心釋。德盛治至,道配天地,古之極也。後世禮法不修,刑政苛紊,代變新聲,導欲增悲,故有輕生敗倫不可禁者矣。樂者,古以平心,今以助欲;古以宣化,今以長怨。不復古禮,不變今樂,而欲至治者,遠哉!"
chéng yí yǒu yuē:" lǜ zhě, zì rán zhī shù. xiān wáng zhī lè, bì xū lǜ yǐ kǎo qí shēng. chǐ dù quán héng zhī zhèng, jiē qǐ yú lǜ. lǜ guǎn dìng chǐ, yǐ tiān dì zhī qì wèi zhǔn, fēi jù shǔ zhī bǐ yě. lǜ qǔ huáng zhōng, huáng zhōng zhī shēng yì bù nán dìng, yǒu zhī yīn zhě, cān shàng xià shēng kǎo zhī, zì dé qí zhèng."
程頤有曰:"律者,自然之數。先王之樂,必須律以考其聲。尺度權衡之正,皆起於律。律管定尺,以天地之氣為準,非秬黍之比也。律取黃鐘,黃鐘之聲亦不難定,有知音者,參上下聲考之,自得其正。"
zhāng zài yǒu yuē:" shēng yīn zhī dào yǔ tiān dì tōng, cán tǔ sī ér shāng xián jué, mù qì shèng zé jīn qì shuāi, nǎi cǐ lǐ zì xiāng yīng. jīn rén qiú gǔ lè tài shēn, shǐ yǐ gǔ lè wèi bù kě zhī, lǜ lǚ yǒu kě qiú zhī lǐ, wéi dé xìng shēn hòu zhě néng zhī zhī." cǐ sān chén zhī xué, kě wèi qióng běn zhī biàn, dá lè zhī yào zhě yǐ.
張載有曰:"聲音之道與天地通,蠶吐絲而商弦絕,木氣盛則金氣衰,乃此理自相應。今人求古樂太深,始以古樂為不可知,律呂有可求之理,惟德性深厚者能知之。"此三臣之學,可謂窮本知變,達樂之要者矣。
xī yǔ yuán dìng gài shēn jiǎng yú qí xué zhě, ér yán tán zhēn jī, shù wèi chéng shū. yuán dìng xiān jiū lǜ lǚ běn yuán, fēn qí piān mù, yòu cóng ér zhèng biàn zhī.
熹與元定蓋深講於其學者,而研覃真積,述為成書。元定先究律呂本原,分其篇目,又從而證辨之。
qí huáng zhōng piān yuē:
其黃鐘篇曰:
tiān dì zhī shù shǐ yú yī, zhōng yú shí: qí yī sān wǔ qī jiǔ wèi yáng, jiǔ zhě, yáng zhī chéng yě qí èr sì liù bā shí wèi yīn, shí zhě, yīn zhī chéng yě. huáng zhōng zhě, yáng shēng zhī shǐ, yáng qì zhī dòng yě, gù qí shù jiǔ. fēn cùn zhī shù, jù yú shēng qì zhī xiān, bù kě dé ér jiàn. jí duàn zhú wèi guǎn, chuī zhī ér shēng hé, hòu zhī ér qì yīng, ér hòu shù shǐ xíng yān. jūn qí zhǎng, dé jiǔ cùn shěn qí wéi, dé jiǔ fēn jī qí shí, dé bā bǎi yī shí fēn. zhǎng jiǔ cùn, wéi jiǔ fēn, jī bā bǎi yī shí fēn, shì wèi lǜ běn, dù liàng quán héng yú shì ér shòu fǎ, shí yī lǜ yóu shì sǔn yì yān. qí zhèng biàn yuē: gǔ zhě kǎo shēng hòu qì, jiē yǐ shēng zhī qīng zhuó qì zhī xiān hòu qiú huáng zhōng yě. fū lǜ zhǎng zé shēng zhuó ér qì xiān zhì, lǜ duǎn zé shēng qīng ér qì hòu zhì, jí zhǎng jí duǎn zé bù chéng shēng ér qì bù yīng. jīn yù qiú shēng qì zhī zhōng, ér mò shì wèi zhǔn, mò ruò qiě duō jié zhú yǐ nǐ huáng zhōng zhī guǎn, huò jí qí duǎn, huò jí qí zhǎng, zhǎng duǎn zhī nèi, měi chà yī fēn ér wèi yī guǎn, jiē jí yǐ qí zhǎng quán wèi jiǔ cùn, ér dù wéi jìng rú huáng zhōng zhī fǎ yān. gēng dié yǐ chuī, zé zhōng shēng kě dé qiǎn shēn yǐ liè, zé zhōng qì kě yàn. gǒu shēng hé qì yīng, zé huáng zhōng zhī wèi huáng zhōng zhě xìn yǐ. huáng zhōng xìn, zé shí yī lǜ yǔ dù liàng quán héng zhě dé yǐ. hòu shì bù zhī chū cǐ, ér wéi chǐ zhī qiú. jìn shì ér xià, duō qiú zhī jīn shí liáng suí yǐ lái, yòu cān zhī jù shǔ zhì wáng pǔ zhuān shì lèi shǔ, jīn shí yì bù fù kǎo. fū jīn shí zhēn wěi gù nán jǐn xìn, ér jù shǔ zhǎng duǎn xiǎo dà bù tóng, yóu bù kě shì. gǔ rén wèi' zi gǔ jù shǔ, zhōng zhě shí qí yuè', shì xiān dé huáng zhōng ér hòu dù zhī yǐ shǔ, yǐ jiàn zhōu jìng zhī dù, yǐ shēng dù liàng quán héng zhī shù ér yǐ, fēi lǜ shēng yú shǔ yě. bǎi shì zhī xià, yù qiú bǎi shì zhī qián zhī lǜ zhě, yì qiú zhī shēng qì zhī yuán ér wú bì zhī yú jù shǔ, sī dé zhī yǐ."
