xuǎn jǔ yī kē mù shàng
◎選舉一(科目上)
zì fū zòu yǐ yán, míng shì yǐ gōng, sān zài kǎo jī, sān kǎo chù zhì yōu míng, shǐ yú shùn diǎn. sī tú yǐ xiāng sān wù xìng xián néng, tài zǎi yǐ sān suì jì lì zhì, xiáng yú zhōu guān. liǎng hàn ér xià, xuǎn jǔ zhī zhì bù tóng, guī yú dé xián ér yǐ. kǎo qí dà yào, bù guò rù shì zé yǒu gòng jǔ zhī kē, fú guān zé yǒu quán xuǎn zhī gé, rèn shì zé yǒu kǎo kè zhī fǎ. rán lì dài zhī yì gòng jǔ zhě měi yuē:" qǔ shì yǐ wén yì, bù ruò yǐ dé xíng. jiù wén yì ér cān zhuó zhī, fù lùn zhī fú huá, bù ruò jīng yì zhī shí xué." yì quán xuǎn zhě měi yuē:" yǐ nián láo qǔ rén, kě yǐ jué chāo liè, ér bù wú xián yú tóng zhì zhī tàn yǐ jiàn jǔ qǔ rén, kě yǐ bá jùn jié, ér bù wú qiǎo nìng jié jìn zhī bì." yì kǎo kè zhě měi yuē:" jū lì wén, zé shàng xià dū chá, jìn chéng jiāo fēng tōng yù wàng, zé quán guì qǐng tuō, tú kāi lì lù." yú shì yì lùn fēn yún, mò zhī yī yě.
自敷奏以言,明試以功,三載考績,三考黜陟幽明,始於《舜典》。司徒以鄉三物興賢能,太宰以三歲計吏治,詳於《周官》。兩漢而下,選舉之制不同,歸於得賢而已。考其大要,不過入仕則有貢舉之科,服官則有銓選之格,任事則有考課之法。然歷代之議貢舉者每曰:"取士以文藝,不若以德行。就文藝而參酌之,賦論之浮華,不若經義之實學。"議銓選者每曰:"以年勞取人,可以絕超躐,而不無賢愚同滯之嘆;以薦舉取人,可以拔俊傑,而不無巧佞捷進之弊。"議考課者每曰:"拘吏文,則上下督察,浸成澆風;通譽望,則權貴請託,徒開利路。"於是議論紛紜,莫之一也。
sòng chū chéng táng zhì, gòng jǔ suī guǎng, ér mò zhòng yú jìn shì zhì kē, qí cì zé sān xué xuǎn bǔ. quán fǎ suī duō, ér mò zhòng yú jǔ xuē gǎi guān mó kān zhuǎn zhì. kǎo kè suī mì, ér mò zhòng yú guān gěi lì zhǐ, yàn kǎo pī shū. qí tā jiào guān wǔ jǔ tóng zǐ děng shì, yǐ jí yí yì zòu jiàn guì qī gōng qīng rèn zǐ qīn shǔ yǔ yuǎn zhōu liú wài zhū xuǎn, wěi qū suǒ xì, xián yǒu pǐn shì. qí jiān biàn gèng bù cháng, yán gé dié jiàn, ér sān bǎi yú nián yuán chén shuò fǔ, hóng bó zhī rú, qīng qiáng zhī lì, jiē zì cǐ chū, dé rén wèi zuì shèng yān. jīn jí jiù shǐ suǒ lù, lú wèi liù mén: yī yuē kē mù èr yuē xué xiào shì sān yuē quán fǎ sì yuē bǔ yīn wǔ yuē bǎo rèn liù yuē kǎo kè. fán jiǎn shì zhōng, yǐn kuò guī lèi, zuò xuǎn jǔ zhì.
宋初承唐制,貢舉雖廣,而莫重於進士、制科,其次則三學選補。銓法雖多,而莫重於舉削改官、磨勘轉秩。考課雖密,而莫重於官給歷紙,驗考批書。其他教官、武舉、童子等試,以及遺逸奏薦、貴戚公卿任子親屬與遠州流外諸選,委曲瑣細,咸有品式。其間變更不常,沿革迭見,而三百餘年元臣碩輔,鴻博之儒,清強之吏,皆自此出,得人為最盛焉。今輯舊史所錄,臚為六門:一曰科目;二曰學校試;三曰銓法;四曰補蔭;五曰保任;六曰考課。煩簡適中,隱括歸類,作《選舉志》。
sòng zhī kē mù, yǒu jìn shì, yǒu zhū kē, yǒu wǔ jǔ. cháng xuǎn zhī wài, yòu yǒu zhì kē, yǒu tóng zǐ jǔ, ér jìn shì dé rén wèi shèng. shén zōng shǐ bà zhū kē, ér fēn jīng yì shī fù yǐ qǔ shì, qí hòu zūn xíng, wèi zhī yǒu gǎi. zì rén zōng mìng jùn xiàn jiàn xué, ér xī níng yǐ lái, qí fǎ jìn bèi, xué xiào zhī shè biàn tiān xià, ér hǎi nèi wén zhì bīn bīn yǐ. jīn yǐ kē mù xué xiào zhī zhì, gè zhe yú piān.
宋之科目,有進士,有諸科,有武舉。常選之外,又有制科,有童子舉,而進士得人為盛。神宗始罷諸科,而分經義、詩賦以取士,其後遵行,未之有改。自仁宗命郡縣建學,而熙寧以來,其法浸備,學校之設遍天下,而海內文治彬彬矣。今以科目、學校之制,各著於篇。
chū, lǐ bù gòng jǔ, shè jìn shì jiǔ jīng wǔ jīng kāi yuán lǐ sān shǐ sān lǐ sān chuán xué jiū míng jīng míng fǎ děng kē, jiē qiū qǔ jiě, dōng jí lǐ bù, chūn kǎo shì. hé gé jí dì zhě, liè míng fàng bǎng yú shàng shū shěng. fán jìn shì, shì shī fù lùn gè yī shǒu, cè wǔ dào, tiē lùn yǔ shí tiē, duì chūn qiū huò lǐ jì mò yì shí tiáo. fán jiǔ jīng, tiē shū yī bǎi èr shí tiē, duì mò yì liù shí tiáo. fán wǔ jīng, tiē shū bā shí tiē, duì mò yì wǔ shí tiáo. fán sān lǐ, duì mò yì jiǔ shí tiáo. fán sān chuán, yī bǎi yī shí tiáo, fán kāi yuán lǐ, fán sān shǐ, gè duì sān bǎi tiáo. fán xué jiū, máo shī duì mò yì wǔ shí tiáo, lùn yǔ shí tiáo, ěr yǎ xiào jīng gòng shí tiáo, zhōu yì shàng shū gè èr shí wǔ tiáo. fán míng fǎ, duì lǜ lìng sì shí tiáo, jiān jīng bìng tóng máo shī zhī zhì. gè jiān jīng yǐn shì, tōng liù wèi hé gé, réng chōu juǎn wèn lǜ, běn kē zé fǒu. zhū zhōu pàn guān shì jìn shì, lù shì cān jūn shì zhū kē, bù tōng jīng yì, zé bié xuǎn guān kǎo xiào, ér pàn guān jiān zhī. shì zhǐ, zhǎng guān yìn shǔ miàn gěi zhī. shì zhōng gé zhě, dì qí jiǎ yǐ, jù suǒ shì jīng yì, zhū shū tōng fǒu, jiān guān shì guān shǔ míng qí xià. jìn shì wén juàn, zhū kē yì juǎn tiē yóu, bìng suí jiě dié shàng zhī lǐ bù. yǒu dǔ fèi jí zhě bù dé gòng. gòng bù yīng fǎ jí xiào shì bù yǐ shí zhě, jiān guān shì guān tíng rèn. shòu lù, zé lùn yǐ wǎng fǎ, zhǎng guān zòu cái.
初,禮部貢舉,設進士、《九經》、《五經》、《開元禮》、《三史》、《三禮》、《三傳》、學究、明經、明法等科,皆秋取解,冬集禮部,春考試。合格及第者,列名放榜於尚書省。凡進士,試詩、賦、論各一首,策五道,帖《論語》十帖,對《春秋》或《禮記》墨義十條。凡《九經》,帖書一百二十帖,對墨義六十條。凡《五經》,帖書八十帖,對墨義五十條。凡《三禮》,對墨義九十條。凡《三傳》,一百一十條,凡《開元禮》,凡《三史》,各對三百條。凡學究,《毛詩》對墨義五十條,《論語》十條,《爾雅》、《孝經》共十條,《周易》、《尚書》各二十五條。凡明法,對律令四十條,兼經並同《毛詩》之制。各間經引試,通六為合格,仍抽卷問律,本科則否。諸州判官試進士,錄事參軍試諸科,不通經義,則別選官考校,而判官監之。試紙,長官印署面給之。試中格者,第其甲乙,具所試經義,朱書通、否,監官、試官署名其下。進士文卷,諸科義卷、帖由,並隨解牒上之禮部。有篤廢疾者不得貢。貢不應法及校試不以實者,監官、試官停任。受賂,則論以枉法,長官奏裁。
fán mìng shì yīng jǔ, wèi zhī suǒ tīng shì. suǒ shǔ xiān yǐ míng wén, dé zhǐ ér hòu jiě. jì jí, shén wǔ xiāng bǎo, bù xǔ yǒu dà nì rén sī má yǐ shàng qīn, jí zhū bù xiào bù tì yǐn nì gōng shāng yì lèi sēng dào guī sú zhī tú. jiā zhuàng bìng shì juǎn zhī shǒu, shǔ nián jí jǔ shù chǎng dì xiāng guàn, bù dé zēng sǔn yí yì, yǐ zhòng dōng shōu nà, yuè zhōng ér bì. jiāng lín shì qī, zhī jǔ guān xiān yǐn wèn lián bǎo, yǔ zhuàng qiān tóng ér dìng yān. fán jiù shì, wéi cí fù zhě xǔ chí qiè yùn yù piān, qí xié shū wèi jiān, jí kǒu xiāng shòu shòu zhě, fā jué jí chù zhī. fán zhū zhōu zhǎng lì jǔ sòng, bì xiān jī qí bǎn jí, chá qí xíng wèi xiāng lǐ suǒ tuī, měi shí rén xiāng bǎo, nèi yǒu quē xíng, zé lián zuò bù dé jǔ. gù shì, zhī jǔ guān jiāng fù gòng yuàn, tái gé jìn chén dé jiàn suǒ zhī zhī fù yì zhě, hào yuē" gōng jiàn". tài zǔ lǜ qí yīn yuán xié sī, jìn zhī.
凡命士應舉,謂之鎖廳試。所屬先以名聞,得旨而後解。既集,什伍相保,不許有大逆人緦麻以上親,及諸不孝、不悌、隱匿工商異類、僧道歸俗之徒。家狀並試卷之首,署年及舉數、場第、鄉貫,不得增損移易,以仲冬收納,月終而畢。將臨試期,知舉官先引問聯保,與狀僉同而定焉。凡就試,唯詞賦者許持《切韻》、《玉篇》,其挾書為奸,及口相受授者,發覺即黜之。凡諸州長吏舉送,必先稽其版藉,察其行為;鄉里所推,每十人相保,內有缺行,則連坐不得舉。故事,知舉官將赴貢院,台閣近臣得薦所知之負藝者,號曰"公薦"。太祖慮其因緣挾私,禁之。
zì táng yǐ lái, suǒ wèi míng jīng, bù guò tiē shū mò yì, guān qí jì sòng ér yǐ, gù jiàn qí kē, ér" bù tōng" zhě qí fá tè zhòng. qián dé yuán nián, zhào yuē:" jiù zhì, jiǔ jīng yī jǔ bù dì ér zhǐ, fēi suǒ yǐ qǐ dí shì jìn zhī lù yě zì jīn yī zhū kē xǔ zài shì." shì nián, zhū zhōu suǒ jiàn shì shù yì duō, nǎi yuē zhōu xiǎn dé zhī zhì, dìng zhū zhōu gòng jǔ tiáo fǎ jí diàn fá zhī shì: jìn shì" wén lǐ pī móu" zhě diàn wǔ jǔ, zhū kē chū chǎng shí" bù" diàn wǔ jǔ, dì èr dì sān chǎng shí" bù" diàn sān jǔ, dì yī zhì dì sān chǎng jiǔ" bù" bìng diàn yī jǔ. diàn jǔ zhī shù, zhū shū yú shì juǎn, sòng zhōng shū mén xià. sān nián, táo gǔ zi bǐng zhuó shàng dì, dì yuē:" gǔ bù néng xùn zi, ān dé dēng dì?" nǎi zhào:" shí lù zhī jiā, yǒu dēng dì zhě, lǐ bù jù xìng míng yǐ wén, lìng fù shì zhī." zì shì, bié mìng rú chén yú zhōng shū fù shì, hé gé nǎi cì dì. shí chuān shǔ jīng hú nèi fù, shì shù dào suǒ gòng shì, xiàn cì wǎng hái xù shí. kāi bǎo sān nián, zhào lǐ bù yuè gòng shì jí shí wǔ jǔ cháng zhōng chǎng zhě, dé yī bǎi liù rén, cì běn kē chū shēn. tè zòu míng ēn lì, gài zì cǐ shǐ.
