dào xué sì zhū shì mén rén
◎道學四(朱氏門人)
huáng gàn lǐ fán zhāng qià chén chún lǐ fāng zǐ huáng hào
○黃干 李燔 張洽 陳淳 李方子 黃灝
huáng gàn zì zhí qīng, fú zhōu mǐn xiàn rén. fù yǔ, zài gāo zōng shí wèi jiān chá yù shǐ, yǐ dǔ xíng zhí dào zhe wén. yǔ méi, gàn wǎng jiàn qīng jiāng liú qīng zhī. qīng zhī qí zhī, yuē:" zi nǎi yuǎn qì, shí xué fēi suǒ yǐ chù zi yě." yīn mìng shòu yè zhū xī. gàn jiā fǎ yán zhòng, nǎi yǐ bái mǔ, jí rì xíng. shí dà xuě, jì zhì ér xī tā chū, gàn yīn liú kè dǐ, wò qǐ yī tà, bù jiě yī zhě èr yuè, ér xī shǐ guī. gàn zì jiàn xī, yè bù shè tà, bù jiě dài, shǎo juàn zé wēi zuò, yī yǐ huò zhì dá shǔ. xī yǔ rén yuē:" zhí qīng zhì jiān sī kǔ, yǔ zhī chù shén yǒu yì." cháng yì dōng lái lǚ zǔ qiān, yǐ suǒ wén yú xī zhě xiāng zhì zhèng. jí guǎng hàn zhāng shì wáng. xī yǔ gàn shū yuē:" wú dào yì gū yǐ, suǒ wàng yú xián zhě bù qīng." hòu suì yǐ qí zi qī gàn.
黃干字直卿,福州閩縣人。父瑀,在高宗時為監察御史,以篤行直道著聞。瑀沒,干往見清江劉清之。清之奇之,曰:"子乃遠器,時學非所以處子也。"因命受業朱熹。幹家法嚴重,乃以白母,即日行。時大雪,既至而熹它出,干因留客邸,臥起一榻,不解衣者二月,而熹始歸。干自見熹,夜不設榻,不解帶,少倦則微坐,一倚或至達曙。熹語人曰:"直卿志堅思苦,與之處甚有益。"嘗詣東萊呂祖謙,以所聞於熹者相質正。及廣漢張栻亡。熹與干書曰:"吾道益孤矣,所望於賢者不輕。"後遂以其子妻干。
níng zōng jí wèi, xī mìng gàn fèng biǎo, bǔ jiāng shì láng, quán zhōng, shòu dí gōng láng, jiān tái zhōu jiǔ wù. dīng mǔ yōu, xué zhě cóng zhī jiǎng xué yú mù lú shén zhòng. xī zuò zhú lín jīng shè chéng, yí gàn shū, yǒu" tā shí biàn kě qǐng zhí qīng dài jí jiǎng xí" zhī yǔ. jí biān lǐ shū, dú yǐ sàng jì èr biān shǔ gàn, gǎo chéng, xī jiàn ér xǐ yuē:" suǒ lì guī mó cì dì, chēn mì yǒu tiáo lǐ, tā rì dāng qǔ suǒ biān jiā xiāng bāng guó wáng cháo lǐ, xī fǎng cǐ gēng dìng zhī." bìng gé, yǐ shēn yī jí suǒ zhe shū shòu gàn, shǒu shū yǔ jué yuē:" wú dào zhī tuō zài cǐ, wú wú hàn yǐ." fù wén, gàn chí xīn sàng sān nián bì, diào jiān jiā xìng fǔ shí mén jiǔ kù.
寧宗即位,熹命干奉表,補將仕郎,銓中,授迪功郎,監台州酒務。丁母憂,學者從之講學於墓廬甚眾。熹作竹林精舍成,遺干書,有"它時便可請直卿代即講席"之語。及編《禮書》,獨以《喪》、《祭》二編屬干,稿成,熹見而喜曰:"所立規模次第,縝密有條理,它日當取所編家鄉、邦國、王朝禮,悉仿此更定之。"病革,以深衣及所著書授干,手書與訣曰:"吾道之託在此,吾無憾矣。"訃聞,干持心喪三年畢,調監嘉興府石門酒庫。
shí hán tuō zhòu fāng móu yòng bīng, wú liè shuài hú běi, jiāng fù zhèn, fǎng yǐ bīng shì. gàn yuē:" wén yì zhě wèi jīn tiān xià yù wèi dà jǔ shēn rù zhī móu, guǒ ěr, bì bài. cǐ hé shí ér kě jìn qǔ zāi?" liè yǎ jìng gàn míng dé, pì wèi jīng hú běi lù ān fǔ sī jī shǎng jiǔ kù jiān zhǔn bèi chāi qiǎn, shì yǒu wèi dāng, bì shū zhōng kuǎn lì zhēng.
時韓侂胄方謀用兵,吳獵帥湖北,將赴鎮,訪以兵事。干曰:"聞議者謂今天下欲為大舉深入之謀,果爾,必敗。此何時而可進取哉?"獵雅敬干名德,闢為荊湖北路安撫司激賞酒庫兼準備差遣,事有未當,必輸忠款力爭。
jiāng xī tí jǔ cháng píng zhào xī yì zhī fǔ zhōu gāo shāng lǎo pì wèi lín chuān lìng, suì hàn, quàn tiào bǔ huáng jí qí lì. gǎi zhī xīn gàn xiàn, lì mín xí zhī lín chuān zhī zhèng, jiē xǐ, bù lìng ér zhèng xíng. yǐ tí jǔ cháng píng jùn tài shǒu jiàn, zhuó jiān shàng shū liù bù mén, wèi shàng, gǎi chà tōng pàn ān fēng jūn. huái xī shuài sī xí gàn jū hé zhōu yù, yù gù yǐ yí wèi jué, gàn shì qiú zhì gù yǐn shí zhī, wěi qū shěn wèn wú suǒ de. yī yè, mèng jǐng zhōng yǒu rén, míng rì hū qiú jié zhī yuē:" rǔ shā rén, tóu zhī yú jǐng, wǒ xī zhī zhī yǐ, hú dé qī wǒ." qiú suì jīng fú, guǒ yú fèi jǐng dé shī.
江西提舉常平趙希懌、知撫州高商老闢為臨川令,歲旱,勸糶捕蝗極其力。改知新淦縣,吏民習知臨川之政,皆喜,不令而政行。以提舉常平郡太守薦,擢監尚書六部門,未上,改差通判安豐軍。淮西帥司檄干鞫和州獄,獄故以疑未決,干釋囚桎梏飲食之,委曲審問無所得。一夜,夢井中有人,明日呼囚詰之曰:"汝殺人,投之於井,我悉知之矣,胡得欺我。"囚遂驚服,果於廢井得屍。
xún zhī hàn yáng jūn. zhí suì jī, dí kè mǐ fā cháng píng yǐ zhèn. zhì zhì sī xià lìng, yù yí běn jūn zhī sù ér jìn qí dí, gàn bào yǐ qǐ hòu gàn bà rán hòu shī xíng, jí yuán è zhōu lì, shí zhī yī gào dí yú zhì sī. huāng zhèng jù jǔ. páng jùn jī mín fú còu, huì fǔ jūn yī, chūn nuǎn yuàn guī zhě gěi zhī liáng, bù yuàn zhě jié lú jū zhī, mín dà gǎn yuè. suǒ zhì yǐ zhòng xiáng xù, xiān jiào yǎng. qí zài hàn yáng, jí jùn zhì hòu fèng qī shān wèi wū, guǎn sì fāng shì, lì zhōu chéng yóu zhū sì xiān shēng cí. yǐ bìng qǐ cí, zhǔ guǎn wǔ yí chōng yòu guān.
