jiān chén yī
◎奸臣一
cài què wú chù hòu fù xíng shù lǚ huì qīng zhāng dūn céng bù ān dūn
○蔡確(吳處厚附) 邢恕 呂惠卿 章惇 曾布 安惇
yì yuē:" yáng guà duō yīn, yīn guà duō yáng." jūn zǐ suī duō, xiǎo rén yòng shì, qí xiàng wèi yīn xiǎo rén suī duō, jūn zǐ yòng shì, qí xiàng wèi yáng. sòng chū, wǔ xīng jù kuí, zhàn zhě yǐ wèi rén cái zhòng duō zhī zhào. rán zhōng sòng zhī shì, xián zhé bù fá, jiān xié yì duō. fāng qí shèng shí, jūn zǐ bǐng zhèng, xiǎo rén tīng mìng, wèi huàn yì xiān. jí qí shuāi yě, xiǎo rén dé zhì, chěng qí jiǎo móu, yōng è shàng tīng, biàn yì guó shì, zéi nüè zhōng zhí, píng qì shàn liáng, jūn zǐ zài yě, wú jiù huò luàn. yǒu guó jiā zhě, zhèng xié zhī biàn, kě bù shèn hū! zuò jiān chén chuán.
《易》曰:"陽卦多陰,陰卦多陽。"君子雖多,小人用事,其象為陰;小人雖多,君子用事,其象為陽。宋初,五星聚奎,占者以為人才眾多之兆。然終宋之世,賢哲不乏,奸邪亦多。方其盛時,君子秉政,小人聽命,為患亦鮮。及其衰也,小人得志,逞其狡謀,壅閼上聽,變易國是,賊虐忠直,屏棄善良,君子在野,無救禍亂。有國家者,正邪之辨,可不慎乎!作《奸臣傳》。
cài què zì chí zhèng, quán zhōu jìn jiāng rén, fù xǐ chén. què yǒu zhì shù, shàng qì, bù jǐn xì xíng. dì jìn shì, diào bīn zhōu sī lǐ cān jūn, yǐ huì wén. zhuǎn yùn shǐ xuē xiàng xíng bù, yù àn zhì, jiàn qí yí guān xiù wěi, zhào yǔ yǔ, qí zhī, gèng jiā yán yù. hán jiàng xuān fǔ shǎn xī, jiàn suǒ zhì lè yǔ, yǐ wèi cái, jiàn yú dì kāi fēng yǐn wéi, pì guǎn gàn yòu xiāng gōng shì, wéi qù ér què zhì. jiù zhì dāng tíng cān, què bù kěn, hòu yǐn liú xiáng zé zhī, què yuē:" táng fān zhèn zì zhì yuàn shǔ, gù yǒu shì lǐ. jīn niǎn gǔ xià bǐ jiān shì zhǔ, suī gù shì bù kě yòng." suì qǐ jiě zhí.
蔡確字持正,泉州晉江人,父徙陳。確有智數,尚氣,不謹細行。第進士,調邠州司理參軍,以賄聞。轉運使薛向行部,欲按治,見其儀觀秀偉,召與語,奇之,更加延譽。韓絳宣撫陝西,見所制樂語,以為材,薦於弟開封尹維,辟管幹右廂公事,維去而確至。舊制當庭參,確不肯,後尹劉庠責之,確曰:"唐藩鎮自置掾屬,故有是禮。今輦轂下比肩事主,雖故事不可用。"遂乞解職。
wáng ān shí jiàn què, xǐ wèi sān bān zhǔ bù. yòng dèng wǎn jiàn, wèi jiān chá yù shǐ lǐ xíng. wáng sháo kāi xī hé, duō dài gōng qián, qín shuài guō kuí hé qí zuì, zhào shǐ dù chún jū zhì dé shí. ān shí què qí dú, gèng qiǎn què, què xī yì zhí sháo, kuí chún huò qiǎn. què shàn guān rén zhǔ yì, yǔ shí shàng xià, zhī shén zōng yǐ yàn ān shí, yīn ān shí chéng mǎ rù xuān dé mén yǔ wèi shì jìng, jí shū qí guò yǐ jiǎ zhí. jiā zhí jí xián yuàn, qiān yù shǐ zhī zá shì.
王安石薦確,徙為三班主簿。用鄧綰薦,為監察御史里行。王韶開熙河,多貸公錢,秦帥郭逵劾其罪,詔使杜純鞫治得實。安石卻其牘,更遣確,確希意直韶,逵、純獲譴。確善觀人主意,與時上下,知神宗已厭安石,因安石乘馬入宣德門與衛士競,即疏其過以賈直。加直集賢院,遷御史知雜事。
fàn zi yuān jùn hé zhī yì, zhī zhì gào xióng běn àn xíng yǐ wèi fēi shì, wèi zi yuān suǒ sòng, què hé běn fù wén yàn bó, chù zhī, dài wèi zhī zhì gào zhī jiàn yuàn jiān pàn sī nóng sì. sān sī shǐ shěn kuò yè zǎi xiàng wú chōng lùn miǎn yì fǎ, què yán kuò wèi jìn chén, jiàn cháo tíng fǎ lìng wèi biàn, bù gōng yán zhī ér sī yǔ zhí zhèng, yì wáng ān shí jì qù, xīn fǎ kě yáo ěr. kuò zuò chù zhī xuān zhōu.
范子淵浚河之役,知制誥熊本按行以為非是,為子淵所訟,確劾本附文彥博,黜之,代為知制誥、知諫院兼判司農寺。三司使沈括謁宰相吳充論免役法,確言括為近臣,見朝廷法令未便,不公言之而私語執政,意王安石既去,新法可搖耳。括坐黜知宣州。
kāi fēng jū xiāng zhōu mín sòng, shì lián pàn guān chén ān mín, ān mín lìng qí shēng wén jí fǔ qiú yuán yú chōng zhī zǐ ān chí, jí fǔ, chōng xù yě. què yán shì guān dà chén, fēi kāi fēng kě le, suì yí yù shǐ tái. shí yù qǐ huáng chéng, zú shì duō bù chóu. zhōng chéng dèng rùn fǔ, yù shǐ shàng guān jūn àn zhī, yǔ fǔ yù tóng. wáng guī zòu qiǎn què yì tái cān zhì, què duàn liàn wèi yù, rùn fǔ jūn bù néng zhì, mì zòu què cǎn lüè zhū qiú. què cì zhī zhī, jí hé èr rén bì yǒu zuì, qiě zhà shǐ lì wèi shǐ zhě lǜ wèn, qiú chēng yuān, zhé kǔ rǔ zhī. dì pō yí qí làn, lián qiǎn jiàn guān jí nèi shì shěn zhí, jiē bù wèi, yán bù yuān, yóu shì rùn fǔ jūn jiē bà, ér què dé zhòng chéng, yóu lǐng sī nóng, fán cháng píng miǎn yì fǎ jiē chéng qí shǒu.
開封鞫相州民訟,事連判官陳安民,安民令其甥文及甫求援於充之子安持,及甫,充婿也。確言事關大臣,非開封可了,遂移御史台。時獄起皇城,卒事多不仇。中丞鄧潤甫,御史上官均按之,與府獄同。王珪奏遣確詣台參治,確鍛煉為獄,潤甫、均不能制,密奏確慘掠諸囚。確伺知之,即劾二人庇有罪,且詐使吏為使者慮問,囚稱冤,輒苦辱之。帝頗疑其濫,連遣諫官及內侍審直,皆怖畏,言不冤,由是潤甫、均皆罷,而確得中丞,猶領司農,凡常平、免役法皆成其手。
tài xué shēng yú fān sòng xué guān, què shēn tàn qí yù, lián yǐn cháo shì, zì hàn lín xué shì xǔ jiāng yǐ xià jiē dài bǔ xiè xì, lìng yù zú yǔ tóng qǐn chù, yǐn shí xuán hùn gòng wèi yī shì, shè dà pén yú qián, fán gēng fàn bǐng zì jǔ tóu qí zhōng, yǐ biāo hùn jiǎo, fēn sì zhī rú quǎn shǐ. jiǔ xì bù wèn, xìng ér dé wèn, wú yī shì bù chéng. suì hé cān zhī zhèng shì yuán jiàng yǒu suǒ shǔ qǐng, jiàng chū zhī bó zhōu què dài qí wèi. què zì zhī zhì gào wèi yù shǐ zhōng chéng cān zhī zhèng shì, jiē yǐ qǐ yù duó rén wèi ér jū zhī, shì dài fū jiāo kǒu duō mà, ér què zì yǐ wèi dé jì yě.
太學生虞蕃訟學官,確深探其獄,連引朝士,自翰林學士許將以下皆逮捕械繫,令獄卒與同寢處,飲食旋溷共為一室,設大盆於前,凡羹飯餅胾舉投其中,以杓混攪,分飼之如犬豕。久系不問,幸而得問,無一事不承。遂劾參知政事元絳有所屬請,絳出知亳州;確代其位。確自知制誥為御史中丞、參知政事,皆以起獄奪人位而居之,士大夫交口咄罵,而確自以為得計也。
wú chōng shù wèi dì yán xīn fǎ bù biàn, yù shāo qù qí shèn zhě, què yuē:" cáo cān yǔ xiāo hé yǒu xì, zhì dài wèi xiāng, yī zūn hé yuē shù. jīn bì xià suǒ zì jiàn lì, qǐ róng yī rén xié yuàn ér huài zhī." fǎ suì bù biàn.
吳充數為帝言新法不便,欲稍去其甚者,確曰:"曹參與蕭何有隙,至代為相,一遵何約束。今陛下所自建立,豈容一人挾怨而壞之。"法遂不變。
yuán fēng wǔ nián, bài shàng shū yòu pú shè jiān zhōng shū shì láng. shí fù bì zài xī jīng, shàng yán cài què xiǎo rén, bù yí dà yòng. què jì xiāng, shǔ xìng luó zhī zhī yù, jìn shēn shì dài fū chóng zú ér lì yǐ. chū yì guān zhì, gài fǎng táng liù diǎn, shì wú dà xiǎo, bìng zhōng shū qǔ zhǐ, mén xià shěn fù, shàng shū shòu ér xíng zhī, sān xǐng fēn bān zòu shì, bǐng guī zhōng shū. què shuō wáng guī yuē:" gōng jiǔ zài xiàng wèi, bì děi zhōng shū lìng." guī xìn bù yí. què nǎi yán yú dì yuē:" sān xǐng zhǎng guān wèi gāo, bù xū zhì lìng, dàn lìng zuǒ yòu pú shè fēn jiān liǎng shěng shì láng zú yǐ." dì yǐ wèi rán. gù què míng wèi cì xiāng, shí zhuān dà zhèng, guī yǐ zuǒ pú shè jiān mén xià, gǒng shǒu ér yǐ. dì suī yǐ cì xù xiāng guī què, rán bù jiā lǐ zhòng, lǚ yīn wēi shī fá jīn, měi fá zhé mén xiè. zǎi xiàng fá jīn mén xiè, qián cǐ wèi yǒu, rén jiē chǐ zhī.
元豐五年,拜尚書右僕射兼中書侍郎。時富弼在西京,上言蔡確小人,不宜大用。確既相,屬興羅織之獄,縉紳士大夫重足而立矣。初議官制,蓋仿《唐六典》,事無大小,並中書取旨,門下審覆,尚書受而行之,三省分班奏事,柄歸中書。確說王珪曰:"公久在相位,必得中書令。"珪信不疑。確乃言於帝曰:"三省長官位高,不須置令,但令左右僕射分兼兩省侍郎足矣。"帝以為然。故確名為次相,實顓大政,珪以左僕射兼門下,拱手而已。帝雖以次敘相珪、確,然不加禮重,屢因微失罰金,每罰輒門謝。宰相罰金門謝,前此未有,人皆恥之。
zhé zōng lì, zhuǎn zuǒ pú shè. hán chēn rù xiàng zhōng shū, yòng qí liǎng zhí wèi liè qīng, què fēng yù shǐ zhōng chéng huáng lǚ hé chēn. shǐ zhào sān xǐng, fán qǔ zhǐ shì jí tái jiàn guān zhāng shū, bìng zhí zhèng tóng jìn nǐ, bù zhuān shǔ zhōng shū. gài què wèi shī quán, yòu fù gǎi zhì yě.