天地之數始於一,終於十:其一、三、五、七、九為陽,九者,陽之成也;其二、四、六、八、十為陰,十者,陰之成也。黃鐘者,陽聲之始,陽氣之動也,故其數九。分寸之數,具於聲氣之先,不可得而見。及斷竹為管,吹之而聲和,候之而氣應,而後數始形焉。均其長,得九寸;審其圍,得九分;積其實,得八百一十分。長九寸,圍九分,積八百一十分,是為律本,度量權衡於是而受法,十一律由是損益焉。(其《證辨》曰:古者考聲候氣,皆以聲之清濁、氣之先後求黃鐘也。夫律長則聲濁而氣先至,律短則聲清而氣後至,極長極短則不成聲而氣不應。今欲求聲氣之中,而莫適為準,莫若且多截竹以擬黃鐘之管,或極其短,或極其長,長短之內,每差一分而為一管,皆即以其長權為九寸,而度圍徑如黃鐘之法焉。更迭以吹,則中聲可得;淺深以列,則中氣可驗。苟聲和氣應,則黃鐘之為黃鐘者信矣。黃鐘信,則十一律與度量權衡者得矣。後世不知出此,而惟尺之求。晉氏而下,多求之金石;梁、隋以來,又參之秬黍;至王朴專恃累黍,金石亦不復考。夫金石真偽固難盡信,而秬黍長短小大不同,尤不可恃。古人謂'子谷秬黍,中者實其籥',是先得黃鐘而後度之以黍,以見周徑之度,以生度量權衡之數而已,非律生於黍也。百世之下,欲求百世之前之律者,亦求之聲氣之元而毋必之於秬黍,斯得之矣。")
huáng zhōng shēng shí yī lǜ piān yuē:
《黃鐘生十一律篇》曰:
zi yín chén wǔ shēn xū liù yáng chén jiē xià shēng, chǒu mǎo sì wèi yǒu hài liù yīn chén jiē shàng shēng. yáng shù yǐ bèi zhě, sān fēn běn lǜ ér sǔn qí yī yě yīn shù yǐ sì zhě, sān fēn běn lǜ ér zēng qí yī yě. liù yáng chén dāng wèi, zì dé liù yīn wèi yǐ jū qí chōng. qí lín zhōng nán lǚ yīng zhōng sān lǚ zài yīn, wú suǒ zēng sǔn qí dà lǚ jiā zhōng zhòng lǚ sān lǚ zài yáng, zé yòng bèi shù, fāng yǔ shí èr yuè zhī qì xiāng yīng, gài yīn yáng zì rán zhī lǐ yě. qí zhèng biàn yuē:" àn lǚ shì huái nán zǐ, shàng xià xiāng shēng, yǔ sī mǎ shì lǜ shū hàn qián zhì bù tóng, suī dà lǚ jiā zhōng zhòng lǚ yòng bèi shù zé yī, rán lǚ shì huái nán bù guò yǐ shù zhī duō guǎ wèi shēng zhī shàng xià, lǜ lǚ yīn yáng cuò luàn ér wú lún, fēi qí běn fǎ yě."
子、寅、辰、午、申、戌六陽辰皆下生,丑、卯、巳、未、酉、亥六陰辰皆上生。陽數以倍者,三分本律而損其一也;陰數以四者,三分本律而增其一也。六陽辰當位,自得六陰位以居其沖。其林鐘、南呂、應鐘三呂在陰,無所增損;其大呂、夾鍾、仲呂三呂在陽,則用倍數,方與十二月之氣相應,蓋陰陽自然之理也。(其《證辨》曰:"按《呂氏》、《淮南子》,上下相生,與司馬氏《律書》、《漢前志》不同,雖大呂、夾鍾、仲呂用倍數則一,然《呂氏》、《淮南》不過以數之多寡為生之上下,律呂陰陽錯亂而無倫,非其本法也。")
shí èr lǜ piān yuē:
《十二律篇》曰:
àn shí èr lǜ zhī shí, yuē yǐ cùn fǎ, zé huáng zhōng lín zhōng tài cù dé quán cùn yuē yǐ fēn fǎ, zé nán lǚ gū xǐ dé quán fēn yuē yǐ lí fǎ, zé yīng zhōng ruí bīn dé quán lí yuē yǐ háo fǎ, zé dà lǚ yí zé dé quán háo yuē yǐ sī fǎ, zé jiā zhōng wú shè dé quán sī. yuē zhì zhòng lǚ zhī shí shí sān wàn yī qiān qī shí èr, yǐ sān fēn zhī, bù jǐn èr suàn, qí shù bù xíng, cǐ lǜ zhī suǒ yǐ zhǐ yú shí èr yě. qí zhèng biàn yuē:" huáng zhōng wèi shí èr lǜ zhī shǒu, tā lǜ wú dà yú huáng zhōng, gù qí zhèng shēng bù wèi tā lǜ yì. zhì yú dà lǚ zhī biàn gōng jiā zhōng zhī yǔ zhòng lǚ zhī zhēng ruí bīn zhī biàn zhēng yí zé zhī jiǎo wú shè zhī shāng, zì yòng biàn lǜ bàn shēng, fēi fù huáng zhōng yǐ. cǐ qí suǒ yǐ zuì zūn ér wèi jūn zhī xiàng, rán yì fēi rén suǒ néng wèi, nǎi shù zhī zì rán, tā lǜ suī yù yì zhī ér bù kě de yě. cǐ yī jié zuì wèi lǜ lǚ xuán gōng yòng shēng zhī gāng lǐng yě."
