shí huò xià qī
◎食貨下七
jiǔ kēng yě fán xiāng fù
○酒 坑冶 礬 香附
jiǔ sòng què gū zhī fǎ: zhū zhōu chéng nèi jiē zhì wù niàng jiǔ, xiàn zhèn xiāng lǘ huò xǔ mín niàng ér dìng qí suì kè, ruò yǒu yí lì, suǒ zài duō qǐng guān gū. sān jīng guān zào qū, tīng mín nà zhí yǐ qǔ.
酒 宋榷酤之法:諸州城內皆置務釀酒,縣、鎮、鄉、閭或許民釀而定其歲課,若有遺利,所在多請官酤。三京官造曲,聽民納直以取。
chén huá cài yǐng suí yǐng dèng jīn fáng zhōu xìn yáng jūn jiù jiē bù què. tài píng xìng guó chū, jīng xī zhuǎn yùn shǐ chéng néng qǐng què zhī, suǒ zài zhì guān lì jú shǔ, qǔ mín zū mǐ mài gěi niàng, yǐ guān qián shì xīn yǒu jí lì gōng fèng liào. suì jì huò wú jǐ, ér zhǔ lì guī qí yíng xiàn, jí yùn qí bù liáng, jiǔ duō lí báo, zhì kè mín hūn zàng, liàng hù dà xiǎo lìng gū, mín shén bèi qí hài. suì jiǎn wù guì, dài bù cháng qí fèi. tài zōng zhī qí bì, chún huà wǔ nián, zhào mù mín zì niàng, shū guān qián jiǎn cháng kè sān zhī èr, shǐ qí yì bàn mín yǒu yīng mù zhě, jiǎn shì qí zī chǎn, zhǎng lì jí dà xìng gòng bǎo zhī, hòu kè bù dēng zé jūn cháng. shì suì, qǔ zhū zhōu suì kè qián shǎo zhě sì bǎi qī shí èr chù, mù mín zì gū, huò guān mài qū shōu qí zhí. qí hòu mín yīng mù zhě guǎ, yóu duō guān niàng.
陳、滑、蔡、潁、隨、郢、鄧、金、房州、信陽軍舊皆不榷。太平興國初,京西轉運使程能請榷之,所在置官吏局署,取民租米麥給釀,以官錢市薪槱及吏工奉料。歲計獲無幾,而主吏規其盈羨,及醞齊不良,酒多醨薄,至課民婚葬,量戶大小令酤,民甚被其害。歲儉物貴,殆不償其費。太宗知其弊,淳化五年,詔募民自釀,輸官錢減常課三之二,使其易辦;民有應募者,檢視其貲產,長吏及大姓共保之,後課不登則均償。是歲,取諸州歲課錢少者四百七十二處,募民自酤,或官賣曲收其直。其後民應募者寡,猶多官釀。
shǎn xī suī què gū, ér shàng duō yí lì. xián píng wǔ nián, dù zhī yuán wài láng lǐ shì héng qǐng zēng kè yǐ zhù biān fèi, nǎi suì zēng shí yī wàn yú guàn. liǎng zhè jiù mù mín zhǎng què, yōng xī chū, yǐ mín duō sī niàng, suì juān qí jìn, qí què gū suì kè rú qū qián zhī zhì, fù liǎng shuì jūn lǜ. èr nián, zhào yuē:" yǒu sī qǐng bà háng zhōu què gū, nǎi shǐ háo jǔ zhī jiā zuò zhuān qí lì, pín ruò zhī hù suì zé suǒ shū, běn yù huì mín, nǎi chéng qīn rǎo. yí réng jiù què jiǔ, bà nà suǒ jūn qián." tiān xǐ sì nián, zhuǎn yùn fù shǐ fāng zhòng xún yán:" běn dào jiǔ kè jiù é shí sì wàn guàn, yí lì shàng duō." nǎi suì zēng kè jiǔ wàn bā qiān guàn.
陝西雖榷酤,而尚多遺利。咸平五年,度支員外郎李士衡請增課以助邊費,乃歲增十一萬餘貫。兩浙舊募民掌榷,雍熙初,以民多私釀,遂蠲其禁,其榷酤歲課如麴錢之制,附兩稅均率。二年,詔曰:"有司請罷杭州榷酤,乃使豪舉之家坐專其利,貧弱之戶歲責所輸,本欲惠民,乃成侵擾。宜仍舊榷酒,罷納所均錢。"天禧四年,轉運副使方仲荀言:"本道酒課舊額十四萬貫,遺利尚多。"乃歲增課九萬八千貫。
chuān xiá chéng jiù zhì, mài qū jià zhòng, kāi bǎo èr nián, zhào jiǎn shí zhī èr. jì ér pō xìng què gū, yán shì zhě duō chén qí fēi biàn, tài píng xìng guó qī nián bà, réng jiù mài qū. zì shì, wéi kuí jiàn kāi shī lú qián fú lí wēi zhōu liáng shān yún ān jūn, jí hé dōng zhī lín fǔ zhōu, jīng hú zhī chén zhōu, fú jiàn zhī fú quán tīng zhāng zhōu xìng huà jūn, guǎng nán dōng xī lù bù jīn.
川峽承舊制,賣曲價重,開寶二年,詔減十之二。既而頗興榷酤,言事者多陳其非便,太平興國七年罷,仍舊賣曲。自是,惟夔、建、開、施、廬、黔、涪、黎、威州、梁山雲安軍,及河東之麟、府州,荊湖之辰州,福建之福、泉、汀、漳州、興化軍,廣南東、西路不禁。
zì chūn zhì qiū, yùn chéng jí yù, wèi zhī" xiǎo jiǔ", qí jià zì wǔ qián zhì sān shí qián, yǒu èr shí liù děng là niàng zhēng yù, hòu xià ér chū, wèi zhī" dà jiǔ", zì bā qián zhì sì shí bā qián, yǒu èr shí sān děng. fán yùn yòng jīng nuò sù shǔ mài děng jí qū fǎ jiǔ shì, jiē cóng shuǐ tǔ suǒ yí. zhū zhōu guān niàng suǒ fèi gǔ mài, zhǔn cháng dí yǐ gěi, bù de yòng cāng chǔ. jiǔ jiàng yì rén dāng shòu liáng zhě gěi qián. fán guān qū, mài yī dòu wèi qū liù jīn sì liǎng. mài qū jià: dōng jīng nán jīng jīn zhí qián bǎi wǔ shí wǔ, xī jīng jiǎn wǔ.
自春至秋,醞成即鬻,謂之"小酒",其價自五錢至三十錢,有二十六等;臘釀蒸鬻,候夏而出,謂之"大酒",自八錢至四十八錢,有二十三等。凡醞用粳、糯、粟、黍、麥等及曲法、酒式,皆從水土所宜。諸州官釀所費谷麥,准常糴以給,不得用倉儲。酒匠、役人當受糧者給錢。凡官曲,麥一斗為曲六斤四兩。賣曲價:東京、南京斤直錢百五十五,西京減五。
xián píng mò, jiāng huái zhì zhì zēng què gū qián, pō wèi fán kè. jǐng dé èr nián, zhào wú zēng què, zì hòu zhì zhì shǐ bù de jiān lǐng jiǔ què. sì nián, yòu zhào zhōng wài bù dé gèng yì zēng kè yǐ tú ēn jiǎng. tiān xǐ chū, zhù zuò láng zhāng shī dé shǐ huái nán, shàng yán:" xiāng cūn jiǔ hù nián é shǎo zhě, wàng bìng tíng fèi." cóng zhī.
咸平末,江、淮制置增榷酤錢,頗為煩刻。景德二年,詔毋增榷,自後制置使不得兼領酒榷。四年,又詔中外不得更議增課以圖恩獎。天禧初,著作郎張師德使淮南,上言:"鄉村酒戶年額少者,望並停廢。"從之。
zhì dào èr nián, liǎng jīng zhū zhōu shōu què kè tóng qián yī bǎi èr shí yī wàn sì qiān yú guàn tiě qián yī shì wǔ shí liù wàn wǔ qiān yú guàn, jīng chéng mài qū qián sì shí bā wàn yú guàn. tiān xǐ mò, què kè tóng qián zēng qī bǎi qī shí jiǔ wàn liù qiān yú guàn, tiě qián zēng yī bǎi sān shí wǔ wàn sì qiān yú guàn, qū qián zēng sān shí jiǔ wàn yī qiān yú guàn.
至道二年,兩京諸州收榷課銅錢一百二十一萬四千餘貫、鐵錢一是五十六萬五千餘貫,京城賣麴錢四十八萬餘貫。天禧末,榷課銅錢增七百七十九萬六千餘貫,鐵錢增一百三十五萬四千餘貫,麴錢增三十九萬一千餘貫。
wǔ dài hàn chū, fàn qū zhě bìng qì shì zhōu, zhì wǔ jīn zhě sǐ. jiàn lóng èr nián, yǐ zhōu fǎ tài jùn, fàn sī qū zhì shí wǔ jīn yǐ sī jiǔ rù chéng zhì sān dòu zhě shǐ chù jí xíng, yú lùn zuì yǒu chà sī shì jiǔ qū zhě jiǎn zào rén zuì zhī bàn. sān nián, zài xià jiǔ qū zhī jìn, hù sī zào chà dìng qí zuì: chéng guō èr shí jīn xiāng lǘ sān shí jīn, qì shì mín chí sī jiǔ rù jīng chéng wǔ shí lǐ xī jīng jí zhū zhōu chéng èr shí lǐ zhě, zhì wǔ dǒu chù sǐ suǒ dìng lǐ shù wài, yǒu guān shǔ gū jiǔ ér sī jiǔ rù qí dì yī shí, qì shì. qián dé sì nián, zhào bǐ jiàn lóng zhī jìn dì jiǎn zhī: fán zhì chéng guō wǔ shí jīn yǐ shàng xiāng lǘ bǎi jīn yǐ shàng sī jiǔ rù jìn dì èr shí sān shí yǐ shàng zhì yǒu guān shǔ chù sì shí, wǔ shí yǐ shàng zhě, nǎi sǐ. fǎ yì qīng ér fàn zhě xiān yǐ.