哲宗立,轉左僕射。韓縝入相中書,用其兩侄為列卿,確風御史中丞黃履劾縝。始詔三省,凡取旨事及台諫官章疏,並執政同進擬,不專屬中書。蓋確畏失權,又復改制也。
wèi yǒng yù shān líng shǐ, líng jià fā yǐn zhī xī, bù sù yú cì, zài dào yòu bù hù cóng, hái, yòu bù gài qù. yù shǐ liú zhì wáng yán sǒu lián jī zhī, yán què yǒu shí dāng qù:" zài xī níng yuán fēng shí, yuān yù kē zhèng, shǒu wěi yù qí jiān. jí zhì jīn rì, shāo yǔ yú rén yuē:' dāng shí què qǐ gǎn yán.' cǐ qí yì yù gù qiè míng wèi, fǎn guī qū yú xiān dì yě". sī mǎ guāng lǚ gōng zhe jìn yòng, juān chú fán kē, què yán jiē jǐ suǒ jiàn bái, gōng lùn yì bù róng, tài huáng tài hòu yóu bù rěn jí tuì chì. yuán yòu yuán nián rùn èr yuè, shǐ bà wèi guān wén diàn xué shì zhī chén zhōu. míng nián, zuò dì shuò shì duó zhí, xǐ ān zhōu, yòu xǐ dèng.
為永裕山陵使,靈駕發引之夕,不宿於次,在道又不扈從,還,又不丐去。御史劉摯、王岩叟連擊之,言確有十當去:"在熙寧、元豐時,冤獄苛政,首尾預其間。及至今日,稍語於人曰:'當時確豈敢言。'此其意欲固竊名位,反歸曲於先帝也"。司馬光、呂公著進用,蠲除煩苛,確言皆己所建白,公論益不容,太皇太后猶不忍即退斥。元祐元年閏二月,始罷為觀文殿學士、知陳州。明年,坐弟碩事奪職,徙安州,又徙鄧。
chū, shén zōng jí gé, wáng guī yì jiàn chǔ shì, què yǔ tóng liè jiē zài cè, zhī zhuàng. què zì jiàn dé zuì yú shì, yīn yǔ zhāng dūn xíng shù děng hé zhì xié móu, wèi guī shí huái yì yì, lài jǐ yōng hù, gù bù dé chěng. què fèng shǐ líng xià, hán chēn bái fà qí duān, shì jìn jí jí. jì shī shì, yù yuàn wàng, shù yòu yì wèi wǎng lái zào yán, shí zhě yǐ wèi yōu, wèi yǒu yǐ fā yě.
初,神宗疾革,王珪議建儲事,確與同列皆在側,知狀。確自見得罪於世,陰與章惇、邢恕等合志邪謀,謂珪實懷異意,賴己擁護,故不得逞。確奉使陵下,韓縝白髮其端,事浸籍籍。既失勢,愈怨望,恕又益為往來造言,識者以為憂,未有以發也。
què zài ān lù, cháng yóu chē gài tíng, fù shī shí zhāng, zhī hàn yáng jūn wú chù hòu shàng zhī, yǐ wèi jiē shè jī shàn, qí yòng hǎo chù jùn shàng yuán jiān jiàn gāo zōng yù chuán wèi tiān hòu shì, yǐ chì dōng cháo, yǔ yóu qiè hài. yú shì zuǒ jiàn yì dài fū liáng dào yòu jiàn yì dài fū fàn zǔ yǔ zuǒ sī jiàn wú ān shī yòu sī jiàn wáng yán sǒu yòu zhèng yán liú ān shì, jìn shàng zhāng qǐ zhèng què zuì. zhào què jù xī, què zì biàn shén xī. ān shì děng yòu yán què zuì zhuàng zhe míng, hé dài jù xī, cǐ nǎi dà chén wěi qū wèi zhī dì ěr. suì biǎn guāng lù qīng fēn sī nán jīng, zài zé yīng zhōu bié jià xīn zhōu ān zhì. zǎi xiàng fàn chún rén zuǒ chéng wáng cún zuò lián qián chū yǔ jiù què, yù shǐ lǐ cháng shèng táo dí ēn zhào tǐng zhī wáng péng nián zuò bù jǔ hé, zhōng shū shè rén péng rǔ dà lì lì zuò fēng hái cí mìng, jiē bà qù. què hòu zú yú biǎn suǒ.
確在安陸,嘗游車蓋亭,賦詩十章,知漢陽軍吳處厚上之,以為皆涉譏訕,其用郝處俊上元間諫高宗欲傳位天后事,以斥東朝,語尤切害。於是左諫議大夫梁燾、右諫議大夫范祖禹、左司諫吳安詩、右司諫王岩叟、右正言劉安世,進上章乞正確罪。詔確具析,確自辯甚悉。安世等又言確罪狀著明,何待具析,此乃大臣委曲為之地耳。遂貶光祿卿、分司南京,再責英州別駕、新州安置。宰相范純仁、左丞王存坐廉前出語救確,御史李常、盛陶、翟恩、趙挺之、王彭年坐不舉劾,中書舍人彭汝大力礰坐封還詞命,皆罷去。確後卒於貶所。
shào shèng yuán nián, féng jīng zú, zhé zōng lín diàn. què zi wèi, jīng xù yě, yú sàng cì zhōng lán sù. míng rì, zhào fù zhèng yì dài fū. èr nián, zèng tài shī, shì yuē zhōng huái, qiǎn zhōng shǐ hù qí zàng, yòu cì dì jīng shī. chóng níng chū, pèi xiǎng zhé zōng miào tíng. cài jīng qǐng huī zōng shū" yuán fēng shòu yí dìng cè shū xūn zǎi xiàng cài què zhī mù" cì qí jiā. jīng yǔ tài zǎi zhèng jū zhōng bù xiāng néng, jū zhōng yǐ yōu qù, jīng jù qí fù yòng, ér jū zhōng, wáng guī xù yě. shí wèi gēng míng mào, jīng shǐ zhī zhòng lǐ qián shì, yǐ jǔ jū zhōng, suì zhuī fēng què qīng yuán jùn wáng, yù zhì qí wén, lì shí mù qián. zhuó mào tóng zhī shū mì yuàn shì, cì zǐ zhuāng wèi cóng guān, dì shuò, zèng dài zhì, zhū nǚ chāo jìn fēng jué, zhū xù jiē dé guān, guì zhèn dāng shì.
紹聖元年,馮京卒,哲宗臨奠。確子渭,京婿也,於喪次中闌訴。明日,詔復正議大夫。二年,贈太師,諡曰忠懷,遣中使護其葬,又賜第京師。崇寧初,配饗哲宗廟庭。蔡京請徽宗書"元豐受遺定策殊勛宰相蔡確之墓"賜其家。京與太宰鄭居中不相能,居中以憂去,京懼其復用,而居中,王珪婿也。時渭更名懋,京使之重理前事,以沮居中,遂追封確清源郡王,御製其文,立石墓前。擢懋同知樞密院事,次子莊為從官,弟碩,贈待制,諸女超進封爵,諸婿皆得官,貴震當世。
gāo zōng jí wèi, xià zhào bào qún jiān zhī zuì, biǎn què wǔ tài jūn jié dù fù shǐ, cuàn mào yīng zhōu, fán suǒ yǔ làn ēn, yī qiē xiāo duó, tiān xià kuài zhī.
高宗即位,下詔暴群奸之罪,貶確武泰軍節度副使,竄懋英州,凡所與濫恩,一切削奪,天下快之。
wú chù hòu zhě, shào wǔ rén, dēng jìn shì dì. rén zōng lǚ sàng huáng sì, chù hòu shàng yán:" chén cháng dú shǐ jì, kǎo zhào shì fèi xìng běn mò, dāng tú àn jiǎ zhī nán, chéng yīng gōng sūn chǔ jiù jǐn sǐ yǐ quán zhào gū. sòng yǒu tiān xià, èr rén zhōng yì wèi jiàn bāo biǎo, yí fǎng qí mù yù, jiàn wèi qí cí." dì lǎn qí shū jué rán, jí yǐ chù hòu wèi jiāng zuò chéng, fǎng dé liǎng mù yú jiàng, fēng hóu lì miào.
吳處厚者,邵武人,登進士第。仁宗屢喪皇嗣,處厚上言:"臣嘗讀《史記》,考趙氏廢興本末,當屠岸賈之難,程嬰、公孫杵臼盡死以全趙孤。宋有天下,二人忠義未見褒表,宜訪其墓域,建為其祠。"帝覽其疏矍然,即以處厚為將作丞,訪得兩墓於絳,封侯立廟。
shǐ, cài què cháng cóng chù hòu xué fù, jí zuò xiāng, chù hòu tōng jiān qǐ lián, què wú jí yǐn yì. wáng guī yòng wèi dà lǐ chéng. wáng ān lǐ shū dǎn xiāng gōng, shì xià dà lǐ, chù hòu zhī ān lǐ yǔ guī shàn, lùn dǎn yòng guān zhú wèi zì dào. què mì qiǎn dá yì jiù dǎn, chù hòu bù cóng, què nù yù zhú zhī, wèi guǒ. guī qǐng chú chù hòu guǎn zhí, què yòu jǔ zhī. guī wèi yǒng yù shān líng shǐ, pì zhǎng jiān zòu. què dài shǐ, chū zhī tōng lì jūn, yòu xǐ zhī hàn yáng, chù hòu bù yuè.
始,蔡確嘗從處厚學賦,及作相,處厚通箋乞憐,確無汲引意。王珪用為大理丞。王安禮、舒亶相攻,事下大理,處厚知安禮與珪善,論亶用官燭為自盜。確密遣達意救亶,處厚不從,確怒欲逐之,未果。珪請除處厚館職,確又沮之。珪為永裕山陵使,辟掌箋奏。確代使,出知通利軍,又徙知漢陽,處厚不悅。
yuán yòu zhōng, què zhī ān zhōu, jùn yǒu jìng jiāng zú dāng shù hàn yáng, què gù bù qiǎn, chù hòu nù yuē:" ěr zài miào táng shí shù xiàn wǒ, jīn bǐ jùn zuò shǒu, yóu ěr xié?" huì dé què chē gài tíng shī, yǐn hǎo zèng shān shì, nǎi jiān shì shàng zhī, yún:" hǎo chù jùn fēng zèng shān gōng, huì gāo zōng yù xùn wèi wǔ hòu, chù jùn jiàn zhǐ, jīn nǎi yǐ bǐ tài huáng tài hòu. qiě yòng cāng hǎi yáng chén shì, cǐ gài shí yùn zhī dà biàn, yóu fēi jiā yǔ. jī bàng qiè hài, fēi suǒ yí yán." què suì nán cuàn. zhuó chù hòu zhī wèi zhōu, rán shì dài fū yóu cǐ wèi è zhī, wèi jǐ zú. shào shèng jiān, zhuī biǎn shè zhōu bié jià.
元祐中,確知安州,郡有靜江卒當戍漢陽,確固不遣,處厚怒曰:"爾在廟堂時數陷我,今比郡作守,猶爾邪?"會得確《車蓋亭詩》,引郝甑山事,乃箋釋上之,云:"郝處俊封甑山公,會高宗欲遜位武后,處俊諫止,今乃以比太皇太后。且用滄海揚塵事,此蓋時運之大變,尤非佳語。譏謗切害,非所宜言。"確遂南竄。擢處厚知衛州,然士大夫由此畏惡之,未幾卒。紹聖間,追貶歙州別駕。
xíng shù zì hé shū, zhèng zhōu yáng wǔ rén. bó guàn jīng jí, néng wén zhāng, xǐ gōng míng, lùn gǔ jīn chéng bài shì, yǒu zhàn guó zòng héng qì xí. cóng chéng hào xué, yīn chū rù sī mǎ guāng lǚ gōng zhe mén. dēng jìn shì dì, bǔ yǒng ān zhǔ bù. gōng zhe jiàn yú cháo, dé chóng wén yuàn xiào shū. wáng ān shí yì ài zhī, yīn bīn kè yù yì, shǐ yǎng huì yǐ dài yòng, shù bù néng cóng, ér duì qí zi pāng yǔ xīn fǎ bù biàn. ān shí nù, jiàn guān yì yán xīn jìn shì wèi lì guān ér jí chù guǎn gé, kāi bēn jìng lù, chū zhī yán líng xiàn. xiàn fèi bù fù diào, fú zhàn shǎn luò jiān zhě qī nián, fù wèi xiào shū.