按十二律之實,約以寸法,則黃鐘、林鐘、太簇得全寸;約以分法,則南呂、姑洗得全分;約以厘法,則應鐘、蕤賓得全厘;約以毫法,則大呂、夷則得全毫;約以絲法,則夾鍾、無射得全絲。約至仲呂之實十三萬一千七十二,以三分之,不盡二算,其數不行,此律之所以止於十二也。(其《證辨》曰:"黃鐘為十二律之首,他律無大於黃鐘,故其正聲不為他律役。至於大呂之變宮、夾鍾之羽、仲呂之徵、蕤賓之變徵、夷則之角、無射之商,自用變律半聲,非復黃鐘矣。此其所以最尊而為君之象,然亦非人所能為,乃數之自然,他律雖欲役之而不可得也。此一節最為律呂旋宮用聲之綱領也。")
biàn lǜ piān yuē:
《變律篇》曰:
shí èr lǜ gè zì wèi gōng, yǐ shēng wǔ shēng èr biàn. qí huáng zhōng lín zhōng tài cù nán lǚ gū xǐ yīng zhōng liù lǜ, zé néng jù zú. zhì ruí bīn dà lǚ yí zé jiā zhōng wú shè zhòng lǚ liù lǜ, zé qǔ huáng zhōng lín zhōng tài cù nán lǚ gū xǐ yīng zhōng liù lǜ zhī shēng, shǎo xià, bù hé, gù yǒu biàn lǜ. lǜ zhī dāng biàn zhě yǒu liù: huáng zhōng lín zhōng tài cù nán lǚ gū xǐ yīng zhōng. biàn lǜ zhě, qí shēng jìn zhèng lǜ ér shǎo gāo yú zhèng lǜ, rán hòu hóng xiān gāo xià bù xiāng duó lún. biàn lǜ fēi zhèng lǜ, gù bù wèi gōng. qí zhèng biàn yuē:" shí èr lǜ xún huán xiāng shēng, ér shì sú bù zhī sān fēn sǔn yì zhī shù, wǎng ér bù fǎn. zhòng lǚ zài shēng huáng zhōng, zhǐ dé bā cùn qī fēn yǒu qí, bù chéng huáng zhōng zhèng shēng. jīng fáng jué qí rú cǐ, gù zhòng lǚ zài shēng, bié míng zhí shǐ, zhuǎn shēng sì shí bā lǜ. bù zhī biàn lǜ zhī shù zhǐ yú liù zhě, chū yú zì rán, bù kě fù jiā. suī qiáng jiā zhī, yì wú suǒ yòng yě. fáng zhī suǒ chuán chū yú jiāo shì, jiāo shì guà qì zhī xué, yì qù sì ér wèi liù shí, gù qí tuī lǜ bì qiú hé cǐ shù. bù zhī shù zhī zì rán, zài lǜ bù kě zēng, yú guà bù kě jiǎn yě. hé chéng tiān liú chāo jī fáng zhī bìng, nǎi yù zēng lín zhōng yǐ xià shí yī lǜ zhī fēn, shǐ zhì zhòng lǚ fǎn shēng huáng zhōng, hái dé shí qī wàn qī qiān yī bǎi sì shí qī zhī shù, zé shì wéi huáng zhōng yī lǜ chéng lǜ, tā shí yī lǜ jiē bù yīng sān fēn sǔn yì zhī shù, qí shī yòu shén yú fáng.