自唐以來,所謂明經,不過帖書、墨義,觀其記誦而已,故賤其科,而"不通"者其罰特重。乾德元年,詔曰:"舊制,《九經》一舉不第而止,非所以啟迪仕進之路也;自今依諸科許再試。"是年,諸州所薦士數益多,乃約周顯德之制,定諸州貢舉條法及殿罰之式:進士"文理紕繆"者殿五舉,諸科初場十"不"殿五舉,第二、第三場十"不"殿三舉,第一至第三場九"不"並殿一舉。殿舉之數,朱書於試卷,送中書門下。三年,陶穀子邴擢上第,帝曰:"谷不能訓子,安得登第?"乃詔:"食祿之家,有登第者,禮部具姓名以聞,令覆試之。"自是,別命儒臣於中書覆試,合格乃賜第。時川蜀、荊湖內附,試數道所貢士,縣次往還續食。開寶三年,詔禮部閱貢士及十五舉嘗終場者,得一百六人,賜本科出身。特奏名恩例,蓋自此始。
wǔ nián, lǐ bù zòu hé gé jìn shì zhū kē fán èr shí bā rén, shàng qīn zhào duì jiǎng wǔ diàn, ér wèi jí yǐn shì yě. míng nián, hàn lín xué shì lǐ fǎng zhī gòng jǔ, qǔ sòng zhǔn yǐ xià shí yī rén, ér jìn shì wǔ jì chuān sān chuán liú ruì cái zhì zuì lòu, duì wèn shī cì, shàng chù zhī. jì chuān, fǎng xiāng rén yě. huì yǒu sù fǎng yòng qíng qǔ shě, dì nǎi jí zhōng chǎng xià dì rén xìng míng, dé sān bǎi liù shí rén, jiē zhào jiàn, zé qí yī bǎi jiǔ shí wǔ rén, bìng zhǔn yǐ xià, nǎi yù diàn gěi zhǐ bǐ, bié shì shī fù. mìng diàn zhōng shì yù shǐ lǐ yíng děng wèi kǎo guān, dé jìn shì èr shí liù rén, wǔ jīng sì rén, kāi yuán lǐ qī rén, sān lǐ sān shí bā rén, sān chuán èr shí liù rén, sān shǐ sān rén, xué jiū shí bā rén, míng fǎ wǔ rén, jiē cì jí dì, yòu cì qián èr shí wàn yǐ zhāng yàn huì. fǎng děng xún jiē zuò zé. diàn shì suì wèi cháng zhì. dì cháng yǔ jìn chén yuē:" xī zhě, kē míng duō wèi shì jiā suǒ qǔ, zhèn qīn lín shì, jǐn gé qí bì yǐ." bā nián, qīn shì jìn shì wáng shì děng, nǎi dìng wáng sì zōng dì yī, wáng shì dì sì. zì shì yù shì yǔ shěng shì míng cì, shǐ yǒu shēng jiàng zhī bié. shí jiāng nán wèi píng, jìn shì lín sōng léi shuō shì bù zhōng gé, yǐ qí jiān dào lái guī, yì cì sān chuán chū shēn.
五年,禮部奏合格進士、諸科凡二十八人,上親召對講武殿,而未及引試也。明年,翰林學士李昉知貢舉,取宋准以下十一人,而進士武濟川、《三傳》劉睿材質最陋,對問失次,上黜之。濟川,昉鄉人也。會有訴昉用情取捨,帝乃籍終場下第人姓名,得三百六十人,皆召見,擇其一百九十五人,並准以下,乃御殿給紙筆,別試詩賦。命殿中侍御史李瑩等為考官,得進士二十六人,《五經》四人,《開元禮》七人,《三禮》三十八人,《三傳》二十六人,《三史》三人,學究十八人,明法五人,皆賜及第,又賜錢二十萬以張宴會。昉等尋皆坐責。殿試遂為常制。帝嘗語近臣曰:"昔者,科名多為勢家所取,朕親臨試,盡革其弊矣。"八年,親試進士王式等,乃定王嗣宗第一,王式第四。自是御試與省試名次,始有升降之別。時江南未平,進士林松、雷說試不中格,以其間道來歸,亦賜《三傳》出身。
tài zōng jí wèi, sī zhèn yān zhì, wèi shì chén yuē:" zhèn yù bó qiú jùn yàn yú kē chǎng zhōng, fēi gǎn wàng bá shí dé wǔ, zhǐ dé yī èr, yì kě wèi zhì zhì zhī jù yǐ." tài píng xìng guó èr nián, yù diàn fù shì, nèi chū fù tí, fù yùn píng cè xiāng jiān, yī cì ér yòng. mìng lǐ fǎng hù méng dì qí yōu liè wèi sān děng, dé lǚ méng zhèng yǐ xià yī bǎi jiǔ rén. yuè èr rì, fù shì zhū kē, dé èr bǎi rén. bìng cì jí dì. yòu yuè gòng jí, dé shí jǔ yǐ shàng zhì shí wǔ jǔ jìn shì zhū kē yī bǎi bā shí yú rén, bìng cì chū shēn jiǔ jīng qī rén bù zhōng gé, yì lián qí lǎo, tè cì tóng sān chuán chū shēn. fán wǔ bǎi yú rén, jiē cì páo hù, xī yàn kāi bǎo sì, dì zì wèi shī èr zhāng cì zhī. jiǎ yǐ dì jìn shì jí jiǔ jīng, jiē shòu jiāng zuò jiān chéng dà lǐ píng shì, tōng pàn zhū zhōu, qí yú yì yōu děng shòu guān. sān nián jiǔ yuè, tíng shì jǔ rén. gù shì, wéi chūn fàng bǎng, zhì shì qiū shì, fēi cháng lì yě. shì dōng, zhū zhōu jǔ rén bìng jí, huì jiāng qīn zhēng běi hàn, bà zhī. zì shì, jiān yī nián huò èr nián nǎi gòng jǔ.
太宗即位,思振淹滯,謂侍臣曰:"朕欲博求俊彥於科場中,非敢望拔十得五,止得一二,亦可為致治之具矣。"太平興國二年,御殿覆試,內出賦題,賦韻平側相間,依次而用。命李昉、扈蒙第其優劣為三等,得呂蒙正以下一百九人。越二日,覆試諸科,得二百人。並賜及第。又閱貢藉,得十舉以上至十五舉進士、諸科一百八十餘人,並賜出身;《九經》七人不中格,亦憐其老,特賜同《三傳》出身。凡五百餘人,皆賜袍笏,錫宴開寶寺,帝自為詩二章賜之。甲、乙第進士及《九經》,皆授將作監丞、大理評事,通判諸州,其餘亦優等授官。三年九月,廷試舉人。故事,惟春放榜,至是秋試,非常例也。是冬,諸州舉人並集,會將親征北漢,罷之。自是,間一年或二年乃貢舉。
wǔ nián, fù shì jìn shì. yǒu yán míng yuǎn liú chāng yán zhāng guān lè shǐ sì rén, yǐ jiàn rèn guān jǔ jìn shì, tè shòu jìn fān zhǎng shū jì. yǒu zhào chāng guó zhě, qiú yīng bǎi piān jǔ, wèi yī rì zuò shī bǎi piān. dì chū zá tí èr shí, lìng gè fù wǔ piān, piān bā jù. rì gàn, jǐn chéng shù shí shǒu, lǜ wú kě guān. dì yǐ shì kē jiǔ fèi, tè cì jí dì, yǐ quàn lái zhě.
五年,覆試進士。有顏明遠、劉昌言、張觀、樂史四人,以見任官舉進士,特授近藩掌書記。有趙昌國者,求應百篇舉,謂一日作詩百篇。帝出雜題二十,令各賦五篇,篇八句。日旰,僅成數十首,率無可觀。帝以是科久廢,特賜及第,以勸來者。
bā nián, jìn shì zhū kē shǐ shì lǜ yì shí dào, jìn shì miǎn tiē jīng. míng nián, wéi zhū kē shì lǜ, jìn shì fù tiē jīng. jìn shì shǐ fēn sān jiǎ. zì shì xī yàn jiù qióng lín yuàn. shàng yīn wèi jìn chén yuē:" zhèn qīn xuǎn duō shì, dài wàng jī kě, zhào jiàn lín wèn, guān qí cái jì ér yòng zhī, shù shǐ tián yě wú yí yì, ér cháo tíng duō jūn zǐ ěr." yōng xī èr nián, tíng shì chū chàng míng jí dì, dì yī děng wèi jié dù tuī guān. shì nián jí duān gǒng chū, lǐ bù shì yǐ, dì lǜ yǒu yí cái, qǔ bù zhōng gé zhě zài shì zhī, yú shì yóu zài shì dé guān zhě shù bǎi rén. fán tíng shì, dì qīn yuè juǎn lèi rì, zǎi xiàng lǚ qǐng yí guī yǒu sī, shǐ zhào suì mìng guān zhī jǔ.
八年,進士、諸科始試律義十道,進士免帖經。明年,惟諸科試律,進士復帖經。進士始分三甲。自是錫宴就瓊林苑。上因謂近臣曰:"朕親選多士,殆忘饑渴,召見臨問,觀其才技而用之,庶使田野無遺逸,而朝廷多君子爾。"雍熙二年,廷試初唱名及第,第一等為節度推官。是年及端拱初,禮部試已,帝慮有遺才,取不中格者再試之,於是由再試得官者數百人。凡廷試,帝親閱卷累日,宰相屢請宜歸有司,始詔歲命官知舉。
jiù zhì, jì suǒ yuàn, gěi zuǒ cáng qián shí wàn zī fèi yòng. duān gǒng yuán nián, zhào gǎi zhī shàng shū cí bù, réng bèi qí shù, bà yù chú yí luán sī gōng zhàng. zhī gòng jǔ sòng bái děng dìng gòng yuàn gù shì: xiān qī sān rì, jìn shì jù dōu bǎng yǐn shì, jiè yù shǐ tái qū shǐ guān yī rén jiān mén, dōu táng lián wài zhì àn, shè yín xiāng lú, chàng míng gěi yìn shì zhǐ. jí shì zhōng gé, lù jìn shì zhī wén zòu yù, zhū kē wéi jí míng ér shàng qí zhì xià, xiān shū xìng míng sàn bào zhī, yì rì, fàng bàng chàng míng. jì xiè ēn, yì guó xué yè xiān shèng xiān shī, jìn shì guò táng gé xià gào míng. wén xǐ yàn fēn wèi liǎng rì, yàn jìn shì, qǐng chéng láng dà liǎng shěng yàn zhū kē, qǐng shěng láng xiǎo liǎng shěng. zhuì xíng qī jí, liè xù míng shì xiāng guàn sān dài zhī lèi shū zhī, wèi zhī xiǎo lù. jù qián wèi yóu yàn zhī zī, wèi zhī pú. jiē tuán sī zhǔ zhī. zhì xià, ér zhōng shū shěng tóng gòng yuàn guān huáng fù zòu zhī, qí zhèng chì xià, guān bào nán cáo dōu shěng yù shǐ tái, rán hòu gòng yuàn xiě chūn guān sàn gěi. jí ér rù xuǎn wèi zhī chūn guān. dēng kē zhī rén, lì nà zhū jiāo líng zhǐ zhī zhí, fù lì bù nán cáo shì pàn sān dào, wèi zhī guān shì.