邢恕字和叔,鄭州陽武人。博貫經籍,能文章,喜功名,論古今成敗事,有戰國縱橫氣習。從程顥學,因出入司馬光、呂公著門。登進士第,補永安主簿。公著薦於朝,得崇文院校書。王安石亦愛之,因賓客諭意,使養晦以待用,恕不能從,而對其子雱語新法不便。安石怒,諫官亦言新進士未歷官而即處館閣,開奔競路,出知延陵縣。縣廢不復調,浮湛陝、洛間者七年,復為校書。
wú chōng yòng wèi guǎn gé jiào kān, lì shǐ guǎn jiǎn tǎo zhù zuò zuǒ láng. cài què dài chōng xiāng, jǐn zhú chōng suǒ yòng rén, shù shēn jū jù jí. shén zōng jiàn qí sòng wén yàn bó shī, chēng yú què, nǎi jìn zhí fāng yuán wài láng. dì yǒu fù yòng guāng gōng zhe yì, què yǐ shù yú liǎng rén wèi mén xià kè, jí jié nà zhī. shù yì shēn zì fù tuō, nǎi wèi què huà cè, shāo shōu zhào míng shì, yú zhèng shì wēi yǒu gèng gé, zì shì xiāng yǔ rú sù jiāo.
吳充用為館閣校勘,歷史館檢討、著作佐郎。蔡確代充相,盡逐充所用人,恕深居懼及。神宗見其《送文彥博詩》,稱於確,乃進職方員外郎。帝有復用光、公著意,確以恕於兩人為門下客,亟結納之。恕亦深自附托,乃為確畫策,稍收召名士,於政事微有更革,自是相與如素交。
dì bù yù, shù yǔ què chéng móu, mì yǔ xuān rén hòu zhī zhí gōng huì gōng jì yuē:" jiā yǒu bái táo zhe huá, dào shū yán kě liáo shàng jí." yāo yǔ guī shì zhī. zhì zé zhí qí shǒu yuē:" cài chéng xiàng lìng bù fù xīn, shàng jí bù kě huì, yán ān chōng yòu, yí zǎo yǒu dìng lùn, yōng cáo jiē xián wáng yě." gōng huì jīng yuē:" cǐ hé yán? jūn yù huò wú jiā xié!" jí qū chū. shù jì bù xíng, zé fǎn xuān yán tài hòu shǔ yì yōng wáng, yǔ wáng guī biǎo lǐ. dǎo què yuē guī rù wèn jí, yáng gōu zhì guī yǔ, shǐ zhī kāi fēng fǔ cài jīng fú jiàn shì yú wài, xū guī xiǎo chí yì zé zhí ér zhū zhī. jì ér guī yán shàng zì yǒu zi, dìng yì lì yán ān. shù yì wú suǒ shī, yóu zì wèi yǒu dìng cè gōng, chuán bō qí yǔ.
帝不豫,恕與確成謀,密語宣仁後之侄公繪、公紀曰:"家有白桃著華,道書言可療上疾。"邀與歸視之。至則執其手曰:"蔡丞相令布腹心,上疾不可諱,延安沖幼,宜早有定論,雍、曹皆賢王也。"公繪驚曰:"此何言?君欲禍吾家邪!"急趨出。恕計不行,則反宣言太后屬意雍王,與王珪表里。導確約珪入問疾,陽鈎致珪語,使知開封府蔡京伏劍士於外,須珪小持異則執而誅之。既而珪言上自有子,定議立延安。恕益無所施,猶自謂有定策功,傳播其語。
zhé zōng lì, qiān yòu sī yuán wài láng qǐ jū shè rén. yòu wèi gōng huì jù zòu, qǐ zūn chóng zhū tài fēi, wèi gāo shì yì rì jì. hòu jié zhī yuē:" rǔ sù bù shí zì, shuí wèi zhī zhě?" gōng huì bù dé yǐn, yǐ shù duì, qiě shàng qí gǎo. shí shù fāng zhào shì zhōng shū, suì chù zhī suí zhōu, gǎi rǔ xiāng hé yáng. shù jiǔ chì wài, xù nù fèn, jiān dào yè què yú dèng, xù chéng qián è, dài sī mǎ guāng zǐ kāng shǒu shū, chí yǐ qǔ xìn. huì què dé zuì, shù yì zé jiān yǒng zhōu jiǔ.
哲宗立,遷右司員外郎、起居舍人。又為公繪具奏,乞尊崇朱太妃,為高氏異日計。後詰之曰:"汝素不識字,誰為之者?"公繪不得隱,以恕對,且上其稿。時恕方召試中書,遂黜知隨州,改汝、襄、河陽。恕久斥外,蓄怒憤,間道謁確於鄧,緒成前惡,紿司馬光子康手書,持以取信。會確得罪,恕亦責監永州酒。
shào shèng chū, zhuó bǎo wén gé dài zhì zhī qīng zhōu. zhāng dūn cài biàn dé zhèng, jiāng gān xīn yuán yòu zhū rén, yǐn shù zì zhù, zhào wèi xíng bù shì láng, zài qiān lì bù shàng shū jiān shì dú, gǎi yù shǐ zhōng chéng. shù jì chù fēng xiàn, suì wū xuān rén hòu yǒu fèi lì móu, yǐn sī mǎ guāng yán běi qí lóu hòu xuān xùn shì, xù gāo zūn yù zhī zǐ shì jīng zhuī sòng qí fù zài rì, wáng guī lìng qí xiōng shì chōng lái móu lì yōng wáng, zūn yù fēi zhī. yòu jiào cài mào shàng wén jí fǔ sī dú wèi sōu cí, lì dǐ liáng dào liú zhì, yún yīn tú bù guǐ, qiě jiā sī mǎ guāng lǚ gōng zhe yǐ xiōng bèi míng. dūn shǐ cài jīng zhì yù yú tóng wén guǎn, zǔ zhī wàn duān, jiāng xī xiàn zhū rén yú zú zuì, jì ér wú suǒ de, nǎi yǐ.
紹聖初,擢寶文閣待制、知青州。章惇、蔡卞得政,將甘心元祐諸人,引恕自助,召為刑部侍郎,再遷吏部尚書兼侍讀,改御史中丞。恕既處風憲,遂誣宣仁後有廢立謀,引司馬光言北齊婁後宣訓事,訹高遵裕之子士京追訟其父在日,王珪令其兄士充來謀立雍王,遵裕非之。又教蔡懋上文及甫私牘為廋詞,歷詆梁燾、劉摯,雲陰圖不軌,且加司馬光、呂公著以凶悖名。惇使蔡京置獄於同文館,組織萬端,將悉陷諸人於族罪,既而無所得,乃已。
shù nèi huái cāi huá, ér wài chí zhèng lùn. cháng yú jīng yán dú bǎo xùn, zhì rén zōng yù fǔ chén, yǐ wèi rén jūn dāng xiū jǔ zhèng shì, zé rì yuè báo shí xīng wén biàn jiàn wèi bù zú lǜ. shù yán rén zōng zhī zhǐ suī hé yú xún qīng shū, rán zì gǔ dì wáng shú kěn zì wèi bù xiū zhèng shì zhě, rú cǐ zé tiān biàn suì fèi yǐ. dì jiā nà zhī, shù dēng duì. dūn kǒng qí dà yòng, qiè jì zhī. shù yì chuāi dì shāo báo dūn, lǚ bái qí duǎn, jìng wèi dūn suǒ xiàn, chū zhī rǔ zhōu. wèi jǐ, xǐ yīng tiān fǔ. dūn fù zhí qí nǎng guò, yí zhī nán ān jūn. huī zōng chū, yán zhě lùn qí jiǎo wū, zé wèi shào fǔ shǎo jiān fēn sī xī jīng, jū jūn zhōu.
恕內懷猜猾,而外持正論。嘗於經筵讀寶訓,至仁宗諭輔臣,以為人君當修舉政事,則日月薄食、星文變見為不足慮。恕言仁宗之旨雖合於荀卿書,然自古帝王孰肯自謂不修政事者,如此則天變遂廢矣。帝嘉納之,數登對。惇恐其大用,切忌之。恕亦揣帝稍薄惇,屢白其短,竟為惇所陷,出知汝州。未幾,徙應天府。惇復摭其曩過,移知南安軍。徽宗初,言者論其矯誣,責為少府少監、分司西京,居均州。
cài jīng dāng guó, jīng yíng huáng shàn, yǐ kāi biān xì, yù shǐ shù lì fāng miàn zhī xūn, qǐ wèi fū yán jīng lüè ān fǔ shǐ, xuán gǎi jīng yuán, zhuó zhì lóng tú gé xué shì. shù qǐ zhú xiāo guān, cǎi qí lǐ rén xǔ yàn guī chē zhàn fǎ, wèi qiǎn gōng jì. yòu yù shǐ xī hé zào chuán, zhí dǐ xìng líng, yǐ kōng xià guó cháo xué, qí móu jiē yū dàn. zhuǎn yùn shǐ lǐ fù yán shù suǒ wèi lèi ér xì, bù kě yòng, dì yì zhú qí wàng, jīng lì zhǔ zhī. yǐ ér xià rén kòu zhèn róng, yù qū wèi zhōu, jǐng zòu zhì jīng shī rì wǔ liù, jīng jù, shǐ xǐ shù tài yuán, lián xǐ yǒng xìng yǐng chāng zhēn dìng, xún duó zhí. jiǔ zhī, fù xiǎn mó gé dài zhì. zú, nián qī shí.
蔡京當國,經營湟、鄯,以開邊隙,欲使恕立方面之勛,起為鄜延經略安撫使,旋改涇原,擢至龍圖閣學士。恕乞築蕭關,采其里人許彥圭車戰法,為淺攻計。又欲使熙河造船,直抵興、靈,以空夏國巢穴,其謀皆迂誕。轉運使李復言恕所為類兒戲,不可用,帝亦燭其妄,京力主之。已而夏人寇鎮戎,欲趨渭州,警奏至京師日五六,京懼,始徙恕太原,連徙永興、潁昌、真定,尋奪職。久之,復顯謨閣待制。卒,年七十。
shù běn cóng chéng mén dé yóu zhū gōng jiān, yī shí xián shì zhēng yǔ zhī jiāo. shù shàn wèi biǎo bó, zǎo zhì shēng míng, ér tiān zī fǎn fù, xíng xiǎn mào jìn, wèi sī mǎ guāng kè jí xiàn guāng, fù zhāng dūn jí bèi dūn, zhì yǔ sān cài wèi fù xīn zé zhī sǐ fú tì. shàng bàng mǔ hòu, xià wū zhōng liáng, jǐ yú huò jí zōng miào. jiàn yán yuán nián, yǔ cài què tóng zhuī biǎn, ér shù wèi cháng dé jūn jié dù fù shǐ. zi jū shí jìng.
恕本從程門得游諸公間,一時賢士爭與之交。恕善為表襮,蚤致聲名,而天資反覆,行險冒進,為司馬光客即陷光,附章惇即背惇,至與三蔡為腹心則之死弗替。上謗母后,下誣忠良,幾於禍及宗廟。建炎元年,與蔡確同追貶,而恕為常德軍節度副使。子居實、倞。
jū shí yǒu yì cái, bā suì wèi míng fēi yǐn, huáng tíng jiān cháo bǔ zhī zhāng lěi qín guān chén shī dào jiē jiàn ér ài zhī. cóng shù shǒu suí, zuò nán zhēng fù, sū shì dú zhī, tàn yuē:" cǐ zú yǐ jí shǒu jiàn gǔ rén yǐ." zú shí nián shí jiǔ, yǒu yí wén yuē shēn yín jí.