十二律各自為宮,以生五聲二變。其黃鐘、林鐘、太簇、南呂、姑洗、應鐘六律,則能具足。至蕤賓、大呂、夷則、夾鍾、無射、仲呂六律,則取黃鐘、林鐘、太簇、南呂、姑洗、應鐘六律之聲,少下,不和,故有變律。律之當變者有六:黃鐘、林鐘、太簇、南呂、姑洗、應鐘。變律者,其聲近正律而少高於正律,然後洪纖、高下不相奪倫。變律非正律,故不為宮。(其《證辨》曰:"十二律循環相生,而世俗不知三分損益之數,往而不返。仲呂再生黃鐘,止得八寸七分有奇,不成黃鐘正聲。京房覺其如此,故仲呂再生,別名執始,轉生四十八律。不知變律之數止於六者,出於自然,不可復加。雖強加之,亦無所用也。房之所傳出於焦氏,焦氏卦氣之學,亦去四而為六十,故其推律必求合此數。不知數之自然,在律不可增,於卦不可減也。何承天、劉焯譏房之病,乃欲增林鐘已下十一律之分,使至仲呂反生黃鐘,還得十七萬七千一百四十七之數,則是惟黃鐘一律成律,他十一律皆不應三分損益之數,其失又甚於房。)
lǜ shēng wǔ shēng piān yuē:
《律生五聲篇》曰:
gōng shēng bā shí yī, shāng shēng qī shí èr, jiǎo shēng liù shí sì, zhēng shēng wǔ shí sì, yǔ shēng sì shí bā. àn huáng zhōng zhī shù jiǔ jiǔ bā shí yī, shì wèi wǔ shēng zhī yuán, sān fēn sǔn yī yǐ xià shēng zhēng, zhēng sān fēn yì yī yǐ shàng shēng shāng, shāng sān fēn sǔn yī yǐ xià shēng yǔ, yǔ sān fēn yì yī yǐ shàng shēng jué. zhì jiǎo shēng zhī shù liù shí sì, yǐ sān fēn zhī, bù jǐn yī suàn, shù bù kě xíng, cǐ shēng zhī shù suǒ yǐ zhǐ yú wǔ yě. qí zhèng biàn yuē:" tōng diǎn yuē:' huáng zhōng wèi jūn, yòng wǔ shēng zhī fǎ yǐ xià shí yī chén, chén gè yǒu wǔ shēng, qí wèi gōng shāng zhī fǎ yì rú zhī. chén gè yǒu wǔ shēng, hé wèi liù shí shēng, shì shí èr lǜ zhī zhèng shēng yě.' fū huáng zhōng yī jūn zhī shù, ér shí yī lǜ yú cǐ qǔ fǎ yān. yǐ shí èr lǜ zhī gōng zhǎng duǎn bù tóng, ér qí chén mín shì wù zūn bēi, mò bù yǒu xù ér bù xiāng luàn, liáng yǐ shì ěr. shěn kuò bù zhī cǐ lǐ, nǎi yǐ wèi wǔ shí sì zài huáng zhōng wèi zhēng zài jiā zhōng wèi jiǎo zài zhòng lǚ wèi shāng zhě, qí yì wù yǐ. sú lè zhī yǒu qīng shēng, lüè zhī cǐ yì. dàn bù zhī zhòng lǚ fǎn shēng huáng zhōng, huáng zhōng yòu zì lín zhōng zài shēng tài cù, jiē wèi biàn lǜ, yǐ fēi huáng zhōng tài cù zhī qīng shēng ěr. hú yuàn yú sì qīng shēng jiē xiǎo qí wéi jìng, zé huáng zhōng tài cù èr shēng suī hé, ér dà lǚ jiā zhōng èr shēng yòu fēi běn lǜ zhī bàn. qiě zì yí zé zhì yīng zhōng sì lǜ, jiē yǐ cì ér xiǎo qí jìng wéi yǐ jiù zhī, suì shǐ shí èr lǜ wǔ shēng jiē yǒu bù dé qí zhèng zhě. lǐ zhào fàn zhèn zhǐ yòng shí èr lǜ, zé yòu wèi zhī cǐ lǐ. gài lè zhī hé zhě, zài yú sān fēn sǔn yì lè zhī biàn zhě, zài yú shàng xià xiāng shēng. ruò lǐ zhào fàn zhèn zhī fǎ, qí hé yú sān fēn sǔn yì zhě zé hé yǐ, zì yí zé yǐ jiàng, qí chén mín shì wù, qǐ néng zūn bēi yǒu biàn ér bù xiāng líng fàn hū? jìn xún xù zhī dí, liáng wǔ dì zhī tōng, jiē bù zhī ér zuò zhě yě."
宮聲八十一,商聲七十二,角聲六十四,徵聲五十四,羽聲四十八。按黃鐘之數九九八十一,是為五聲之原,三分損一以下生徵,徵三分益一以上生商,商三分損一以下生羽,羽三分益一以上生角。至角聲之數六十四,以三分之,不盡一算,數不可行,此聲之數所以止於五也。(其《證辨》曰:"《通典》曰:'黃鐘為均,用五聲之法以下十一辰,辰各有五聲,其為宮商之法亦如之。辰各有五聲,合為六十聲,是十二律之正聲也。'夫黃鐘一均之數,而十一律於此取法焉。以十二律之宮長短不同,而其臣、民、事、物、尊卑,莫不有序而不相亂,良以是耳。沈括不知此理,乃以為五十四在黃鐘為徵、在夾鍾為角、在仲呂為商者,其亦誤矣。俗樂之有清聲,略知此意。但不知仲呂反生黃鐘,黃鐘又自林鐘再生太簇,皆為變律,已非黃鐘、太簇之清聲耳。胡瑗於四清聲皆小其圍徑,則黃鐘、太簇二聲雖合,而大呂、夾鍾二聲又非本律之半。且自夷則至應鐘四律,皆以次而小其徑圍以就之,遂使十二律、五聲皆有不得其正者。李照、范鎮止用十二律,則又未知此理。蓋樂之和者,在於三分損益;樂之辨者,在於上下相生。若李照、范鎮之法,其合於三分損益者則和矣,自夷則已降,其臣、民、事、物,豈能尊卑有辨而不相凌犯乎?晉荀勖之笛,梁武帝之通,皆不知而作者也。")