舊制,既鎖院,給左藏錢十萬資費用。端拱元年,詔改支尚書祠部,仍倍其數,罷御廚、儀鸞司供帳。知貢舉宋白等定貢院故事:先期三日,進士具都榜引試,借御史台驅使官一人監門,都堂簾外置案,設銀香爐,唱名給印試紙。及試中格,錄進士之文奏御,諸科惟籍名而上;俟制下,先書姓名散報之,翌日,放傍唱名。既謝恩,詣國學謁先聖先師,進士過堂閤下告名。聞喜宴分為兩日,宴進士,請丞郎、大兩省;宴諸科,請省郎、小兩省。綴行期集,列敘名氏、鄉貫、三代之類書之,謂之小錄。醵錢為游宴之資,謂之酺。皆團司主之。制下,而中書省同貢院關黃覆奏之,俟正敕下,關報南曹、都省、御史台,然後貢院寫春關散給。(籍而入選謂之春關。)登科之人,例納朱膠綾紙之直,赴吏部南曹試判三道,謂之關試。
chún huà sān nián, zhū dào gòng shì fán wàn qī qiān yú rén. xiān shì, yǒu jī dēng wén gǔ sù xiào shì bù gōng zhě. sū yì jiǎn zhī gòng jǔ, shòu zhào jí fù gòng yuàn, réng hú míng kǎo xiào, suì wèi lì. jì tíng shì, dì yù duō shì yuē:" ěr děng gè fù zhì yè, xiào guān zhī wài, gèng lì jīng wén cǎi, wú zhuì qián gōng yě." zhào kè lǐ jì rú xíng piān cì zhī. měi kē jìn shì dì yī rén, tiān zǐ chǒng zhī yǐ shī, hòu cháng zuò zhēn cì chén yáo sǒu, zhì shì, bìng cì yān. xiān shì, cháng bìng xué jiū shàng shū zhōu yì wèi yī kē, shǐ gēng dìng běn jīng rì shì yì shí dào, shàng shū zhōu yì gè yì wǔ dào, réng zá wèn shū yì liù dào, jīng zhù sì dào. míng fǎ jiù shì liù chǎng, gēng dìng shì qī chǎng: dì yī dì èr chǎng shì lǜ, dì sān chǎng shì lìng, dì sì dì wǔ chǎng shì xiǎo jīng, dì liù chǎng shì lìng, dì qī chǎng shì lǜ, réng yú shì lǜ rì zá wèn shū yì liù jīng zhù sì. fán sān lǐ sān chuán tōng lǐ měi shí dào yì fēn jīng zhù liù dào shū yì sì dào, yǐ liù tōng wèi hé gé.
淳化三年,諸道貢士凡萬七千餘人。先是,有擊登聞鼓訴校試不公者。蘇易簡知貢舉,受詔即赴貢院,仍糊名考校,遂為例。既廷試,帝諭多士曰:"爾等各負志業,效官之外,更勵精文采,無墜前功也。"詔刻《禮記·儒行篇》賜之。每科進士第一人,天子寵之以詩,後嘗作箴賜陳堯叟,至是,並賜焉。先是,嘗並學究、《尚書》、《周易》為一科,始更定本經日試義十道,《尚書》、《周易》各義五道,仍雜問疏義六道,經注四道。明法舊試六場,更定試七場:第一、第二場試律,第三場試令,第四、第五場試小經,第六場試令,第七場試律,仍於試律日雜問疏義六、經注四。凡《三禮》、《三傳》、《通禮》每十道義分經注六道、疏義四道,以六通為合格。
zì chún huà mò, tíng gòng jǔ wǔ nián. zhēn zōng jí wèi, fù shì, ér gāo jù lì shǐ gòng yī rén. xiān shì, guó zi jiān kāi fēng fǔ suǒ gòng shì, yǔ jǔ sòng guān wèi yīn qī, zé liǎng sī gèng hù kǎo shì, shǐ mìng qiǎn guān bié shì.
自淳化末,停貢舉五年。真宗即位,複試,而高句麗始貢一人。先是,國子監、開封府所貢士,與舉送官為姻戚,則兩司更互考試,始命遣官別試。
xián píng sān nián, qīn shì chén yáo zī děng bā bǎi sì shí rén, tè zòu míng zhě jiǔ bǎi yú rén, yǒu jìn tiān fú zhōng cháng yù gòng zhě. fán shì gòng yú xiāng ér lǚ chù yú lǐ bù, huò tíng shì suǒ bù lù zhě, jī qián hòu jǔ shù, cān qí nián ér chà děng zhī, yù qīn cè shì zé bié jí qí míng yǐ zòu, jìng xǔ fù shì, gù yuē tè zòu míng. yòu cì hé běi jìn shì zhū kē sān bǎi wǔ shí rén jí dì tóng chū shēn. jì xià dì, yuàn shì wǔ yì jí liàng cái lù yòng zhě, yòu wǔ bǎi yú rén, xī cì zhuāng qián wèi qiǎn zhī, mìng lǐ bù xù wèi yī jǔ. jiào yì zhī xiáng, tuī ēn zhī guǎng, jìn dài suǒ wèi yǒu yě.
咸平三年,親試陳堯咨等八百四十人,特奏名者九百餘人,有晉天福中嘗預貢者。凡士貢於鄉而屢絀於禮部,或廷試所不錄者,積前後舉數,參其年而差等之,遇親策士則別籍其名以奏,徑許附試,故曰特奏名。又賜河北進士、諸科三百五十人及第、同出身。既下第,願試武藝及量才錄用者,又五百餘人,悉賜裝錢慰遣之,命禮部敘為一舉。較藝之詳,推恩之廣,近代所未有也。
jiù zhì, jí dì jí mìng yǐ guān. shàng chū fù tíng shì, cì chū shēn zhě yì miǎn xuǎn, yú shì cè míng zhī shì yóu zhòng, suī yì bù jí gé, xī cì tóng chū shēn. nǎi zhào yǒu sī, fán cì tóng chū shēn zhě bìng lìng shǒu xuǎn, xún yòng cháng diào, yǐ shì zhēn bié. yòu dìng lìng: fán shì juǎn, fēng yìn yuàn hú míng sòng zhī jǔ guān kǎo dìng gāo xià, fù lìng fēng zhī sòng fù kǎo suǒ, kǎo bì rán hòu cān xiào dé shī, bù hé gé zhě, xū zhì fù chǎng fāng luò. yù guǎn gé tái shěng guān, yǒu qǐng shǔ jǔ rén zhě mì yǐ wén, yǐn nì bù gào zhě lùn zuì. réng zhào zhū wáng gōng zhǔ jìn chén, wú dé yǐ xià dì qīn zú bīn kè qiú cì kē míng.
舊制,及第即命以官。上初復廷試,賜出身者亦免選,於是策名之士尤眾,雖藝不及格,悉賜同出身。乃詔有司,凡賜同出身者並令守選,循用常調,以示甄別。又定令:凡試卷,封印院糊名送知舉官考定高下,復令封之送覆考所,考畢然後參校得失,不合格者,須至覆場方落。諭館閣、台省官,有請屬舉人者密以聞,隱匿不告者論罪。仍詔諸王、公主、近臣,毋得以下第親族賓客求賜科名。
jǐng dé sì nián, mìng yǒu sī xiáng dìng kǎo xiào jìn shì chéng shì, sòng lǐ bù gòng yuàn, bān zhī zhū zhōu. shì bù hái xiāng lǐ ér qiè hù tā zhōu yǐ yīng xuǎn zhě, yán qí fǎ. měi qiū fù, zì xiàn lìng zuǒ chá xíng yì bǎo rèn zhī, shàng yú zhōu zhōu zhǎng èr fù shěn chá dé shí, rán hòu shàng běn dào shǐ zhě lèi shì. yǐ bǎo rèn ér yǒu quē xíng, zé zhōu xiàn jiē zuò zuì ruò shěng shì ér wén lǐ pī móu, zuò yuán kǎo guān. zhū zhōu jiě shì é duō ér zhōng zhě shǎo, zé bù bì zú é.
景德四年,命有司詳定《考校進士程式》,送禮部貢院,頒之諸州。士不還鄉里而竊戶他州以應選者,嚴其法。每秋賦,自縣令佐察行義保任之,上於州;州長貳覆審察得實,然後上本道使者類試。已保任而有缺行,則州縣皆坐罪;若省試而文理紕繆,坐元考官。諸州解試額多而中者少,則不必足額。
xún yòu dìng qīn shì jìn shì tiáo zhì. fán cè shì, jí diàn liǎng wǔ zhāng yì, liè jǐ xí, biāo xìng míng qí shàng. xiān yī rì biǎo qí cì xù, jiē shì què wài, yì dàn bài què xià, réng rù jiù xí. shì juǎn, nèi chén shōu zhī, fù biān pái guān, qù qí juàn shǒu xiāng guàn zhuàng, bié yǐ zì hào dì zhī fù fēng mí guān téng xiě jiào kān, yòng yù shū yuàn yìn, fù kǎo guān dìng děng bì, fù fēng mí sòng fù kǎo guān zài dìng děng. biān pái guān yuè qí tóng yì, wèi tóng zhě zài kǎo zhī rú fù bù tóng, jí yǐ xiāng fù jìn zhě wèi dìng. shǐ qǔ xiāng guàn zhuàng zì hào hé zhī, jí dì qí xìng míng chà cì, bìng shì juǎn yǐ wén. qí kǎo dì zhī zhì fán wǔ děng: xué shí yōu zhǎng cí lǐ jīng jué wèi dì yī cái sī gāi tōng wén lǐ zhōu lǜ wèi dì èr wén lǐ jù tōng wèi dì sān wén lǐ zhōng píng wèi dì sì wén lǐ shū qiǎn wèi dì wǔ. rán hòu lín xuān chàng dì, shàng èr děng yuē jí dì, sān děng yuē chū shēn, sì děng wǔ děng yuē tóng chū shēn. yú rú gòng yuàn jiù zhì.
尋又定《親試進士條制》。凡策士,即殿兩廡張帟,列幾席,標姓名其上。先一日表其次序,揭示闕外,翌旦拜闕下,仍入就席。試卷,內臣收之,付編排官,去其卷首鄉貫狀,別以字號第之;付封彌官謄寫校勘,用御書院印,付考官定等畢,復封彌送覆考官再定等。編排官閱其同異,未同者再考之;如復不同,即以相附近者為定。始取鄉貫狀字號合之,即第其姓名、差次,並試卷以聞。其考第之制凡五等:學識優長、詞理精絕為第一;才思該通、文理周率為第二;文理俱通為第三;文理中平為第四;文理疏淺為第五。然後臨軒唱第,上二等曰及第,三等曰出身,四等、五等曰同出身。余如貢院舊制。
dà zhōng xiáng fú wǔ nián, zhào shì céng yù nán shěng shì zhě, fàn gōng zuì tīng shú fá. lìng lǐ bù qǔ qián hòu zhào lìng jīng jiǔ kě xíng zhě, biān wèi tiáo zhì. zhū kē sān chǎng nèi yǒu shí" bù" jìn shì cí lǐ pī móu zhě gè yī rén yǐ shàng, jiān shì kǎo shì guān cóng wéi zhì shī lùn, mù zhí zhōu xiàn guān dé dài rì diàn yī xuǎn, jīng cháo guān jiàng jiān chǎng wù, cháng jiān dāng zé yǔ yuǎn dì yǒu sān rén, zé jiān shì kǎo shì guān yì cóng wéi zhì shī lùn, mù zhí zhōu xiàn guān chōng tì, jīng cháo guān yuǎn dì jiān dāng yǒu wǔ rén, zé jiān shì yǐ xià jiē tíng jiàn rèn jǔ sòng shǒu cuì, zhū kē wǔ shí rén yǐ shàng yǒu yī rén shí" bù", jí fá tóng yǔ miǎn diàn xuǎn jiān dāng, jìn shì cí lǐ pī móu yì rú zhī. hòu yòu zhào:" shì suǒ tīng zhě, zhōu zhǎng lì xiān xiào shì hé gé, shǐ tīng qǔ jiě zhì lǐ bù bù jí gé, tíng qí guān, ér kǎo shì jí jǔ sòng zhě, jiē zhòng zhì zuì." bā nián, shǐ zhì téng lù yuàn, lìng fēng yìn guān fēng shì juǎn fù zhī, jí shū lì lù běn, jiān yǐ nèi shì èr rén. zhào:" jìn shì dì yī rén, lìng jīn wú sī gěi qī rén dǎo cóng, tīng yǐn liǎng jié. zhe wèi lìng."