居實有異材,八歲為《明妃引》,黃庭堅、晁補之、張耒、秦觀、陳師道皆見而愛之。從恕守隨,作《南征賦》,蘇軾讀之,嘆曰:"此足以藉手見古人矣。"卒時年十九,有遺文曰《呻吟集》。
jìng jí shù zài shí wèi sī nóng chéng, jìng kāng chū zhì shǎo qīng, fèng zhào guǎn jīn guó shǐ. shì shí, sù wáng shǐ wò lí bù jūn, wèi suǒ zhì, cháo tíng yì yì liú qí shǐ yǐ xiāng dāng, yú shì yú yuè bù qiǎn. dōu guǎn zhào lún, yàn rén yě, xìng huá kuài, jù bù dé guī, nǎi zhà yǐ qíng gào jìng yuē:" jīn guó yǒu yú dǔ jīn wú zhě, shàng lǐng qì dān jīng ruì shén zhòng, èr yú jīn rén, yuàn guī dà guó, kě jié zhī yǐ tú èr qiú." jìng yǐ wén, dà chén xìn zhī, jí wèi cì yú dǔ zhào shū shòu lún, nà yī lǐng zhōng, hòu yǔ lún jīn bó. lún xiàn qí shū zhān hǎn, zhān hǎn dà nù, yǐ wén jīn zhǔ, bào lìng shēn rù gōng tǎo, suì fù tí bīng nán xià. jìng shí chū zhī yuè zhōu, zhào zé qí shǐ huò, xuē jí tíng guān, jì ér jīng què shī shǒu yún.
倞及恕在時為司農丞,靖康初至少卿,奉詔館金國使。是時,肅王使斡離不軍,為所質,朝廷議亦留其使以相當,於是逾月不遣。都管趙倫,燕人也,性猾獪,懼不得歸,乃詐以情告倞曰:"金國有餘睹金吾者,尚領契丹精銳甚眾,貳於金人,願歸大國,可結之以圖二酋。"倞以聞,大臣信之,即為賜余睹詔書授倫,納衣領中,厚與倫金帛。倫獻其書粘罕,粘罕大怒,以聞金主,報令深入攻討,遂復提兵南下。倞時出知岳州,詔責其始禍,削籍停官,既而京闕失守雲。
lǚ huì qīng zì jí fǔ, quán zhōu jìn jiāng rén. fù shú xí lì shì, wèi zhāng pǔ lìng. xiàn chù shān lín bì yì jiān, mín bìng zhàng wù shé hǔ zhī hài, shú jiào mín fén liáo ér gēng, hài wèi shuāi zhǐ. tōng pàn yí zhōu, nóng zhì gāo rù kòu, zhuǎn yùn shǐ xí shú yǔ bīng huì, huò quàn wù xíng, bù tīng. jiāng èr qiān rén niè zéi hòu yǐ wǎng, dé shǒu lǔ wèi duō. wèi kāi fēng fǔ sī lù, jū zhōng rén shǐ zhì cōng yì wèi zú fá mù shì, lì duō wèi zhī dì, shú qióng zhì zhī, zhì cōng yǐ zhé qù. zhōng guāng lù qīng.
呂惠卿字吉甫,泉州晉江人。父璹習吏事,為漳浦令。縣處山林蔽翳間,民病瘴霧蛇虎之害,璹教民焚燎而耕,害為衰止。通判宜州,儂智高入寇,轉運使檄璹與兵會,或勸勿行,不聽。將二千人躡賊後以往,得首虜為多。為開封府司錄,鞫中人史志聰役衛卒伐木事,吏多為之地,璹窮治之,志聰以謫去。終光祿卿。
huì qīng qǐ jìn shì, wèi zhēn zhōu tuī guān. zhì mǎn rù dōu, jiàn wáng ān shí, lùn jīng yì, yì duō hé, suì dìng jiāo. xī níng chū, ān shí wèi zhèng, huì qīng fāng biān xiào jí xián shū jí, ān shí yán yú dì yuē:" huì qīng zhī xián, qǐ tè jīn rén, suī qián shì rú zhě wèi yì bǐ yě. xué xiān wáng zhī dào ér néng yòng zhě, dú huì qīng ér yǐ." jí shè zhì zhì sān sī tiáo lì sī, yǐ wèi jiǎn xiáng wén zì, shì wú dà xiǎo bì móu zhī, fán suǒ jiàn qǐng zhāng zòu jiē qí bǐ. zhuó tài zǐ zhōng yǔn chóng zhèng diàn shuō shū jí xián xiào lǐ, pàn sī nóng sì.
惠卿起進士,為真州推官。秩滿入都,見王安石,論經義,意多合,遂定交。熙寧初,安石為政,惠卿方編校集賢書籍,安石言於帝曰:"惠卿之賢,豈特今人,雖前世儒者未易比也。學先王之道而能用者,獨惠卿而已。"及設制置三司條例司,以為檢詳文字,事無大小必謀之,凡所建請章奏皆其筆。擢太子中允、崇政殿說書、集賢校理,判司農寺。
sī mǎ guāng jiàn dì yuē:" huì qīng xiān qiǎo fēi jiā shì, shǐ ān shí fù bàng yú zhōng wài zhě jiē qí suǒ wèi. ān shí xián ér bì, bù xián shì wù, huì qīng wèi zhī móu zhǔ, ér ān shí lì xíng zhī, gù tiān xià bìng zhǐ wèi jiān xié. jìn zhě jìn zhuó bù cì, dà bù yàn zhòng xīn." dì yuē:" huì qīng jìn duì míng biàn, yì shì měi cái." guāng yuē:" huì qīng chéng wén xué biàn huì, rán yòng xīn bù zhèng, yuàn bì xià xú chá zhī. jiāng chōng lǐ xùn ruò wú cái, hé yǐ néng dòng rén zhǔ?" dì mò rán. guāng yòu yí shū ān shí yuē:" chǎn yú zhī shì, yú gōng jīn rì chéng yǒu shùn shì zhī kuài, yī dàn shī shì, jiāng bì mài gōng zì shòu yǐ." ān shí bù yuè.
司馬光諫帝曰:"惠卿憸巧非佳士,使安石負謗於中外者皆其所為。安石賢而愎,不閒世務,惠卿為之謀主,而安石力行之,故天下並指為奸邪。近者進擢不次,大不厭眾心。"帝曰:"惠卿進對明辨,亦似美才。"光曰:"惠卿誠文學辨慧,然用心不正,願陛下徐察之。江充、李訓若無才,何以能動人主?"帝默然。光又貽書安石曰:"諂諛之士,於公今日誠有順適之快,一旦失勢,將必賣公自售矣。"安石不悅。
huì huì qīng yǐ fù sàng qù, fú chú, zhào wèi tiān zhāng gé shì jiǎng, tóng xiū qǐ jū zhù, jìn zhī zhì gào, pàn guó zi jiān, yǔ wáng pāng tóng xiū sān jīng xīn yì. yòu zhī jiàn yuàn, wèi hàn lín xué shì. ān shí qiú qù, huì qīng shǐ qí dǎng biàn xìng míng, rì tóu guǐ shàng shū liú zhī. ān shí lì jiàn huì qīng wèi cān zhī zhèng shì, huì qīng jù ān shí qù, xīn fǎ bì yáo, zuò shū biàn yí jiān sī jùn shǒu, shǐ chén lì hài. yòu cóng róng bái dì xià zhào, yán zhōng bù yǐ lì wéi fǎ zhī gù, wèi zhī fèi fǎ. gù ān shí zhī zhèng, shǒu zhī yì jiān. yì bà zhì kē, féng jīng zhēng zhī bù dé.
會惠卿以父喪去,服除,召為天章閣侍講,同修起居注,進知制誥,判國子監,與王雱同修《三經新義》。又知諫院,為翰林學士。安石求去,惠卿使其黨變姓名,日投匭上書留之。安石力薦惠卿為參知政事,惠卿懼安石去,新法必搖,作書遍遺監司、郡守,使陳利害。又從容白帝下詔,言終不以吏違法之故,為之廢法。故安石之政,守之益堅。議罷制科,馮京爭之不得。
dì shēng qīng wú xué shù, yǐn wèi shì jiǎng. yòu yòng dì hé qīng jì, zhì wǔ děng dīng chǎn bù, shǐ mín zì gòng shǒu shí, chǐ chuán cùn tǔ, jiǎn kuò wú yí, zhì jī tún yì biàn chāo zhī. yǐn nì zhě xǔ gào, ér yǐ zī sān zhī yī chōng shǎng, mín bù shèng qí kùn. yòu yīn bǎo jiǎ zhèng zhǎng gěi sàn qīng miáo, shǐ jié jiǎ fù guān, bù yí yī rén, shàng xià sāo dòng.
弟升卿無學術,引為侍講。又用弟和卿計,制五等丁產簿,使民自供首實,尺椽寸土,檢括無遺,至雞豚亦遍抄之。隱匿者許告,而以貲三之一充賞,民不勝其困。又因保甲正長給散青苗,使結甲赴官,不遺一人,上下騷動。
zhèng xiá shū huì qīng péng jiān yōng bì, huì qīng nù, yòu è féng jīng yì jǐ, ér ān shí dì ān guó è huì qīng jiān chǎn, miàn rǔ zhī. yú shì chéng shì bìng xiàn sān rén, jiē huò zuì. ān shí yǐ ān guó zhī gù, shǐ yǒu xì. huì qīng jì pàn ān shí, fán kě yǐ hài wáng shì zhě wú bù wèi. hán jiàng wèi xiāng bù néng zhì, qǐng fù yòng ān shí. ān shí zhì, yóu yǔ gòng shì. yù shǐ cài chéng xǐ lùn qí è, dèng wǎn yòu yán qí xiōng dì qiáng jiè xiù zhōu fù mín qián mǎi tián, chū zhī chén zhōu. jiǔ zhī, yǐ zī zhèng diàn xué shì zhī yán zhōu.
鄭俠疏惠卿朋奸壅蔽,惠卿怒,又惡馮京異己,而安石弟安國惡惠卿奸諂,面辱之。於是乘勢並陷三人,皆獲罪。安石以安國之故,始有隙。惠卿既叛安石,凡可以害王氏者無不為。韓絳為相不能制,請復用安石。安石至,猶與共事。御史蔡承禧論其惡,鄧綰又言其兄弟強借秀州富民錢買田,出知陳州。久之,以資政殿學士知延州。
shǐ, shǎn xī yuán biān hàn fān bīng gè zì wèi jūn, měi zhàn zé yǐ fān bù wèi xiān fēng, ér hàn bīng chéng shǒu, cì biàn nǎi chū zhàn. huì qīng shǐ hé zhī wèi yī, xiān sōu bǔ shǒu bīng ér chū qí xuǎn yǐ zhàn, suí tún zhì jiāng, jù tiáo yuē shàng zhī, biān rén jí yì zhě duō yán bù kě. lù dōu jiān gāo yǒng hēng, lǎo jiāng yě, zhēng zhī lì, zòu chì zhī. fān bù qū quán miē jiāng rù kòu, huì qīng yǐ jìn shì shuài chén duō yǎng wēi chí zhòng, nǎi jiāng yá bīng àn biān, qǐ shī yú dōng jiāo, suì qū suī dé, dǐ wú dìng hé, lì shí yǒu bā rì ér hái.
始,陝西緣邊漢蕃兵各自為軍,每戰則以蕃部為先鋒,而漢兵城守,伺便乃出戰。惠卿始合之為一,先搜補守兵而出其選以戰,隨屯置將,具條約上之,邊人及議者多言不可。路都監高永亨,老將也,爭之力,奏斥之。蕃部屈全乜將入寇,惠卿以近世帥臣多養威持重,乃將牙兵按邊,啟師於東郊,遂趨綏德,抵無定河,歷十有八日而還。
é dīng mǔ yōu, zhào yú běn fèng wài tè gěi wǔ wàn, huì qīng gèng qǐng tiān zhī wàn wǔ qiān, yù shǐ hé zhī, jiāng xià yáng zhōu qǔ fèng lì, dì yuē:" huì qīng gù tān mào, rán cháng wèi zhí zhèng, zhì zhī shāng tǐ, gū zé yǐ yì kě yě." dàn xuē qí wù fèng, huì qīng yóu zì biàn, yù shǐ yòu lùn qí fāng jū sàng, bù yīng yǒu yán, zhào wù wèn.