biàn shēng piān yuē:
《變聲篇》曰:
biàn gōng shēng sì shí èr, biàn zhēng shēng wǔ shí liù. wǔ shēng gōng yǔ shāng shāng yǔ jiǎo zhēng yǔ yǔ xiāng qù gè yī lǜ, zhì jiǎo yǔ zhēng yǔ yǔ gōng xiāng qù nǎi èr lǜ. xiāng qù yī lǜ zé yīn jié hé, xiāng qù èr lǜ zé yīn jié yuǎn. gù jiǎo huī zhī jiān, jìn zhēng shōu yī shēng, bǐ zhēng shǎo xià, gù wèi zhī biàn zhēng yǔ gōng zhī jiān, jìn gōng shōu yī shēng, shǎo gāo yú gōng, gù wèi zhī biàn gōng. jiǎo shēng zhī shí liù shí yǒu sì, yǐ sān fēn zhī, bù jǐn yī suàn, jì bù kě xíng, dāng yǒu yǐ tōng zhī. shēng zhī biàn zhě èr, gù zhì yī ér liǎng, sān zhī dé jiǔ, yǐ jiǔ yīn jiǎo shēng zhī shí liù shí yǒu sì, dé wǔ bǎi qī shí liù. sān fēn sǔn yì, zài shēng biàn zhēng biàn gōng èr shēng, yǐ jiǔ guī zhī, yǐ cóng wǔ shēng zhī shù, cún qí yú shù, yǐ wèi qiáng ruò. zhì biàn zhēng zhī shù wǔ bǎi yī shí èr, yǐ sān fēn zhī, yòu bù jǐn èr suàn, qí shù yòu bù xíng, cǐ biàn shēng suǒ yǐ zhǐ yú èr yě. biàn gōng biàn zhēng, gōng bù chéng gōng, zhēng bù chéng zhēng, huái nán zǐ wèi zhī" hé miù", suǒ yǐ jì wǔ shēng zhī bù jí yě. biàn shēng fēi zhèng shēng, gù bù wèi diào. qí zhèng biàn yuē:" gōng yǔ zhī jiān yǒu biàn gōng, jiǎo zhēng zhī jiān yǒu biàn zhēng, cǐ yì chū yú zì rán, zuǒ shì suǒ wèi' qī yīn', hàn qián zhì suǒ wèi" qī shǐ" shì yě. rán wǔ shēng zhě, zhèng shēng, gù yǐ qǐ diào bì qū, wèi zhū shēng zhī gāng. zhì èr biàn shēng, zé bù bǐ yú zhèng yīn, dàn kě jì qí suǒ bù jí ér yǐ. rán yǒu wǔ shēng ér wú èr biàn, yì bù kě yǐ chéng lè yě."
變宮聲四十二,變徵聲五十六。五聲宮與商、商與角、徵與羽相去各一律,至角與徵、羽與宮相去乃二律。相去一律則音節和,相去二律則音節遠。故角、徽之間,近徵收一聲,比徵少下,故謂之變徵;羽、宮之間,近宮收一聲,少高於宮,故謂之變宮。角聲之實六十有四,以三分之,不盡一算,既不可行,當有以通之。聲之變者二,故置一而兩,三之得九,以九因角聲之實六十有四,得五百七十六。三分損益,再生變徵、變宮二聲,以九歸之,以從五聲之數,存其餘數,以為強弱。至變徵之數五百一十二,以三分之,又不盡二算,其數又不行,此變聲所以止於二也。變宮、變徵,宮不成宮,徵不成徵,《淮南子》謂之"和謬",所以濟五聲之不及也。變聲非正聲,故不為調。(其《證辨》曰:"宮、羽之間有變宮,角、徵之間有變徵,此亦出於自然,《左氏》所謂'七音',《漢前志》所謂"七始"是也。然五聲者,正聲,故以起調、畢曲,為諸聲之綱。至二變聲,則不比於正音,但可濟其所不及而已。然有五聲而無二變,亦不可以成樂也。")
bā shí sì shēng piān yuē:
《八十四聲篇》曰:
huáng zhōng bù wèi tā lǜ yì, suǒ yòng qī shēng jiē zhèng lǜ, wú kōng jī hū wēi. zì lín zhōng ér xià, zé yǒu bàn shēng: dà lǚ tài cù yī bàn shēng, jiā zhōng gū xǐ èr bàn shēng, ruí bīn lín zhōng sì bàn shēng, yí zé nán lǚ wǔ bàn shēng, wú shè yīng zhōng wèi liù bàn shēng. zhōng lǚ wèi shí èr lǜ zhī qióng, sān bàn shēng yě. zì ruí bīn ér xià zé yǒu biàn lǜ: ruí bīn yī biàn lǜ, dà lǚ èr biàn lǜ, yí zé sān biàn lǜ, jiā zhōng sì biàn lǜ, wú shè wǔ biàn lǜ, zhōng lǚ liù biàn lǜ yě. jiē yǒu kòng jī hū wēi, bù dé qí zhèng, gù huáng zhōng dú wèi shēng qì zhī yuán. suī shí èr lǜ bā shí sì shēng jiē huáng zhōng suǒ shēng, rán huáng zhōng yī jūn, suǒ wèi chún cuì zhōng zhī chún cuì zhě yě. bā shí sì shēng: zhèng lǜ liù shí sān, biàn lǜ èr shí yī. liù shí sān zhě, jiǔ qī zhī shù yě èr shí yī zhě, sān qī zhī shù yě.