大中祥符五年,詔士曾預南省試者,犯公罪聽贖罰。令禮部取前後詔令經久可行者,編為條制。諸科三場內有十"不"、進士詞理紕繆者各一人以上,監試、考試官從違制失論,幕職、州縣官得代日殿一選,京朝官降監場務,嘗監當則與遠地;有三人,則監試、考試官亦從違制失論,幕職、州縣官沖替,京朝官遠地監當;有五人,則監試以下皆停見任;舉送守倅,諸科五十人以上有一人十"不",即罰銅與免殿選監當,進士詞理紕繆亦如之。後又詔:"試鎖廳者,州長吏先校試合格,始聽取解;至禮部不及格,停其官,而考試及舉送者,皆重置罪。"八年,始置謄錄院,令封印官封試卷付之,集書吏錄本,監以內侍二人。詔:"進士第一人,令金吾司給七人導從,聽引兩節。著為令。"
tiān shèng chū, sòng xìng liù shí yǒu èr zài, tiān xià yì ān. shí qǔ cái wéi jìn shì zhū kē wèi zuì guǎng, míng qīng jù gōng, jiē yáo cǐ xuǎn, ér rén zōng yì xiàng yòng zhī, dēng shàng dì zhě bù shù nián, zhé hè rán xiǎn guì yǐ. qí gòng lǐ bù ér shù qū zhě, dé tè zòu míng, huò yīn xún bù xué, nǎi zhào yuē:" xué yóu zhí yě, bù xué jiāng luò, xùn zhì wù shí mǐn, jué xiū nǎi lái. zhèn lǜ tiān xià zhī shì huò yǒu yí yě, jì yǐ lín xuān jiào dé shī, ér yōu qí lǚ bù zhōng kē, zé shuāi mài ér wú suǒ chéng, tuì bù néng fǎn qí lǐ lǘ, ér jìn bù dé yù yú lù shì. gù cháng shù zhī wài, tè wèi zhī zhēn cǎi. ér niǔ yú kuān ēn, suì huī sù yè, gǒu jiǎn chéng fēng, shén kě chǐ yě. zì jīn yí dǔ jìn jué xué, wú xí jiǎo xìng yān." shí yàn shū yán:" táng míng jīng bìng shì cè wèn, cān qí suǒ xí, yǐ qǔ cái shí duǎn zhǎng. jīn zhū kē zhuān jì sòng, fēi qǔ shì zhī yì, qǐng zhōng chǎng shì cè yī piān." zhào jìn chén yì zhī, xián wèi zhū kē fēi suǒ xí, yì suì qǐn. jiù zhì, suǒ tīng shì luò zhé tíng guān, zhì shì shǐ zhào miǎn zuì.
天聖初,宋興六十有二載,天下乂安。時取才唯進士、諸科為最廣,名卿鉅公,皆繇此選,而仁宗亦向用之,登上第者不數年,輒赫然顯貴矣。其貢禮部而數詘者,得特奏名,或因循不學,乃詔曰:"學猶殖也,不學將落,遜志務時敏,厥修乃來。朕慮天下之士或有遺也,既已臨軒較得失,而憂其屢不中科,則衰邁而無所成,退不能返其里閭,而進不得預於祿仕。故常數之外,特為之甄采。而狃於寬恩,遂隳素業,苟簡成風,甚可恥也。自今宜篤進厥學,無習僥倖焉。"時晏殊言:"唐明經並試策問,參其所習,以取材識短長。今諸科專記誦,非取士之意,請終場試策一篇。"詔近臣議之,咸謂諸科非所習,議遂寢。舊制,鎖廳試落輒停官,至是始詔免罪。
jǐng yòu chū, zhào yuē:" xiàng xué zhī shì yì fān, ér qǔ rén lù xiá, shǐ gū hán qī chí, huò lǎo ér bù dé jìn, zhèn shén mǐn zhī. qí lìng nán shěng jiù shì jìn shì zhū kē, shí qǔ qí èr. fán nián wǔ shí, jìn shì wǔ jǔ zhū kē liù jǔ cháng jīng diàn shì, jìn shì sān jǔ zhū kē wǔ jǔ jí cháng yù xiān cháo yù shì, suī shì wén bù hé gé, wú zhé chù, jiē yǐ míng wén." zì cǐ lǜ yǐ wèi cháng. shì yǒu qīn qī shì běn zhōu, huò wèi fā jiě guān, jí shì qīn yuǎn huàn, jù běn zhōu èr qiān lǐ, lìng zhuǎn yùn sī lèi shì, yǐ shí lǜ zhī, qǔ sān rén. yú shì zhū lù shǐ yǒu bié tóu shì. qí nián, zhào kāi fēng fǔ guó zi jiān jí bié tóu shì, fēng mí téng lù rú lǐ bù.
景祐初,詔曰:"向學之士益蕃,而取人路狹,使孤寒棲遲,或老而不得進,朕甚憫之。其令南省就試進士、諸科,十取其二。凡年五十,進士五舉、諸科六舉;嘗經殿試,進士三舉、諸科五舉;及嘗預先朝御試,雖試文不合格,毋輒黜,皆以名聞。"自此率以為常。士有親戚仕本州,或為發解官,及侍親遠宦,距本州二千里,令轉運司類試,以十率之,取三人。於是諸路始有別頭試。其年,詔開封府、國子監及別頭試,封彌、謄錄如禮部。
chū, gòng shì zhǒng táng zhì, yóu yòng gōng juǎn, rán duō jiǎ tā rén wén zì, huò yōng rén shū zhī. jǐng dé zhōng, cháng xiàn jǔ rén yú shì zhǐ qián qīn shū jiā zhuàng, rú gōng juǎn jí hòu suǒ shì shū tǐ bù tóng, bìng bó fàng qí jiǎ shǒu wén zì, biàn zhī dé shí, jí chì qù, yǒng bù dé fù jǔ. jiǎ chāng cháo yán:" zì táng yǐ lái, lǐ bù cǎi míng yù, guān sù xué, gù yù tóu gōng juǎn jīn yǒu fēng mí téng lù fǎ, yī qiè kǎo zhū shì piān, zé gōng juǎn kě bà." zì shì bù fù yǒu gōng juǎn.
初,貢士踵唐制,猶用公卷,然多假他人文字,或傭人書之。景德中,嘗限舉人於試紙前親書家狀,如公卷及後所試書體不同,並駁放;其假手文字,辨之得實,即斥去,永不得赴舉。賈昌朝言:"自唐以來,禮部采名譽,觀素學,故預投公卷;今有封彌、謄錄法,一切考諸試篇,則公卷可罷。"自是不復有公卷。
bǎo yuán zhōng, lǐ shū shì jīng yán, shàng fǎng yǐ jìn shì shī fù cè lùn xiān hòu, bǐ yǐ gù shì duì. shū duì yuē:" táng diào lù èr nián, liú sī lì wèi kǎo gōng yuán wài láng, yǐ jìn shì shì cè miè liè, qǐng tiē jīng yǐ guān qí xué, shì zá wén yǐ guān qí cái. zì cǐ yán yǐ wèi cháng. zhì yǒng lóng èr nián, jìn shì shì zá wén èr piān, tōng wén lǜ zhě, shǐ shì cè. tiān bǎo shí yī nián, jìn shì shì yī jīng, néng tōng zhě shì wén fù, yòu tōng ér hòu shì cè, wǔ tiáo jiē tōng, zhōng dì. jiàn zhōng èr nián, zhào zàn qǐng shì yǐ shí wù cè wǔ piān, zhēn lùn biǎo zàn gè yī piān, yǐ dài shī fù. dà hé sān nián, shì tiē jīng, lüè wèn dà yì, qǔ jīng tōng zhě, cì shì lùn yì gè yī piān. bā nián, lǐ bù shì yǐ tiē jīng kǒu yì, cì shì cè wǔ piān, wèn jīng yì zhě sān, wèn shí wù zhě èr. jué hòu biàn yì, suì yǐ shī fù wèi dì yī chǎng, lùn dì èr chǎng, cè dì sān chǎng, tiē jīng dì sì chǎng. jīn bì xià yù qiú lǐ dào ér bù yǐ diāo zhuó wèi guì, dé qǔ shì zhī shí yǐ. rán kǎo guān yǐ suǒ shì fēn kǎo, bù néng tōng jiā píng xiào, ér měi chǎng zhé tuì luò, shì zhī zhōng fǒu, dài xì yú xìng bù xìng. yuàn yuē jiù zhì, xiān cè, cì lùn, cì fù jí shī, cì tiē jīng mò yì, ér chì yǒu sī bìng shì sì chǎng, tōng jiào gōng zhuō, wú yǐ yī chǎng dé shī wèi qù liú." zhào yǒu sī yì, shāo shī xíng yān.
寶元中,李淑侍經筵,上訪以進士詩、賦、策、論先後,俾以故事對。淑對曰:"唐調露二年,劉思立為考功員外郎,以進士試策滅裂,請帖經以觀其學,試雜文以觀其才。自此沿以為常。至永隆二年,進士試雜文二篇,通文律者,始試策。天寶十一年,進士試一經,能通者試文賦,又通而後試策,五條皆通,中第。建中二年,趙贊請試以時務策五篇,箴、論、表、贊各一篇,以代詩、賦。大和三年,試帖經,略問大義,取精通者,次試論、議各一篇。八年,禮部試以帖經口義,次試策五篇,問經義者三,問時務者二。厥後變易,遂以詩賦為第一場,論第二場,策第三場,帖經第四場。今陛下欲求理道而不以雕琢為貴,得取士之實矣。然考官以所試分考,不能通加評校,而每場輒退落,士之中否,殆繫於幸不幸。願約舊制,先策,次論,次賦及詩,次帖經、墨義,而敕有司並試四場,通較工拙,毋以一場得失為去留。"詔有司議,稍施行焉。
jì ér zhī zhì gào fù bì yán yuē:" guó jiā yán suí táng shè jìn shì kē, zì xián píng jǐng dé yǐ lái, wèi fǎ yóu mì, ér dé rén zhī dào, huò yǒu wèi zhì. qiě lì dài qǔ shì, xī wěi yǒu sī, wèi wén tiān zǐ qīn shì yě. zhì táng wǔ hòu shǐ yǒu diàn shì, hé zú qǔ zāi? shǐ lǐ bù cì gāo xià yǐ zòu, ér yǐn zhū diàn tíng, chàng míng cì dì, zé yǔ diàn shì wú yǐ yì yǐ." suì zhào bà diàn shì. ér yì zhě duō yán qí qīng shàng ēn, huī gù shì, fù rú jiù.