俄丁母憂,詔於本奉外特給五萬,惠卿更請添支萬五千,御史劾之,將下揚州取奉歷,帝曰:"惠卿固貪冒,然嘗為執政,治之傷體,姑責以義可也。"但削其誤奉,惠卿猶自辨,御史又論其方居喪,不應有言,詔勿問。
yuán fēng wǔ nián, jiā dà xué shì zhī tài yuán fǔ. rù jiàn, jiāng shǐ réng zhèn fū yán. huì qīng yún:" shǎn xī zhī shī, fēi wéi bù kě yǐ gōng, yì bù kě yǐ shǒu, yào zài dà wèi xíng shì ér yǐ." dì yuē:" rú huì qīng yán, shì wèi shǎn xī kě qì yě, qǐ yí wěi yǐ biān shì?" shù qí qīng zào jiǎo wū zhī zuì, chì zhī dān zhōu, míng nián fù zhī tài yuán. zhé zōng jí wèi, chì jiāng lì wù qīn rǎo wài jiè. huì qīng qiǎn bù qí èr wàn xí xià rén yú jù xīng pō, zhǎn shǒu liù bǎi jí, xià rén suì kòu fū yán.
元豐五年,加大學士、知太原府。入見,將使仍鎮鄜延。惠卿云:"陝西之師,非唯不可以攻,亦不可以守,要在大為形勢而已。"帝曰:"如惠卿言,是為陝西可棄也,豈宜委以邊事?"數其輕躁矯誣之罪,斥知單州,明年復知太原。哲宗即位,敕疆吏勿侵擾外界。惠卿遣步騎二萬襲夏人於聚星泊,斬首六百級,夏人遂寇鄜延。
huì qīng jiàn zhèng rén huì jìn, zhī bù róng yú shí, kěn qiú sàn dì. yú shì yòu sī jiàn sū zhé tiáo zòu qí jiān yuē:" huì qīng huái zhāng tāng zhī biàn zhà, yǒu lú qǐ zhī jiān xié, guǐ biàn duō duān, gǎn xíng fēi dù. wáng ān shí qiáng hěn ào dàn, yú lì shì yí wú suǒ zhī, huì qīng zhǐ tī jiào dǎo, yǐ jì qí è. yòu xìng qǐ dà yù, yù zhū lián màn yǐn, tú wū gōng qīng. lài xiān dì rén shèng, měi shì cái yì, bù rán, ān cháng shǒu dào zhī shì wú jiào lèi yǐ. ān shí yú huì qīng yǒu luǎn yì zhī ēn, fù shī zhī yì. fāng qí qiú jìn zé jiāo gù wèi yī, jí shì lì xiāng yà, huà wèi dí chóu, fā qí sī shū, bù yí yú lì. quǎn zhì zhī suǒ bù wèi, ér huì qīng wèi zhī. xī lǚ bù shì dīng yuán zé shā dīng yuán, shì dǒng zhuō zé shā dǒng zhuō liú láo zhī shì wáng gōng zé fǎn wáng gōng, shì sī mǎ yuán xiǎn zé fǎn yuán xiǎn, gù cáo cāo huán xuán zhōng wèi ér zhū zhī. rú huì qīng zhī è, zòng wèi zhèng diǎn xíng, yóu dāng tóu bì sì yì, yǐ yù chī mèi." zhōng chéng liú zhì shù qí wǔ zuì, yǐ wèi dà è. nǎi biǎn wèi guāng lù qīng fēn sī nán jīng. zài zé jiàn níng jūn jié dù fù shǐ jiàn zhōu ān zhì. zhōng shū shè rén sū shì dāng zhì, bèi zài qí zuì yú xùn cí, tiān xià chuán sòng chēng kuài yān.
惠卿見正人匯進,知不容於時,懇求散地。於是右司諫蘇轍條奏其奸曰:"惠卿懷張湯之辨詐,有盧杞之奸邪,詭變多端,敢行非度。王安石強佷傲誕,於吏事宜無所知,惠卿指擿教導,以濟其惡。又興起大獄,欲株連蔓引,塗污公卿。賴先帝仁聖,每事裁抑,不然,安常守道之士無噍類矣。安石於惠卿有卵翼之恩,父師之義。方其求進則膠固為一,及勢力相軋,化為敵仇,發其私書,不遺餘力。犬彘之所不為,而惠卿為之。昔呂布事丁原則殺丁原,事董卓則殺董卓;劉牢之事王恭則反王恭,事司馬元顯則反元顯,故曹操、桓玄終畏而誅之。如惠卿之惡,縱未正典刑,猶當投畀四裔,以御魑魅。"中丞劉摯數其五罪,以為大惡。乃貶為光祿卿、分司南京。再責建寧軍節度副使、建州安置。中書舍人蘇軾當制,備載其罪於訓詞,天下傳訟稱快焉。
shào shèng zhōng, fù zī zhèng diàn xué shì zhī dà míng fǔ, jiā guān wén diàn xué shì zhī yán zhōu. xià rén fù rù kòu, jiāng yǐ quán shī wéi yán ān, huì qīng xiū mǐ zhī zhū zhài yǐ bèi. kòu zhì, yù gōng zé chéng bù kě jìn, yù lüè zé yě wú suǒ de, yù zhàn zé zhū jiāng àn bīng bù dòng, yù nán zé jù fù bèi shòu dí, liú èr rì jí bá shān qù, suì xiàn jīn míng. huì qīng qiú yì què, bù xǔ. yǐ zhú wēi róng wēi qiāng chéng, jiā yín qīng guāng lù dài fū, bài bǎo níng wǔ shèng liǎng jūn jié dù shǐ.
紹聖中,復資政殿學士、知大名府,加觀文殿學士、知延州。夏人復入寇,將以全師圍延安,惠卿修米脂諸砦以備。寇至,欲攻則城不可近,欲掠則野無所得,欲戰則諸將按兵不動,欲南則懼腹背受敵,留二日即拔柵去,遂陷金明。惠卿求詣闕,不許。以築威戎、威羌城,加銀青光祿大夫,拜保寧、武勝兩軍節度使。
huī zōng lì, yì jié zhèn nán. yīn céng bù yǒu sù hàn, xǐ wèi háng zhōu, ér yòng fàn chún cuì shuài yán, zhì qí shàng gōng wǎng mào shì, duó jié dù. bù qù wèi, fù wǔ chāng jié dù shǐ zhī dà míng. shù suì, yòu yǐ shàng biǎo yǐn yù shī dāng, hái wèi yín qīng guāng lù dài fū, lìng zhì shì. chóng níng wǔ nián, qǐ wèi guān wén diàn xué shì zhī háng zhōu. zuò qí zi yuān wén yāo rén zhāng huái sù yán bù gào, yuān pèi shā mén dǎo, huì qīng zé qí zhōu tuán liàn fù shǐ, ān zhì xuān zhōu, zài yí lú zhōu. fù guān wén diàn xué shì, wèi lǐ quán guān shǐ, zhì shì. zú, zèng kāi fǔ yí tóng sān sī.
徽宗立,易節鎮南。因曾布有宿憾,徙為杭州,而用范純粹帥延,治其上功罔冒事,奪節度。布去位,復武昌節度使、知大名。數歲,又以上表引喻失當,還為銀青光祿大夫,令致仕。崇寧五年,起為觀文殿學士、知杭州。坐其子淵聞妖人張懷素言不告,淵配沙門島,惠卿責祁州團練副使,安置宣州,再移廬州。復觀文殿學士,為醴泉觀使,致仕。卒,贈開府儀同三司。
shǐ, huì qīng féng hé ān shí, zhòu zhì zhí zhèng, ān shí qù wèi, suì jí lì pái zhī, zhì fā qí sī shū yú shàng. ān shí tuì chù jīn líng, wǎng wǎng xiě" fú jiàn zi" sān zì, gài shēn huǐ wèi huì qīng suǒ wù yě. suī zhāng dūn céng bù cài jīng dāng guó, xián wèi è qí rén, bù gǎn yǐn rù cháo. yǐ shì zhuǎn xǐ wài fú, qì yú sǐ yún.
始,惠卿逢合安石,驟致執政,安石去位,遂極力排之,至發其私書於上。安石退處金陵,往往寫"福建子"三字,蓋深悔為惠卿所誤也。雖章惇、曾布、蔡京當國,咸畏惡其人,不敢引入朝。以是轉徙外服,訖於死雲。
zhāng dūn zì zi hòu, jiàn zhōu pǔ chéng rén, fù yú xǐ sū zhōu. qǐ jiā zhì zhí fāng láng zhōng, zhì shì, yòng dūn guì, lèi guān yín qīng guāng lù dài fū, nián bā shí jiǔ zú.
章惇字子厚,建州浦城人,父俞徙蘇州。起家至職方郎中,致仕,用惇貴,累官銀青光祿大夫,年八十九卒。
dūn háo jùn, bó xué shàn wén. jìn shì dēng míng, chǐ chū zhí héng xià, wěi chì ér chū. zài jǔ jiǎ kē, diào shāng luò lìng. yǔ sū shì yóu nán shān, dǐ xiān yóu tán, tán xià lín jué bì wàn rèn, héng mù qí shàng, dūn yī shì shū bì, shì jù bù gǎn shū. dūn píng bù guò zhī, chuí suǒ wǎn shù, shè yī ér xià, yǐ qī mò rú bǐ dà shū shí bì yuē:" sū shì zhāng dūn lái." jì hái, shén cǎi bù dòng, shì fǔ qí bèi yuē:" jūn tā rì bì néng shā rén." dūn yuē:" hé yě?" shì yuē:" néng zì pàn mìng zhě, néng shā rén yě." dūn dà xiào. zhào shì guǎn zhí, wáng táo hé bà zhī.
惇豪俊,博學善文。進士登名,恥出侄衡下,委敕而出。再舉甲科,調商洛令。與蘇軾游南山,抵仙遊潭,潭下臨絕壁萬仞,橫木其上,惇揖軾書壁,軾懼不敢書。惇平步過之,垂索挽樹,攝衣而下,以漆墨濡筆大書石壁曰:"蘇軾、章惇來。"既還,神彩不動,軾拊其背曰:"君他日必能殺人。"惇曰:"何也?"軾曰:"能自判命者,能殺人也。"惇大笑。召試館職,王陶劾罷之。
xī níng chū, wáng ān shí bǐng zhèng, yuè qí cái, yòng wèi biān xiū sān sī tiáo lì guān, jiā jí xián xiào lǐ zhōng shū jiǎn zhèng. shí jīng zhì nán běi jiāng qún mán, mìng wèi hú nán běi chá fǎng shǐ. tí diǎn xíng yù zhào dǐng yán, xiá zhōu qún mán kǔ qí qiú bō kè, móu nèi fù, chén zhōu bù yī zhāng qiào yì yán nán běi jiāng qún mán guī huà cháo tíng, suì yǐ shì shǔ dūn. dūn mù liú rén lǐ zī zhāng hóng děng wǎng zhāo zhī, zī hóng yín yú yí fù, wèi qiú suǒ shā, suì zhì gōng tǎo, yóu shì liǎng jiāng shàn dòng. shén zōng yí qí rǎo mìng, ān shí jiè dūn wù qīng dòng, dūn jìng yǐ sān lù bīng píng yì qià dǐng zhōu. yǐ mán fāng jù tán zhī méi shān, suì chéng shì ér nán. zhuǎn yùn fù shǐ cài yè yán shì yì bù kě jí chéng, shén zōng yǐ wèi rán, zhuān wěi yú yè, ān shí zhǔ dūn, zhēng zhī bù yǐ. jì ér yè dé mán dì, ān shí hèn yè jǔ dūn, nǎi báo qí shǎng, jìn dūn xiū qǐ jū zhù, yǐ shì bīng jiǔ bù jué.
熙寧初,王安石秉政,悅其才,用為編修三司條例官,加集賢校理、中書檢正。時經制南、北江群蠻,命為湖南、北察訪使。提點刑獄趙鼎言,峽州群蠻苦其酋剝刻,謀內附,辰州布衣張翹亦言南、北江群蠻歸化朝廷,遂以事屬惇。惇募流人李資、張竑等往招之,資、竑淫於夷婦,為酋所殺,遂致攻討,由是兩江扇動。神宗疑其擾命,安石戒惇勿輕動,惇竟以三路兵平懿、洽、鼎州。以蠻方據潭之梅山,遂乘勢而南。轉運副使蔡燁言是役不可亟成,神宗以為然,專委於燁,安石主惇,爭之不已。既而燁得蠻地,安石恨燁沮惇,乃薄其賞,進惇修起居注,以是兵久不決。
zhào dūn hái, zhuó zhī zhì gào zhí xué shì yuàn pàn jūn qì jiān. sān sī huǒ, shén zōng yù lóu guān zhī, dūn bù yì bīng bēn jiù, guò lóu xià, shén zōng wèn zhī wèi dūn, míng rì mìng wèi sān sī shǐ. lǚ huì qīng qù wèi, dèng wǎn lùn dūn tóng è, chū zhī hú zhōu, xǐ háng zhōu. rù wèi hàn lín xué shì. yuán fēng sān nián, bài cān zhī zhèng shì. zhū fú wèi yù shǐ, dūn mì shǐ kè dá yì yú fú, wèi fú suǒ bái. dūn fù mào zhàn mín shěn lì tián, lì zhē sù dūn, dūn xì zhī kāi fēng. zuò èr zuì, bà zhī cài zhōu, yòu lì chén dìng èr zhōu. wǔ nián, zhào bài mén xià shì láng. fēng jì zòu yuē:" guān fǔ zhào xīn ér dūn shǒu yòng, fēi jī gǔ jiàn guān yì." jì zuò zuǒ qiān. jiàn guān zhào yàn ruò yòu shū dūn wú xíng, bù bào.