五代漢初,犯曲者並棄市;周,至五斤者死。建隆二年,以周法太峻,犯私曲至十五斤、以私酒入城至三斗者始處極刑,餘論罪有差;私市酒、曲者減造人罪之半。三年,再下酒、曲之禁,戶私造差定其罪:城郭二十斤、鄉閭三十斤,棄市;民持私酒入京城五十里、西京及諸州城二十里者,至五斗處死;所定里數外,有官署酤酒而私酒入其地一石,棄市。乾德四年,詔比建隆之禁第減之:凡至城郭五十斤以上、鄉閭百斤以上、私酒入禁地二石、三石以上、至有官署處四石,五石以上者,乃死。法益輕而犯者鮮矣。
duān gǒng èr nián lìng: mín mǎi qū niàng jiǔ gū zhě, xiàn zhèn shí lǐ rú zhōu chéng èr shí lǐ zhī jìn. tiān shèng yǐ hòu, běi jīng shòu qū rú sān jīng fǎ, guān shòu jiǔ qū yì huà jiāng jiè, jiè xiāng qīn yuè, fàn jiē yǒu fǎ. qí bù jīn zhī dì, dà gài yǔ sòng chū tóng, wéi zēng yǒng xìng jūn dà tōng jiān chuān xiá zhī mào zhōu fù shùn jiān.
端拱二年令:民買曲釀酒酤者,縣鎮十里如州城二十里之禁。天聖以後,北京售曲如三京法,官售酒、曲亦畫疆界,戒相侵越,犯皆有法。其不禁之地,大概與宋初同,唯增永興軍、大通監、川峽之茂州、富順監。
shí tiān xià chéng píng jì jiǔ, hù kǒu jìn fān, wèi jiǔ láo yǐ mí gǔ zhě yì zhòng. gān xìng chū, yán zhě wèi:" zhū lù jiǔ kè, yuè bǐ suì zēng, wú yǒu yì jí, fēi gǔ zhě jìn qún yǐn jiào jié yòng zhī yì." suì zhào:" xiāng cūn wú dé zēng zhì jiǔ chǎng, yǐ mù mín zhǔ zhī zhě, qī sān nián tā rén suī yù zēng kè yǐ shòu, wù tīng zhǔ zhě zì yù zēng kè, wěi guān lì dù yì shí bù zhì kuī é fù kè, rán hòu shàng wén." jì ér yù shǐ zhōng chéng yàn shū qǐng jiǔ chǎng lì báo zhě xī jìn zēng kè.
時天下承平既久,戶口浸蕃,為酒醪以靡谷者益眾。乾興初,言者謂:"諸路酒課,月比歲增,無有藝極,非古者禁群飲、教節用之義。"遂詔:"鄉村毋得增置酒場,已募民主之者,期三年;他人雖欲增課以售,勿聽;主者自欲增課,委官吏度異時不至虧額負課,然後上聞。"既而御史中丞晏殊請酒場利薄者悉禁增課。
tiān shèng qī nián, zhào:" mín jiān yǒu jí xiōng shì gū jiǔ, jiù tīng zì biàn, wú yì pèi. ér jiāng huái jīng hú liǎng zhè jiǔ hù wǎng wǎng háo zhì liáng mín, zhì chū yǐn mù, yì shǐ duō shòu. qí yán jìn zhǐ, fàn zhě tīng rén gào, mù rén dài zhī." qìng lì chū, sān sī yán:" shǎn xī yòng bīng, jūn fèi bù gěi, yóu zī què gū zhī lì. qǐng jiào jiān lín guān suì kè, zēng zhě dì shǎng zhī." jì lìng xiāo dìng jī wáng qí děng shāng dù lì hài.
天聖七年,詔:"民間有吉凶事酤酒,舊聽自便,毋抑配。而江、淮、荊湖、兩浙酒戶往往豪制良民,至出引目,抑使多售。其嚴禁止,犯者聽人告,募人代之。"慶曆初,三司言:"陝西用兵,軍費不給,尤資榷酤之利。請較監臨官歲課,增者第賞之。"繼令蕭定基、王琪等商度利害。
chū, jiǔ chǎng suì kè bù dēng, zhōu xiàn duō zé yá qián huò wǔ bǎo shū qián yǐ chōng qí shù, jiā xǐ zhì píng zhōng, shù jiè zhǐ zhī. zhì píng sì nián, shǒu zhào juān jīng shī jiǔ hù suǒ fù què qián shí liù wàn mín, yòu jiāng nán bǐ suì suǒ zēng jiǔ chǎng, qiáng lǜ rén gū jiǔ zhě jìn zhǐ. huáng yòu zhōng, jiǔ qū suì kè hé mín qián yī qiān sì bǎi jiǔ shí bā wàn liù qiān yī bǎi jiǔ shí liù, zhì zhì píng zhōng, jiǎn èr bǎi yī shí èr wàn sān qiān qī bǎi sān ér huáng yòu zhōng, yòu rù jīn bó sī kuàng chú sù cái mù zhī lèi, zǒng qí shù sì bǎi wàn qī bǎi liù shí, zhì píng zhōng, nǎi zēng yī bǎi jiǔ shí jiǔ wàn yī qiān jiǔ bǎi qī shí wǔ.
初,酒場歲課不登,州縣多責衙前或伍保輸錢以充其數,嘉禧、治平中,數戒止之。治平四年,手詔蠲京師酒戶所負榷錢十六萬緡,又江南比歲所增酒場,強率人酤酒者禁止。皇祐中,酒麴歲課合緡錢一千四百九十八萬六千一百九十六,至治平中,減二百一十二萬三千七百三;而皇祐中,又入金帛、絲纊、芻粟、材木之類,總其數四百萬七百六十,治平中,乃增一百九十九萬一千九百七十五。
xī níng sān nián, zhào zhū jùn yù jié xù wú dé yǐ jiǔ xiāng kuì. chū, zhī wèi zhōu cài tǐng yán:" shǎn xī yǒu yùn gōng shǐ jiǔ jiāo yí, zhì yú èr shí yì, dào lù fán kǔ." zhào jìn zhī. zhì shì, dōu guān láng zhōng shěn xíng fù yán:" zhī mò zhōu chái yí fàn kuì tā zhōu jiǔ zhì jiǔ bǎi yú píng, yòng bīng fū yú yī bǎi rén." gù bìng zhū lù jìn yān.
熙寧三年,詔諸郡遇節序毋得以酒相饋。初,知渭州蔡挺言:"陝西有醞公使酒交遺,至逾二十驛,道路煩苦。"詔禁之。至是,都官郎中沈行復言:"知莫州柴貽範饋他州酒至九百餘瓶,用兵夫逾一百人。"故並諸路禁焉。
sì nián, sān sī chéng mǎi jiǔ qū fāng chǎng qián lǜ qiān qián shuì wǔ shí, chǔ yǐ lù lì. liù yuè, lìng shì suǒ shān dìng guān zhōu zhí rú yán:" zài jīng qū yuàn jiǔ hù yù jiǔ kuī é, yuán yú qū shù duō zé jiǔ yì duō, duō zé jià jiàn, jiàn zé rén hù sǔn qí lì. wèi jīn zhī fǎ, yí jiǎn shù zēng jià, shǐ jiǔ yǒu xiàn ér bì shòu, zé rén wú hào zhé zhī huàn, ér guān é bù kuī. qǐng yǐ bǎi bā shí wàn jīn wèi dìng é, rùn nián zēng shí wǔ wàn jīn. jiù zhí, jīn bǎi liù shí bā, bǎi yǐ bā shí wǔ wèi shù, hòu zēng wèi èr bǎi, bǎi yòng zú shù, yǐ biàn rù chū." qī nián, zhū jùn jiù bù niàng jiǔ zhě xǔ niàng, yǐ gōng shǐ qián lǜ bǎi mín wèi qiān dàn, yì é zhě yǐ wéi zhì lùn. zài jīng jiǔ hù suì yòng nuò sān shí wàn shí. jiǔ nián, jiāng zhè zāi shāng, mǐ zhí téng guì, zhào xuǎn guān zhì suǒ chǎn dì yù gěi qián, qí chéng rěn zhé shū yú guān. wèi jǐ, zhào wù xíng, zhǐ yǐ suǒ dí zài jīng xīn mǐ yǔ yǐ dí mǐ bàn yòng zhī.
四年,三司承買酒麴坊場錢率千錢稅五十,儲以祿吏。六月,令式所刪定官周直孺言:"在京曲院酒戶鬻酒虧額,原於曲數多則酒亦多,多則價賤,賤則人戶損其利。為今之法,宜減數增價,使酒有限而必售,則人無耗折之患,而官額不虧。請以百八十萬斤為定額,閏年增十五萬斤。舊直,斤百六十八,百以八十五為數,後增為二百,百用足數,以便入出。"七年,諸郡舊不釀酒者許釀,以公使錢率百緡為千石,溢額者以違制論。在京酒戶歲用糯三十萬石。九年,江、浙災傷,米直騰貴,詔選官至所產地預給錢,俟成稔折輸於官。未幾,詔勿行,止以所糴在京新米與已糴米半用之。
yuán fēng yuán nián, zēng zài jīng jiǔ hù qū qián, jiào nián é sǔn qū sān shí wàn jīn, rùn nián yì zào wàn jīn. èr nián, zhào:" zài jīng yù qū, suì yǐ bǎi èr shí wàn jīn wèi é, jīn zhí qián èr bǎi wǔ shí, qí yù jí jiù é, lìng fù jiù jià. jiǔ hù fù zāo nuò qián, gèng qī yǐ èr nián dài shū, bìng juān wèi qǐng qū shù shí wàn jīn." xiān shì, jīng shī qū fǎ, zì xī níng sì nián gēng dìng hòu, duō bù néng cháng, suī lǚ gé wèi qǐng qū shù, jí sǔn suì é wèi bǎi wǔ shí wàn jīn, jīn zēng qián zhì èr bǎi sì shí, wèi miǎn bū fù. zhì shì, mìng bì zhòng yǎn yǔ zhōu zhí rú jiǎng qiú lì bìng, qǐng:" sǔn é zēng zhí, jūn gěi qī shí diàn, lìng rì shū qián, zhōu suì ér zú, yuè shū bù jí shù, jì suǒ fù bèi fá qí chuī yùn fēi shí shàn yì qì liàng jí yòng sī qū, jiē lì gào shǎng fǎ." xī shī xíng zhī, ér cái qí jià. sān nián, zhào:" dài shū jiù qū qián jí bèi fá qián, réng kuān yǐ bàn suì, wèi jīng miǎn fá zhě juān sān zhī yī." wǔ nián, wài jū zōng shì jiǔ, zhǐ xǔ yú jiù gōng yuàn zūn zhǎng jí jìn shǔ jì yùn. zēng yǒng xìng jūn gān yòu xiàn shí jiǔ chǎng. jiǔ hù fù zāo nuò qián, gèng lìng sān nián zhī nèi zēng yuè xiàn yǐ shū, bìng chú xiàn nèi fá xī, qí bèi fá qū qián yǐ juān sān zhī yī, xià hù gèng miǎn yī fēn.