既而知制誥富弼言曰:"國家沿隋、唐設進士科,自咸平、景德以來,為法尤密,而得人之道,或有未至。且歷代取士,悉委有司,未聞天子親試也。至唐武后始有殿試,何足取哉?使禮部次高下以奏,而引諸殿廷,唱名賜第,則與殿試無以異矣。"遂詔罷殿試。而議者多言其輕上恩,隳故事,復如舊。
shí fàn zhòng yān cān zhī zhèng shì, yì yù fù gǔ quàn xué, shù yán xìng xué xiào, běn háng shí. zhào jìn chén yì, yú shì sòng qí děng zòu:" jiào bù běn yú xué xiào, shì bù chá yú xiāng lǐ, zé bù néng hé míng shí. yǒu sī shù yǐ shēng bìng, xué zhě zhuān yú jì sòng, zé bù zú jǐn rén cái. cān kǎo zhòng shuō, zé qí biàn yú jīn zhě, mò ruò shǐ shì jiē tǔ zhù, ér jiào zhī yú xué xiào, rán hòu zhōu xiàn chá qí lǚ xíng, zé xué zhě xiū chì yǐ." nǎi zhào zhōu xiàn lì xué, shì xū zài xué sān bǎi rì, nǎi tīng yù qiū shì, jiù cháng chōng shì zhě bǎi rì ér zhǐ. shì yú zhōu zhě, lìng xiāng bǎo rèn, yǒu nì fú fàn xíng kuī xíng mào míng děng jìn. sān chǎng: xiān cè, cì lùn, cì shī fù, tōng kǎo wèi qù qǔ, ér bà tiē jīng mò yì, shì tōng jīng shù yuàn duì dà yì zhě, shì shí dào. zhòng yān jì qù, ér zhí zhèng yì jiē yì. shì dōng, zhào bà rù xué rì xiàn. yán chū lìng bù biàn zhě shén zhòng, yǐ wèi shī fù shēng bìng yì kǎo, ér cè lùn hàn màn nán zhī zǔ zōng yǐ lái, mò zhī yǒu gǎi, qiě dé rén cháng duō yǐ. tiān zǐ xià qí yì, yǒu sī qǐng rú jiù fǎ. nǎi zhào yuē:" kē jǔ jiù tiáo, jiē xiān cháo suǒ dìng yě, yí yī qiè rú gù, qián suǒ gēng dìng lìng xī bà."
時范仲淹參知政事,意欲復古勸學,數言興學校,本行實。詔近臣議,於是宋祁等奏:"教不本於學校,士不察於鄉里,則不能核名實。有司束以聲病,學者專於記誦,則不足盡人材。參考眾說,擇其便於今者,莫若使士皆土著,而教之於學校,然後州縣察其履行,則學者修飭矣。"乃詔州縣立學,士須在學三百日,乃聽預秋試,舊嘗充試者百日而止。試於州者,令相保任,有匿服、犯刑、虧行、冒名等禁。三場:先策,次論,次詩賦,通考為去取,而罷帖經、墨義,士通經術願對大義者,試十道。仲淹既去,而執政意皆異。是冬,詔罷入學日限。言初令不便者甚眾,以為詩賦聲病易考,而策論汗漫難知;祖宗以來,莫之有改,且得人嘗多矣。天子下其議,有司請如舊法。乃詔曰:"科舉舊條,皆先朝所定也,宜一切如故,前所更定令悉罷。"
huì zhāng fāng píng zhī gòng jǔ, yán:" wén zhāng zhī biàn yǔ zhèng tōng. jīn shè kē xuǎn cái, zhuān qǔ cí yì, shì wéi dào yì jī yú zhōng, yīng huá fā yú wài, rán zé yǐ wén qǔ shì, suǒ yǐ kòu zhū wài ér zhì qí zhōng zhī yùn yě. yán ér bù dù, zé hé guān yān. ěr lái wén gé rì shī qí jiù, gè chū xīn yì, xiāng shèng wèi qí. cháo tíng è qí rán, lǚ xià zhào shū jiè chì, ér xué zhě lè yú fàng yì, hǎn néng zì hái. jīn fù huò bā bǎi zì, lùn huò qiān yú zì, cè huò zhì suǒ wèn ér wàng sì xiōng yì, màn chén tā shì, qū shàn fú báo, zhòng kuī yǎ sú, qǐ qǔ xián liǎn cái bèi zhì jù zhī yì xié? qí zhǒng xí xīn tǐ, chán màn bù hé chéng shì, xī yǐ kǎo luò, qǐng shēn qián zhào, jiē ér shì zhī."
會張方平知貢舉,言:"文章之變與政通。今設科選才,專取辭藝,士惟道義積於中,英華發於外,然則以文取士,所以叩諸外而質其中之蘊也。言而不度,則何觀焉。邇來文格日失其舊,各出新意,相勝為奇。朝廷惡其然,屢下詔書戒飭,而學者樂於放逸,罕能自還。今賦或八百字,論或千餘字,策或置所問而妄肆胸臆,漫陳他事,驅扇浮薄,重虧雅俗,豈取賢斂才備治具之意邪?其踵習新體,澶漫不合程式,悉已考落,請申前詔,揭而示之。"
chū, lǐ bù zòu míng, yǐ sì bǎi míng wèi xiàn, yòu zhū kē zá wèn dà yì, jiǎo xìng zhī rén, xī yǐ wèi bù biàn. zhī zhì gào wáng guī zòu yuē:" táng zì zhēn guān qì kāi yuán, wén zhāng zuì shèng, jiào yì zhě suì qiān yú rén, ér suǒ shōu wú jǐ. xián hēng shàng yuán zēng qí shù, yì bù jí bǎi rén. guó chū qǔ shì, dà dǐ táng zhì, dǎi xìng guó zhōng, gòng jǔ zhī lù jìn guǎng, wú yǒu dìng shù. bǐ nián guān lì wěi zhòng, gù jìn zhào xiàn sì bǎi rén, yǐ chéng qí bì. qiě jìn shì míng jīng xiān jīng yì ér hòu shì cè, sān shì jiē tōng wèi zhōng dì, dà lüè yǔ jìn shì děng, ér zhū kē jì bù wèn jīng yì, yòu wú cè shì, zhǐ yǐ sòng shù jīng cū wèi zhōng fǒu, zé qí zhuān gù bù dá yú lǐ, ān zú yǐ zhǎng mín yě shì zāi? qián zhào zhū kē zhōng chǎng wèn běn jīng dà yì shí dào, jiǔ jīng wǔ jīng kē zhǐ wèn yì ér bù zé jì sòng, jiē yǐ zhe yú lìng. yán zhě yǐ wèi nán yú jù gèng, ér tú ān yú bì yě. wéi bì xià shēn chì yǒu sī, gù shǒu shì fǎ, wú qīng yì yān."
初,禮部奏名,以四百名為限,又諸科雜問大義,僥倖之人,悉以為不便。知制誥王珪奏曰:"唐自貞觀訖開元,文章最盛,較藝者歲千餘人,而所收無幾。咸亨、上元增其數,亦不及百人。國初取士,大抵唐制,逮興國中,貢舉之路浸廣,無有定數。比年官吏猥眾,故近詔限四百人,以懲其弊。且進士、明經先經義而後試策,三試皆通為中第,大略與進士等,而諸科既不問經義,又無策試,止以誦數精粗為中否,則其專固不達於理,安足以長民冶事哉?前詔諸科終場問本經大義十道,《九經》、《五經》科止問義而不責記誦,皆以著於令。言者以為難於遽更,而圖安於弊也。惟陛下申敕有司,固守是法,毋輕易焉。"
jiā yòu èr nián, qīn shì jǔ rén, fán yǔ diàn shì zhě shǐ miǎn chù luò. shí jìn shì yì xiāng xí wèi qí pì, gōu zhāng jí jù, jìn shī hún chún. ōu yáng xiū zhī gòng jǔ, yóu yǐ wèi huàn, tòng cái yì zhī, réng yán jìn xié shū zhě. jì ér shì bǎng chū, shí suǒ tuī yù, jiē bù zài xuǎn. jiāo báo zhī shì, hòu xiū chén cháo, qún jù dǐ chì zhī, jiē sī luó zú bù néng zhǐ, zhì wèi jì wén tóu qí jiā, zú bù néng qiú qí zhǔ míng zhì yú fǎ, rán zì shì wén tǐ yì shǎo biàn. dài shì jīng shī zhě héng liù qī qiān rén, yī bù xìng yǒu gù bù yīng zhào, wǎng wǎng chén lún shí shù nián, yǐ cǐ huǐ xíng gàn jìn zhě, bù kě shèng shù.
嘉祐二年,親試舉人,凡與殿試者始免黜落。時進士益相習為奇僻,鈎章棘句,浸失渾淳。歐陽脩知貢舉,尤以為患,痛裁抑之,仍嚴禁挾書者。既而試榜出,時所推譽,皆不在選。澆薄之士,候脩晨朝,群聚詆斥之,街司邏卒不能止,至為祭文投其家,卒不能求其主名置於法,然自是文體亦少變。待試京師者恆六七千人,一不幸有故不應詔,往往沉淪十數年,以此毀行干進者,不可勝數。
wáng zhū shì ěr yīng gé jiǎng zhōu lǐ, zhì" sān nián dà bǐ, dà kǎo zhōu lǐ, yǐ zàn xiāng dài fū fèi xìng." shàng yuē:" gǔ zhě xuǎn shì rú cǐ, jīn lǜ sì wǔ suì yī xià zhào, gù shì yǒu yì ér bù dé jìn zhě, shú ruò cái qí shù ér lǚ jǔ yě." xià yǒu sī yì, xián qǐng:" yì yǐ jiān suì zhī fǎ, zé wú zhì cái zhī tàn. jiàn jǔ shù jì jiǎn bàn, zhǔ sī yì yǐ xiáng jiào, dé shì bì jīng. qiě rén shǎo zé yǒu sī yì yú jiǎn chá, wěi làn zì bù néng róng, shǐ hán kǔ yì xué zhī rén dé jìn." yú shì xià zhào:" jiān suì gòng jǔ, jìn shì zhū kē xī jiě jiù é zhī bàn. zēng shè míng jīng, shì fǎ: fán míng liǎng jīng huò sān jīng wǔ jīng, gè wèn dà yì shí tiáo, liǎng jīng tōng bā, sān jīng tōng liù, wǔ jīng tōng wǔ wèi hé gé, jiān yǐ lùn yǔ xiào jīng, cè shí wù sān tiáo, chū shēn yǔ jìn shì děng. ér bà shuō shū jǔ."
王洙侍邇英閣講《周禮》,至"三年大比,大考州里,以贊鄉大夫廢興。"上曰:"古者選士如此,今率四五歲一下詔,故士有抑而不得進者,孰若裁其數而屢舉也。"下有司議,咸請:"易以間歲之法,則無滯才之嘆。薦舉數既減半,主司易以詳較,得士必精。且人少則有司易於檢察,偽濫自不能容,使寒苦藝學之人得進。"於是下詔:"間歲貢舉,進士、諸科悉解舊額之半。增設明經,試法:凡明兩經或三經、五經,各問大義十條,兩經通八,三經通六,五經通五為合格,兼以《論語》、《孝經》,策時務三條,出身與進士等。而罷說書舉。"
shí yǐ kē jǔ jì shù, ér gāo dì zhī rén zhòu xiǎn, yù shāo cái yì. suì zhào yuē:" zhèn wéi guó zhī qǔ shì, yǔ shì zhī dài jǔ, bù kě kuàng ér rǒng yě. gù lì jiān suì zhī qī, yǐ lì qí qín yuē gòng jǔ zhī shù, yǐ jīng qí xuǎn. zhe wèi dìng shì, shēn chì yǒu sī, ér gāo dì zhī rén, cháng bù cì ér yòng. ruò xún jiù bǐ, zhōng zhì làn guān, shén wú wèi yě. zì jīn zhì kē rù dì sān děng, yǔ jìn shì dì yī, chú dà lǐ píng shì qiān shū liǎng shǐ mù zhí guān dài hái, shēng tōng pàn zài rèn mǎn, shì guǎn zhí. zhì kē rù dì sì děng, yǔ jìn shì dì èr dì sān, chú liǎng shǐ mù zhí guān dài hái, gǎi cì děng jīng guān. zhì kē rù dì wǔ děng, yǔ jìn shì dì sì dì wǔ, chú shì xián zhī xiàn dài hái, qiān liǎng shǐ zhí guān. suǒ tīng rén shì cǐ. ruò fú gāo cái yì xíng, shī yú yǒu zhèng ér gōng zhuàng jiào rán zhě, dāng yǐ yì ēn zhuó yān." rén zōng zhī cháo shí yǒu sān jǔ, jìn shì sì qiān wǔ bǎi qī shí rén qí jiǎ dì zhī sān rén fán sān shí yǒu jiǔ, qí hòu bù zhì yú gōng qīng zhě, wǔ rén ér yǐ. yīng zōng jí wèi, yì zhě yǐ jiān suì gòng shì fǎ bù biàn. nǎi zhào lǐ bù sān suì yī gòng jǔ, tiān xià jiě é, qǔ wèi xíng jiān suì zhī qián sì zhī sān wèi lǜ, míng jīng zhū kē wú guò jìn shì zhī shù.