召惇還,擢知制誥、直學士院、判軍器監。三司火,神宗御樓觀之,惇部役兵奔救,過樓下,神宗問知為惇,明日命為三司使。呂惠卿去位,鄧綰論惇同惡,出知湖州,徙杭州。入為翰林學士。元豐三年,拜參知政事。朱服為御史,惇密使客達意於服,為服所白。惇父冒占民沈立田,立遮訴惇,惇系之開封。坐二罪,罷知蔡州,又歷陳、定二州。五年,召拜門下侍郎。豐稷奏曰:"官府肇新而惇首用,非稽古建官意。"稷坐左遷。諫官趙彥若又疏惇無行,不報。
zhé zōng jí wèi, zhī shū mì yuàn shì. xuān rén hòu tīng zhèng, dūn yǔ cài què jiǎo chàng dìng cè gōng. què bà, dūn bù zì ān, nǎi bó sī mǎ guāng suǒ gèng yì fǎ, lèi shù qiān yán. qí lüè yuē:" rú bǎo jiǎ bǎo mǎ yī rì bù bà, yǒu yī rì hài. ruò yì fǎ zé xī níng zhī chū jù gǎi miǎn yì, hòu suì yǒu bì. jīn fù wèi chāi yì, dāng yì lùn jǐn shàn, rán hòu xíng zhī, bù yí jù gǎi, yǐ yí hòu huǐ." lǚ gōng zhe yuē:" dūn suǒ lùn gù yǒu kě qǔ, rán zhuān yì qiú shèng, bù gù cháo tíng dà tǐ." guāng yì jì xíng, bào fèn huì zhēng biàn lián qián, qí yǔ shén bèi. xuān rén hòu nù, liú zhì sū zhé wáng dí zhū guāng tíng wáng yán sǒu sūn shēng jiāo zhāng jī zhī, chù zhī rǔ zhōu. qī bā nián jiān, shù wèi yán zhě dàn zhì.
哲宗即位,知樞密院事。宣仁後聽政,惇與蔡確矯唱定策功。確罷,惇不自安,乃駁司馬光所更役法,累數千言。其略曰:"如保甲、保馬一日不罷,有一日害。若役法則熙寧之初遽改免役,後遂有弊。今復為差役,當議論盡善,然後行之,不宜遽改,以貽後悔。"呂公著曰:"惇所論固有可取,然專意求勝,不顧朝廷大體。"光議既行,暴憤恚爭辨簾前,其語甚悖。宣仁後怒,劉摯、蘇轍、王覿、朱光庭、王岩叟、孫升交章擊之,黜知汝州。七八年間,數為言者彈治。
zhé zōng qīn zhèng, yǒu fù xī níng yuán fēng zhī yì, shǒu qǐ dūn wèi shàng shū zuǒ pú shè jiān mén xià shì láng, yú shì zhuān yǐ" shào shù" wèi guó shì, fán yuán yòu suǒ gé yī qiè fù zhī. yǐn cài biàn lín xī huáng lǚ lái zhī shào zhāng shāng yīng zhōu zhì dí sī shàng guān jūn jū yào dì, rèn yán zé, xié móu péng jiān, bào fù chóu yuàn, xiǎo dà zhī chén, wú yī de miǎn, sǐ zhě huò jí qí nú. shèn zhì dǐ xuān rén hòu, wèi yuán yòu zhī chū, lǎo jiān shàn guó. yòu qǐng fā sī mǎ guāng lǚ gōng zhe zhǒng, zhuó qí guān. zhé zōng bù tīng, dūn yì bù qiè, qǐng biān lèi yuán yòu zhū chén zhāng shū, shí zhě zhī huò zhī wèi mǐ yě. suì zhì liú ān shì fàn zǔ yǔ jiàn jìn zhōng gù rǔ ǎo shì, yòu yǐ wén jí fǔ wū yǔ shū dǎo cài wèi, shǐ gào liú zhì liáng dào yǒu nì móu, qǐ tóng wén guǎn yù, mìng cài jīng ān dūn jiǎn xù chén qióng zhì, yù fù zhū rén jiā. yòu yì qiǎn lǚ shēng qīng dǒng bì chá fǎng lǐng nán, jiāng jǐn shā liú rén. zhé zōng yuē:" zhèn zūn zǔ zōng yí zhì, wèi cháng shā lù dà chén, qí shì wù zhì." rán zhòng dé zuì zhě qiān yú rén, huò zhì sān sì zhé xǐ, tiān xià yuān zhī.
哲宗親政,有復熙寧、元豐之意,首起惇為尚書左僕射兼門下侍郎,於是專以"紹述"為國是,凡元祐所革一切復之。引蔡卞、林希、黃履、來之邵、張商英、周秩、翟思、上官均居要地,任言責,協謀朋奸,報復仇怨,小大之臣,無一得免,死者禍及其孥。甚至詆宣仁後,謂元祐之初,老奸擅國。又請發司馬光、呂公著冢,斫其棺。哲宗不聽,惇意不愜,請編類元祐諸臣章疏,識者知禍之未弭也。遂治劉安世、范祖禹諫禁中雇乳媼事,又以文及甫誣語書導蔡渭,使告劉摯、梁燾有逆謀,起同文館獄,命蔡京、安惇、蹇序辰窮治,欲覆諸人家。又議遣呂升卿、董必察訪嶺南,將盡殺流人。哲宗曰:"朕遵祖宗遺制,未嘗殺戮大臣,其釋勿治。"然重得罪者千餘人,或至三四謫徙,天下冤之。
dūn yòng xíng shù wèi yù shǐ zhōng chéng, shù yǐ běi qí lóu tài hòu gōng míng xuān xùn, cháng fèi sūn shǎo zhǔ lì zi cháng shān wáng yǎn, tuō sī mǎ guāng yǔ fàn zǔ yǔ yuē:" fāng jīn zhǔ shǎo guó yí, xuān xùn shì yóu kě lǜ." yòu yòu gāo shì jīng shàng shū, yán fù zūn yù lín sǐ píng zuǒ yòu wèi shì jīng yuē:" shén zōng mí liú zhī jì, wáng guī qiǎn gāo shì chōng lái wèn yuē:' bù zhī huáng tài hòu yù lì shuí?' wǒ chì shì chōng qù zhī." jiē yù wū xuān rén hòu, yǐ cǐ shí zhī. dūn suì zhuī biǎn sī mǎ guāng wáng guī, zèng zūn yù fèng guó jūn liú hòu. jié zhōng guān hǎo suí wèi zhù, yù zhuī fèi xuān rén hòu, zì huáng tài hòu tài fēi jiē lì zhēng zhī. zhé zōng gǎn wù, fén qí zòu, suí chān zhī zhī, mì yǔ dūn yǔ cài biàn. míng rì dūn biàn zài yán, zhé zōng nù yuē:" qīng děng bù yù zhèn rù yīng zōng miào hū?" dūn biàn nǎi yǐ.
惇用邢恕為御史中丞,恕以北齊婁太后宮名宣訓,嘗廢孫少主立子常山王演,托司馬光語范祖禹曰:"方今主少國疑,宣訓事猶可慮。"又誘高士京上書,言父遵裕臨死屏左右謂士京曰:"神宗彌留之際,王珪遣高士充來問曰:'不知皇太后欲立誰?'我叱士充去之。"皆欲誣宣仁後,以此實之。惇遂追貶司馬光、王珪,贈遵裕奉國軍留後。結中官郝隨為助,欲追廢宣仁後,自皇太后、太妃皆力爭之。哲宗感悟,焚其奏,隨覘知之,密語惇與蔡卞。明日惇、卞再言,哲宗怒曰:"卿等不欲朕入英宗廟乎?"惇、卞乃已。
dūn yòu yǐ huáng hòu mèng shì, yuán yòu zhōng xuān rén hòu suǒ lì, yíng hé hǎo suí, quàn zhé zōng qǐ yè tíng mì yù, tuō yǐ zuǒ dào, fèi jū yáo huá gōng. qí hòu zhé zōng pō huǐ, nǎi tàn yuē:" zhāng dūn huài wǒ míng jié." dūn yòu jié liú yǒu duān xiāng biǎo lǐ, qǐng jiàn liú xián fēi yú zhōng gōng.
惇又以皇后孟氏,元祐中宣仁後所立,迎合郝隨,勸哲宗起掖庭秘獄,托以左道,廢居瑤華宮。其後哲宗頗悔,乃嘆曰:"章惇壞我名節。"惇又結劉友端相表里,請建劉賢妃於中宮。
chū, shén zōng yòng wáng ān shí zhī yán, kāi xī hé, móu líng xià, shī xíng shí yú nián bù xī. dài wén yǒng lè zhī bài, shén zōng dāng níng tòng kū, xún zhì bù yù, gù yuán yòu zǎi fǔ tuī běn qí yì, zhuān wù huái róu wài guó. xī xià qǐng gù dì, yǐ fēi yào hài chéng zhài hái zhī. dūn yǐ wèi cù guó qì dì, zuì qí shuài chén, suì yòng qiǎn gōng náo gēng zhī shuō, sì kāi biān xì, jué xià rén suì cì, jìn zhú rǔ zhē děng chéng, shǎn xī zhū dào xìng yì wǔ shí yú suǒ, bài jūn fù jiāng, fù qì qīng táng, sǐ shāng bù kě jì. zhī tiān xià yuàn jǐ, yù sāi qí yì, qǐng zhào zhōng wài chá mín wàng yǔ zhě lùn rú lǜ. yōu lì shǎng luó, gào jié zhī fēng jìn shèng. mín yǒu bèi jiǔ kuáng é zhě, zhào dài qí sǐ, dūn jìng lùn shā zhī. yòng xíng yù jùn, rán bù néng è yě.
初,神宗用王安石之言,開熙、河,謀靈、夏,師行十餘年不息。迨聞永樂之敗,神宗當寧慟哭,循致不豫,故元祐宰輔推本其意,專務懷柔外國。西夏請故地,以非要害城砦還之。惇以為蹙國棄地,罪其帥臣,遂用淺攻撓耕之說,肆開邊隙,絕夏人歲賜,進築汝遮等城,陝西諸道興役五十餘所,敗軍覆將,復棄青唐,死傷不可計。知天下怨己,欲塞其議,請詔中外察民妄語者論如律。優立賞邏,告訐之風浸盛。民有被酒狂訛者,詔貸其死,惇竟論殺之。用刑愈峻,然不能遏也。
zhé zōng bēng, huáng tài hòu yì suǒ lì, dūn lì shēng yuē:" yǐ lǐ lǜ yán zhī, mǔ dì jiǎn wáng dāng lì." huáng tài hòu yuē:" lǎo shēn wú zi, zhū wáng jiē shì shén zōng shù zǐ." dūn fù yuē:" yǐ zhǎng zé shēn wáng dāng lì." huáng tài hòu yuē:" shēn wáng bìng, bù kě lì." dūn shàng yù yán, zhī shū mì yuàn shì céng bù chì zhī yuē:" zhāng dūn, tīng tài hòu chù fēn." huáng tài hòu jué cè lì duān wáng, shì wèi huī zōng, qiān dūn tè jìn, fēng shēn guó gōng.