元豐元年,增在京酒戶麴錢,較年額損曲三十萬斤,閏年益造萬斤。二年,詔:"在京鬻曲,歲以百二十萬斤為額,斤直錢二百五十,俟鬻及舊額,令復舊價。酒戶負糟、糯錢,更期以二年帶輸,並蠲未請曲數十萬斤。"先是,京師曲法,自熙寧四年更定後,多不能償,雖屢閣未請曲數,及損歲額為百五十萬斤,斤增錢至二百四十,未免逋負。至是,命畢仲衍與周直孺講求利病,請:"損額增直,均給七十店,令日輸錢,周歲而足,月輸不及數,計所負倍罰;其炊醞非時、擅益器量及用私曲,皆立告賞法。"悉施行之,而裁其價。三年,詔:"帶輸舊麴錢及倍罰錢,仍寬以半歲,未經免罰者蠲三之一。"五年,外居宗室酒,止許於舊宮院尊長及近屬寄醞。增永興軍乾祐縣十酒場。酒戶負糟、糯錢,更令三年之內增月限以輸,並除限內罰息,其倍罰麴錢已蠲三之一,下戶更免一分。
yuán yòu yuán nián, shān jiān sī yù jiǔ jí sān lù kuì yí tiáo. shào shèng èr nián, zuǒ sī jiàn dí sī yán: zhū jùn niàng jiǔ, fēi yán biān bìng fù xī níng zhī shù. zhào:" xī níng wǔ nián yǐ qián, zhū jùn bù niàng jiǔ jí yǒu gōng shǐ qián ér wú jiǔ zhě, suǒ niàng bìng yī xī níng biān chì shù. réng lìng zhū jùn suǒ jiǎn wù yú bǎi shí, jiù bù jí shù zhě rú jiù, wú dé yú lì wài gōng kuì." hòu yòu yǐ shǎn xī yán biān guān jiān jiǔ wù kè rù bù zú, nǎi lìng biān jùn fēi shuài fǔ bìng zhuó tiáo zhì dìng niàng jiǔ shù, zhū jiāng bìng chéng zhài zhǐ xǔ yú guān wù jì niàng.
元祐元年,刪監司鬻酒及三路饋遺條。紹聖二年,左司諫翟思言:諸郡釀酒,非沿邊並復熙寧之數。詔:"熙寧五年以前,諸郡不釀酒、及有公使錢而無酒者,所釀並依《熙寧編敕》數。仍令諸郡所減勿逾百石,舊不及數者如舊,毋得於例外供饋。"後又以陝西沿邊官監酒務課入不足,乃令邊郡非帥府並酌條制定釀酒數,諸將並城砦止許於官務寄釀。
chóng níng èr nián, zhī lián shuǐ jūn qián jǐng yǔn yán jiàn lì xué shě, qǐng yǐ chéng mǎi cù fāng qián gěi yòng. zhào cháng píng sī jì wú hài gōng fèi rú suǒ qǐng, réng lìng tā lù zhǔn xíng zhī. chū, yuán yòu chén liáo qǐng bà què cù, hù bù wèi běn wú jìn wén. hòu dí sī qǐng yǐ zhū jùn cù fāng rì xī yòng yú xī guī cháng píng, zhì shì, jǐng yǔn yǒu qǐng, gù lìng cháng píng jì zhī. shí yuè, zhū lù guān jiān jiǔ zhí, shàng zhě shēng zēng qián èr, zhōng xià zēng yī, yǐ chōng xué fèi, yú bì zhuǎn yùn sī suì yòng.
崇寧二年,知漣水軍錢景允言建立學舍,請以承買醋坊錢給用。詔常平司計無害公費如所請,仍令他路准行之。初,元祐臣僚請罷榷醋,戶部謂本無禁文。後翟思請以諸郡醋坊日息用余悉歸常平,至是,景允有請,故令常平計之。十月,諸路官監酒直,上者升增錢二,中下增一,以充學費,余裨轉運司歲用。
dà guān sì nián, yǐ liǎng zhè zhuǎn yùn sī zhī qǐng, guān jiān yù zāo qián bié lì é bǐ jiào. yòu zhào:" zhū jùn què jiǔ zhī chí, rù chū jiǔ mǐ, bìng bié qiǎn cāng guān. mài cù wú dé yuè jùn chéng wǔ lǐ wài, fán xiàn zhèn cūn bìng jìn, qí xī xī guī zhuǎn yùn sī, jiù shǔ cháng píng zhě rú gù.
大觀四年,以兩浙轉運司之請,官監鬻糟錢別立額比較。又詔:"諸郡榷酒之池,入出酒米,並別遣倉官。賣醋毋得越郡城五里外,凡縣、鎮、村並禁,其息悉歸轉運司,舊屬常平者如故。
zhèng hé èr nián, huái nán fā yùn fù shǐ dǒng zhèng fēng yán:" háng zhōu dōu jiǔ wù jiǎ yú zhū lù, zhì píng qián suì kè sān shí wàn mín, jīn bù guò èr shí wàn. qǐng lìng fēn wù wèi sān, gèng zhì bǐ jiào wù èr, wú zēng guān lì bīng jiàng, réng qǐng běn lù zhū jùn bìng zēng wù bǐ jiào." cóng zhī. sì nián, liǎng zhè zhuǎn yùn sī yì qǐng zhì wù bǐ jiào, dìng kè é niàng jiǔ shōu xī, yǐ zēng kuī wèi shǎng fá. zhào:" jiǔ wù guān èr yuán zhě fēn liǎng wù, sān yuán zhě fù zēng qí yī, yuán suī duō wú dé guò sì wù. nèi yǒu guān suī duō ér kè xī bù guǎng zhě, tīng rú jiù." shì suì, yǐ hú nán lù zhū wù zāo jiào qián fēn rù tí jǔ sī, lìng jīn zēng qián sān, wèi zhí dá liáng gāng shuǐ gōng zhī fèi. lì jiǔ jiàng què tīng xuǎn shì qīng wù xiāng jūn zhī fǎ. qīng wù zhě, běn zhōu xuǎn cì gōng tà qū cuàn zhēng zhī yì, què zé mù rén yǐ chōng.
政和二年,淮南發運副使董正封言:"杭州都酒務甲於諸路,治平前歲課三十萬緡,今不過二十萬。請令分務為三,更置比較務二,毋增官吏兵匠,仍請本路諸郡並增務比較。"從之。四年,兩浙轉運司亦請置務比較,定課額釀酒收息,以增虧為賞罰。詔:"酒務官二員者分兩務,三員者復增其一,員雖多毋得過四務。內有官雖多而課息不廣者,聽如舊。"是歲,以湖南路諸務糟酵錢分入提舉司,令斤增錢三,為直達糧綱水工之費。立酒匠闕聽選試清務廂軍之法。清務者,本州選刺供踏曲爨蒸之役,闕則募人以充。
xuān hé èr nián, gōng shǐ kù jiǎ yòng mǐ qū jí yīn hào guān kè zhě, yǐ zuò zāng zuì zhī, jiān guān yí tì. sān nián, fā yùn shǐ chén gòu zòu:" jiāng huái děng lù guān jiān jiǔ zhí, shàng zhě shēng quán zēng qián wǔ, cì zēng sān, wèi jiāng zhè xīn fù zhōu xiàn zhī yòng." qí hòu shàng shū shěng qǐng lìng tā lù xī xíng zhī. zhào rú qí qǐng, suǒ shōu lǜ shí zhī sān yǐ gěi cáo jì, yú shū dà guān kù. wǔ nián, bà kuí lù què gū, wèi jǐ fù jiù, yǐ zhuǎn yùn sī yán xīn biān chéng zhài jiè yǐ gōng yì gù yě. liù nián, zài rèn guān yǐ fèng jiǔ yì mài fāng hù zhuǎn yù zhě, lùn yǐ wéi zhì lǜ. xiān shì, zhèng hé mò, cháng zhào wú de lìng rén zhì sì yǐ yù, jīn bìng jìn zhī. zhū lù zēng jiǔ qián, rú yuán fēng fǎ, xī chōng shàng gòng, wèi hù bù yòng, wú rù zhuǎn yùn sī. qī nián, zhū lù yù cù xī, lǜ shí wǔ wèi gōng shǐ, yú rú chāo páng fǎ, lìng tí xíng sī jì jù chǔ bèi zhī shù, wú dé yí yòng. jìng kāng yuán nián, liǎng zhè lù jiǔ jià lǚ zēng, jiào xī fēng jǐ bèi, ér suì rěn mǐ qū zhí jiàn, mín guī lì, qīng mào fǎ, suì lìng bà suǒ zēng jià.