尋知漢陽軍。值歲飢,糴客米、發常平以振。制置司下令,欲移本軍之粟而禁其糴,干報以乞候干罷然後施行,及援鄂州例,十之一告糴於制司。荒政具舉。旁郡饑民輻湊,惠撫均一,春暖願歸者給之糧,不願者結廬居之,民大感悅。所至以重庠序,先教養。其在漢陽,即郡治後鳳棲山為屋,館四方士,立周、程、游、朱四先生祠。以病乞祠,主管武夷沖祐觀。
xún qǐ zhī ān qìng fǔ, zhì zé jīn rén pò guāng shān, ér yán biān duō jǐng. ān qìng qù guāng shān bù yuǎn, mín qíng zhèn kǒng. nǎi qǐng yú cháo, chéng ān qìng yǐ bèi zhàn shǒu, bù qí bào, jí rì xìng gōng. chéng fēn shí èr liào, xiān zì zhú yī liào, jì qí gōng fèi ruò gān, rán hòu wěi guān lì yù gōng shì rén fēn liào zhǔ zhī. yì mín bīng wǔ qiān rén, rén yì jiǔ shí rì, ér jì rén hù chǎn qián qǐ dīng fū, tōng yì èr wàn fū, rén shí rì ér bà. yì zhě gēng fān, shǔ yuè yuè xiū liù rì, rì wǔ xiū yī shí, zhì qiū jiàn shā qí bàn. gàn rì yǐ wǔ gǔ zuò yú táng, háo zhài guān rù tīng mìng, yǐ yī rì chéng suàn shòu zhī: yì mǒu xiāng mín bīng ruò gān, mǒu xiāng rén fū ruò gān fēn bù yú mǒu rén liào fēn, huò bān yùn mǒu chù tǔ mù, yīng fù mǒu liào shǐ yòng mǒu liào mín bīng rén fū hé dāng gēng dài, hé sàn jǐ rì qián mǐ. jù shòu mìng bì, nǎi zhì fǔ shì, lǐ mín sòng, jiē bīn kè, yuè shì zú, huì liáo zuǒ jiǎng jiū biān fáng lì bìng, cì zé xún chéng shì yì, wǎn rù shū yuàn jiǎng lùn jīng shǐ. zhú chéng zhī chǔ, yòng qián jiān wèi zhù zhī tiě, shì bì hái zhī. chéng chéng, huì shàng yuán rì zhāng dēng, shì mín fú lǎo xié yòu, wǎng lái bù jué. yǒu lǎo yù bǎi suì, èr zi yú zhī, zhū sūn cóng, zhì fǔ zhì xiè. gān lǐ zhī, mìng jù jiǔ zhì, qiě láo yǐ jīn bó. yù yuē:" lǎo fù zhī lái, wèi yī jùn shēng líng xiè ěr, tài shǒu zhī cì fēi suǒ jì yě." bù shòu ér qù. shì suì dà hàn, gàn qí zhé yǔ, huò wèi chū, chén xìng dēng jùn gé, wàng qián shān zài bài, yǔ jí zhì. hòu èr nián, jīn rén pò huáng zhōu shā wō zhū guān, huái dōng xī jiē zhèn, dú ān qìng àn dǔ rú gù. jì ér lín lǎo yú yuè, jù jìn bào zhì, chéng yì rán wú yú. shū rén dé zhī, xiāng wèi yuē:" bù cán yú kòu, bù tāo yú shuǐ, shēng rǔ zhě huáng fù yě."
尋起知安慶府,至則金人破光山,而沿邊多警。安慶去光山不遠,民情震恐。乃請於朝,城安慶以備戰守,不俟報,即日興工。城分十二料,先自築一料,計其工費若干,然後委官吏、寓公、士人分料主之。役民兵五千人,人役九十日,而計人戶產錢起丁夫,通役二萬夫,人十日而罷。役者更番,暑月月休六日,日午休一時,至秋漸殺其半。干日以五鼓坐於堂,濠砦官入聽命,以一日成算授之:役某鄉民兵若干,某鄉人夫若干;分布於某人料分,或搬運某處土木,應副某料使用;某料民兵人夫合當更代,合散幾日錢米。俱受命畢,乃治府事,理民訟,接賓客,閱士卒,會僚佐講究邊防利病,次則巡城視役,晚入書院講論經史。築城之杵,用錢監未鑄之鐵,事畢還之。城成,會上元日張燈,士民扶老攜幼,往來不絕。有老嫗百歲,二子輿之,諸孫從,至府致謝。乾禮之,命具酒炙,且勞以金帛。嫗曰:"老婦之來,為一郡生靈謝耳,太守之賜非所冀也。"不受而去。是歲大旱,干祈輒雨,或未出,晨興登郡閣,望灊山再拜,雨即至。後二年,金人破黃州沙窩諸關,淮東、西皆震,獨安慶按堵如故。繼而霖潦余月,巨浸暴至,城屹然無虞。舒人德之,相謂曰:"不殘於寇,不滔於水,生汝者黃父也。"
zhì zhì lǐ jué pì wèi cān yì guān, zài cí bù shòu. jì ér cháo mìng yǔ xú qiáo liǎng yì hé zhōu, qiě lìng xiān fù zhì fǔ bǐng yì, gàn jí rì jiě yìn qū zhì fǔ. hé zhōu rén rì wàng qí lái, yuē:" shì cháng xí zhì wú jùn jū sǐ qiú gǎn mèng yú jǐng zhōng zhě, shù néng zhí wú qū hū."
制置李珏闢為參議官,再辭不受。既而朝命與徐僑兩易和州,且令先赴制府稟議,干即日解印趨制府。和州人日望其來,曰:"是嘗檄至吾郡鞫死囚、感夢於井中者,庶能直吾屈乎。"
xiān shì, gàn yí shū jué yuē:" chéng xiàng zhū hán zhī hòu, chéng yì wài zhī biàn, zhuān yòng zuǒ yòu qīn xìn zhī rén, wǎng wǎng dé zuì yú tiān xià gōng yì. shì zhī jūn zǐ suì cóng ér guī jiù yú chéng xiàng, chéng xiàng bù kān qí jiù, jì rán zhú qù zhī, ér zuǒ yòu qīn xìn zhě qí yòng yù zhuān yǐ. píng jū wú shì, jì gāng wěn luàn, bù guò zhōu xiàn zhī jiān, bǎi xìng shòu huò. zhì yú jūn zhèng bù xiū, biān bèi fèi chí, jiē cǐ cáo wèi zhī, ruò jīn dà dí zài jìng, gèng bù gǎi tú, dà shì qù yǐ. jīn rì zhī jí, mò dà yú cǐ." yòu yuē:" jīn rì zhī jì, mò ruò yòng liǎng huái zhī rén, shí liǎng huái zhī sù, shǒu liǎng huái zhī dì. rán qí cè dāng xiān míng bǎo wǔ, bǎo wǔ jì míng, zé wèi zhī lì bǎo zhài, xù mǎ zhì jūn qì yǐ zī qí yòng, bù guò lěi yuè, jūn zhèng kě chéng. qiě huái mín zāo bǐng yín zhī è, jīn wén jīn rén qiān biàn, mò bù láng gù xié xī, yǒu qì tián lú qiè qī zǐ dù jiāng zhī yì, qí jiān yǒng hàn zhě. qiě jiāng cì biàn qiè fā. xiàng rì hú hǎi zhāng jūn zhī biàn, wèi hài shén yú jīn, jīn ruò bù zǎo wèi zhī tú, zé liǎng huái rì jiàn huāng xū, zú yǒu jǐng jí, rǎng bì ér qǐ yǐ." jué jiē bù néng yòng.
先是,干移書珏曰:"丞相誅韓之後,懲意外之變,專用左右親信之人,往往得罪於天下公議。世之君子遂從而歸咎於丞相,丞相不堪其咎,繼然逐去之,而左右親信者其用愈專矣。平居無事,紀綱紊亂,不過州縣之間,百姓受禍。至於軍政不修,邊備廢弛,皆此曹為之,若今大敵在境,更不改圖,大事去矣。今日之急,莫大於此。"又曰:"今日之計,莫若用兩淮之人,食兩淮之粟,守兩淮之地。然其策當先明保伍,保伍既明,則為之立堡砦,蓄馬、制軍器以資其用,不過累月,軍政可成。且淮民遭丙寅之厄,今聞金人遷汴,莫不狼顧脅息,有棄田廬、挈妻子渡江之意,其間勇悍者。且將伺變竊發。向日胡海、張軍之變,為害甚於金,今若不早為之圖,則兩淮日見荒墟,卒有警急,攘臂而起矣。"珏皆不能用。
jí zhì zhì fǔ, jué wǎng wéi yáng shì shī, yǔ xié xíng, gàn yán:" dí jì tuì, dāng sī suǒ yǐ shǎng gōng fá zuì zhě. cuī wéi yáng néng yú qīng píng shān yù lì yì zhài, duàn jīn rén yòu bì, fāng yí zhēn néng cuò zhì hàn yù, bù shǐ jūn mín cāng huáng bēn yì, cǐ èr rén zhě dāng jiàn zhī. sì shàng zhī bài, liú zhuō kě zhǎn yě. mǒu zhōu guān lì sān rén xié jiā bēn cuàn, zhuī ér zhì zhī, rán hòu jù zòu kě yě." qí shí mù fǔ shū guǎn jiē qīng xuān fú mí zhī shì, liáo lì shì mín yǒu xiàn móu huà, duō wèi huǐ mǒ shū bó. jiāng shuài piān, rén xīn bù fù, suǒ xiàng wú gōng. liú yí mǎn dào, ér zhū sī zhǎng lì zhāng yàn wú xū rì. gàn zhī bù zú yǔ gòng shì, guī zì wéi yáng, zài cí hé zhōu zhī mìng, réng qǐ cí, bì gé xiè kè, yàn lè bù yǔ. nǎi fù gào jué yuē:
及至制府,珏往惟揚視師,與偕行,干言:"敵既退,當思所以賞功罰罪者。崔惟揚能於清平山豫立義砦,斷金人右臂,方儀真能措置捍禦,不使軍民倉皇奔軼,此二人者當薦之。泗上之敗,劉倬可斬也。某州官吏三人攜家奔竄,追而治之,然後具奏可也。"其時幕府書館皆輕儇浮靡之士,僚吏士民有獻謀畫,多為毀抹疏駁。將帥偏,人心不附,所向無功。流移滿道,而諸司長吏張宴無虛日。干知不足與共事,歸自惟揚,再辭和州之命,仍乞祠,閉閣謝客,宴樂不與。乃復告珏曰:
fú guāng dí tuì yǐ liǎng yuè, ān fēng yǐ yī yuè, xū yí yì jiāng liǎng xún, bù zhī wú suǒ cuò zhì zhě hé shì, suǒ shī xíng zhě hé cè. biān bèi zhī chí, yòu shén yú qián, rì fù yī rì, tián bù zhī jù, kǒng qí huò yòu bù zhǐ jīn chūn yǐ.