時以科舉既數,而高第之人驟顯,欲稍裁抑。遂詔曰:"朕惟國之取士,與士之待舉,不可曠而冗也。故立間歲之期,以勵其勤;約貢舉之數,以精其選。著為定式,申敕有司,而高第之人,嘗不次而用。若循舊比,終至濫官,甚無謂也。自今制科入第三等,與進士第一,除大理評事、簽書兩使幕職官;代還,升通判;再任滿,試館職。制科入第四等,與進士第二、第三,除兩使幕職官;代還,改次等京官。制科入第五等,與進士第四、第五,除試銜知縣;代還,遷兩使職官。鎖廳人視此。若夫高才異行,施於有政而功狀較然者,當以異恩擢焉。"仁宗之朝十有三舉,進士四千五百七十人;其甲第之三人凡三十有九,其後不至於公卿者,五人而已。英宗即位,議者以間歲貢士法不便。乃詔禮部三歲一貢舉,天下解額,取未行間歲之前四之三為率,明經、諸科毋過進士之數。
shén zōng dǔ yì jīng xué, shēn mǐn gòng jǔ zhī bì, qiě yǐ xī běi rén cái duō bù zài xuǎn, suì yì gèng fǎ. wáng ān shí wèi:" gǔ zhī qǔ shì jù běn yú xué, qǐng xìng jiàn xué xiào yǐ fù gǔ. qí míng jīng zhū kē yù xíng fèi bà, qǔ míng jīng rén shù zēng jìn shì é." nǎi zhào yuē:" huà mín chéng sú, bì zì xiáng xù jìn xián xìng néng, yì yóu gòng jǔ. ér sì fāng zhí jīng yì zhě zhuān yú sòng shù, qū xiāng jǔ zhě niǔ yú wén cí, yǔ gǔ suǒ wèi' sān wù bīn xìng, jiǔ nián dà chéng', yì yǐ lì yǐ. jīn xià jùn guó zhāo lái juàn xián, qí jiào yù zhī fāng, kè shì zhī gé, lìng liǎng zhì liǎng shěng dài zhì yǐ shàng yù shǐ sān sī sān guǎn zá yì yǐ wén." yì zhě duō wèi biàn fǎ biàn. zhí shǐ guǎn sū shì yuē:
神宗篤意經學,深憫貢舉之弊,且以西北人材多不在選,遂議更法。王安石謂:"古之取士俱本於學,請興建學校以復古。其明經、諸科欲行廢罷,取明經人數增進士額。"乃詔曰:"化民成俗,必自庠序;進賢興能,抑由貢舉。而四方執經藝者專於誦數,趨鄉舉者狃於文辭,與古所謂'三物賓興,九年大成',亦已盭矣。今下郡國招徠雋賢,其教育之方,課試之格,令兩制、兩省、待制以上、御史、三司、三館雜議以聞。"議者多謂變法便。直史館蘇軾曰:
dé rén zhī dào, zài yú zhī rén, zhī rén zhī fǎ, zài yú zé shí. shǐ jūn xiāng yǒu zhī rén zhī míng, cháo tíng yǒu zé shí zhī zhèng, zé xū lì zào lì, wèi cháng wú rén, suī yòng jīn zhī fǎ, chén yǐ wèi yǒu yú shǐ wú zhī rén zhī míng, wú zé shí zhī zhèng, zé gōng qīng shì cóng, cháng huàn wú rén, kuàng xué xiào gòng jǔ hū? suī fù gǔ zhī zhì, chén yǐ wèi bù zú yǐ.
得人之道,在於知人,知人之法,在於責實。使君相有知人之明,朝廷有責實之政,則胥吏、皂隸,未嘗無人,雖用今之法,臣以為有餘;使無知人之明,無責實之政,則公卿、侍從,常患無人,況學校貢舉乎?雖復古之制,臣以為不足矣。
shí yǒu kě fǒu, wù yǒu xìng fèi, shǐ sān dài shèng rén fù shēng yú jīn, qí xuǎn jǔ yì bì yǒu dào, hé bì yóu xué hū? qiě qìng lì jiān cháng lì xué yǐ, tiān xià yǐ wèi tài píng kě dài, zhì yú jīn wéi kōng míng jǐn cún. jīn bì xià bì yù qiú dé háng dào yì zhī shì, zé jiǔ nián dà chéng zhī yè, zé jiāng biàn jīn zhī lǐ, yì jīn zhī sú. yòu dāng fā mín lì yǐ zhì gōng shì, liǎn mín cái yǐ yǎng yóu shì, zhì xué lì shī yǐ yòu shí jiǎn bù shuài jiào zhě, píng zhī yuǎn fāng, tú wèi fēn fēn, qí yǔ qìng lì zhī jì hé yì? zhì yú gòng jǔ, huò yuē xiāng jǔ dé xíng ér lüè wén zhāng huò yuē zhuān qǔ cè lùn ér bà shī fù huò yù jǔ táng gù shì, cǎi yù wàng ér bà fēng mí huò yù biàn jīng shēng tiē mò ér kǎo dà yì, cǐ shù zhě jiē fēi yě.
時有可否,物有興廢,使三代聖人復生於今,其選舉亦必有道,何必由學乎?且慶曆間嘗立學矣,天下以為太平可待,至於今惟空名僅存。今陛下必欲求德行道藝之士,責九年大成之業,則將變今之禮,易今之俗。又當發民力以治宮室,斂民財以養游士,置學立師;以又時簡不帥教者,屏之遠方,徒為紛紛,其與慶曆之際何異?至於貢舉,或曰鄉舉德行而略文章;或曰專取策論而罷詩賦;或欲舉唐故事,采譽望而罷封彌;或欲變經生帖、墨而考大義,此數者皆非也。
fū yù xìng dé xíng, zài yú jūn rén zhě xiū shēn yǐ gé wù, shěn hǎo è yǐ biǎo sú, ruò yù shè kē lì míng yǐ qǔ zhī, zé shì jiào tiān xià xiāng shuài ér wèi wěi yě. shàng yǐ xiào qǔ rén, zé yǒng zhě gē gǔ, qiè zhě lú mù. shàng yǐ lián qǔ rén, zé bì chē léi mǎ è yī fēi shí, fán kě yǐ zhōng shàng yì zhě wú suǒ bù zhì. zì wén zhāng yán zhī, zé cè lùn wèi yǒu yòng, shī fù wèi wú yì zì zhèng shì yán zhī, zé shī fù lùn cè jūn wèi wú yòng. rán zì zǔ zōng yǐ lái mò zhī fèi zhě, yǐ wèi shè fǎ qǔ shì, bù guò rú cǐ yě. jìn shì wén zhāng huá lì, wú rú yáng yì. shǐ yì shàng zài, zé zhōng qīng gěng liàng zhī shì yě. tōng jīng xué gǔ, wú rú sūn fù shí jiè. shǐ fù jiè shàng zài, zé yū kuò dàn mán zhī shì yě. shěn zì táng zhì jīn, yǐ shī fù wèi míng chén zhě, bù kě shèng shù, hé fù yú tiān xià, ér bì yù fèi zhī?
夫欲興德行,在於君人者修身以格物,審好惡以表俗,若欲設科立名以取之,則是教天下相率而為偽也。上以孝取人,則勇者割股,怯者廬墓。上以廉取人,則弊車、羸馬、惡衣、菲食,凡可以中上意者無所不至。自文章言之,則策論為有用,詩賦為無益;自政事言之,則詩賦、論策均為無用。然自祖宗以來莫之廢者,以為設法取士,不過如此也。近世文章華麗,無如楊億。使億尚在,則忠清鯁亮之士也。通經學古,無如孫復、石介。使復、介尚在,則迂闊誕謾之士也。矧自唐至今,以詩賦為名臣者,不可勝數,何負於天下,而必欲廢之?
dì dú shì shū yuē:" wú gù yí cǐ, dé shì yì, shì rán yǐ." tā rì wèn wáng ān shí, duì yuē:" jīn rén cái fá shǎo, qiě qí xué shù bù yī, yì lùn fēn rán, bù néng yī dào dé gù yě. yī dào dé zé xiū xué xiào, yù xiū xué xiào, zé gòng jǔ fǎ bù kě bù biàn. ruò wèi cǐ kē cháng duō de rén, zì yuán shì jìn bié wú tā lù, qí jiān bù róng wú xián ruò wèi kē fǎ yǐ shàn, zé wèi yě. jīn yǐ shǎo zhuàng shí, zhèng dāng jiǎng qiú tiān xià zhèng lǐ, nǎi bì mén xué zuò shī fù, jí qí rù guān, shì shì jiē suǒ bù xí, cǐ kē fǎ bài huài rén cái, zhì bù rú gǔ."
帝讀軾疏曰:"吾固疑此,得軾議,釋然矣。"他日問王安石,對曰:"今人材乏少,且其學術不一,異論紛然,不能一道德故也。一道德則修學校,欲修學校,則貢舉法不可不變。若謂此科嘗多得人,自緣仕進別無他路,其間不容無賢;若謂科法已善,則未也。今以少壯時,正當講求天下正理,乃閉門學作詩賦,及其入官,世事皆所不習,此科法敗壞人材,致不如古。"
jì ér zhōng shū mén xià yòu yán:" gǔ zhī qǔ shì, jiē běn xué xiào, dào dé yī yú shàng, xí sú chéng yú xià, qí rén cái jiē zú yǐ yǒu wèi yú shì. jīn yù zhuī fù gǔ zhì, zé huàn yú wú jiàn. yí xiān chú qù shēng bìng ǒu duì zhī wén, shǐ xué zhě dé zhuān yì jīng shù, yǐ qí cháo tíng xìng jiàn xué xiào, rán hòu jiǎng qiú sān dài suǒ yǐ jiào yù xuǎn jǔ zhī fǎ, shī yú tiān xià, zé shù jǐ kě yǐ fù gǔ yǐ." yú shì gǎi fǎ, bà shī fù tiē jīng mò yì, shì gè zhàn zhì yì shī shū zhōu lǐ lǐ jì yī jīng, jiān lùn yǔ mèng zǐ. měi shì sì chǎng, chū dà jīng, cì jiān jīng, dà yì fán shí dào, hòu gǎi lùn yǔ mèng zǐ yì gè sān dào. cì lùn yī shǒu, cì cè sān dào, lǐ bù shì jí zēng èr dào. zhōng shū zhuàn dà yì shì bān xíng. shì yì zhě xū tōng jīng yǒu wén cǎi nǎi wèi zhōng gé, bù dàn rú míng jīng mò yì cū jiě zhāng jù ér yǐ. qǔ zhū kē jiě míng shí zhī sān, zēng jìn shì é, jīng dōng xī shǎn xī hé běi hé dōng wǔ lù zhī chuàng shì jìn shì zhě, jí fǔ jiān tā lù zhī shě zhū kē ér wèi jìn shì zhě, nǎi dé suǒ zēng zhī é yǐ shì. jiē bié wèi yī hào kǎo qǔ, gài yù yōu qí yè, shǐ bù zhì wài qīn, zé cháng mù xiàng gǎi yè yě.