宣和二年,公使庫假用米曲及因耗官課者,以坐贓罪之,監官移替。三年,發運使陳遘奏:"江、淮等路官監酒直,上者升權增錢五,次增三,為江、浙新復州縣之用。"其後尚書省請令他路悉行之。詔如其請,所收率十之三以給漕計,余輸大觀庫。五年,罷夔路榷酤,未幾復舊,以轉運司言新邊城砦藉以供億故也。六年,在任官以奉酒抑賣坊戶轉鬻者,論以違制律。先是,政和末,嘗詔毋得令人置肆以鬻,今並禁之。諸路增酒錢,如元豐法,悉充上供,為戶部用,毋入轉運司。七年,諸路鬻醋息,率十五為公使,余如鈔旁法,令提刑司季具儲備之數,毋得移用。靖康元年,兩浙路酒價屢增,較熙、豐幾倍,而歲稔米曲直賤,民規利,輕冒法,遂令罷所增價。
dù jiāng hòu, qū yú yǎng bīng, suí shí zēng kè, míng mù zá chū, huò zhǔ yú tí xíng, huò lǐng yú cáo sī, huò fēn lì yú jīng zǒng zhì sī, wéi kǒng jūn zī yǒu suǒ wèi yù. jiàn yán sān nián, zǒng lǐng sì chuān cái fù zhào kāi suì dà biàn jiǔ fǎ: zì chéng dū shǐ, xiān bà gōng tǎng shí gōng gěi jiǔ, jí jiù pū mǎi fāng chǎng suǒ zhì gé niàng, shè guān zhǔ zhī, mín yǐ mǐ rù guān zì niàng, hú shū qián sān shí, tóu zi qián èr shí èr. míng nián, biàn xià qí fǎ yú sì lù, suì dì zēng zhì liù bǎi jiǔ shí yú wàn mín, fán guān cáo sì bǎi suǒ, sī diàn bù yù yān, yú shì dōng nán zhī jiǔ é yì rì zēng yǐ. sì nián, yǐ mǐ qū jià gāo, zhào shàng děng shēng zēng èr shí wén, shàng děng shēng zēng shí bā wén, qí mǐ qū jià píng yī jiù.
渡江後,屈於養兵,隨時增課,名目雜出,或主於提刑,或領於漕司,或分隸於經、總制司,惟恐軍資有所未裕。建炎三年,總領四川財賦趙開遂大變酒法:自成都始,先罷公帑實供給酒,即舊撲買坊場所置隔釀,設官主之,民以米入官自釀,斛輸錢三十,頭子錢二十二。明年,遍下其法於四路,歲遞增至六百九十餘萬緡,凡官槽四百所,私店不預焉,於是東南之酒額亦日增矣。四年,以米曲價高,詔上等升增二十文,上等升增十八文,俟米曲價平依舊。
shào xìng yuán nián, liǎng zhè jiǔ fāng yú mǎi pū shàng tiān jìng lì qián wǔ fēn, jì shū sòng hù bù. yòu zēng zhū jiǔ qián shàng shēng èr shí wén, xià shí wén. qí zhū zhōu jūn mài jiǔ kuī zhé, suí yí zēng jià, yī fēn zhōu yòng, yī fēn cáo jì, yī fēn lì jīng zhì sī. xiān shì, jiǔ yǒu dìng jià, měi zēng xū shàng qǐng. shì hòu, jùn xiàn shǐ zì zēng, ér jià bù yī yǐ. wǔ nián, lìng zhū zhōu jiǔ bù yǐ shàng xià, shēng zēng wǔ wén, lì zhì zǒng sī. liù nián, yǐ shào xìng èr nián yǐ hòu sān nián zhōng yī nián zhōng shù lì é, qí zēng xiàn gěi jùn xiàn yòng. bà sì chuān zhōu jūn xiàn zhèn jiǔ guān bǎi qī yuán, qí jiǔ xī wēi chù bìng bà zhī.
紹興元年,兩浙酒坊於買撲上添淨利錢五分,季輸送戶部。又增諸酒錢上升二十文,下十文。其諸州軍賣酒虧折,隨宜增價,一分州用,一分漕計,一分隸經制司。先是,酒有定價,每增須上請。是後,郡縣始自增,而價不一矣。五年,令諸州酒不以上下,升增五文,隸制總司。六年,以紹興二年以後三年中一年中數立額,其增羨給郡縣用。罷四川州、軍、縣、鎮酒官百七員,其酒息微處並罷之。
qī nián, yǐ hù bù shàng shū zhāng yì děng yán, xíng zài zhì shàn jūn jiǔ kù. sì chuān zhì zhì shǐ hú shì jiāng jí chéng dū tóng chuān zī pǔ guǎng ān lì qīng jiǔ wù, xǔ mín mǎi pū, suì wèi qián sì wàn bā qiān yú mín. zì zhào kāi xíng gé cáo fǎ, zēng zhì shí sì wàn liù qiān yú mín, shào xìng yuán nián. jí shì jiāng gǎi guān jiān, suǒ rù yòu bèi, zì hòu lèi zēng zhì wǔ shí sì wàn bā qiān yú mín, shào xìng èr shí wǔ nián. ér wài yì jí mín hù fāng chǎng yòu wèi sān shí jiǔ wàn mín. chún xī èr nián. rán gé cáo zhī fǎ shǐ xíng, tīng jiù wù fēn cáo yùn mài, guān jì suǒ rù zhī mǐ ér shōu qí kè, ruò wèi bìng yě. xíng zhī jì jiǔ, yùn mài kuī qiàn, zé zé rù mǐ zhī jiā rèn shū, bù fù hé qí mǐ ér dì qǔ qí qián, mín shǐ bìng yǐ.
七年,以戶部尚書章誼等言,行在置贍軍酒庫。四川制置使胡世將即成都、潼川、資、普、廣安立清酒務,許民買撲,歲為錢四萬八千餘緡。自趙開行隔槽法,增至十四萬六千餘緡,(紹興元年。)及世將改官監,所入又倍,自後累增至五十四萬八千餘緡,(紹興二十五年。)而外邑及民戶坊場又為三十九萬緡。(淳熙二年。)然隔槽之法始行,聽就務分槽醞賣,官計所入之米而收其課,若未病也。行之既久,醞賣虧欠,則責入米之家認輸,不覆核其米而第取其錢,民始病矣。
shí nián, bà cuò zhì shàn jūn jiǔ kù suǒ, guān lì xī guī hù bù, yǐ zuǒ cáo láng zhōng jiān lǐng, yǐ diǎn jiǎn shàn jūn jiǔ kù wèi míng, yǔ běn lù cáo chén gòng qí shì. shí wǔ nián, chí kuí lù jiǔ jìn. yǐ nán běi shí yī kù bìng chōng shàn jūn jī shǎng jiǔ kù, lì zuǒ yòu sī. shí qī nián, shěng sì chuān qīng jiǔ wù jiān guān, chéng dū fǔ èr yuán, xìng yuán suì níng fǔ hàn mián qióng shǔ péng jiǎn guǒ zhōu fù shùn jiān bìng hàn zhōu mián zhōu xiàn gè yī yuán.
十年,罷措置贍軍酒庫所,官吏悉歸戶部,以左曹郎中兼領,以點檢贍軍酒庫為名,與本路漕臣共其事。十五年,弛夔路酒禁。以南北十一庫並充贍軍激賞酒庫,隸左右司。十七年,省四川清酒務監官,成都府二員,興元遂寧府、漢、綿、邛、蜀、彭、簡、果州、富順監並漢州綿州、縣各一員。
èr shí yī nián, zhào zhū jūn mǎi pū jiǔ fāng jiān guān shǎng gé yī jiù. sì wàn sān wàn guàn yǐ shàng chǎng wù: zēng jí yī bèi, jiǎn yī nián mó kān, èr bèi jiǎn èr nián mó kān, sān bèi jiǎn sān nián mó kān, sì bèi jiǎn sì nián mó kān. èr wàn yī wàn guàn yǐ shàng chǎng wù: zēng jí yī bèi, jiǎn sān jì mó kān, èr bèi jiǎn yī nián mó kān, sān bèi jiǎn sān nián mó kān, qī qiān guàn yǐ shàng chǎng wù: zēng jí yī bèi, jīn sān jì míng cì, èr bèi jiǎn yī nián mó kān, sān bèi jiǎn yī nián bàn mó kān, sì bèi jiǎn èr nián mó kān. qī qiān guàn yǐ xià chǎng wù: zēng jí yī wàn guàn jiǎn yī nián mó kān, èr wàn guàn jiǎn èr nián mó kān, sān wàn guàn jiǎn sān nián mó kān, sì wàn guàn jiǎn sì nián mó kān. èr shí wǔ nián, bà zhū lù cáo sī jì zào jiǔ. èr shí qī nián, yǐ gé cáo jiǔ rǎo mín, xǔ mǎi pū yǐ biàn mín. bà guān jiān, hòu fù zhì zhī.
二十一年,詔諸軍買撲酒坊監官賞格依舊。(四萬、三萬貫已上場務:增及一倍,減一年磨勘,二倍減二年磨勘,三倍減三年磨勘,四倍減四年磨勘。二萬、一萬貫已上場務:增及一倍,減三季磨勘,二倍減一年磨勘,三倍減三年磨勘,七千貫以上場務:增及一倍,斤三季名次,二倍減一年磨勘,三倍減一年半磨勘,四倍減二年磨勘。七千貫以下場務:增及一萬貫減一年磨勘,二萬貫減二年磨勘,三萬貫減三年磨勘,四萬貫減四年磨勘。)二十五年,罷諸路漕司寄造酒。二十七年,以隔槽酒擾民,許買撲以便民。罷官監,後複製之。
sān shí nián, yǐ diǎn jiǎn cuò zhì shàn jūn jiǔ kù gǎi lì hù bù. jì ér hù bù shì láng shào dà shòu děng yán:" suì jì lài jīng zǒng zhì, kē míng zhì duō, jīn zhū lù suì kuī èr bǎi wàn, jiē yuán zhū zhōu gōng shǐ kù guǎng zào, bié zhì diàn gū mài, yǐ zhì jiǔ wù lì jiē bài huài." zhào bà zhū zhōu bié zhì jiǔ kù, rú jūn liáng jiǔ kù fáng yuè kù yuè zhuāng kù zhī lèi, bìng shěng wù jì zào jiǔ jí shuài sī jī mǎi jiǔ kù. fán wèi fēn lì jīng zǒng zhì qián chù, bìng lì é fēn lì, bǔ chèn kuī é. sān shí yī nián, diàn shuài zhào mì yǐ zhū jūn jiǔ fāng liù shí liù guī zhī hù bù, jiàn jiǔ nián. tóng ān jùn wáng yáng cún zhōng bà diàn shuài, fù yǐ sī pū jiǔ fāng jiǔ shàng zhī suì tōng shōu xī liù shí wàn mín yǒu qí, yǐ shí fēn wèi lǜ, qī fēn shū sòng xíng zài, sān fēn gěi cáo jì. gài zì jūn xìng yǐ lái, zhū shuài shàn què gū zhī lì, yóu shì, xiàn guān shǐ dé zī zhī yǐ zuǒ jīng fèi yān.