浮光敵退已兩月,安豐已一月,盱眙亦將兩旬,不知吾所措置者何事,所施行者何策。邊備之弛,又甚於前,日復一日,恬不知懼,恐其禍又不止今春矣。
xiàng zhě qīng xìn rén yán, wèi sì shàng zhī yì, sàng shī wàn rén. liáng jiāng jìn zú jīng bīng lì qì, bù zhàn ér lún yú sì shuǐ, huáng tuán lǎo yòu, fú lǔ shā lù wǔ liù qiān rén, xū yí dōng xī shù bǎi lǐ, mǎng wèi qiū xū. ān fēng fú guāng zhī shì dà shuài lèi cǐ. qiè yì qiān shèng yán xuán, bì tòng zì jiù zé, chū sù yú wài, dà jiè yú guó, yuē:" cǐ wú zhī zuì yě, yǒu néng zhēn wú shī zhě, jí rù jiàn." rì yǔ liáo shǔ jí sì fāng xián shì tǎo lùn tiáo huà, yǐ wèi hòu tú. jīn guī yǐ wǔ rì yǐ, dàn wén qǐng zǒng lǐng yùn shǐ zhì yù lín táng shǎng mǔ dān, yòng jì lè, yòu wén zǒng lǐng yùn shǐ qǐng yàn shǎng yì rán, yòu wén yàn liáo shǔ yì rán. bāng rén zhū jūn wén zhī, qǐ bù tòng fèn. qiě shì mǔ dān zhī hóng yàn, qǐ bù sī biān tíng zhī liú xiě shì guǎn xián zhī zhōu jiū, qǐ bù sī lǎo yòu zhī āi hào shì dòng yǔ zhī hóng lì, qǐ bù sī shì zú zhī bào lù shì yǐn zhuàn zhī fēng měi, qǐ bù sī liú mín zhī dòng něi. dí guó shēn qīn, yǔ nèi sāo dòng, zhǔ shàng shí bù gān wèi, tīng cháo bù yí dà chén yōu jù, bù zhī suǒ chū. shàng shū qǐ dé bù zhāo xī yōu jù, ér nǎi rú shì zhī yū huǎn xiá yì yé!
向者輕信人言,為泗上之役,喪師萬人。良將勁卒、精兵利器,不戰而淪於泗水,黃團老幼,俘虜殺戮五六千人,盱眙東西數百里,莽為丘墟。安豐、浮光之事大率類此。切意千乘言旋,必痛自咎責,出宿於外,大戒於國,曰:"此吾之罪也,有能箴吾失者,疾入諫。"日與僚屬及四方賢士討論條畫,以為後圖。今歸已五日矣,但聞請總領、運使至玉麟堂賞牡丹,用妓樂,又聞總領、運使請宴賞亦然,又聞宴僚屬亦然。邦人諸軍聞之,豈不痛憤。且視牡丹之紅艷,豈不思邊庭之流血;視管弦之啁啾,豈不思老幼之哀號;視棟宇之宏麗,豈不思士卒之暴露;視飲饌之豐美,豈不思流民之凍餒。敵國深侵,宇內騷動,主上食不甘味,聽朝不怡;大臣憂懼,不知所出。尚書豈得不朝夕憂懼,而乃如是之迂緩暇逸耶!
jīn fú guāng zhī bào yòu zhì yǐ, jīn yù yǐ shí liù xiàn zhī zhòng, sì yuè gōng fú guāng, qīn wǔ guān, qiě yǐ yī xiàn wǔ qiān rén wèi lǜ, zé dāng yǒu bā wàn rén gōng fú guāng, yǐ wàn rén yì wú mài, yǐ wǔ wàn rén gōng wú guān. wú zhī shǒu guān bù guò wǔ liù bǎi rén, qǐ néng dāng wàn rén zhī zhòng zāi? zé guān zhī bù kě shǒu jué yǐ. wǔ guān shī shǒu, zé qí huáng jué bù kě bǎo qí huáng bù bǎo, zé jiāng nán wēi. shàng shū wén cǐ yì yǐ shù rì, nǎi bù wén yǒu suǒ shī xíng, hé yé?
今浮光之報又至矣,金欲以十六縣之眾,四月攻浮光,侵五關,且以一縣五千人為率,則當有八萬人攻浮光,以萬人刈吾麥,以五萬人攻吾關。吾之守關不過五六百人,豈能當萬人之眾哉?則關之不可守決矣。五關失守,則蘄、黃決不可保;蘄、黃不保,則江南危。尚書聞此亦已數日,乃不聞有所施行,何耶?
qí tā yán jiē jī qiè, tóng mù jì zhī yóu shén, gòng dǐ pái zhī. jué hòu guāng huáng qí jì shī, guǒ rú qí yán. suì lì cí qù, qǐng cí bù yǐ.
其它言皆激切,同幕忌之尤甚,共詆排之。厥後光、黃、蘄繼失,果如其言。遂力辭去,請祠不已。
é zài mìng zhī ān qìng, bù jiù, rù lú shān fǎng qí yǒu lǐ fán chén mì, xiāng yǔ pán xuán yù yuān sān xiá jiān, fǔ yǎng qí shī jiù jī, jiǎng qián kūn èr guà yú bái lù shū yuàn, shān nán běi zhī shì jiē lái jí. wèi jǐ, zhào fù xíng zài suǒ zòu shì, chú dà lǐ chéng, bù bài, wèi yù shǐ lǐ nán suǒ hé.
俄再命知安慶,不就,入廬山訪其友李燔、陳宓,相與盤旋玉淵、三峽間,俯仰其師舊跡,講《乾》、《坤》二卦於白鹿書院,山南北之士皆來集。未幾,召赴行在所奏事,除大理丞,不拜,為御史李楠所劾。
chū, gàn rù jīng hú mù fǔ, bēn zǒu zhū guān, yǔ jiāng huái háo jié yóu, ér háo jié wǎng wǎng yuàn yī gàn. jí cuì ān fēng wǔ dìng, zhū jiāng jiē guī xīn yān. hòu cuì jiàn kāng, shǒu hàn yáng, shēng wén yì zhe. zhū háo yòu shēn zhì gàn tì tǎng yǒu móu, jí lái ān qìng, qiě jiān zhì mù, zhǎng huái jūn mín zhī xīn, xī rán xiāng xiàng. cǐ shēng jì chū, zài wèi zhě yì jì, qiě lǜ gàn rù jiàn bì zhí yán biān shì, yǐ wù shàng yì, zhì shì qún qǐ jǐ zhī.