哲宗崩,皇太后議所立,惇厲聲曰:"以禮律言之,母弟簡王當立。"皇太后曰:"老身無子,諸王皆是神宗庶子。"惇復曰:"以長則申王當立。"皇太后曰:"申王病,不可立。"惇尚欲言,知樞密院事曾布叱之曰:"章惇,聽太后處分。"皇太后決策立端王,是為徽宗,遷惇特進,封申國公。
wèi shān líng shǐ, líng yù xiàn zé zhōng, yú sù ér xíng. yán zhě hé qí bù gōng, bà zhī yuè zhōu, xún biǎn wǔ chāng jūn jié dù fù shǐ tán zhōu ān zhì. yòu zhèng yán rèn bó yǔ lùn qí yù zhuī fèi xuān rén hòu, yòu biǎn léi zhōu sī hù cān jūn. chū, sū zhé zhé léi zhōu, bù xǔ zhàn guān shě, suì jiù mín wū, dūn yòu yǐ wèi qiáng duó mín jū, xià zhōu zhuī mín jiū zhì, yǐ jiù quàn shén míng, nǎi yǐ. zhì shì, dūn wèn shě yú shì mín, mín yuē:" qián sū gōng lái, wèi zhāng chéng xiàng jǐ pò wǒ jiā, jīn bù kě yě." xǐ mù zhōu, zú.
為山陵使,靈轝陷澤中,逾宿而行。言者劾其不恭,罷知越州,尋貶武昌軍節度副使、潭州安置。右正言任伯雨論其欲追廢宣仁後,又貶雷州司戶參軍。初,蘇轍謫雷州,不許占官舍,遂僦民屋,惇又以為強奪民居,下州追民究治,以僦券甚明,乃已。至是,惇問舍於是民,民曰:"前蘇公來,為章丞相幾破我家,今不可也。"徙睦州,卒。
dūn mǐn shí jiā rén shù děng, qióng xiōng rěn è, bù kěn yǐ guān jué sī suǒ qīn, sì zǐ lián dēng kē, dú jì zǐ yuán cháng wèi xiào shū láng, yú jiē suí dié dōng quán shì zhōu xiàn, qì wú xiǎn zhě.
惇敏識加人數等,窮凶稔惡,不肯以官爵私所親,四子連登科,獨季子援嘗為校書郎,余皆隨牒東銓仕州縣,訖無顯者。
qī zhāng shì shén xián, dūn zhī rù xiàng yě, zhāng bìng qiě sǐ, shǔ zhī yuē:" jūn zuò xiāng, xìng wù bào yuàn." jì xiáng, dūn yǔ chén guàn yuē:" dào wáng bù kān, nài hé?" guàn yuē:" yǔ qí bēi shāng wú yì, hé ruò niàn qí lín jué zhī yán." dūn wú yǐ duì.
妻張氏甚賢,惇之入相也,張病且死,屬之曰:"君作相,幸勿報怨。"既祥,惇語陳瓘曰:"悼亡不堪,奈何?"瓘曰:"與其悲傷無益,曷若念其臨絕之言。"惇無以對。
zhèng hé zhōng, zhuī zèng guān wén diàn dà xué shì. shào xìng wǔ nián, gāo zōng yuè rèn bó yǔ zhāng shū, shǒu zhào yuē:" dūn dǐ wū xuān rén hòu, yù zhuī fèi wèi shù rén, lài zhé zōng bù cóng qí qǐng, shǐ qí yán shī yòng, qǐ bù shàng lèi tài líng? biǎn zhāo huà jūn jié dù fù shǐ, zi sūn bù dé shì yú cháo." zhào xià, hǎi nèi chēng kuài, dú qí jiā yóu wèi biàn wū lùn, jiàn zhě shěn zhī.
政和中,追贈觀文殿大學士。紹興五年,高宗閱任伯雨章疏,手詔曰:"惇詆誣宣仁後,欲追廢為庶人,賴哲宗不從其請,使其言施用,豈不上累泰陵?貶昭化軍節度副使,子孫不得仕於朝。"詔下,海內稱快,獨其家猶為《辨誣論》,見者哂之。
céng bù zì zi xuān, nán fēng rén. nián shí sān ér gū, xué yú xiōng gǒng, tóng dēng dì, diào xuān zhōu sī hù cān jūn huái rén lìng.
曾布字子宣,南豐人。年十三而孤,學於兄鞏,同登第,調宣州司戶參軍、懷仁令。
xī níng èr nián, xǐ kāi fēng, yǐ hán wéi wáng ān shí jiàn, shàng shū yán wèi zhèng zhī běn yǒu èr, yuē lì fēng sú zé rén cái. qí yào yǒu bā, yuē quàn nóng sāng lǐ cái fù xìng xué xiào shěn xuǎn jǔ zé lì kè xù zōng shì xiū wǔ bèi zhì yuǎn rén. dà shuài jiē ān shí zhǐ yě.
熙寧二年,徙開封,以韓維、王安石薦,上書言為政之本有二,曰厲風俗、擇人才。其要有八,曰勸農桑、理財賦、興學校、審選舉、責吏課、敘宗室、修武備、制遠人。大率皆安石指也。
shén zōng zhào jiàn, lùn jiàn hé yì, shòu tài zǐ zhōng yǔn chóng zhèng diàn shuō shū, jiā jí xián xiào lǐ, pàn sī nóng sì, jiǎn zhèng zhōng shū wǔ fáng. fán sān rì, wǔ shòu chì gào. yǔ lǚ huì qīng gòng chuàng qīng miáo zhù yì bǎo jiǎ nóng tián zhī fǎ, yī shí gù chén jí cháo shì duō zhēng zhī. bù shū yán:" bì xià yǐ bù shì chū zhī zī, dēng yán shuò xué yuǎn shí zhī chén, sī dà yǒu wèi yú tiān xià, ér dà chén wán lìng, chàng zhī yú shàng, xiǎo chén héng yì, hé zhī yú xià. rén rén kuī cì jiān xì, qiǎo yán chǒu dǐ, yǐ huá zhòng wǎng shàng. shì quàn jǔ zhī shù wèi míng, ér wēi fú zhī yòng wèi guǒ yě. bì xià chéng tuī chì xīn yǐ dài yù jūn zǐ ér lì qí qì, fèn wēi duàn yǐ píng chì xiǎo rén ér xiāo qí méng, shǐ sì fāng xiǎo rán jiē zhī zhǔ bù kě kàng, fǎ bù kě wǔ, zé hé wèi ér bù kě, hé yù ér bù chéng zāi?" bù yù jiān shén zōng yì, shǐ zhuān rèn ān shí yǐ wēi xié zhòng, shǐ wú gǎn yán. gù zhòu jiàn bá yòng, suì xiū qǐ jū zhù zhī zhì gào, wèi hàn lín xué shì jiān sān sī shǐ. hán qí shàng shū jí lùn xīn fǎ zhī hài, shén zōng pō wù, bù suì wèi ān shí tiáo xī ér bó zhī, chí zhī yù gù.
神宗召見,論建合意,授太子中允、崇政殿說書,加集賢校理,判司農寺,檢正中書五房。凡三日,五受敕告。與呂惠卿共創青苗、助役、保甲、農田之法,一時故臣及朝士多爭之。布疏言:"陛下以不世出之資,登延碩學遠識之臣,思大有為於天下,而大臣玩令,倡之於上,小臣橫議,和之於下。人人窺伺間隙,巧言醜詆,以譁眾罔上。是勸沮之術未明,而威福之用未果也。陛下誠推赤心以待遇君子而厲其氣,奮威斷以屏斥小人而消其萌,使四方曉然皆知主不可抗,法不可侮,則何為而不可,何欲而不成哉?"布欲堅神宗意,使專任安石以威脅眾,使毋敢言。故驟見拔用,遂修起居注、知制誥,為翰林學士兼三司使。韓琦上疏極論新法之害,神宗頗悟,布遂為安石條析而駁之,持之愈固。
qī nián, dà hàn, zhào qiú zhí yán, bù lùn pàn guān lǚ jiā wèn shì yì póu kè zhī nüè, dà gài yǐ wèi:" tiān xià zhī cái guì fá, liáng yóu huò bù liú tōng huò bù liú tōng, yóu shāng jiǎ bù háng shāng jiǎ bù xíng, yóu jiān bìng zhī jiā qiǎo wèi cuī yì. gù shè shì yì yú jīng shī yǐ shòu sì fāng zhī huò, cháng dī yǎng qí jià, shǐ gāo yú jiān bìng zhī jiā ér dī yú bèi xǐ zhī zhí, guān bù shī èr fēn zhī xī, zé shāng jiǎ zì rán wú zhì yǐ. jīn jiā wèn nǎi chà guān yú sì fāng mǎi wù huò, jìn kè lǚ wú dé xiān jiāo yì, yǐ xī duō guǎ wèi zhū shǎng diàn zuì, gù guān lì yá zǎng wéi kǒng póu zhī bù jǐn ér xī zhī bù huǒ, zé shì guān zì wèi jiān bìng, shū fēi shì yì běn yì yě." shì xià liǎng zhì yì, huì qīng yǐ wèi jǔ xīn fǎ, ān shí nù, bù suì qù wèi.
七年,大旱,詔求直言,布論判官呂嘉問市易掊克之虐,大概以為:"天下之財匱乏,良由貨不流通;貨不流通,由商賈不行;商賈不行,由兼併之家巧為摧抑。故設市易於京師以售四方之貨,常低仰其價,使高於兼併之家而低於倍蓰之直,官不失二分之息,則商賈自然無滯矣。今嘉問乃差官於四方買物貨,禁客旅無得先交易,以息多寡為誅賞殿最,故官吏、牙駔惟恐裒之不盡而息之不夥,則是官自為兼併,殊非市易本意也。"事下兩制議,惠卿以為沮新法,安石怒,布遂去位。
huì qīng cān dà zhèng, zhì yù jǔ hé, chù bù zhī ráo zhōu, xǐ tán zhōu. fù jí xián yuàn xué shì zhī guǎng zhōu. yuán fēng chū, yǐ lóng tú gé dài zhì zhī guì zhōu, jìn zhí xué shì zhī qín zhōu, gǎi lì chén cài qìng zhōu. yuán fēng mò, fù hàn lín xué shì, qiān hù bù shàng shū. sī mǎ guāng wèi zhèng, yù lìng zēng juān yì fǎ, bù cí yuē:" miǎn yì yī shì, fǎ lìng xiān xī jiē chū jǐ shǒu, ruò lìng jù zì gǎi yì, yì bù kě wèi." yuán yòu chū, yǐ lóng tú gé xué shì zhī tài yuán fǔ, lì zhēn dìng hé yáng jí qīng yíng èr zhōu. shào shèng chū, xǐ jiāng níng, guò jīng, liú wèi hàn lín xué shì, qiān chéng zhǐ jiān shì dú, bài tóng zhī shū mì yuàn, jìn zhī yuàn shì.
惠卿參大政,置獄舉劾,黜布知饒州,徙潭州。復集賢院學士、知廣州。元豐初,以龍圖閣待制知桂州,進直學士、知秦州,改歷陳、蔡、慶州。元豐末,復翰林學士,遷戶部尚書。司馬光為政,諭令增捐役法,布辭曰:"免役一事,法令纖悉皆出己手,若令遽自改易,義不可為。"元祐初,以龍圖閣學士知太原府,歷真定、河陽及青、瀛二州。紹聖初,徙江寧,過京,留為翰林學士,遷承旨兼侍讀,拜同知樞密院,進知院事。
chū, zhāng dūn wèi xiāng, bù cǎo zhì jí qí chēng měi, jì dūn yǐn wèi tóng shěng zhí zhèng, dūn jì zhī, zhǐ jiàn jū shū fǔ, gù shāo bù xiāng néng. bù zàn dūn" shào shù" shén lì, qǐng zhēn shǎng yuán yòu chén shù lùn gèng yì fǎ bù biàn zhě, yǐ quàn gǎn yán. dūn suì xìng dà yù, xiàn zhèng rén, liú biǎn juān fèi, lüè wú xū rì, bù duō yīn jǐ zhī. yè tíng zhào yù chéng, fù zhí zhèng bì zuì, fǎ guān wèi yàn mèi shì wèi chéng, bù dāng chù jí diǎn. bù yuē:" lǘ mèi shé wù, shì wèi chéng fǒu?" zhòng jiē qú rán, yú shì sǐ zhě sān rén.