三十年,以點檢措置贍軍酒庫改隸戶部。既而戶部侍郎邵大受等言:"歲計賴經、總制,窠名至多,今諸路歲虧二百萬,皆緣諸州公使庫廣造,別置店酤賣,以致酒務例皆敗壞。"詔罷諸州別置酒庫,如軍糧酒庫、防月庫、月樁庫之類,並省務寄造酒及帥司激買酒庫。凡未分隸經、總制錢處,並立額分隸,補趁虧額。三十一年,殿帥趙密以諸軍酒坊六十六歸之戶部,(見九年。)同安郡王楊存中罷殿帥,復以私撲酒坊九上之;歲通收息六十萬緡有奇,以十分為率,七分輸送行在,三分給漕計。蓋自軍興以來,諸帥擅榷酤之利,由是,縣官始得資之以佐經費焉。
xiào zōng qián dào yuán nián, yǐ zhè dōng xī kào shǎng kù liù shí sì lì sān yá, shū kè yú zuǒ cáng nán kù, yú qián chōng suí nián shàn jūn jí zào jūn qì. èr nián, zhào:" lín ān fǔ ān fǔ sī jiǔ kù xī guī shàn jūn bìng shàn jūn zhū kù jí lín ān fǔ ān fǔ sī jiǔ wù, lìng hù bù qǔ sān nián suǒ shōu yī nián zhōng shù lì é." rì shòu qián wàn mín, suì shōu běn qián yī bǎi sì shí wàn, xī qián yī bǎi liù shí wàn, qū qián èr wàn, xiàn yú xiàn yǐ nèi cáng zhě yòu èr shí wàn, qí hòu zēng wèi wǔ shí wàn. sì nián, lì chǎng wù guān shǎng gé. qī nián, yǐ huái xī zǒng lǐng zhōu bì yán, zǒng suǒ kù sì, ān fǔ sī kù wǔ, dōu tǒng sī kù shí bā, mǎ jūn sī kù yī, zēng zhì xíng gōng kù yī, gòng wèi kù èr shí jiǔ, yǐ sān nián zuì gāo nián wèi é qí xíng gōng xīn kù xī qián, chú fēn rèn zhū chù qián jí mí fèi, yǐ jìng xī sān fēn wèi lǜ, yī fēn shū yù qián jiǔ kù yǐ tí lǐng jiàn kāng fǔ hù bù shàn jūn jiǔ kù wèi míng, suì zhù yìn jí gǎi kù míng. bā nián, zhī cháng dé fǔ liú bāng hàn yán:" jiāng běi zhī mín kùn yú jiǔ fāng, zhì pín fá jiā, bù juān wàn qián zé bù néng jǔ yī jí xiōng zhī lǐ." nǎi jiǎn qián dào chóng xiū chì lìng, shēn yán yì mǎi zhī jìn. chún xī sān nián zhào:" sì chuān jiǔ kè zhé gū kùn bì, kě jiǎn é qián sì shí qī wàn sān qiān wǔ bǎi yú mín, lìng lǐ bù gěi jiàng dù dié liù bǎi liù shí yī dào, bǔ hái jīn suì jiǎn shù, míng nián yú sì chuān hé gěi hú guǎng zǒng suǒ qián bǔ zhī."
孝宗乾道元年,以浙東、西犒賞庫六十四隸三衙,輸課於左藏南庫,余錢充隨年贍軍及造軍器。二年,詔:"臨安府安撫司酒庫悉歸贍軍;並贍軍諸庫及臨安府安撫司酒務,令戶部取三年所收一年中數立額。"日售錢萬緡,歲收本錢一百四十萬,息錢一百六十萬,麴錢二萬,羨餘獻以內藏者又二十萬,其後增為五十萬。四年,立場務官賞格。七年,以淮西總領周閟言,總所庫四,安撫司庫五,都統司庫十八,馬軍司庫一,增置行宮庫一,共為庫二十九,以三年最高年為額;其行宮新庫息錢,除分認諸處錢及縻費,以淨息三分為率,一分輸御前酒庫;以提領建康府戶部贍軍酒庫為名,遂鑄印及改庫名。八年,知常德府劉邦翰言:"江北之民困於酒坊,至貧乏家,不捐萬錢則不能舉一吉凶之禮。"乃檢《乾道重修敕令》,申嚴抑買之禁。淳熙三年詔:"四川酒課折估困弊,可減額錢四十七萬三千五百餘緡,令禮部給降度牒六百六十一道,補還今歲減數,明年於四川合給湖廣總所錢補之。"
níng zōng kāi xǐ yuán nián, zhī lín ān fǔ jiān diǎn jiǎn shàn jūn jī shǎng kù zhào shàn fáng zhuǎn yùn pàn guān tí lǐng hù bù kào shǎng jiǔ kù zhān huī zhī yán, guān lì rǒng fèi, qǐng zhū sī guān shǔ jiān guǎn. míng nián, yòu yǐ dōu shěng yán kè é shī xiàn, yī jiù pì zhì.
寧宗開禧元年,知臨安府兼點檢贍軍激賞庫趙善防、轉運判官提領戶部犒賞酒庫詹徽之言,官吏冗費,請諸司官屬兼管。明年,又以都省言課額失陷,依舊辟置。
chū, zhào kāi zhī lì gé niàng fǎ yě, gài yǐ shū yī shí zhī jí, qí hòu xíng zhī zhū jùn, guó jiā shàn bīng, jùn xiàn jīng fèi, lǜ qǔ gěi yú cǐ. gù suī bà xíng zēng jiǎn, bù yī ér zú, ér qí fǎ zú bù kě fèi yún.
初,趙開之立隔釀法也,蓋以紓一時之急,其後行之諸郡,國家贍兵,郡縣經費,率取給於此。故雖罷行、增減,不一而足,而其法卒不可廢雲。
kēng yě fán jīn yín tóng tiě qiān xī jiān yě chǎng wù èr bǎi yǒu yī: jīn chǎn shāng ráo shè fǔ sì zhōu, nán ān jūn. yín chǎn fèng jiàn guì yáng sān zhōu, yǒu sān jiān ráo xìn qián yuè qú chù dào fú tīng zhāng nán jiàn sháo guǎng yīng lián ēn chūn shí qī zhōu, jiàn chāng shào wǔ nán ān sān jūn, yǒu wǔ shí yī chǎng qín lǒng xìng yuán sān zhōu, yǒu sān wù. tóng chǎn ráo chù jiàn yīng xìn tīng zhāng nán jiàn bā zhōu, nán ān shào wǔ èr jūn, yǒu sān shí wǔ chǎng zǐ zhōu yǒu yī wù. tiě chǎn xú yǎn xiāng sān zhōu, yǒu sì jiān hé nán fèng xiáng tóng guó yí qí huáng yuán yīng jiǔ zhōu, xìng guó jūn, yǒu shí èr yě jìn cí fèng lǐ dào qú hé méi shǎn yào fāng qián tīng jí shí sì zhōu, yǒu èr shí wù xìn è lián jiàn nán jiàn wǔ zhōu, shào wǔ jūn, yǒu èr shí wǔ chǎng. qiān chǎn yuè jiàn lián yīng chūn sháo qú tīng zhāng nán jiàn shí zhōu, nán ān shào wǔ èr jūn, yǒu sān shí liù chǎng wù. xī chǎn hé nán nán kāng qián dào hè cháo xún qī zhōu, nán ān jūn, yǒu jiǔ chǎng. shuǐ yín chǎn qín jiē shāng fèng sì zhōu, yǒu sì chǎng. zhū shā chǎn shāng yí èr zhōu, fù shùn jiān, yǒu sān chǎng.
坑冶 凡金、銀、銅、鐵、鉛、錫監冶場務二百有一:金產商、饒、歙、撫四州,南安軍。銀產鳳、建、桂陽三州,有三監;饒、信、虔、越、衢、處、道、福、汀、漳、南劍、韶、廣、英、連、恩、春十七州,建昌、邵武、南安三軍,有五十一場;秦、隴、興元三州,有三務。銅產饒、處、建、英、信、汀、漳、南劍八州,南安、邵武二軍,有三十五場;梓州有一務。鐵產徐、兗、相三州,有四監;河南、鳳翔、同、虢、儀、蘄、黃、袁、英九州,興國軍,有十二冶;晉、磁、鳳、澧、道、渠、合、梅、陝、耀、坊、虔、汀、吉十四州,有二十務;信、鄂、連、建、南劍五州,邵武軍,有二十五場。鉛產越、建、連、英、春、韶、衢、汀、漳、南劍十州,南安、邵武二軍,有三十六場、務。錫產河南、南康、虔、道、賀、潮、循七州,南安軍,有九場。水銀產秦、階、商、鳳四州,有四場。硃砂產商、宜二州,富順監,有三場。
kāi bǎo sān nián, zhào yuē:" gǔ zhě bù guì nán dé zhī huò, hòu dài fù jí shān zé, shàng jiā qīn xuē, xià yì diāo bì. měi niàn zī shì, shēn jiù yú huái, wèi néng juān jīn yú shān, qǐ rěn duó rén zhī lì. zì jīn guì yáng jiān suì shū kè yín, yí jiǎn sān fēn zhī yī." mín zhù tóng wèi fó xiàng fú tú jí rén wù zhī wú yòng zhě jìn zhī, tóng tiě bù dé lán chū fān jiè jí huà wài.
開寶三年,詔曰:"古者不貴難得之貨,後代賦及山澤,上加侵削,下益雕弊。每念茲事,深疚於懷,未能捐金於山,豈忍奪人之利。自今桂陽監歲輸課銀,宜減三分之一。"民鑄銅為佛像、浮圖及人物之無用者禁之,銅鐵不得闌出蕃界及化外。
zhì dào èr nián, yǒu sī yán:" dìng zhōu zhū shān duō yín kuàng, ér fèng zhōu shān tóng kuàng fù chū, cǎi liàn dà huò, ér jiē liáng yān. qǐng zhì guān shǔ zhǎng qí shì." tài zōng yuē:" dì bù ài bǎo, dāng yǔ zhòng shù gòng zhī." bù xǔ. dōng xī chuān jiān jiǔ shāng shuì kè bàn shū yín bó wài, yǒu sī qǐng lìng èr fēn rù jīn. jǐng dé sān nián, zhào yǐ fēi tǔ chǎn bà zhī.