初,干入荊湖幕府,奔走諸關,與江、淮豪傑游,而豪傑往往願依干。及倅安豐、武定,諸將皆歸心焉。後倅建康,守漢陽,聲聞益著。諸豪又深知干倜儻有謀,及來安慶,且兼制幕,長淮軍民之心,翕然相向。此聲既出,在位者益忌,且慮干入見必直言邊事,以悟上意,至是群起擠之。
gàn suì guī lǐ, dì zǐ rì shèng, bā shǔ jiāng hú zhī shì jiē lái, biān lǐ zhe shū, rì bù xiá gěi, yè yǔ zhī jiǎng lùn jīng lǐ, tān wěi bù juàn, jiè lín sì yǐ chù zhī, zhāo xī wǎng lái, zhì yí qǐng yì rú xī shí. é mìng zhī cháo zhōu, cí bù xíng, chà zhǔ guǎn bó zhōu míng dào gōng, yú yuè suì qǐ zhì shì, zhào xǔ zhī, tè shòu chéng yì láng. jì méi hòu shù nián, yǐ mén rén qǐng shì, yòu tè zèng cháo fèng láng, yǔ yī zi xià zhōu wén xué, shì wén sù. yǒu jīng jiě wén jí xíng yú shì.
干遂歸里,弟子日盛,巴蜀、江、湖之士皆來,編禮著書,日不暇給,夜與之講論經理,亹亹不倦,借鄰寺以處之,朝夕往來,質疑請益如熹時。俄命知潮州,辭不行,差主管亳州明道宮,逾月遂乞致仕,詔許之,特授承議郎。既沒後數年,以門人請諡,又特贈朝奉郎,與一子下州文學,諡文肅。有《經解》、文集行於世。
lǐ fán zì jìng zi, nán kāng jiàn chāng rén. shǎo gū, yī jiù shì. zhōng shào xī yuán nián jìn shì dì, shòu yuè zhōu jiào shòu, wèi shàng, wǎng jiàn yáng cóng zhū xī xué. xī gào yǐ zēng zǐ hóng yì zhī yǔ, qiě yuē:" zhì yuǎn gù yǐ yì, ér rèn zhòng guì hū hóng yě." fán tuì, yǐ" hóng" míng qí zhāi ér zì jǐng yān. zhì yuè zhōu, jiào shì yǐ gǔ wén liù yì, bù yīn shí hǎo, qiě yuē:" gǔ zhī rén jiē tōng cái, yòng zé wén wǔ jiān yān." jí wǔ xué zhū shēng wén zhèn ér shí gāo zhě bá zhī, pì shè pǔ, lìng qí xí shè bǐng lǎo jiāng zhī zhǎng yú yì zhě, yǐ lǜ tōu duò. yǐ zǔ mǔ zú, jiě guān chéng zhòng ér guī.
李燔字敬子,南康建昌人。少孤,依舅氏。中紹熙元年進士第,授岳州教授,未上,往建陽從朱熹學。熹告以曾子弘毅之語,且曰:"致遠固以毅,而任重貴乎弘也。"燔退,以"弘"名其齋而自儆焉。至岳州,教士以古文六藝,不因時好,且曰:"古之人皆通材,用則文武兼焉。"即武學諸生文振而識高者拔之,辟射圃,令其習射;稟老將之長於藝者,以率偷惰。以祖母卒,解官承重而歸。
gǎi xiāng yáng fǔ jiào shòu. fù wǎng jiàn xī, xī jiā zhī, fán zhū shēng wèi dá zhě xiān lìng fǎng fán, qí yǒu suǒ fā, nǎi cóng xī shé zhōng, zhū shēng wèi fú. xī wèi rén yuē:" fán jiāo yǒu yǒu yì, ér jìn xué kě wèi, qiě zhí liàng pǔ shí, chù shì bù gǒu, tā rì rèn sī dào zhě bì fán yě." xī méi, xué jìn yán, fán lǜ tóng mén wǎng huì zàng, shì fēng biǎn, bù shǎo chù. jí zhào fǎng yí yì, jiǔ jiāng shǒu yǐ fán jiàn, zhào fù dōu táng shěn chá, cí, zài zhào, zài cí. jùn shǒu qǐng wèi bái lù shū yuàn táng zhǎng, xué zhě yún jí, jiǎng xué zhī shèng, tā jùn wú yǔ bǐ.
改襄陽府教授。復往見熹,熹嘉之,凡諸生未達者先令訪燔,俟有所發,乃從熹折衷,諸生畏服。熹謂人曰:"燔交友有益,而進學可畏,且直諒樸實,處事不苟,它日任斯道者必燔也。"熹沒,學禁嚴,燔率同門往會葬,視封窆,不少怵。及詔訪遺逸,九江守以燔薦,召赴都堂審察,辭,再召,再辭。郡守請為白鹿書院堂長,學者雲集,講學之盛,它郡無與比。
chú dà lǐ sī zhí, cí, xún tiān chà jiāng xī yùn sī gàn bàn gōng shì, jiāng xī shuài lǐ jué cáo shǐ wáng bǔ zhī jiāo jiàn zhī. huì dòng kòu zuò luàn, shuài cáo yì píng zhī, ér gè chí qí shuō. fán xú yuē:" kòu fēi wú mín yé? qǐ bì jiē è. rán qí rú shì, chéng yǐ wú yǒu sī tān kè zhě jī zhī, jí jiāng xiào zhī yāo gōng zhě bī chéng zhī ěr. fǎn shì ér xíng zhī, zé jiē mín yǐ." shuài cáo yuē:" gàn bàn yì shì. shuí kě xíng zhě?" fán qǐng zì wǎng, nǎi zhù bīng wàn ān, huì jìn dòng zhū xún wèi, chá yú bǎo zhī yóu wú liáng zhě yì zhì zhī, fēn bīng shǒu xiǎn, chí biàn shì yù zéi nì shùn huò fú, kòu jiē tiē fú.
除大理司直,辭,尋添差江西運司幹辦公事,江西帥李珏、漕使王補之交薦之。會洞寇作亂,帥、漕議平之,而各持其說。燔徐曰:"寇非吾民耶?豈必皆惡。然其如是,誠以吾有司貪刻者激之,及將校之邀功者逼城之耳。反是而行之,則皆民矣。"帥、漕曰:"幹辦議是。誰可行者?"燔請自往,乃駐兵萬安,會近洞諸巡尉,察隅保之尤無良者易置之,分兵守險,馳辯士諭賊逆順禍福,寇皆帖服。
hóng zhōu dì xià, yì shí gàn jiāng zhǎng ér dī huài, jiǔ yǔ zhé lào, fán bái yú shuài cáo xiū zhī, zì shì tián jiē wò rǎng. cáo sī yǐ shí sì jiè huì zi xīn xíng, jià rì sǔn, nǎi shì mín shuì chǎn wù lì, gè cáng huì zi ruò gān, guān wèi fēng shí, bù shí diǎn yuè, rén ài zhòng zhī zé jià kě zēng, màn lìng zhě qíng jí, ér mín yán shòu zhāng, chí kōng quàn yì bù shòu. fán yǔ guó zi xué lù lǐ chéng zhī lì zhēng bù néng zhǐ. fán yòu rù zhá zhēng zhī yuē:" qián huāng chǔ yǒng, zǐ mǔ bù zú yǐ xiāng quán, bù néng xíng chǔ zhě, yóu qián bù néng quán zhī yě. chǔ bù xíng ér yì mín cáng zhī, shì qì wù yě. chéng néng jié yòng, xiān gǔ sù zhī shí wù, ér bù qǔ bì yú chǔ bì, zé chǔ bì wèi shí yòng yǐ." zhá rù, cáo sī jí chí jìn, yì fán xiè. fán yòu niàn shè cāng zhī zhì, jǐn dài yǒu tián zhī jiā, ér lì tián zhī nóng bù dé zhān huì, suì chàng yì póu gǔ chuàng shè cāng, yǐ dài diàn rén.
洪州地下,異時贛江漲而堤壞,久雨輒澇,燔白于帥、漕修之,自是田皆沃壤。漕司以十四界會子新行,價日損,乃視民稅產物力,各藏會子若干,官為封識,不時點閱,人愛重之則價可增,慢令者黥籍,而民訁壽張,持空券益不售。燔與國子學錄李誠之力爭不能止。燔又入札爭之曰:"錢荒楮涌,子母不足以相權,不能行楮者,由錢不能權之也。楮不行而抑民藏之,是棄物也。誠能節用,先谷粟之實務,而不取必於楮幣,則楮幣為實用矣。"札入,漕司即弛禁,詣燔謝。燔又念社倉之置,僅貸有田之家,而力田之農不得沾惠,遂倡議裒谷創社倉,以貸佃人。
yǒu zhǐ gǎi guān, tōng pàn tán zhōu, cí, bù xǔ. zhēn dé xiù wèi zhǎng shā shuài, yī fǔ zhī shì xián zī fán. bù shù yuè, cí guī. dāng shì shí, shǐ mí yuǎn dāng guó, fèi huáng zǐ hóng, fán yǐ sān gāng suǒ guān, zì shì bù fù chū yǐ. zhēn dé xiù jí yòu shǐ wèi le wēng jiàn zhī, chà quán tōng pàn lóng xìng fǔ, jiāng xī shuài wèi dà yǒu pì chōng cān yì guān, jiē cí, nǎi yǐ zhí mì gé zhǔ guǎn qìng yuán zhì dào gōng. fán zì wéi jū xián wú yǐ bào guó, nǎi jiàn cuī yǔ zhī wèi le wēng zhēn dé xiù chén mì zhèng yín yáng zhǎng rú dīng fǔ qì zǎi gōng wéi fān xú qiáo liú zǎi hóng zī kuí yú cháo.