黃鐘不為他律役,所用七聲皆正律,無空、積、忽、微。自林鐘而下,則有半聲:大呂、太簇一半聲,夾鍾、姑洗二半聲,蕤賓、林鐘四半聲,夷則、南呂五半聲,無射、應鐘為六半聲。中呂為十二律之窮,三半聲也。自蕤賓而下則有變律:蕤賓一變律,大呂二變律,夷則三變律,夾鍾四變律,無射五變律,中呂六變律也。皆有空、積、忽、微,不得其正,故黃鐘獨為聲氣之元。雖十二律八十四聲皆黃鐘所生,然黃鐘一均,所謂純粹中之純粹者也。八十四聲:正律六十三,變律二十一。六十三者,九七之數也;二十一者,三七之數也。
liù shí diào piān yuē:
《六十調篇》曰:
shí èr lǜ xuán xiāng wèi gōng, gè yǒu qī shēng, hé bā shí sì shēng. gōng shēng shí èr, shāng shēng shí èr, jiǎo shēng shí èr, zhēng shēng shí èr, yǔ shēng shí èr, fán liù shí shēng, wèi liù shí diào, qí biàn gōng shí èr, zài yǔ shēng zhī hòu gōng shēng zhī qián biàn zhēng shí èr, zài jiǎo shēng zhī hòu zhēng shēng zhī qián: gōng zhēng jiē bù chéng, fán èr shí sì shēng, bù kě wèi diào. huáng zhōng gōng zhì jiā zhōng yǔ, bìng yòng huáng zhōng qǐ diào huáng zhōng bì qū dà lǚ gōng zhì gū xǐ yǔ, bìng yòng dà lǚ qǐ diào dà lǚ bì qū tài cù gōng zhì zhòng lǚ, bìng yòng tài cù qǐ diào tài cù bì qū jiā zhōng gōng zhì ruí bīn yǔ, bìng yòng jiā zhōng qǐ diào jiā zhōng bì qū gū xǐ gōng zhì lín zhōng yǔ, bìng yòng gū xǐ qǐ diào gū xǐ bì qū zhòng lǚ gōng zhì yí zé yǔ, bìng yòng zhòng lǚ qǐ diào zhòng lǚ bì qū ruí bīn gōng zhì nán lǚ yǔ, bìng yòng ruí bīn qǐ diào ruí bīn bì qū lín zhōng gōng zhì wú shè yǔ, bìng yòng lín zhōng qǐ diào lín zhōng bì qū yí zé gōng zhì yīng zhōng yǔ, bìng yòng yí zé qǐ diào yí zé bì qū nán lǚ gōng zhì huáng zhōng yǔ, bìng yòng nán lǚ qǐ diào nán lǚ bì qū wú shè gōng zhì dà lǚ yǔ, bìng yòng wú shè qǐ diào wú shè bì qū yīng zhōng gōng zhì tài cù yǔ, bìng yòng yīng zhōng qǐ diào yīng zhōng bì qū, shì wèi liù shí diào. liù shí diào jí shí èr lǜ yě, shí èr lǜ jí yī huáng zhōng yě. huáng zhōng shēng shí èr lǜ, shí èr lǜ shēng wǔ shēng èr biàn. wǔ shēng gè yǒu jì gāng, yǐ chéng liù shí diào, liù shí diào jiē huáng zhōng sǔn yì zhī biàn yě. gōng shāng jiǎo sān shí liù diào, lǎo yáng yě qí zhēng yǔ èr shí sì diào, lǎo yīn yě. diào chéng ér yīn yáng bèi yě.
十二律旋相為宮,各有七聲,合八十四聲。宮聲十二,商聲十二,角聲十二,徵聲十二,羽聲十二,凡六十聲,為六十調,其變宮十二,在羽聲之後、宮聲之前;變徵十二,在角聲之後、徵聲之前:宮徵皆不成,凡二十四聲,不可為調。黃鐘宮至夾鍾羽,並用黃鐘起調、黃鐘畢曲;大呂宮至姑洗羽,並用大呂起調、大呂畢曲;太簇宮至仲呂,並用太簇起調、太簇畢曲;夾鍾宮至蕤賓羽,並用夾鍾起調、夾鍾畢曲;姑洗宮至林鐘羽,並用姑洗起調、姑洗畢曲;仲呂宮至夷則羽,並用仲呂起調、仲呂畢曲;蕤賓宮至南呂羽,並用蕤賓起調、蕤賓畢曲;林鐘宮至無射羽,並用林鐘起調、林鐘畢曲;夷則宮至應鐘羽,並用夷則起調、夷則畢曲;南呂宮至黃鐘羽,並用南呂起調、南呂畢曲;無射宮至大呂羽,並用無射起調、無射畢曲;應鐘宮至太簇羽,並用應鐘起調、應鐘畢曲,是為六十調。六十調即十二律也,十二律即一黃鐘也。黃鐘生十二律,十二律生五聲二變。五聲各有紀綱,以成六十調,六十調皆黃鐘損益之變也。宮、商、角三十六調,老陽也;其徵、羽二十四調,老陰也。調成而陰陽備也。
huò yuē:" rì chén zhī shù yóu tiān wǔ dì liù cuò zōng ér shēng, lǜ lǚ zhī shù yóu huáng zhōng jiǔ cùn sǔn yì ér shēng, èr zhě bù tóng. zhì shù zhī chéng, zé rì yǒu liù jiǎ chén yǒu wǔ zǐ wèi liù shí rì lǜ lǚ yǒu liù lǜ wǔ shēng wèi liù shí diào, ruò hé fú jié, hé yě?" yuē:" jí suǒ wèi diào chéng ér yīn yáng bèi yě." fū lǐ bì yǒu duì dài, shù zhī zì rán yě. yǐ tiān wǔ dì liù hé yīn yǔ yáng yán zhī, zé liù jiǎ wǔ zǐ jiū yú liù shí, qí sān shí liù wèi yáng, èr shí sì wèi yīn. yǐ huáng zhōng jiǔ cùn jì yáng bù jì yīn yán zhī, zé liù lǜ wǔ shēng jiū yú liù shí, yì sān shí liù wèi yáng, èr shí sì wèi yīn. gài yī yáng zhī zhōng, yòu zì yǒu yīn yáng yě. fēi zhī tiān dì zhī huà yù zhě, bù néng yǔ yú cǐ. qí zhèng biàn yuē:" lǐ yùn:' wǔ shēng liù lǜ shí èr guǎn hái xiāng wèi gōng.' kǒng shì shū yuē:' huáng zhōng wèi dì yī gōng, zhì zhōng lǚ wèi dì shí èr gōng, gè yǒu wǔ shēng, fán liù shí shēng.' shēng zhě, suǒ yǐ qǐ diào bì qū, wèi zhū shēng zhī gāng lǐng, zhèng lǐ yùn suǒ wèi' hái xiāng wèi gōng' yě. zhōu lǐ dà sī lè, jì sì bù yòng shāng, wéi gōng jiǎo zhēng yǔ sì shēng. gǔ rén biàn gōng biàn zhēng bù wèi diào, zuǒ shì chuán yuē:' zhōng shēng yǐ jiàng, wǔ jiàng zhī hòu, bù róng dàn yǐ.' yǐ èr biàn shēng zhī bù kě wèi diào yě. hòu shì yǐ biàn gōng biàn zhēng cān ér wèi bā shí sì diào, qí yì bù kǎo yǐ."