初,章惇為相,布草制極其稱美,冀惇引為同省執政,惇忌之,止荐居樞府,故稍不相能。布贊惇"紹述"甚力,請甄賞元祐臣庶論更役法不便者,以勸敢言。惇遂興大獄,陷正人,流貶鐫廢,略無虛日,布多陰擠之。掖庭詔獄成,付執政蔽罪,法官謂厭魅事未成,不當處極典。布曰:"驢媚蛇霧,是未成否?"眾皆瞿然,於是死者三人。
dūn yǐ shì xīn bù fù, guǐ qíng shì guò, jiàn yǐn míng shì péng rǔ lì chén guàn zhāng tíng jiān děng, qǐ zhèng suǒ duó sī mǎ guāng lǚ gōng zhe zèng shì, wù huǐ mù pū bēi, bù yǐ wèi wú yì zhī shì. yòu zòu:" rén zhǔ cāo bǐng, bù kě dào chí, jīn zì chéng bì yǐ zhì yán zhě, zhī wèi zǎi xiàng, bù zhī wèi bì xià. chén rú bù yán, shú gǎn yán zhě?" qí yì gài yù qīng dūn ér wèi néng. huì zhé zōng bēng, huáng tài hòu zhào zǎi zhí wèn shuí kě lì, dūn yǒu yì yì, bù chì dūn shǐ cóng huáng tài hòu mìng.
惇以士心不附,詭情飾過,薦引名士彭汝礪、陳瓘、張庭堅等,乞正所奪司馬光、呂公著贈諡,勿毀墓仆碑,布以為無益之事。又奏:"人主操柄,不可倒持,今自丞弼以至言者,知畏宰相,不知畏陛下。臣如不言,孰敢言者?"其意蓋欲傾惇而未能。會哲宗崩,皇太后召宰執問誰可立,惇有異議,布叱惇使從皇太后命。
huī zōng lì, dūn dé zuì bà, qiǎn zhōng shǐ zhào cài jīng jīn cháo yuàn, bài hán zhōng yàn zuǒ pú shè. jīng yù tàn huī zōng yì, xú qǐng yuē:" má cí wèi shěn hé zuò zhuān rèn yī xiāng, huò zuò fēn mìng liǎng xiāng zhī yì." huī zōng yuē:" zhuān rèn yī xiāng." jīng chū, xuān yán yuē:" zi xuān bù fù xiāng yǐ." yǐ ér fù zhào céng zhào cǎo zhì, bài bù yòu pú shè, qí zhì yuē:" dōng xī fēn tái, zuǒ yòu jiàn fǔ." zhōng yàn suī jū shàng, rán róu nuò, shì duō jué yú bù, bù yóu bù néng róng. shí yì yǐ yuán yòu shào shèng jūn wèi yǒu shī, yù yǐ dà gōng zhì zhèng xiāo shì péng dǎng, míng nián, nǎi gǎi yuán jiàn zhōng jìng guó, xié zhèng zá yòng, zhōng yàn suì bà qù. bù dú dāng guó, jiàn jìn" shào shù" zhī shuō.
徽宗立,惇得罪罷,遣中使召蔡京釒巢院,拜韓忠彥左僕射。京欲探徽宗意,徐請曰:"麻詞未審合作專任一相,或作分命兩相之意。"徽宗曰:"專任一相。"京出,宣言曰:"子宣不復相矣。"已而復召曾肇草制,拜布右僕射,其制曰:"東西分台,左右建輔。"忠彥雖居上,然柔懦,事多決於布,布猶不能容。時議以元祐、紹聖均為有失,欲以大公至正消釋朋黨,明年,乃改元建中靖國,邪正雜用,忠彥遂罷去。布獨當國,漸進"紹述"之說。
míng nián, yòu gǎi yuán chóng níng, zhào cài jīng wèi zuǒ chéng, jīng yǔ bù yì. huì bù nǐ chén yòu fǔ wèi hù bù shì láng, jīng zòu yuē:" jué lù zhě, bì xià zhī jué lù, nài hé shǐ zǎi xiàng sī qí qīn?" bù xù chén dí, yòu fǔ zi yě. bù fèn rán zhēng biàn, jiǔ zhī, shēng sè shāo lì. wēn yì chì bù yuē:" céng bù, shàng qián ān dé shī lǐ?" huī zōng bù yuè ér bà. yù shǐ suì gōng zhī, bà wèi guān wén diàn dà xué shì zhī rùn zhōu.
明年,又改元崇寧,召蔡京為左丞,京與布異。會布擬陳佑甫為戶部侍郎,京奏曰:"爵祿者,陛下之爵祿,奈何使宰相私其親?"布婿陳迪,佑甫子也。布忿然爭辨,久之,聲色稍厲。溫益叱布曰:"曾布,上前安得失禮?"徽宗不悅而罷。御史遂攻之,罷為觀文殿大學士、知潤州。
jīng jī hàn wèi yǐ, jiā bù yǐ zāng huì, lìng kāi fēng lǚ jiā wèn dài bǔ qí zhū zi, duàn liàn xùn jū, yòu zuǒ zhèng shǐ zì wū ér dài qí zuì. bù luò zhí, tí jǔ tài qīng gōng tài píng zhōu jū zhù. yòu jiàng sī nóng qīng fēn sī nán jīng. yòu yǐ cháng jiàn xué guān zhào shěn ér shěn pàn, zé sàn guān héng zhōu ān zhì. yòu yǐ qì huáng zhōu, zé hè zhōu bié jià, yòu zé lián zhōu sī hù. fán sì nián, nǎi xǐ shū zhōu, fù tài zhōng dài fū tí jǔ chóng fú gōng. dà guān yuán nián, zú yú rùn zhōu, nián qī shí èr. hòu zèng guān wén diàn dà xué shì, shì yuē wén sù.
京積憾未已,加布以贓賄,令開封呂嘉問逮捕其諸子,鍛煉訊鞫,誘左證使自誣而貸其罪。布落職,提舉太清宮、太平州居住。又降司農卿、分司南京。又以嘗薦學官趙諗而諗叛,責散官、衡州安置。又以棄湟州,責賀州別駕,又責廉州司戶。凡四年,乃徙舒州,復太中大夫、提舉崇福宮。大觀元年,卒於潤州,年七十二。後贈觀文殿大學士,諡曰文肅。
ān dūn, zì chù hòu, guǎng ān jūn rén. shàng shě jí dì, diào chéng dū fǔ jiào shòu. shàng shū lùn xué zhì, zhào duì, zhuó jiān chá yù shǐ. zhé zōng chū zhèng, xǔ chá guān yán shì, jiàn yì dài fū sūn jué qǐng tài qí bù kě zhě, zhào liú zhì tuī zé, bà dūn wèi lì zhōu lù zhuǎn yùn pàn guān, lì kuí zhōu hú běi jiāng dōng sān lù.
安惇,字處厚,廣安軍人。上舍及第,調成都府教授。上書論學制,召對,擢監察御史。哲宗初政,許察官言事,諫議大夫孫覺請汰其不可者,詔劉摯推擇,罷惇為利州路轉運判官,歷夔州、湖北、江東三路。
shào shèng chū, zhào wèi guó zi sī yè, sān qiān jiàn yì dài fū. zhāng dūn cài biàn zào tóng wén bàng yù, shǐ cài jīng yǔ dūn zá zhì, èr rén sì qí zhì xīn, shàng yán:" sī mǎ guāng liú zhì liáng dào lǚ dà fáng děng jiāo tōng chén yǎn zhī tú, biàn xiān dì chéng fǎ, jù bì xià yī rì qīn zhèng, bì yǒu qī jūn zhī zhū, nǎi mì wèi qīng yáo zhī jì. yú shì shū gé liǎng gōng, chì suí lóng nèi shì, yǐ qù bì xià zhī fù xīn fèi gù mìng dà chén, yǐ jiǎn bì xià zhī yǔ yì. zòng shì xiān dì zhī suǒ zuì, shōu yòng xiān dì zhī suǒ qì. wú jūn zhī è, tóng sī mǎ zhāo zhī xīn shàn shì zhī jī, guò zhào gāo zhǐ lù wèi mǎ. bǐ xún jiū běn mò, dé qí qíng zhuàng, dà nì bù dào, sǐ yǒu yú zé." dì yuē:" yuán yòu rén guǒ rú shì hū?" dūn jīng yuē:" chéng yǒu shì xīn, tè fǎn xíng wèi jù ěr." dì wèi zhū yǎn, gù zhì dào zi sūn. qiān yù shǐ zhōng chéng.
紹聖初,召為國子司業,三遷諫議大夫。章惇、蔡卞造同文謗獄,使蔡京與惇雜治,二人肆其忮心,上言:"司馬光、劉摯、梁燾、呂大防等交通陳衍之徒,變先帝成法,懼陛下一日親政,必有欺君之誅,乃密為傾搖之計。於是疏隔兩宮,斥隨龍內侍,以去陛下之腹心;廢顧命大臣,以翦陛下之羽翼。縱釋先帝之所罪,收用先帝之所棄。無君之惡,同司馬昭之心;擅事之跡,過趙高指鹿為馬。比詢究本末,得其情狀,大逆不道,死有餘責。"帝曰:"元祐人果如是乎?"惇、京曰:"誠有是心,特反形未具耳。"帝為誅衍,錮摯、燾子孫。遷御史中丞。
liú hòu zhī shòu cè yě, bǎi guān zhàng wèi chén yú dà tíng, shì rì tiān qì qīng yàn, dūn wēi lì bān zhōng, chàng yán yuē:" jīn rì zhī shì, shàng dāng tiān xīn, xià hé rén wàng." cháo shì jiē xiào qí jiān nìng. yòu jū zōu hào shì, xí guǎng dōng shǐ zhě zhōng zhèng fǔ shè zhì zhī yú xīn zhōu, shì dài fū huò qiān lǐ huì dǎi, zhǒng jiǎn xù chén chū yì, yuè sù lǐ shū dú, bèi huò zhě qī bā bǎi rén, tiān xià yuàn jí, wèi èr cài èr dūn zhī yáo. huī zōng yǎ è zhī. zōu hào hái cháo, dūn yán:" hào ruò fù yòng, lǜ zhāng xiān dì zhī shī." dì yuē:" lì hòu, dà shì yě. yù shǐ zhōng chéng bù yán ér hào dú gǎn yán zhī, hé wèi bù kě fù yòng?" dūn jù ér tuì. chén guàn qǐng yuē:" bì xià yù kāi zhèng lù, qǔ hào jì wǎng zhī shàn, dūn nǎi guà huò zhǔ tīng, guī chěng qí sī, ruò míng shì hǎo è, dāng zì dūn shǐ." nǎi yǐ bǎo wén gé dài zhì zhī tán zhōu, xún fàng guī tián lǐ.
劉後之受冊也,百官仗衛陳於大庭,是日天氣清晏,惇巍立班中,倡言曰:"今日之事,上當天心,下合人望。"朝士皆笑其奸佞。又鞫鄒浩事,檄廣東使者鍾正甫攝治之於新州,士大夫或千里會逮,踵蹇序辰初議,閱訴理書牘,被禍者七八百人,天下怨疾,為二蔡、二惇之謠。徽宗雅惡之。鄒浩還朝,惇言:"浩若復用,慮彰先帝之失。"帝曰:"立後,大事也。御史中丞不言而浩獨敢言之,何為不可復用?"惇懼而退。陳瓘請曰:"陛下欲開正路,取浩既往之善,惇乃詿惑主聽,規騁其私,若明示好惡,當自惇始。"乃以寶文閣待制知潭州,尋放歸田裡。
cài jīng wèi xiāng, fù bài gōng bù shì láng bīng bù shàng shū. chóng níng chū, tóng zhī shū mì yuàn. zú, zèng tè jìn.
蔡京為相,復拜工部侍郎、兵部尚書。崇寧初,同知樞密院。卒,贈特進。
zhǎng zi jiāo, hòu zuò zhǐ chì zhū. liú qí cì zǐ bāng yú fú ér zhuī biǎn dūn dān zhōu tuán liàn fù shǐ, qí sì suì jué. rén yǐ wèi dūn píng shēng shù xiàn zhōng liáng zhī bào yún.
長子郊,後坐指斥誅。流其次子邦於涪而追貶惇單州團練副使,其祀遂絕。人以為惇平生數陷忠良之報雲。