有旨改官,通判潭州,辭,不許。真德秀為長沙帥,一府之事咸咨燔。不數月,辭歸。當是時,史彌遠當國,廢皇子竑,燔以三綱所關,自是不復出矣。真德秀及右史魏了翁薦之,差權通判隆興府,江西帥魏大有辟充參議官,皆辭,乃以直秘閣主管慶元至道宮。燔自惟居閒無以報國,乃薦崔與之、魏了翁、真德秀、陳宓、鄭寅、楊長孺、丁黼、棄宰、龔維藩、徐僑、劉宰、洪咨夔於朝。
shào dìng wǔ nián, dì lùn jí dāng shí gāo shì lèi zhào bù qǐ zhě, shǐ chén lǐ xīn chuán yǐ fán duì, qiě yuē:" fán nǎi zhū xī gāo dì, jīng shù xíng yì yà huáng gàn, dāng jīn hǎi nèi yī rén ér yǐ." dì wèn jīn ān zài, xīn chuán duì yuē:" fán, nán kāng rén, xiān dì yǐ dà lǐ sī zhí zhào, bù qǐ, bǐ qǐ zhì shì. bì xià chéng néng qiáng qǐ zhī, yǐ zhì jiǎng yán, qí bì shèng xué qǐ qiǎn qiǎn zāi." dì rán qí yán, zhōng bù zhào yě. jiǔ jiāng cài niàn chéng chēng fán xīn shì yǒu rú qiū yuè. fán zú, nián qī shí, zèng zhí huá wén gé, shì wén dìng, bǔ qí zi jǔ xià zhōu wén xué.
紹定五年,帝論及當時高士累召不起者,史臣李心傳以燔對,且曰:"燔乃朱熹高弟,經術行義亞黃干,當今海內一人而已。"帝問今安在,心傳對曰:"燔,南康人,先帝以大理司直召,不起,比乞致仕。陛下誠能強起之,以置講筵,其裨聖學豈淺淺哉。"帝然其言,終不召也。九江蔡念成稱燔心事有如秋月。燔卒,年七十,贈直華文閣,諡文定,補其子舉下州文學。
fán cháng yuē:" fán rén bù bì dài shì huàn yǒu wèi wèi zhí shì, fāng wèi gōng yè, dàn suí lì dào chù yǒu yǐ jí wù, jí gōng yè yǐ." yòu cháng yuē:" shì huàn zhì qīng xiàng, bù kě shī hán sù tǐ. fū zǐ wú rù bù zì dé zhě, zhèng yǐ mó cuò jiāo shē, bù zhì jū yí qì yǎng yí tǐ." yīn sòng gǔ yǔ yuē:" fēn zhī suǒ zài, yī háo jī pān bù shàng, shàn chù zhě tuì yī bù ěr." gù fán chù pín jiàn huàn nán ruò píng sù, bù wèi dòng, bèi fú bù sù, suī guì bù yì. rù shì fán sì shí èr nián, ér lì guān bù guò qī kǎo. jū jiā jiǎng dào, xué zhě zōng zhī, yǔ huáng gàn bìng chēng yuē" huáng lǐ." sūn biāo, dēng jìn shì dì.
燔嘗曰:"凡人不必待仕宦有位為職事,方為功業,但隨力到處有以及物,即功業矣。"又嘗曰:"仕宦至卿相,不可失寒素體。夫子無入不自得者,正以磨挫驕奢,不至居移氣、養移體。"因誦古語曰:"分之所在,一毫躋攀不上,善處者退一步耳。"故燔處貧賤患難若平素,不為動,被服布素,雖貴不易。入仕凡四十二年,而歷官不過七考。居家講道,學者宗之,與黃干並稱曰"黃、李。"孫鑣,登進士第。
zhāng qià zì yuán dé, lín jiāng zhī qīng jiāng rén. fù fú, dì jìn shì. qià shǎo yǐng yì, cóng zhū xī xué, zì liù jīng chuán zhù ér xià, jiē jiū qí zhǐ guī, zhì yú zhū zi bǎi jiā shān jīng dì zhì lǎo zi fú tú zhī shuō, wú suǒ bù dú. cháng qǔ guǎn zǐ suǒ wèi" sī zhī sī zhī, yòu zhòng sī zhī, sī zhī bù tōng, guǐ shén jiāng tōng zhī" zhī yǔ, yǐ wèi qióng lǐ zhī yào. xī jiā qí dǔ zhì, wèi huáng gàn yuē:" suǒ wàng yǐ yǒng sī dào zhī chuán, rú èr sān jūn zhě bù shù rén yě."
張洽字元德,臨江之清江人。父紱,第進士。洽少穎異,從朱熹學,自《六經》傳注而下,皆究其指歸,至於諸子百家、山經地誌、老子浮屠之說,無所不讀。嘗取管子所謂"思之思之,又重思之,思之不通,鬼神將通之"之語,以為窮理之要。熹嘉其篤志,謂黃干曰:"所望以永斯道之傳,如二三君者不數人也。"
shí xíng shè cāng fǎ, qià qǐng yú xiàn, dài cháng píng mǐ sān bǎi shí, jiàn cāng lǐ zhōng, liù nián ér guī qí běn yú guān, xiāng rén lì zhī. jiā dìng yuán nián zhōng dì, shòu sōng zī wèi. hú yòu jīng jiè bù zhèng, bì rì shén, qià qǐng xíng tuī pái fǎ, lìng yǐ wěi qià. qià yú shì lìng mín zì shí qí tǔ dì jiāng jiè chǎn yè zhī shù tóu yú guì, nǎi chóu hé ér cì dì zhī, lì jiān wú suǒ nì. qí hòu shí yú nián, sòng zhě yóu yuán yǐ wèi zhèng yún.
時行社倉法,洽請於縣,貸常平米三百石,建倉里中,六年而歸其本於官,鄉人利之。嘉定元年中第,授松滋尉。湖右經界不正,弊日甚,洽請行推排法,令以委洽。洽於是令民自實其土地疆界產業之數投於匱,乃籌核而次第之,吏奸無所匿。其後十餘年,訟者猶援以為證雲。
gǎi yuán zhōu sī lǐ cān jūn. yǒu dà qiú, xùn zhī zé fú, xún fù biàn yì, qiě lì néng dòng yáo guān lì, lěi nián bù jué, ér dǎi xì zhě shén zhòng. qià yǐ bái tí diǎn xíng yù, shā zhī. yǒu dào xiá shén, cí bù néng zhé. huì yù yǒu xiōng dì zhēng cái zhě, qià yù zhī yuē:" sòng yú guān, zhī wèi xū lì zhī dì, qiě mào fǎ yǐ qiú shèng, shú yǔ gè shǒu fèn yǐ quán shǒu zú zhī ài hū?" cí qì kěn qiè, sòng zhě gǎn wù. dào wén zhī, zì fú. mín yǒu shā rén, huì qí zi fén zhī, jū shù nián, shì bài, qià zhì qí yù wú zhuàng, yōu zhī, qiě bái jùn wěi guān tǐ fǎng. é mèng yǒu rén bài yú tíng, shì yǐ shāng hén zài xié. yì rì, wěi guān shàng qí shì, guǒ rán.