或曰:"日辰之數由天五、地六錯綜而生,律呂之數由黃鐘九寸損益而生,二者不同。至數之成,則日有六甲、辰有五子為六十日;律呂有六律、五聲為六十調,若合符節,何也?"曰:"即所謂調成而陰陽備也。"夫理必有對待,數之自然也。以天五、地六合陰與陽言之,則六甲、五子究於六十,其三十六為陽,二十四為陰。以黃鐘九寸紀陽不紀陰言之,則六律、五聲究於六十,亦三十六為陽,二十四為陰。蓋一陽之中,又自有陰陽也。非知天地之化育者,不能與於此。(其《證辨》曰:"《禮運》:'五聲、六律、十二管還相為宮。'孔氏疏曰:'黃鐘為第一宮,至中呂為第十二宮,各有五聲,凡六十聲。'聲者,所以起調、畢曲,為諸聲之綱領,正《禮運》所謂'還相為宮'也。《周禮·大司樂》,祭祀不用商,惟宮、角、徵、羽四聲。古人變宮、變徵不為調,《左氏傳》曰:'中聲以降,五降之後,不容彈矣。'以二變聲之不可為調也。後世以變宮、變徵參而為八十四調,其亦不考矣。")
hòu qì piān yuē:
《候氣篇》曰:
yǐ shí èr lǜ fēn pèi jié qì, àn lì ér qí zhī. qí qì zhī shēng, fēn háo sī hū, suí jié gè yì. fū yáng shēng yú fù, yīn shēng yú gòu, rú huán wú duān. jīn lǜ lǚ zhī shù, sān fēn sǔn yì, zhōng bù fù shǐ, hé yě? yuē:" yáng zhī shēng shǐ yú zi, wǔ suī yīn shēng, ér yáng zhī shēng yú shàng zhě wèi yǐ, zhì hài ér hòu qióng shàng fǎn xià yīn zhī shēng shǐ yú wǔ, zi suī yáng shēng, ér yīn shēng yú shàng yì wèi yǐ, zhì sì ér hòu qióng shàng fǎn xià. lǜ yú yīn zé bù shū, gù zhōng bù fù shǐ yě. shì yǐ shēng, yáng zhī shù, zì zi zhì sì chà qiáng, zài lǜ wèi yóu qiáng, zài lǚ wèi chà ruò zì wǔ zhì hài jiàn ruò, zài lǜ wèi yóu ruò, zài lǚ wèi chà qiáng. fēn shù duō guǎ, suī ruò bù qí, rán ér sī fēn háo bié, gè yǒu tiáo lǐ, cǐ qì zhī suǒ yǐ fēi huī, shēng zhī suǒ yǐ zhōng lǜ yě."
以十二律分配節氣,按歷而俟之。其氣之升,分、毫、絲、忽,隨節各異。夫陽生於《復》,陰生於《姤》,如環無端。今律呂之數,三分損益,終不復始,何也?曰:"陽之升始於子,午雖陰生,而陽之升於上者未已,至亥而後窮上反下;陰之升始於午,子雖陽生,而陰升於上亦未已,至巳而後窮上反下。律於陰則不書,故終不復始也。是以升,陽之數,自子至巳差強,在律為尤強,在呂為差弱;自午至亥漸弱,在律為尤弱,在呂為差強。分數多寡,雖若不齊,然而絲分毫別,各有條理,此氣之所以飛灰,聲之所以中律也。"
huò yuē:" yì yǐ dào yīn yáng, ér lǜ bù shū yīn, hé yě?" yuē:" yì jǐn tiān xià zhī biàn, shàn è wú bù bèi, lǜ zhì zhōng hé zhī yòng, zhǐ yú zhì shàn zhě yě, yǐ shēng yán zhī, dà ér zhì yú léi tíng, xì ér zhì yú miè měng, wú fēi shēng yě. yì zé wú bù bèi yě, lǜ zé xiě qí suǒ wèi huáng zhōng yī shēng ér yǐ. suī yǒu shí èr lǜ liù shí diào, rán shí yī huáng zhōng yě. shì lǐ yě, zài shēng wèi zhōng shēng, zài qì wèi zhōng qì, zài rén zé xǐ nù āi lè wèi fā yǔ fā ér zhōng jié, cǐ shèng rén suǒ yǐ yì tiān rén zàn huà yù zhī dào yě." qí zhèng biàn yuē:" lǜ zhě, yáng qì zhī dòng, yáng shēng zhī shǐ, bì shēng hé qì yīng, rán hòu kě yǐ jiàn tiān dì zhī xīn. jīn bù cǐ zhī wù, nǎi qū qū yú jù shǔ zhī zòng héng gǔ qián zhī dà xiǎo, qí yì nán yǐ. rán fēi jīng yú lì shù, zé qì jié yì wèi yì zhèng."