既而中書門下又言:"古之取士,皆本學校,道德一於上,習俗成於下,其人才皆足以有為於世。今欲追復古制,則患於無漸。宜先除去聲病偶對之文,使學者得專意經術,以俟朝廷興建學校,然後講求三代所以教育選舉之法,施於天下,則庶幾可以復古矣。"於是改法,罷詩賦、帖經、墨義,士各占治《易》、《詩》、《書》、《周禮》、《禮記》一經,兼《論語》、《孟子》。每試四場,初大經,次兼經,大義凡十道,(後改《論語》、《孟子》義各三道。)次論一首,次策三道,禮部試即增二道。中書撰大義式頒行。試義者須通經、有文采乃為中格,不但如明經墨義粗解章句而已。取諸科解名十之三,增進士額,京東西、陝西、河北、河東五路之創試進士者,及府、監、他路之舍諸科而為進士者,乃得所增之額以試。皆別為一號考取,蓋欲優其業,使不至外侵,則常慕向改業也。
yòu lì xīn kē míng fǎ, shì lǜ lìng xíng tǒng, dà yì duàn ān, suǒ yǐ dài zhū kē zhī bù néng yè jìn shì zhě. wèi jǐ, xuǎn rén rèn zǐ, yì shì lǜ lìng shǐ chū guān. yòu zhào jìn shì zì dì sān rén yǐ xià shì fǎ. huò yán:" gāo kē rèn qiān pàn jí zhí guān, yú xí fǎ qǐ suǒ yí huǎn. xī shì xíng fǎ zhě, shì jiē zhǐ wèi sú lì, jīn zhāo tíng tuī ēn jì hòu, ér yīng zhě shàng shǎo, ruò gāo kē bù shì, zé rén bù yǐ wèi róng." nǎi zhào xī shì. dì cháng yán:" jìn shì shì dài fū, duō bù xí fǎ." wú chōng yuē:" hàn chén chǒng yǐ fǎ lǜ shòu tú, cháng shù bǎi rén. lǜ xué zài liù xué zhī yī, hòu lái jìn shēn, duō chǐ cǐ xué. jiù míng fǎ kē tú sòng qí wén, hǎn tōng qí yì, jìn bǔ guān bì jù ér shì zhī, yǒu yǐ jiàn xù xíng zhī yì."
又立新科明法,試律令、《刑統》,大義、斷桉,所以待諸科之不能業進士者。未幾,選人、任子,亦試律令始出官。又詔進士自第三人以下試法。或言:"高科任簽判及職官,於習法豈所宜緩。昔試刑法者,世皆指為俗吏,今朝廷推恩既厚,而應者尚少,若高科不試,則人不以為榮。"乃詔悉試。帝嘗言:"近世士大夫,多不習法。"吳充曰:"漢陳寵以法律授徒,常數百人。律學在六學之一,後來縉紳,多恥此學。舊明法科徒誦其文,罕通其意,近補官必聚而試之,有以見恤刑之意。"
xī níng sān nián, qīn shì jìn shì, shǐ zhuān yǐ cè, dìng zhe xiàn yǐ qiān zì. jiù tè zòu míng rén shì lùn yī dào, zhì shì yì zhì cè yān. dì wèi zhí zhèng yuē:" duì cè yì hé zú yǐ shí jǐn rén cái, rán yù yú yǐ shī fù qǔ rén ěr." jiù zhì, jìn shì rù xiè, jìn xiè ēn yín bǎi liǎng, zhì shì bà zhī. réng cì qián sān qiān, wèi qī jí fèi. zhū zhōu jǔ sòng fā jiě kǎo shì jiān shì guān, fán qīn qī ruò mén kè wú shì yú qí zhōu, lèi qí míng shàng zhī zhuǎn yùn sī, yǔ suǒ tīng zhě tóng shì, lǜ qī rén tè lì yī é. hòu fù lìng cún zhū kē jiù é shí zhī yī, yǐ dài bù néng gǎi yè zhě.
熙寧三年,親試進士,始專以策,定著限以千字。舊特奏名人試論一道,至是亦制策焉。帝謂執政曰:"對策亦何足以實盡人材,然愈於以詩賦取人爾。"舊制,進士入謝,進謝恩銀百兩,至是罷之。仍賜錢三千,為期集費。諸州舉送、發解、考試、監試官,凡親戚若門客毋試於其州,類其名上之轉運司,與鎖廳者同試,率七人特立一額。後復令存諸科舊額十之一,以待不能改業者。
yuán yòu chū, zhī gòng jǔ sū shì kǒng wén zhòng yán:" měi yī shì, jìn shì zhū kē jí tè zòu míng yuē bā jiǔ bǎi rén. jiù zhì, lǐ bù yǐ zòu míng, zhì yù shì ér chù zhě shén duō. jiā yòu shǐ jǐn cì chū shēn, jìn zá fàn yì miǎn chù luò, jiē fēi zǔ zōng běn yì. jìn shì shēng jiǎ, běn wèi nán shěng dì yī rén, chàng míng jìn xià, fāng tè shēng zhī, jiē chū yī shí shèng duàn. jīn lǐ bù shí rén yǐ shàng, bié shì guó zi kāi fēng jiě shì wǔ jǔ dì yī rén, jīng míng xíng xiū jìn shì jí gāi tè zòu ér yù zhèng zòu zhě, dìng zhe yú lìng, dì shēng yī jiǎ. zé shì fǎ zài yǒu sī, ēn bù guī yú rén zhǔ, shén wú wèi yě. jīn tè zòu zhě yuē yǐ jí sì bǎi wǔ shí rén, yòu xǔ lì wài dì jiǎn yī jǔ, zé dāng fù zēng shù bǎi rén. cǐ cáo chuí lǎo wú tā wàng, bù zài zhōu xiàn, wéi wù dú huò yǐ wèi guī jì. qián hòu ēn kē mìng guān, jǐ qiān rén yǐ, hé yǒu yī rén néng zì fèn lì, yǒu wén yú shí? ér cán mín bài guān zhě, bù kě shèng shù. yǐ cǐ zhī qí wú yì yǒu sǔn. yì zhě bù guò wèi yí guǎng ēn zé, bù zhī lì bù yǐ yǒu xiàn zhī guān dài wú qióng zhī lì, hù bù yǐ yǒu xiàn zhī cái lù wú yòng zhī rén, ér suǒ zhì zhōu xiàn, jǔ lí qí hài. nǎi jí wèi zhī chū, yǒu cǐ guò jǔ, wèi zhī ēn zé, fēi chén suǒ shí yě. yuàn duàn zì shèng yì, zhǐ yòng qián mìng, réng zhào kǎo guān liàng qǔ yī èr shí rén, chéng yǒu xué wèn, jí xǔ chū guān. qí yú jiē bǔ wén xué zhǎng shǐ zhī lèi, bù lǐ xuǎn xiàn, miǎn shǐ jī bì zēng zhòng bù yǐ." suì zhào dìng tè zòu míng kǎo qǔ shù, jìn shì rù sì děng yǐ shàng zhū kē rù sān děng yǐ shàng, tōng zài shì zhě jì zhī, wú dé qǔ guò quán é zhī bàn, shì hòu zhe wèi lìng.
元祐初,知貢舉蘇軾、孔文仲言:"每一試,進士、諸科及特奏名約八九百人。舊制,禮部已奏名,至御試而黜者甚多。嘉祐始盡賜出身,近雜犯亦免黜落,皆非祖宗本意。進士升甲,本為南省第一人,唱名近下,方特升之,皆出一時聖斷。今禮部十人以上,別試、國子、開封解試、武舉第一人,經明行修進士及該特奏而預正奏者,定著於令,遞升一甲。則是法在有司,恩不歸於人主,甚無謂也。今特奏者約已及四百五十人,又許例外遞減一舉,則當復增數百人。此曹垂老無他望,布在州縣,惟務黷貨以為歸計。前後恩科命官,幾千人矣,何有一人能自奮厲,有聞於時?而殘民敗官者,不可勝數。以此知其無益有損。議者不過謂宜廣恩澤,不知吏部以有限之官待無窮之吏,戶部以有限之財祿無用之人,而所至州縣,舉罹其害。乃即位之初,有此過舉,謂之恩澤,非臣所識也。願斷自聖意,止用前命,仍詔考官量取一二十人,誠有學問,即許出官。其餘皆補文學、長史之類,不理選限,免使積弊增重不已。"遂詔定特奏名考取數,進士入四等以上、諸科入三等以上,通在試者計之,毋得取過全額之半,是後著為令。
shí fāng gǎi gèng xiān cháo zhī zhèng, lǐ bù qǐng zhì chūn qiū bó shì, zhuān wèi yī jīng. shàng shū shěng qǐng fù shī fù, yǔ jīng yì jiān xíng, jiě jīng tōng yòng xiān rú chuán zhù jí jǐ shuō. yòu yán:" xīn kē míng fǎ zhōng zhě, lì bù jí zhù sī fǎ, xù míng zài jí dì jìn shì zhī shàng. jiù míng fǎ zuì wèi xià kē, rán bì zé zhī jiān jīng, gǔ zhě xiān dé hòu xíng zhī yì yě. yù jiā shì lùn yǔ dà yì, réng cái bàn é, zhù guān yī kē mù cì xù." zhào jìn chén jí yì. zuǒ pú shè sī mǎ guāng yuē:" qǔ shì zhī dào, dāng xiān dé xíng, hòu wén xué jiù wén xué yán zhī, jīng shù yòu dāng xiān yú cí cǎi. shén zōng zhuān yòng jīng yì lùn cè qǔ shì, cǐ nǎi fù xiān wáng lìng diǎn, bǎi wáng bù yì zhī fǎ. dàn wáng ān shí bù dāng yǐ yī jiā sī xué, jīn tiān xià xué guān jiǎng jiě. zhì yú lǜ lìng, jiē dāng guān suǒ xū, shǐ wèi shì zhě guǒ néng zhī dào yì, zì yǔ fǎ lǜ míng hé hé bì zhì míng fǎ yī kē, xí wèi kè bó, fēi suǒ yǐ zhǎng yù rén cái dūn hòu fēng sú yě."
時方改更先朝之政,禮部請置《春秋》博士,專為一經。尚書省請復詩賦,與經義兼行,解經通用先儒傳注及己說。又言:"新科明法中者,吏部即注司法,敘名在及第進士之上。舊明法最為下科,然必責之兼經,古者先德後刑之意也。欲加試《論語》大義,仍裁半額,注官依科目次序。"詔近臣集議。左僕射司馬光曰:"取士之道,當先德行,後文學;就文學言之,經術又當先於詞采。神宗專用經義、論策取士,此乃復先王令典,百王不易之法。但王安石不當以一家私學,今天下學官講解。至於律令,皆當官所須,使為士者果能知道義,自與法律冥合;何必置明法一科,習為刻薄,非所以長育人材、敦厚風俗也。"
sì nián, nǎi lì jīng yì shī fù liǎng kē, bà shì lǜ yì. fán shī fù jìn shì, yú yì shī shū zhōu lǐ lǐ jì chūn qiū zuǒ chuán nèi tīng xí yī jīng. chū shì běn jīng yì èr dào, yǔ mèng yì gè yī dào, cì shì fù jí lǜ shī gè yī shǒu, cì lùn yī shǒu, mò shì zi shǐ shí wù cè èr dào. fán zhuān jīng jìn shì, xū xí liǎng jīng, yǐ shī lǐ jì zhōu lǐ zuǒ shì chūn qiū wèi dà jīng, shū yì gōng yáng gǔ liáng yí lǐ wèi zhōng jīng, zuǒ shì chūn qiū de jiān gōng yáng gǔ liáng shū, zhōu lǐ de jiān yí lǐ huò yì, lǐ jì shī bìng jiān shū, yuàn xí èr dà jīng zhě tīng, bù dé piān zhàn liǎng zhōng jīng. chū shì běn jīng yì sān dào, lùn yǔ yì yī dào, cì shì běn jīng yì sān dào, mèng zǐ yì yī dào, cì lùn cè, rú shī fù kē. bìng yǐ sì chǎng tōng dìng gāo xià, ér qǔ jiě é zhōng fēn zhī, gè zhàn qí bàn. zhuān jīng zhě yòng jīng yì dìng qǔ shě, jiān shī fù zhě yǐ shī fù wèi qù liú, qí míng cì gāo xià, zé yú cè lùn cān zhī. zì fù shī fù, shàng duō xiàng xí, ér zhuān jīng zhě shí wú èr sān, zhū lù zòu yǐ fēn é gè qǔ fēi jūn, qí hòu suì tōng dìng qù liú, jīng yì wú guò tōng é sān fēn zhī yī.