改袁州司理參軍。有大囚,訊之則服,尋復變異,且力能動搖官吏,累年不決,而逮系者甚眾。洽以白提點刑獄,殺之。有盜黠甚,辭不能折。會獄有兄弟爭財者,洽諭之曰:"訟於官,祗為胥吏之地,且冒法以求勝,孰與各守分以全手足之愛乎?"辭氣懇切,訟者感悟。盜聞之,自伏。民有殺人,賄其子焚之,居數年,事敗,洽治其獄無狀,憂之,且白郡委官體訪。俄夢有人拜於庭,示以傷痕在脅。翌日,委官上其事,果然。
jùn shǒu yǐ cāng bǐng xū, jí cāng lì èr shí yú jiā, mìng qià jū zhī, qià lián zhī wèi dōu lì suǒ mài. dōu lì zhě, zhōu zhī jù dù yě, cháng gàn yú cāng bù huò, gù yǐ cǐ zhōng zhī. qià dù shǒu yì ruì wèi kě yīng, gū xì zhī, ér mì lìng jì cāng yǔ suǒ rù yǐ bái shǒu yuē:" jūn zhī jí èr shí yú jiā zhě, yǐ xū lì yě. jīn xiào shù suì zhī zhōng suǒ rù, yǐ fēng yú xī, yóu shì guān zhī, xū lì wàng yǐ. jūn bì bù rěn shòu xū lì zhī wàng, ér jí wú zuì zhī jiā yě. ruò yǐ zuì xū lì, guò nǎi kě miǎn." shǒu wù, wèi bà dōu lì, ér miǎn suǒ jí zhī jiā.
郡守以倉稟虛,籍倉吏二十餘家,命洽鞫之,洽廉知為都吏所賣。都吏者,州之巨蠹也,嘗干於倉不獲,故以此中之。洽度守意銳未可嬰,姑系之,而密令計倉庾所入以白守曰:"君之籍二十餘家者,以胥吏也。今校數歲之中所入,已豐於昔,由是觀之,胥吏妄矣。君必不忍受胥吏之妄,而籍無罪之家也。若以罪胥吏,過乃可免。"守悟,為罷都吏,而免所籍之家。
zhī yǒng xīn xiàn. yī rì yè gào, wén yù zhōng bàng chī shēng, gài yù lì shòu qiú, chéng jiān xùn qiú shǐ wū fú yě. qià dà nù, jí zhí fù yù, míng rì yǐ shàng yú jùn, qíng zhī. hú nán líng kòu zuò luàn, yǔ xiàn jiē rǎng, mín dà kǒng. qià dān chē yǐ wǎng, yì zuǒ yù shì jiāo jiàn, fú tīng. zhì zé kòu wèi cháng zhì, nǎi yán jiàn yú guān, fǎng lì hài ér kào zhī, yīn xíng ān fú jìng shàng, jié yuē tǔ háo, dé qí huān xīn. wèi jǐ, nán ān shū kòu jiāng fàn jìng, wén yǒu bèi, nǎi qù.
知永新縣。一日謁告,聞獄中榜笞聲,蓋獄吏受賕,乘間訊囚使誣服也。洽大怒,亟執付獄,明日以上於郡,黥之。湖南酃寇作亂,與縣接壤,民大恐。洽單車以往,邑佐、寓士交諫,弗聽。至則寇未嘗至,乃延見隅官,訪利害而犒之,因行安福境上,結約土豪,得其歡心。未幾,南安舒寇將犯境,聞有備,乃去。
yǐ jiāng dōng tí jǔ cháng píng jiàn, tōng pàn chí zhōu. yù yǒu zhāng dé xiū zhě, wù jiù rén yǐ sǐ, yù lì wū yǐ gù shā, qià xùn ér yí zhī, qǐng zài jū, shǒu bù tīng. huì tí diǎn cháng píng yuán fǔ zhì, shí fāng dà hàn, dǎo bù yīng, qià yán yú fǔ yuē:" hàn jìn yǐ lái, làn xíng ér zhì hàn, shēn yuān ér dé yǔ, zài yú fāng cè kě kǎo yě. jīn tiān dà hàn, yān zhī fēi yóu dé xiū shì hū?" fǔ wèi yuè kuǎn zhuàng yú yù, dé xiū suì cóng tú zuì. fù bái jùn qǐng juān zhēng shuì, kuān cuī kē, yǐ zhào hé qì, shǒu wèi kuān shuì. sān rì guǒ dà yǔ, mín shén yuè. qià shù yǐ bìng qǐng cí, zhì shì zhǔ guǎn jiàn chāng xiān dōu guān, yǐ qìng shòu ēn cì fēi yī yín yú.
以江東提舉常平薦,通判池州。獄有張德修者,誤就人以死,獄吏誣以故殺,洽訊而疑之,請再鞫,守不聽。會提點常平袁甫至,時方大旱,禱不應,洽言於甫曰:"漢、晉以來,濫刑而致旱,伸冤而得雨,載於方冊可考也。今天大旱,焉知非由德修事乎?"甫為閱款狀於獄,德修遂從徒罪。復白郡請蠲徵稅,寬催科,以召和氣,守為寬稅。三日果大雨,民甚悅。洽數以病請祠,至是主管建昌仙都觀,以慶壽恩賜緋衣、銀魚。
shí yuán fǔ tí diǎn jiāng dōng xíng yù, fǔ yǐ bái lù shū yuàn fèi chí, zhāo qià wèi zhǎng. qià yuē:" xī, shì xiān shī zhī jī yě, qí kě cí!" zhì zé xuǎn hǎo xué zhī shì rì yǔ jiǎng shuō, ér tài qí bù lǜ jiào zhě. fán yǎng shì zhī tián gān méi yú háo yòu zhě fù zhī. xué xìng, jí xiè bìng qù.
時袁甫提點江東刑獄,甫以白鹿書院廢弛,招洽為長。洽曰:"嘻,是先師之跡也,其可辭!"至則選好學之士日與講說,而汰其不率教者。凡養士之田乾沒於豪右者復之。學興,即謝病去。
duān píng chū, dà chén duō jiàn qià, zhào fù dōu táng shěn chá, qià yǐ jí bù fù, nǎi chú mì shū láng, xún qiān zhù zuò zuǒ láng. dù zhèng yè wèi dào zài jīng wò, dì shù wèn zhāng qià hé shí kě dào, jiāng yǐ shuō shū dài qià, qià gù cí, suì chú zhí mì gé, zhǔ guǎn jiàn kāng chóng xǐ guān. jiā xī yuán nián, yǐ jí qǐ zhì shì, shí yuè zú, nián qī shí qī.
端平初,大臣多薦洽,召赴都堂審察,洽以疾不赴,乃除秘書郎,尋遷著作佐郎。度正、葉味道在經幄,帝數問張洽何時可到,將以說書待洽,洽固辭,遂除直秘閣,主管建康崇禧觀。嘉熙元年,以疾乞致仕,十月卒,年七十七。
qià zì shǎo yòng lì yú jìng, gù yǐ" zhǔ yī" míng zhāi. píng jū bù yì cháng rén, zhì yì suǒ dāng wèi, zé yǒng bù kě duó. jū xián bù yán cháo tíng shì, huò yīn zāi yì biàn gù, zhé pín cù bù lè, jí wén yī jūn zǐ jìn yòng, shì dài fū zhí yán cháo tíng dé shī, zé xǐ jiàn yán sè. suǒ jiāo jiē míng shì, rú lǚ zǔ jiǎn huáng gàn zhào chóng xiàn cài yuān wú bì dà fǔ guǎng lǐ dào chuán lǐ fán yè wèi dào lǐ hóng zǔ lǐ fāng zǐ chái zhōng xíng zhēn dé xiù wèi le wēng lǐ zhí tǔ zhào rǔ dǎng chén guì yì dù xiào yán dù zhèng zhāng sì gǔ, jiē jìng mù zhī. zú hòu yī rì, yǒu zhǐ chú zhí bǎo zhāng gé. suǒ zhe shū yǒu chūn qiū jí zhù chūn qiū jí chuán zuǒ shì méng qiú xù tōng jiàn zhǎng biān shì lüè lì dài jùn xiàn dì lǐ yán gé biǎo wén jí.
洽自少用力於敬,故以"主一"名齋。平居不異常人,至義所當為,則勇不可奪。居閒不言朝廷事,或因災異變故,輒顰蹙不樂,及聞一君子進用,士大夫直言朝廷得失,則喜見顏色。所交皆名士,如呂祖儉、黃干、趙崇憲、蔡淵、吳必大、輔廣、李道傳、李燔、葉味道、李閎祖、李方子、柴中行、真德秀、魏了翁、李{直土}、趙汝讜、陳貴誼、杜孝嚴、度正、張嗣古,皆敬慕之。卒後一日,有旨除直寶章閣。所著書有《春秋集注》、《春秋集傳》、《左氏蒙求》、《續通鑑長編事略》、《歷代郡縣地理沿革表》、文集。
zi mù lù chēng, cì tóng jìn shì chū shēn.