至道二年,有司言:"定州諸山多銀礦,而鳳州山銅礦復出,采煉大獲,而皆良焉。請置官署掌其事。"太宗曰:"地不愛寶,當與眾庶共之。"不許。東、西川監酒商稅課半輸銀帛外,有司請令二分入金。景德三年,詔以非土產罷之。
tiān shèng zhōng, dēng lái cǎi jīn, suì yì shù qiān liǎng. rén zōng mìng jiǎng quàn guān lì, zǎi xiàng wáng céng yuē:" cǎi jīn duō zé bèi běn qū mò zhě zhòng, bù yí yòu zhī." jǐng yòu zhōng, dēng lái jī, zhào chí jīn jìn, tīng mín cǎi qǔ, qí suì fēng fù gù. rán shì shí hǎi nèi chéng píng yǐ jiǔ, mín jiān xí sú rì jiàn chǐ mí, mí jīn yǐ chì fú qì zhě bù kě shèng shù, zhòng jìn mò néng zhǐ yān. jǐng yòu qìng lì zhōng, lǚ xià zhào shēn chì zhī, yǔ zài yú fú zhì. dà shuài shān zé zhī lì yǒu xiàn, huò bào fā zhé jié, huò cǎi qǔ suì jiǔ, suǒ de bù cháng qí fèi, ér suì kè bù zú, yǒu sī bì zé zhǔ zhě qǔ yíng. rén zōng yīng zōng měi jiàng shè shū, zhé wěi suǒ zài shì yě zhī bù fā zhě, huò fèi zhī, huò juān zhǔ zhě suǒ fù suì kè, lǜ yǐ wèi cháng ér yǒu sī yǒu qǐng, yì zhé cóng zhī, wú suǒ lìn. gù yě zhī xìng fèi bù cháng, ér suì kè zēng sǔn suí zhī.
天聖中,登、萊採金,歲益數千兩。仁宗命獎勸官吏,宰相王曾曰:"採金多則背本趨末者眾,不宜誘之。"景祐中,登、萊飢,詔弛金禁,聽民採取,俟歲豐復故。然是時海內承平已久,民間習俗日漸侈靡,糜金以飭服器者不可勝數,重禁莫能止焉。景祐、慶曆中,屢下詔申敕之,語在《輿服志》。大率山澤之利有限,或暴發輒竭,或採取歲久,所得不償其費,而歲課不足,有司必責主者取盈。仁宗、英宗每降赦書,輒委所在視冶之不發者,或廢之,或蠲主者所負歲課,率以為常;而有司有請,亦輒從之,無所吝。故冶之興廢不常,而歲課增損隨之。
huáng yòu zhōng, suì dé jīn wàn wǔ qiān jiǔ shí wǔ liǎng, yín èr shí yī wàn jiǔ qiān bā bǎi èr shí jiǔ liǎng, tóng wǔ bǎi yī shí wàn bā bǎi sān shí sì jīn, tiě qī bǎi èr shí sì wàn yī qiān jīn, qiān jiǔ wàn bā qiān yī bǎi wǔ shí yī jīn, xī sān shí sān wàn liù bǎi jiǔ shí wǔ jīn, shuǐ yín èr qiān èr bǎi jīn.
皇祐中,歲得金萬五千九十五兩,銀二十一萬九千八百二十九兩,銅五百一十萬八百三十四斤,鐵七百二十四萬一千斤,鉛九萬八千一百五十一斤,錫三十三萬六百九十五斤,水銀二千二百斤。
qí hòu, yǐ shè shū cóng shì huò yǒu sī suǒ qǐng, fèi yě bǎi yú. jì ér shān zé xìng fā, zhì zhì píng zhōng, huò zēng yě huò fù gù zhě liù shí yǒu bā, ér zhū zhōu kēng yě zǒng èr bǎi qī shí yī: dēng lái shāng ráo tīng nán ēn liù zhōu, jīn zhī yě shí yī dēng guó qín fèng shāng lǒng yuè qú ráo xìn qián chēn héng zhāng tīng quán jiàn fú nán jiàn yīng sháo lián chūn èr shí sān zhōu, nán ān jiàn chāng shào wǔ sān jūn, guì yáng jiān, yín zhī yě bā shí sì ráo xìn qián jiàn zhāng tīng nán jiàn quán sháo yīng zǐ shí yī zhōu, shào wǔ jūn, tóng zhī yě sì shí liù dēng lái xú yǎn fèng xiáng shǎn yí xíng guó cí qián jí yuán xìn lǐ tīng quán jiàn nán jiàn yīng sháo qú hé zī èr shí sì zhōu, xìng guó shào wǔ èr jūn, tiě zhī yě qī shí qī yuè qú xìn tīng nán jiàn yīng sháo chūn lián jiǔ zhōu, shào wǔ jūn, qiān zhī yě sān shí shāng guó qián dào hè cháo xún qī zhōu, xī zhī yě shí liù ér shuǐ yín dān shā zhōu yě, yǔ zhì dào tiān xǐ zhī shí zé yī, jiē zhì lì zhǔ zhī. shì suì, shì huáng yòu jīn jiǎn jiǔ qiān liù bǎi wǔ shí liù, yín zēng jiǔ wàn wǔ qiān sān bǎi bā shí sì, tóng zēng yī bǎi bā shí qī wàn, tiě xī chǎng bǎi yú wàn, qiān zēng èr bǎi wàn, yòu dé dān shā èr qiān bā bǎi yú jīn, dú shuǐ yín wú zēng sǔn yān.
其後,以赦書從事或有司所請,廢冶百餘。既而山澤興發,至治平中,或增冶或復故者六十有八,而諸州坑冶總二百七十一:登、萊、商、饒、汀、南恩六州,金之冶十一;登、虢、秦、鳳、商、隴、越、衢、饒、信、虔、郴、衡、漳、汀、泉、建、福、南劍、英、韶、連、春二十三州,南安、建昌、邵武三軍,桂陽監,銀之冶八十四;饒、信、虔、建、漳、汀、南劍、泉、韶、英、梓十一州,邵武軍,銅之冶四十六;登、萊、徐、兗、鳳、翔、陝、儀、邢、虢、磁、虔、吉、袁、信、澧、汀、泉、建、南劍、英、韶、渠、合、資二十四州,興國、邵武二軍,鐵之冶七十七;越、衢、信、汀、南劍、英、韶、春、連九州,邵武軍,鉛之冶三十;商、虢、虔、道、賀、潮、循七州,錫之冶十六;而水銀、丹砂州冶,與至道、天禧之時則一,皆置吏主之。是歲,視皇祐金減九千六百五十六,銀增九萬五千三百八十四,銅增一百八十七萬,鐵、錫場百餘萬,鉛增二百萬,又得丹砂二千八百餘斤,獨水銀無增損焉。
xī níng yuán nián, zhào:" tiān shàng bǎo huò kēng yě, bù fā ér fù suì kè zhě juān zhī." bā nián, lìng jìn kēng yě fāng guō xiāng cūn bìng táo cǎi pēng liàn, rén bìng xiāng wèi bǎo bǎo nèi jí yú kēng yě yǒu fàn, zhī ér bù jiū huò tíng dào bù jué zhě, lùn rú bǎo jiǎ fǎ.
熙寧元年,詔:"天上寶貨坑冶,不發而負歲課者蠲之。"八年,令近坑冶坊郭鄉村並淘采烹煉,人並相為保;保內及於坑冶有犯,知而不糾或停盜不覺者,論如保甲法。
yuán fēng yuán nián, zhū kēng yě jīn zǒng shōu wàn qī bǎi yī shí liǎng, yín èr shí yī wàn wǔ qiān sān bǎi bā shí wǔ liǎng, tóng qiān sì bǎi liù shí wàn wǔ qiān jiǔ bǎi liù shí jiǔ jīn, tiě wǔ bǎi wǔ shí wàn yī qiān jiǔ shí qī jīn, qiān jiǔ bǎi shí jiǔ wàn qī qiān sān bǎi sān shí wǔ jīn, xī èr bǎi sān shí èr wàn yī qiān bā bǎi jiǔ shí bā jīn, shuǐ yín sān qiān sān bǎi wǔ shí liù jīn, zhū shā sān qiān liù bǎi sì shí liù jīn shí sì liǎng yǒu qí.
元豐元年,諸坑冶金總收萬七百一十兩,銀二十一萬五千三百八十五兩,銅千四百六十萬五千九百六十九斤,鐵五百五十萬一千九十七斤,鉛九百十九萬七千三百三十五斤,錫二百三十二萬一千八百九十八斤,水銀三千三百五十六斤,硃砂三千六百四十六斤十四兩有奇。
xiān shì, xī níng qī nián, guǎng xī jīng lüè sī yán:" yōng zhōu yòu jiāng tián nǎi dòng chǎn jīn, qǐng yǐ dèng pì jiàn jīn chǎng." hòu wǔ nián, fán dé jīn wèi qián èr shí wǔ wàn mín, pì qiān guān zhě zài yān. yuán fēng sì nián, shǐ yǐ suǒ chǎn báo bà gòng, ér qián jí zhōu jiè qiān xī jìn zhī. qī nián, hù bù shàng shū wáng cún děng qǐng fù kāi tóng jìn, gè zhǎn mó kān nián yǒu chà. shì suì, kēng yě fán yī bǎi sān shí liù suǒ, lǐng yú yú bù.