四年,乃立經義、詩賦兩科,罷試律義。凡詩賦進士,於《易》、《詩》、《書》、《周禮》、《禮記》、《春秋左傳》內聽習一經。初試本經義二道,《語》、《孟》義各一道,次試賦及律詩各一首,次論一首,末試子、史、時務策二道。凡專經進士,須習兩經,以《詩》、《禮記》、《周禮》、《左氏春秋》為大經,《書》、《易》、《公羊》、《穀梁》、《儀禮》為中經,《左氏春秋》得兼《公羊》、《穀梁》、《書》,《周禮》得兼《儀禮》或《易》,《禮記》、《詩》併兼《書》,願習二大經者聽,不得偏占兩中經。初試本經義三道,《論語》義一道,次試本經義三道,《孟子》義一道,次論策,如詩賦科。並以四場通定高下,而取解額中分之,各占其半。專經者用經義定取捨,兼詩賦者以詩賦為去留,其名次高下,則於策論參之。自復詩賦,上多向習,而專經者十無二三,諸路奏以分額各取非均,其後遂通定去留,經義毋過通額三分之一。
guāng yòu qǐng:" lì jīng míng xíng xiū kē, suì wěi shēng cháo wén chén gè jǔ suǒ zhī, yǐ miǎn lì tiān xià, shǐ dūn shì xíng, yǐ shì bù zhuān qǔ wén xué zhī yì. ruò suǒ jǔ rén wéi fàn míng jiào jí zāng sī zuì, bì zuò jǔ zhǔ, wú yǒu suǒ shè, zé zì bù gǎn wàng jǔ. ér shì zhī jū xiāng jū jiā zhě, lì shēn xíng jǐ, bù gǎn bù jǐn, wéi jù diàn quē wài wén. suǒ wèi bù yán zhī jiào, bù sù ér chéng, bù dài xué guān rì xùn yuè chá, lì shǎng gào jié, ér shì xíng zì měi yǐ." suì lì kē, xǔ gè jǔ yī rén. fán shì jìn shì zhě, jí zhōng dì chàng míng rì, yòng yǐ shēng jiǎ. hòu fēn lù bié lì é liù shí yī rén, zhōu xiàn bǎo rèn shàng zhī jiān sī, jiān sī kǎo chá yǐ wén, wú qí rén zé fǒu. yù jiàn zhě bù shì yú zhōu jùn, wéi shì lǐ bù. bù zhōng, xǔ yòng tè zòu míng gé fù tíng shì, hòu yǐ wèi cháng. jì ér zhào xū tè mìng jǔ nǎi jǔ, wú gài yǐ kē chǎng nián shàng qí míng.
光又請:"立經明行修科,歲委升朝文臣各舉所知,以勉勵天下,使敦士行,以示不專取文學之意。若所舉人違犯名教及贓私罪,必坐舉主,毋有所赦,則自不敢妄舉。而士之居鄉、居家者,立身行己,不敢不謹,惟懼玷缺外聞。所謂不言之教,不肅而成,不待學官日訓月察,立賞告訐,而士行自美矣。"遂立科,許各舉一人。凡試進士者,及中第唱名日,用以升甲。後分路別立額六十一人,州縣保任上之監司,監司考察以聞,無其人則否。預薦者不試於州郡,惟試禮部。不中,許用特奏名格赴廷試,後以為常。既而詔須特命舉乃舉,毋概以科場年上其名。
liù nián, zhào fù tōng lǐ kē. chū, kāi bǎo zhōng, gǎi xiāng gòng kāi yuán lǐ wèi tōng lǐ, xī níng cháng bà, zhì shì shǐ fù. fán lǐ bù shì, tiān zhī jǔ guān wèi sì yuán, bà chà cān xiáng guān, ér zhì diǎn jiǎn guān èr shí rén, fēn shǔ sì zhī jǔ, shǐ xié lì tōng kǎo zhū zhōu diǎn jiǎn guān zhuān xiào zá fàn, yì yù kǎo shì.
六年,詔復通禮科。初,開寶中,改鄉貢《開元禮》為《通禮》,熙寧嘗罷,至是始復。凡禮部試,添知舉官為四員,罷差參詳官,而置點檢官二十人,分屬四知舉,使協力通考;諸州點檢官專校雜犯,亦預考試。
bā nián, zhōng shū qǐng yù shì fù yòng zǔ zōng fǎ, shì shī fù lùn cè sān tí. qiě yán:" shì zǐ duō yǐ gǎi xí shī fù, tài xué shēng yuán zǒng èr qiān yī bǎi yú rén, ér bù jiān shī fù zhě cái bā shí èr rén." yú shì zhào:" lái nián yù shì, xí shī fù rén fù shì sān tí, zhuān jīng rén qiě lìng shì cè." zì hòu gài shì sān tí. dì jì qīn zhèng, qún chén duō yán yuán yòu suǒ gèng xué xiào kē jǔ zhì dù fēi shì, dì niàn xuān rén bǎo yòu zhī gōng, bù xǔ gǎi. shào shèng chū, yì zhě yì duō, nǎi zhào jìn shì bà shī fù, zhuān xí jīng yì, tíng duì réng shì cè. chū, shén zōng niàn zì xué fèi quē, zhào rú chén tàn tǎo, ér wáng ān shí nǎi jìn qí shuō, xué zhě xí yān. yuán yòu jìn wù yòng. zhì shì, chú qí jìn. sì nián, zhào lǐ bù, fán nèi wài shì tí xī jí yǐ wèi jí, yù shì, bān fù kǎo guān, yǐ fáng fù chū. bà chūn qiū kē, fán shì, yōu qǔ èr lǐ, liǎng jīng xǔ zhàn quán é zhī bàn, ér yǐ qí bàn jí tā jīng. jì ér fù lì chūn qiū bó shì, chóng níng yòu bà zhī.
八年,中書請御試復用祖宗法,試詩賦、論、策三題。且言:"士子多已改習詩賦,太學生員總二千一百餘人,而不兼詩賦者才八十二人。"於是詔:"來年御試,習詩賦人複試三題,專經人且令試策。"自後概試三題。帝既親政,群臣多言元祐所更學校、科舉制度非是,帝念宣仁保佑之功,不許改。紹聖初,議者益多,乃詔進士罷詩賦,專習經義,廷對仍試策。初,神宗念字學廢缺,詔儒臣探討,而王安石乃進其說,學者習焉。元祐禁勿用。至是,除其禁。四年,詔禮部,凡內外試題悉集以為籍,遇試,頒付考官,以防復出。罷《春秋》科,凡試,優取二《禮》,兩經許占全額之半,而以其半及他經。既而復立《春秋》博士,崇寧又罷之。
huī zōng shè bì yōng yú guó jiāo, yǐ dài shì zhī shēng gòng zhě. lín xìng, jiā ēn bó shì dì zǐ yǒu chà. rán zhōu jùn yóu yǐ kē jǔ qǔ shì, bù zhuān xué xiào. chóng níng sān nián, suì zhào:" tiān xià qǔ shì, xī yóu xué xiào shēng gòng, qí zhōu jùn fā jiě jí shì lǐ bù fǎ bìng bà." zì cǐ, suì shì shàng shě, xī chà zhī jǔ, rú lǐ bù shì. wǔ nián, zhào:" dà bǐ suì gèng cān yòng kē jǔ qǔ shì yī cì, qí jí yǐ cǐ yì shǐ yuǎn shì jí wén zhī." shí zhōu xiàn xī xíng sān shè fǎ, dé miǎn shì rù xué zhě, duō dāng guān zǐ dì, ér zài xué jī suì yuè, lèi shì nǎi dé yīng gé, qí pín qiě lǎo zhě shén bìng zhī, gù zhào jí cǐ, ér wèi jù fèi kē jǔ yě. dà guān sì nián wǔ yuè, xīng biàn, fán shì duō suǒ gēng dìng. shì yù shǐ máo zhù yán:" yǎng shì jì yǒu é, ér kē jǔ yòu bà, zé bù lì xué jí zhě, suì zhì shī zhí. tiān zhī shì tīng yǐ mín, shì, qí mín zhī xiù zhě, jīn shī zhí rú cǐ, yí tiān yì qiǎn nù. yuàn yǐ jiě é zhī guī shēng gòng zhě yī èr fēn, bù jué kē jǔ, yì yīng tiān zhī yī yě." suì zhào gēng xíng kē jǔ yī cì. chén liáo yán:" chǎng wū zhī wén, zhuān shàng ǒu lì, tí suī wú liǎng yì, bì yù lí ér wèi èr, yǐ jiù duì ǒu qí chāo yì lǐ qù zhě, fǎn zhǐ yǐ wèi dàn bó. qǐng zé kǎo guān ér jiè chì zhī, qǔ qí yǒu lǐ zhì ér chù qí qiáng wèi duì ǒu zhě, shù jǐ shāo jiù wén bì."
徽宗設辟雍於國郊,以待士之升貢者。臨幸,加恩博士弟子有差。然州郡猶以科舉取士,不專學校。崇寧三年,遂詔:"天下取士,悉由學校升貢,其州郡發解及試禮部法並罷。"自此,歲試上舍,悉差知舉,如禮部試。五年,詔:"大比歲更參用科舉取士一次,其亟以此意使遠士即聞之。"時州縣悉行三舍法,得免試入學者,多當官子弟,而在學積歲月,累試乃得應格,其貧且老者甚病之,故詔及此,而未遽廢科舉也。大觀四年五月,星變,凡事多所更定。侍御史毛注言:"養士既有額,而科舉又罷,則不隸學籍者,遂致失職。天之視聽以民,士,其民之秀者,今失職如此,疑天亦譴怒。願以解額之歸升貢者一二分,不絕科舉,亦應天之一也。"遂詔更行科舉一次。臣僚言:"場屋之文,專尚偶麗,題雖無兩意,必欲厘而為二,以就對偶;其超詣理趣者,反指以為澹泊。請擇考官而戒飭之,取其有理致而黜其強為對偶者,庶幾稍救文弊。"
xuān hé sān nián, zhào bà tiān xià sān shè fǎ, kāi fēng fǔ jí zhū lù bìng yǐ kē jǔ qǔ shì wéi tài xué réng cún sān shè, yǐ zhēn xù kè shì, yù kē jǔ réng zì fā jiě. liù nián, lǐ bù shì jìn shì wàn wǔ qiān rén, zhào tè zēng bǎi rén é, zhèng zòu míng cì dì zhě bā bǎi yú rén, yīn shàng shū xiàn sòng zhí lìng fù shì zhě dài bǎi rén. yǒu chǔ hóng děng lì dà yān liáng shī chéng wèi shǐ chén huò xiǎo shǐ, jiē cì zhī dì. liáng shī chéng zhě, yú dà guān sān nián cháng zhōng jiǎ kē. zì shè kē yǐ lái, nán gōng shì zhě, wú yú cǐ nián zhī shèng. rán zá liú yān huàn, jù diàn xuǎn jǔ, ér zǔ zōng zhī liáng fǎ dàng rán yǐ. fán shì bù yáo kē jǔ ruò sān shè ér cì jìn shì dì jí chū shēn zhě, qí suǒ cóng dé bù yī. fán yí yì wén xué, lì néng yán shì huò zòu duì chēng zhǐ, huò shì fǎ ér jīng lǜ rù yōu, huò cái wǔ huò tóng zǐ ér jiē néng wén, huò biān chén zhī zǐ yǐ gōng lái zòu, qí dé zhī suī yǒu dāng fǒu, dà jiào yóu kě qǔ yě. chóng níng dà guān zhī hòu, dá guān guì zhòu jì duō de cì, yǐ shàng shū xiàn sòng ér dé zhě, yòu bù shèng jì yǐ.
宣和三年,詔罷天下三舍法,開封府及諸路並以科舉取士;惟太學仍存三舍,以甄序課試,遇科舉仍自發解。六年,禮部試進士萬五千人,詔特增百人額,正奏名賜第者八百餘人,因上書獻頌直令赴試者殆百人。有儲宏等隸大閹梁師成為使臣或小史,皆賜之第。梁師成者,於大觀三年嘗中甲科。自設科以來,南宮試者,無逾此年之盛。然雜流閹宦,俱玷選舉,而祖宗之良法蕩然矣。凡士不繇科舉若三舍而賜進士第及出身者,其所從得不一。凡遺逸、文學,吏能言事或奏對稱旨,或試法而經律入優,或材武、或童子而皆能文,或邊臣之子以功來奏,其得之雖有當否,大較猶可取也。崇寧、大觀之後,達官貴胄既多得賜,以上書獻頌而得者,又不勝紀矣。