子〈木路〉、檉,賜同進士出身。
chén chún zì ān qīng, zhāng zhōu lóng xī rén. shǎo xí jǔ zi yè, lín zōng chén jiàn ér qí zhī, qiě yuē:" cǐ fēi shèng xián shì yè yě." yīn shòu yǐ jìn sī lù, chún tuì ér dú zhī, suì jǐn qì qí yè yān.
陳淳字安卿,漳州龍溪人。少習舉子業,林宗臣見而奇之,且曰:"此非聖賢事業也。"因授以《近思錄》,淳退而讀之,遂盡棄其業焉。
jí zhū xī lái shǒu qí xiāng, chún qǐng shòu jiào, xī yuē:" fán yuè yì lǐ, bì qióng qí yuán, rú wèi rén fù hé gù zhǐ yú cí, wèi rén zǐ hé gù zhǐ yú xiào, qí tā kě lèi tuī yě." chún wén ér wèi xué yì lì, rì qiú qí suǒ wèi zhì. xī shù yǔ rén yǐ" nán lái, wú dào xǐ de chén chún", mén rén yǒu yí wèn bù hé zhě, zé chēng chún shàn wèn. hòu shí nián, chún fù wǎng jiàn xī, chén qí suǒ de, shí xī yǐ qǐn jí, yǔ zhī yuē:" rú gōng suǒ xué, yǐ jiàn běn yuán, suǒ què zhě xià xué zhī gōng ěr." zì shì suǒ wén jiē yào qiē yǔ, fán sān yuè ér xī zú.
及朱熹來守其鄉,淳請受教,熹曰:"凡閱義理,必窮其原,如為人父何故止於慈,為人子何故止於孝,其他可類推也。"淳聞而為學益力,日求其所未至。熹數語人以"南來,吾道喜得陳淳",門人有疑問不合者,則稱淳善問。後十年,淳復往見熹,陳其所得,時熹已寢疾,語之曰:"如公所學,已見本原,所闕者下學之功爾。"自是所聞皆要切語,凡三月而熹卒。
chún zhuī sī shī xùn, qián zì cái yì, wú shū bù dú, wú wù bù gé, rì jī yuè lèi, yì lǐ guàn tōng, dòng jiàn tiáo xù. gù qí yán tài jí yuē: tài jí zhǐ shì lǐ, lǐ běn yuán, gù tài jí zhī tǐ hún lún. yǐ lǐ yán, zé zì mò ér běn, zì běn ér mò, yī jù yī sàn, ér tài jí wú suǒ bù jí qí zhì. zì wàn gǔ zhī qián yǔ wàn gǔ zhī hòu, wú duān wú shǐ, cǐ hún lún tài jí zhī quán tǐ yě. zì qí chōng mò wú zhèn, ér tiān dì wàn wù jiē yóu shì chū, jí tiān dì wàn wù jì yóu shì chū, yòu fù chōng mò wú zhèn, cǐ hún lún wú jí zhī miào yòng yě. shèng rén yī xīn hún lún tài jí zhī quán tǐ, ér chóu zuò wàn biàn, wú fēi tài jí liú xíng zhī yòng. xué wèn gōng fū, xū cóng wàn shì wàn wù zhōng guàn guò, còu chéng yī hún lún dà běn, yòu yú hún lún dà běn zhōng sàn wèi wàn shì wàn wù, shǐ wú shǎo zhì ài, rán hòu shí tǐ dé hún lún zhì jí zhě zài wǒ, ér dà yòng bù chà yǐ."
淳追思師訓,前自裁抑,無書不讀,無物不格,日積月累,義理貫通,洞見條緒。故其言太極曰:太極只是理,理本圓,故太極之體渾淪。以理言,則自末而本,自本而末,一聚一散,而太極無所不極其至。自萬古之前與萬古之後,無端無始,此渾淪太極之全體也。自其沖漠無朕,而天地萬物皆由是出,及天地萬物既由是出,又復沖漠無朕,此渾淪無極之妙用也。聖人一心渾淪太極之全體,而酬酢萬變,無非太極流行之用。學問工夫,須從萬事萬物中貫過,湊成一渾淪大本,又於渾淪大本中散為萬事萬物,使無少窒礙,然後實體得渾淪至極者在我,而大用不差矣。"
qí yán rén yuē:" rén zhǐ shì tiān lǐ shēng shēng zhī quán tǐ, wú biǎo lǐ dòng jìng yǐn xiǎn jīng cū zhī jiān, wéi cǐ xīn chún shì tiān lǐ zhī gōng, ér jué wú yī háo rén yù zhī sī, nǎi kě yǐ dāng qí míng. ruò yī chù yǒu bìng tòng, yī shì yǒu qiàn què, yī niàn yǒu jiān duàn, zé sī yì xíng ér shēng lǐ xī, jí wán bì bù rén yǐ."
其言仁曰:"仁只是天理生生之全體,無表里、動靜、隱顯、精粗之間,惟此心純是天理之公,而絕無一毫人慾之私,乃可以當其名。若一處有病痛,一事有欠闕,一念有間斷,則私意行而生理息,即頑痹不仁矣。"
qí yǔ xué zhě yuē:" dào lǐ chū wú xuán miào, zhī zài rì yòng rén shì jiān, dàn xún xù yòng gōng, biàn zì yǒu jiàn. suǒ wèi' xià xué shàng dá' zhě, xū xià xué gōng fū dào, nǎi kě cóng shì shàng dá, rán bù kě yǐ cǐ ér ān yú xiǎo chéng yě. fū yíng tiān dì jiān qiān tiáo wàn xù, shì duō shǎo rén shì shèng rén dà chéng zhī dì, qiān jié wàn mù, shì duō shǎo gōng fū. wéi dāng kāi tà xīn xiōng, dà zuò jī zhǐ. xū wàn lǐ míng chè yú xiōng zhōng, jiāng cǐ xīn fàng zài tiān dì jiān yī lì kàn, rán hòu kě yǐ yǔ kǒng mèng zhī lè. xū míng sān dài fǎ dù, tōng zhī yú dāng jīn ér wú bù yí, rán hòu wèi quán rú, ér kě yǐ yǔ wáng zuǒ shì yè. xū yùn yòng chóu zuò, rú tàn zhū náng zhōng ér bù guì, rán hòu wèi zī zhī shēn, qǔ zhī zuǒ yòu féng qí yuán, ér zhēn wèi yǐ wù yǐ. zhì yú yǐ tiān lǐ rén yù fēn shù ér yàn bīn zhǔ jìn tuì zhī jǐ, rú hǎo hào sè, è è chòu, ér wèi tiān lǐ rén yù qiáng ruò zhī zhèng, bì shǐ zhī yú shì shì fēi fēi rú biàn hēi bái, rú yù mò yé, bù róng yǒu qí qiáng bù jué zhī yí, zé suī jiān nán xiǎn zǔ zhī zhōng, wú bù cóng róng zì shì, fū rán hòu wèi zhī zhī zhì ér xíng zhī jǐn." cǐ yǔ yòu zhōng xué zhě gāo huāng, ér shì yǐ biāo de yě.
其語學者曰:"道理初無玄妙,只在日用人事間,但循序用功,便自有見。所謂'下學上達'者,須下學工夫到,乃可從事上達,然不可以此而安於小成也。夫盈天地間千條萬緒,是多少人事;聖人大成之地,千節萬目,是多少功夫。惟當開拓心胸,大作基址。須萬理明徹於胸中,將此心放在天地間一例看,然後可以語孔、孟之樂。須明三代法度,通之於當今而無不宜,然後為全儒,而可以語王佐事業。須運用酬酢,如探諸囊中而不匱,然後為資之深,取之左右逢其原,而真為已物矣。至於以天理人慾分數而驗賓主進退之幾,如好好色,惡惡臭,而為天理人慾強弱之證,必使之於是是非非如辨黑白,如遇鏌鎁,不容有騎牆不決之疑,則雖艱難險阻之中,無不從容自適,夫然後為知之至而行之盡。"此語又中學者膏肓,而示以標的也。
chún xìng xiào, mǔ jí jí, hào qì yú tiān, qǐ yǐ shēn dài. dì mèi wèi yǒu shì jiā zhě, jiē hūn jià zhī. zàng zōng zú zhī sàng wú guī zhě. jū xiāng bù gū míng xùn sú, tián rán tuì shǒu, ruò wú wén yān. rán míng bō tiān xià, shì suī bù yòng, ér yōu shí lùn shì, gǎn kǎi dòng rén, jùn shǒu yǐ xià jiē lǐ zhòng zhī, shí zào qí lú ér qǐng yān.