先是,熙寧七年,廣西經略司言:"邕州右江填乃洞產金,請以鄧辟鑒金場。"後五年,凡得金為錢二十五萬緡,辟遷官者再焉。元豐四年,始以所產薄罷貢,而虔、吉州界鉛悉禁之。七年,戶部尚書王存等請復開銅禁,各展磨勘年有差。是歲,坑冶凡一百三十六所,領於虞部。
shào shèng yuán nián, hù bù shàng shū cài jīng zòu:" cén shuǐ chǎng tóng é jìn kuī, ér shāng guó jiān miáo mài duō, shǎn mín bù xí pēng cǎi, jiǔ fèi bù fā. qǐng mù nán fāng shàn gōng yì shǎn xī jīng huà, zé dì xìng yě." yú shì yǐ xǔ tiān qǐ tóng guǎn gàn shǎn xī kēng yě shì. yuán fú sān nián, tiān qǐ bà lǐng kēng yě, yǐ qí shì guī zhī tí xíng sī. chū, xīn jiù kēng yě hé wèi yī sī, ér cáo sī jiān lǐng. tiān qǐ wèi tóng guǎn gàn, yù zhuān qí shì, lǜ yǒu suǒ qiān zhì, nǎi qǐng chuān shǎn jīng xī lù kēng yě zì wèi yī sī, xǔ jiǎn shù zhōu xiàn, cì jǔ guān lì, ér cáo sī bù fù jiān kēng yě. zhì shì, zhōng shū zòu tiān qǐ suǒ lǐng, shǒu mò liù suì, zǒng xīn jiù tóng zhǐ shōu èr bǎi liù wàn yú jīn, ér bīng jiàng děng fèi fán duō, gù bà zhī.
紹聖元年,戶部尚書蔡京奏:"岑水場銅額浸虧,而商、虢間苗脈多,陝民不習烹采,久廢不發。請募南方善工詣陝西經畫,擇地興冶。"於是以許天啟同管幹陝西坑冶事。元符三年,天啟罷領坑冶,以其事歸之提刑司。初,新舊坑冶合為一司,而漕司兼領。天啟為同管幹,欲專其事,慮有所牽制,乃請川、陝、京西路坑冶自為一司,許檢束州縣,刺舉官吏,而漕司不復兼坑冶。至是,中書奏天啟所領,首末六歲,總新舊銅止收二百六萬餘斤,而兵匠等費繁多,故罷之。
chóng níng yuán nián, tí jǔ jiāng huái děng lù tóng shì yóu jīng yán:" xìn zhōu dǎn tóng gǔ kēng èr: yī wèi dǎn shuǐ jìn tóng, gōng shǎo lì duō, qí shuǐ yǒu xiàn yī wèi dǎn tǔ jiān tóng, wú qióng ér wèi lì guǎ. jì zhì zhī chū, yí zēng běn sǔn xī, jìn tóng jīn yǐ qián wǔ shí wèi běn, jiān tóng yǐ bā shí." zhào yòng qí yán. zhū lù kēng yě, zì chuān shǎn jīng xī zhī wài, bìng lìng cháng píng sī tóng guǎn gàn. suǒ shōu xī báo ér fán guān jiān zhě, rú yuán fú shào shèng chì lì é, xǔ mín fēng zhuàng chéng mǎi. sì nián, hú běi wàng xī jīn chǎng, yǐ suì shōu jīn qiān liǎng, nǎi zhì jiān guān. guǎng dōng cáo chén wáng jué zì yán cháng lǐng cháng píng, jiǎng qiú shān zé zhī lì, cén shuǐ yī chǎng qù nián shōu tóng, bǐ zū é zēng sān wàn jiǔ qiān yī bǎi jīn, jiào zhī cháng nián yì zēng liù shí liù wàn yī qiān jīn. suì zēng qí zhì. shì suì, shān zé kēng yě míng shù, lìng jiān sī zhì jí, fēi suǒ dāng shōu zhě bié jí zhī, ruò chí xìng fèi zhì yí bìng, yì lìng jù zhù, shàng yú yú bù.
崇寧元年,提舉江、淮等路銅事游經言:"信州膽銅古坑二:一為膽水浸銅,工少利多,其水有限;一為膽土煎銅,無窮而為利寡。計置之初,宜增本損息,浸銅斤以錢五十為本,煎銅以八十。"詔用其言。諸路坑冶,自川、陝、京西之外,並令常平司同管幹。所收息薄而煩官監者,如元符、紹聖敕立額,許民封狀承買。四年,湖北旺溪金場,以歲收金千兩,乃置監官。廣東漕臣王覺自言嘗領常平,講求山澤之利,岑水一場去年收銅,比租額增三萬九千一百斤,較之常年亦增六十六萬一千斤。遂增其秩。是歲,山澤坑冶名數,令監司置籍,非所當收者別籍之,若弛興、廢置、移並,亦令具注,上於虞部。
dà guān èr nián, zhào:" jīn yín kēng fā, suī gào yán ér fāng jiǎn shì, sī kāi táo qǔ zhě yǐ dào lùn. kēng yě jiù bù lì zhī xiàn xiàn chéng zhě, bìng lìng jiān jiān, shǎng fá jiǎn zhèng guān yī děng." yǒu yě dì, zhī xiàn yuè yī xíng diǎn yuè. yán zhě lùn qí zhí zài xuān dǎo dé zé, píng zhēng fù yù sòng, bù yí wèi kè lì zǒu shān gǔ jiān, suì yǐ zhī. bā yuè, tí jǔ shǎn xī kēng yě sī gǎi bìng rù zhuǎn yùn sī.
大觀二年,詔:"金銀坑發,雖告言而方檢視,私開淘取者以盜論。坑冶舊不隸知縣、縣丞者,並令兼監,賞罰減正官一等。"有冶地,知縣月一行點閱。言者論其職在宣導德澤,平征賦獄訟,不宜為課利走山谷間,遂已之。八月,提舉陝西坑冶司改併入轉運司。
zhèng hé yuán nián, zhāng shāng yīng yán:" hú běi chǎn jīn, fēi zhǐ chén yuán jìng xī dòng, qí xiá zhōu yí líng yí jùn xiàn, jīng nán fǔ zhī jiāng jiāng líng xiàn chì hú chéng zhì dǐng zhōu, jiē shāng rén táo cǎi zhī dì. cáo sī jì fá běn qián, tí jǔ sī mǎi zhǐ qiān liǎng, qiě wú zhuān sī dìng é. qǐng zhì zhuān qiè tí jǔ mǎi jīn sī, yǒu jīn miáo wú guān jiān zhě, xǔ qiǎn bù nèi zhōu xiàn guān jí shǐ chén zhǎng gàn." zhào tí jǔ guān cuò huà yǐ wén, réng yú jīng nán zhì sī. guǎng dōng cáo sī fù zòu:" duān zhōu gāo míng huì zhōu xìn shàng lì xī chǎng jiē yí tíng bì sháo zhōu cáo dòng chǎng yīng zhōu yín gāng chǎng jiē bìng rù yīng zhī qīng xī chǎng, wéi huáng kēng chǎng yù quán cún, qí suì zhōng huì suǒ rù bié zòu huì zhōu yáng méi dōng kēng kāng zhōu yún liè cháo zhōu fēng zhèng lián zhōu yuán yú tóng kēng huáng tián bái bǎo guǎng zhōu dà lì yí lù sháo zhōu wǔ zhù cén shuǐ tóng gāng xún zhōu dà zuǒ luó yì yīng zhōu zhōng tóng fán shí liù chǎng, qǐng bìng rú jiù xún zhī yè míng yīng zhī zhú xī sháo zhī sī xī lián zhī tóng ān qǐng gèng qiǎn shè guān." cóng zhī.
政和元年,張商英言:"湖北產金,非止辰、沅、靖溪峒,其峽州夷陵、宜郡縣,荊南府枝江、江陵縣赤湖城至鼎州,皆商人淘采之地。漕司既乏本錢,提舉司買止千兩,且無專司定額。請置專切提舉買金司,有金苗無官監者,許遣部內州縣官及使臣掌干。"詔提舉官措畫以聞,仍於荊南置司。廣東漕司復奏:"端州高明、惠州信上立溪場皆宜停閉;韶州曹峒場、英州銀岡場皆併入英之清溪場,惟黃坑場欲權存,俟歲終會所入別奏;惠州楊梅東坑、康州雲烈、潮州豐政、連州元魚銅坑黃田白寶、廣州大利宜祿、韶州伍注岑水銅岡、循州大佐羅翊、英州鍾銅凡十六場,請並如舊;循之夜明、英之竹溪、韶之思溪、連之同安請更遣攝官。"從之。
sān nián, shàng shū shěng yán:" shǎn xī lù kēng yě yǐ qiǎn guān lì tí xiá cuò zhì, chuān lù jīn yín kēng zhì xìng fèi, lǜ shī lì yuán." zhào:" lìng shǎn xī cuò zhì guān jiān xíng chuān lù shì. kēng yě suǒ shōu jīn yín tóng qiān xī tiě shuǐ yín zhū shā wù shù, lìng gōng bù zhì jí qiān zhù, suì bàn xiāo bǔ, shàng zhī shàng shū shěng." zì shì, hù gōng bù shàng shū shěng jiē yǒu jí gōu kǎo, rán suǒ píng wéi zhàng zhuàng, zhì yǒu yǒu é ér wú shōu, yǒu shōu ér wú é, nǎi zé zhī xiàn chéng jiān guān jí cáo bù fèng xíng zhě, ér gèng dū dì nián wéi fù zhī shù. jiǔ yuè, cuò zhì shǎn xī kēng yě jiǎng yí zòu: běn lù kēng yě shōu jīn qiān liù bǎi liǎng, tā wù yǒu chà. zhào shū dà guān xī kù, yí zēng zhì, guān shǔ gè jiǎn mó kān nián. sì nián, lìng jiān sī qiǎn guān tóng zhū xiàn chéng biàn shì kēng yě zhī lì, wèi tú jí qiān zhù, jiān sī fù shí bǎo zòu, yì qiǎn guān zài fù, zhuó zhòng qīng jiā shǎng, yì tóng tuō lòu zhě zuì zhī. liù nián, chuān shǎn lù gè zhì tí xiá cuò zhì. kēng yě guān liú qǐ jì zhì wàn yǒng zhōu chǎn jīn, yī suì shōu èr qiān sì bǎi yú liǎng, tè yǔ zēng zhì. shí èr yuè, guǎng dōng cáo sī yán:" běn lù tiě chǎng kēng yě jiǔ shí èr suǒ, suì é shōu tiě èr bǎi bā shí jiǔ wàn yú jīn, jìn tóng zhī yú wú tā yòng." zhào lìng guān xī shì yǐ guǎng jìn, réng yǐ zhū sī jí cháng píng qián gěi běn. shàng shū shěng zòu:" wǔ lù kēng yě yǐ yǒu tí xiá cuò zhì zhuān sī, jí huái nán hú běi guǎng dōng xī yì jiān sī lǐng, qí yú lù qǐng bìng lìng jiān sī lǐng zhī." yú shì jiāng dōng xī fú jiàn liǎng zhè cáo chén jiē lǐng kēng yě.