或曰:"《易》以道陰陽,而律不書陰,何也?"曰:"《易》盡天下之變,善惡無不備,律致中和之用,止於至善者也,以聲言之,大而至於雷霆,細而至於蠛蠓,無非聲也。《易》則無不備也,律則寫其所謂黃鐘一聲而已。雖有十二律六十調,然實一黃鐘也。是理也,在聲為中聲,在氣為中氣,在人則喜怒哀樂未發與發而中節,此聖人所以一天人、贊化育之道也。"(其《證辨》曰:"律者,陽氣之動,陽聲之始,必聲和氣應,然後可以見天地之心。今不此之務,乃區區於秬黍之縱橫、古錢之大小,其亦難矣。然非精於歷數,則氣節亦未易正。")
zhì yú shěn dù liàng jǐn quán héng, huì cuì gǔ jīn, biàn xī yóu xiáng, jiē suǒ yǐ cān wǔ ér dìng huáng zhōng wèi zhōng shēng zhī fú yàn yě. zhū xī shēn hǎo qí shū, wèi guó jiā xíng qiě píng dìng, zhōng yuán bì jiāng shěn yīn xié lǜ, yǐ xié shén rén. shòu zhào diǎn lǐng zhī chén, yí dé cǐ shū zòu zhī, yǐ bèi dōng dōu jiāo miào zhī lè.
至於審度量、謹權衡,會粹古今,辨析尤詳,皆所以參伍而定黃鐘為中聲之符驗也。朱熹深好其書,謂國家行且平定,中原必將審音協律,以諧神人。受詔典領之臣,宜得此書奏之,以備東都郊廟之樂。
xī dìng zhōng lǜ shī lè lè zhì lè wǔ děng piān, huì fēn yú suǒ xiū lǐ shū zhōng, jiē jù gǔ lè zhī gēn yuán, jiǎn yuē kě guān. ér zhōng lǜ fēn qián hòu piān, qí qián piān wèi tiáo fán qī: yī yuē shí èr lǜ yīn yáng chén wèi xiàng shēng cì dì zhī tú, èr yuē shí èr lǜ cùn fēn lí háo sī hū zhī shù, sān yuē wǔ shēng wǔ xíng zhī xiàng qīng zhuó gāo xià zhī cì, sì yuē wǔ shēng xiāng shēng sǔn yì xiān hòu zhī cì, wǔ yuē biàn gōng biàn huī èr biàn xiāng shēng zhī fǎ, liù yuē shí èr lǜ zhèng biàn bèi bàn zhī fǎ, qī yuē xuán gōng bā shí sì shēng liù shí diào zhī tú. qí hòu piān wèi tiáo fán liù: yī yuē míng wǔ shēng zhī yì, èr yuē míng shí èr lǜ zhī yì, sān yuē lǜ cùn jiù fǎ, sì yuē lǜ cùn xīn fǎ, wǔ yuē huáng zhōng fēn cùn shù fǎ, liù yuē huáng zhōng shēng shí yī lǜ shù. dà shuài cǎi yuán dìng suǒ zhe, gèng hù yǎn yì, yóu wèi míng suì. qí lè zhì huì yú wáng cháo lǐ, qí lè wǔ huì yú jì lǐ, shàng xià qiān zài, páng sōu yuǎn shào, zhāo shì qián shèng lǐ lè zhī fēi yū, ér jiāng qī gǔ lè zhī fù jiàn yú jīn, xī gài shēn zhì yì yān. qí shī lè piān bié xì yú hòu.
熹定《鐘律》、《詩樂》、《樂制》、《樂舞》等篇,匯分於所修禮書中,皆聚古樂之根源,簡約可觀。而《鐘律》分前後篇,其前篇為條凡七:一曰十二律陰陽、辰位相生次第之圖,二曰十二律寸、分、厘、毫、絲、忽之數,三曰五聲五行之象、清濁高下之次,四曰五聲相生、損益、先後之次,五曰變宮、變徽二變相生之法,六曰十二律正變、倍半之法,七曰旋宮八十四聲、六十調之圖。其後篇為條凡六:一曰明五聲之義,二曰明十二律之義,三曰律寸舊法,四曰律寸新法,五曰黃鐘分寸數法,六曰黃鐘生十一律數。大率采元定所著,更互演繹,尤為明邃。其《樂制》匯於王朝禮,其《樂舞》匯於祭禮,上下千載,旁搜遠紹,昭示前聖禮樂之非迂,而將期古樂之復見於今,熹蓋深致意焉。其《詩樂篇》別繫於後。