淳性孝,母疾亟,號泣於天,乞以身代。弟妹未有室家者,皆婚嫁之。葬宗族之喪無歸者。居鄉不沽名徇俗,恬然退守,若無聞焉。然名播天下,世雖不用,而憂時論事,感慨動人,郡守以下皆禮重之,時造其廬而請焉。
jiā dìng jiǔ nián, dài shì zhōng dōu, guī guò yán líng jùn shǒu zhèng zhī tì, lǜ liáo shǔ yán jiǎng jùn xiáng. chún tàn lù zhāng wáng, xué wèn wú yuán, quán yòng chán jiā zōng zhǐ, rèn xíng qì zhī xū líng zhī jué wèi tiān lǐ zhī miào, bù yóu qióng lǐ gé wù, ér yù jìng zào shàng dá zhī jìng, fǎn tuō shèng mén yǐ zì biāo bǎng. suì fā míng wú dào zhī tǐ tǒng, shī yǒu zhī yuān yuán, yòng gōng zhī jié mù, dú shū zhī cì xù, wèi sì zhāng yǐ shì xué zhě. míng nián, yǐ tè zòu ēn shòu dí gōng láng quán zhōu ān xī zhǔ bù, wèi shàng ér méi, nián liù shí wǔ. qí suǒ zhe yǒu yǔ mèng dà xué zhōng yōng kǒu yì zì yì xiáng jiǎng, lǐ shī nǚ xué děng shū, mén rén lù qí yǔ, hào yún gǔ lài kǒu jīn shān suǒ wén.
嘉定九年,待試中都,歸過嚴陵郡守鄭之悌,率僚屬延講郡庠。淳嘆陸、張、王,學問無源,全用禪家宗旨,認形氣之虛靈知覺為天理之妙,不由窮理格物,而欲徑造上達之境,反托聖門以自標榜。遂發明吾道之體統,師友之淵源,用功之節目,讀書之次序,為四章以示學者。明年,以特奏恩授迪功郎、泉州安溪主簿,未上而沒,年六十五。其所著有《語孟大學中庸》口義、字義、詳講,《禮》、《詩》、《女學》等書,門人錄其語,號《筠谷瀨口金山所聞》。
lǐ fāng zǐ zì gōng huì, zhāo wǔ rén. shǎo bó xué néng wén, wèi rén duān jǐn chún dǔ. chū jiàn zhū xī, wèi yuē:" guān gōng wèi rén, zì shì guǎ guò, dàn kuān dà zhōng yào guī jǔ, hé huǎn zhōng yào guǒ jué." suì yǐ" guǒ" míng zhāi. zhǎng yóu tài xué, xué guān lǐ dào chuán zhé guān wèi bèi xíng jù cì jiù yè.
李方子字公晦,昭武人。少博學能文,為人端謹純篤。初見朱熹,謂曰:"觀公為人,自是寡過,但寬大中要規矩,和緩中要果決。"遂以"果"名齋。長游太學,學官李道傳折官位輩行具刺就謁。
jiā dìng qī nián, tíng duì zhuó dì sān, diào quán zhōu guān chá tuī guān. shì zhēn dé xiù lái wèi shǒu, yǐ shī yǒu lǐ zhī, jùn zhèng dà xiǎo xián zī yān. xiá zé biàn lùn jīng xùn, zhì yè fēn bù juàn. gù shì, zhì mǎn bì xiān tōng shū miào táng nǎi chú, fāng zǐ yuē:" yǐ shū tōng, shì qiú yě." shí chéng xiàng mí yuǎn wén zhī nù, yú nián shǐ chú guó zi lù. wú hé, jiāng xuǎn rù gōng liáo, ér fāng zǐ bù shǎo biǎn yǐ qiú hé. huò gào mí yuǎn yuē:" cǐ zhēn dé xiù dǎng yě." shǐ tái chén hé bà zhī.
嘉定七年,廷對擢第三,調泉州觀察推官。適真德秀來為守,以師友禮之,郡政大小咸咨焉。暇則辨論經訓,至夜分不倦。故事,秩滿必先通書廟堂乃除,方子曰:"以書通,是求也。"時丞相彌遠聞之怒,逾年始除國子錄。無何,將選入宮僚,而方子不少貶以求合。或告彌遠曰:"此真德秀黨也。"使台臣劾罷之。
fāng zǐ jì guī, xué zhě bì jí, wēi zuò jìng rì, wèi shǐ qīng cè, duì bīn kè yī yǔ bù wàng fā, suī nú lì yì bù jiā gòu lì, rán cháng yán dàn zhī. cháng yǔ rén yuē:" wú yú wèn xué suī wèi néng zhōu jǐn, rán xìng yú dà běn yǒu jiàn chù, cǐ xīn cháng jué tài rán, bù wèi wù yù suǒ zì ěr." qí wáng yě, tiān zǐ mǐn zhī, yǔ yī zi ēn zé.
方子既歸,學者畢集,危坐竟日,未始傾側,對賓客一語不妄發,雖奴隸亦不加詬詈,然常嚴憚之。嘗語人曰:"吾於問學雖未能周盡,然幸於大本有見處,此心常覺泰然,不為物慾所漬爾。"其亡也,天子閔之,與一子恩澤。
huáng hào zì shāng bó, nán kāng dū chāng rén. yòu mǐn wù qiáng jì, yì yè jīng shān sēng shè sān nián, rù tài xué, zhuó jìn shì dì. jiào shòu lóng xìng fǔ, zhī dé huà xiàn, yǐ xìng xué xiào chóng zhèng huà wèi běn. suì jǐn, xíng zhèn gěi yǒu fāng. wáng lìn liú yǐng jiàn yú cháo, chú dēng wén gǔ yuàn. guāng zōng jí wèi, qiān tài cháng sì bù, lùn jīn lǐ jiào fèi què, qǐng chì yǒu sī qǔ zhèng hé guān hūn sàng zàng yí, jí sī mǎ guāng gāo kàng děng shū cān dìng xíng zhī.
黃灝字商伯,南康都昌人。幼敏悟強記,肄業荊山僧舍三年,入太學,擢進士第。教授隆興府,知德化縣,以興學校、崇政化為本。歲饉,行振給有方。王藺、劉穎薦於朝,除登聞鼓院。光宗即位,遷太常寺簿,論今禮教廢闕,請敕有司取政和冠昏喪葬儀,及司馬光、高閌等書參訂行之。
chú tài fǔ sì chéng, chū zhī cháng zhōu, tí jǔ běn lù cháng píng. xiù zhōu hǎi yán mín fá sāng zhè, huǐ wū lú, fú jìn yíng yě, huò shí qí zi chí yī bì xíng qǐ, ér zhōu xiàn fāng dū cù bǔ qiàn, hào jiàn zhī cù rán. shí yǒu zhǐ yǐ gé xià shuì, suì zòu qǐ bìng gé qiū miáo, bù qí bào xíng zhī. yán zhě zuì qí zhuān, yí jū yún zhōu, yǐ ér qǐn zhé mìng, zhǐ xuē liǎng zhì, ér cóng qí juān gé zhī qǐng.
除太府寺丞,出知常州,提舉本路常平。秀州海鹽民伐桑柘,毀屋廬,莩殣盈野,或食其子持一臂行乞,而州縣方督促捕欠,顥見之蹙然。時有旨倚閣夏稅,遂奏乞並閣秋苗,不俟報行之。言者罪其專,移居筠州,已而寢謫命,止削兩秩,而從其蠲閣之請。
hào jì guī lǐ, fú jīn shēn yī, qí lǘ kuāng shān jiān, ruò sù yǐn zhě. qǐ zhī xìn zhōu, gǎi guǎng xī zhuǎn yùn pàn guān, yí guǎng dōng tí diǎn xíng yù, gào lǎo bù fù. zú.
灝既歸里,幅巾深衣,騎驢匡山間,若素隱者。起知信州,改廣西轉運判官,移廣東提點刑獄,告老不赴。卒。
hào xìng xíng duān chì, yǐ xiào yǒu chēng. zhū xī shǒu nán kāng, hào zhí dì zǐ lǐ, zhì yí wèn nán. xī zhī méi, dǎng jìn fāng lì, hào dān chē wǎng fù, pái huái bù rěn qù zhě jiǔ zhī.
灝性行端飭,以孝友稱。朱熹守南康,灝執弟子禮,質疑問難。熹之沒,黨禁方厲,灝單車往赴,徘徊不忍去者久之。