三年,尚書省言:"陝西路坑冶已遣官吏提轄措置,川路金銀坑治興廢,慮失利源。"詔:"令陝西措置官兼行川路事。坑冶所收金、銀、銅、鉛、錫、鐵、水銀、硃砂物數,令工部置籍簽注,歲半消補,上之尚書省。"自是,戶工部、尚書省皆有籍鈎考,然所憑唯帳狀,至有有額而無收,有收而無額,乃責之縣丞、監官及曹、部奉行者,而更督遞年違負之數。九月,措置陝西坑冶蔣彝奏:本路坑冶收金千六百兩,他物有差。詔輸大觀西庫,彝增秩,官屬各減磨勘年。四年,令監司遣官同諸縣丞遍視坑冶之利,為圖籍簽注,監司覆實保奏,議遣官再覆,酌重輕加賞,異同、脫漏者罪之。六年,川、陝路各置提轄措置。坑冶官劉芑計置萬、永州產金,一歲收二千四百餘兩,特與增秩。十二月,廣東漕司言:"本路鐵場坑冶九十二所,歲額收鐵二百八十九萬餘斤,浸銅之餘無他用。"詔令官悉市以廣浸,仍以諸司及常平錢給本。尚書省奏:"五路坑冶已有提轄措置專司,及淮南、湖北、廣東西亦監司領,其餘路請並令監司領之。"於是江東西、福建、兩浙漕臣皆領坑冶。
qī nián, tí jǔ dōng nán jiǔ lù kēng yě xú yīn zòu:" tài píng ruì yīng, shǐ bù jué shū. lìng bù nèi shān zé kēng yě, ruò huò xī shì zhēn wù jí gǔ bǎo qì, qǐng fù shū yì jú shàng jìn." gài zì zhèng hé chū, jīng xī cáo chén wáng shú zòu tài hé shān chǎn shuǐ jīng, zhī guì zhōu wáng jué zòu zhěn mén děng chù chǎn jīn jí shēng huā jīn tián, tí xiá jīng xī kēng yě wáng jǐng wén zòu rǔ zhōu qīng lǐng zhèn jiè chǎn mǎ nǎo, qí hòu huáng zhōu jiè fān guān jié biāo dì nèi jīn kēng qiān yú, shōu shēng shú jīn sì děng, fán bǎi sān shí sì liǎng yǒu qí. cài jīng qǐng xuān fù shǐ guǎn, shuài bǎi guān biǎo hè, gù yīn fù yǒu shì qǐng yān. shì shí, hé běi jīng dōng xī jí xú yīn suǒ lǐng jiǔ lù xìng xiū kēng yě, lèi záo kōng rǎo xià, yì zhōu xiàn chéng é, yú shì jiàng chù hé běi tí xiá guān, qiǎn lián fǎng shǐ zhě zhèng chén bìng zhū lù lián fǎng xī jiū chén lì bìng zhēn wěi. bā yuè, zhōng shū zòu kēng yě jìn yǐ jí xù, zhào jīng dōng xī hé běi lù bìng tí jǔ dōng nán jiǔ lù kēng yě bìng bà. shí yī yuè, shàng shū shěng yán:" xú yīn yǐ dōng nán hēi qiān liú gěi gǔ zhù zhī yú, xī zào dān fěn, yù yǐ jì yòng." zhào zhū lù cháng píng sī yǐ sān shí wàn shū dà guān xī kù, yú cóng suǒ qǐng.
七年,提舉東南九路坑冶徐禋奏:"太平瑞應,史不絕書。令部內山澤、坑冶,若獲希世珍物及古寶器,請赴書藝局上進。"蓋自政和初,京西漕臣王璹奏太和山產水精,知桂州王覺奏枕門等處產金及生花金田,提轄京西坑冶王景文奏汝州青嶺鎮界產瑪瑙,其後湟州界蕃官結彪地內金坑千餘,收生熟金四等,凡百三十四兩有奇。蔡京請宣付史館,帥百官表賀,故禋復有是請焉。是時,河北、京東西及徐禋所領九路興修坑冶,類鑿空擾下,抑州縣承額,於是降黜河北提轄官,遣廉訪使者鄭諶並諸路廉訪悉究陳利病真偽。八月,中書奏坑冶浸已即緒,詔京東西、河北路並提舉東南九路坑冶並罷。十一月,尚書省言:"徐禋以東南黑鉛留給鼓鑄之餘,悉造丹粉,鬻以濟用。"詔諸路常平司以三十萬輸大觀西庫,余從所請。
míng nián, lìng zhū lù tiě fǎng chá yán fǎ què yù, zhì lú yě shōu tiě, gěi yǐn zhào rén tōng shì. miáo mài wēi zhě tīng mín chū xī chéng mǎi, yǐ suǒ shōu zhōng mài yú guān, sī xiāng mào yì zhě jìn zhī. xiān shì, yuán fēng liù nián, jīng dōng cáo chén wú jū hòu zòu:" xú yùn qīng děng zhōu suì zhì jūn qì jí shàng gòng jiǎn tiě zhī lèi shù duō, ér lì guó lái wú èr jiān tiě shǎo bù néng gěi. qǐng tiě cóng guān xìng shān, suǒ huò kě duō shù bèi." zì shì, guān què tiě zào qì yòng yǐ yù yú mín, zhì yuán yòu bà zhī. qí hòu dà guān chū, rù nèi huáng chéng shǐ péi xuàn wèi jīng yuán gàn dāng, zòu shàng wèi zhōu tōng pàn miáo chōng shū zhī yán:" shí hé tiě yě jì lìng mín zì cǎi liàn, zhōng mài yú guān, qǐng jìn mín sī xiāng mào yì. nóng jù qì yòng zhī lèi, xī guān wèi zhù zào, qí yě fāng yǐ chéng zhī wù, jiē yǐ shū guān ér cháng qí zhí." nǎi jìn wú dé sī xiāng mào yì, nóng jù qì yòng wù jìn, guān zì mài tiě wéi xǔ zhù xiè hù shì zhī.
明年,令諸路鐵仿茶鹽法榷鬻,置爐冶收鐵,給引召人通市。苗脈微者聽民出息承買,以所收中賣於官,私相貿易者禁之。先是,元豐六年,京東漕臣吳居厚奏:"徐、鄆、青等州歲制軍器及上供簡鐵之類數多,而利國、萊蕪二監鐵少不能給。請鐵從官興煽,所獲可多數倍。"自是,官榷鐵造器用以鬻於民,至元祐罷之。其後大觀初,入內皇城使裴絢為涇原幹當,奏上渭州通判苗沖淑之言:"石河鐵冶既令民自采煉,中賣於官,請禁民私相貿易。農具、器用之類,悉官為鑄造,其冶坊已成之物,皆以輸官而償其直。"乃禁毋得私相貿易,農具、器用勿禁,官自賣鐵唯許鑄瀉戶市之。
zhèng hé chū, chén liáo yán:" yán tiě lì jūn, jīn yán cè tuī xíng yǐ bèi, ér tiě huò shàng wèi jiǎng huà. qǐng jí yě hù wèi cháng zhī qián, shōu qí yǐ liàn zhī tiě, wèi qì yù zhī. jiān jīng dōng èr jiān suǒ chū yóu duō, hé běi gù zhèn děng yě bìng guān jiān, qí lì bù zī, ér hé dōng tiě tàn zuì shèng, ruò guān què wèi qì, yǐ shàn yí lù, páng jí shǎn yōng, lì rù shén guǎng, qiě yǐ xiāo dào zhù zhī bì. yòu xià rén chá shān tiě yě jì rù zhōng guó, fá tiě wèi qì, wén yǐ yán yì tiě qián yú biān, ruò guān zì wèi qì, zé tiě yǔ qián jù zhòng, kě fá qí móu. qǐng què zhū lù tiě, zé qí zuì shèng zhě, kě zhì jiān shè guān zǒng zhī, gài zhū lù bù yuè shù shí chù, yú zhǐ wèi zhù xiè zhī dì, shǔ zhī dōu jiān huò jiān dāng guān jiān lǐng. fán nóng jù qì yòng jiē guān zhù zào, biǎo yǐ zì hào, guān běn zhī yú, qǔ xī èr fēn yǐ shàng, réng zhì tiě yǐn yǐ tōng zhū lù, chǔ qí qián zhù sān lù chāo běn." zhào hù bù xià zhū lù cáo chén xiáng dù. huì cì nián, guǎng dōng lù qǐng yǐ kě jiān zhī dì rú jiù fǎ shōu qí jìng lì, miáo mài wēi zhě zhào rén chéng mǎi, guān bù què qǔ, suì bìng zhū lù xiáng dù zhī zhǐ bù xíng. zhì shì, chén liáo fù yǐ wèi yán, gù yán mào yì zhī jìn, ér tiě lì jǐn què yú guān, rán nóng jù qì yòng cóng mín zhù zào, zú rú jiù fǎ.
政和初,臣僚言:"鹽鐵利均,今鹽筴推行已備,而鐵貨尚未講畫。請即冶戶未償之錢,收其已煉之鐵,為器鬻之。兼京東二監所出尤多,河北固鎮等冶並官監,其利不貲,而河東鐵、炭最盛,若官榷為器,以贍一路,旁及陝、雍,利入甚廣,且以銷盜鑄之弊。又夏人茶山鐵冶既入中國,乏鐵為器,聞以鹽易鐵錢於邊,若官自為器,則鐵與錢俱重,可伐其謀。請榷諸路鐵,擇其最盛者,可置監設官總之,概諸路不越數十處,余止為鑄瀉之地,屬之都監或監當官兼領。凡農具、器用皆官鑄造,表以字號,官本之餘,取息二分以上,仍置鐵引以通諸路,儲其錢助三路鈔本。"詔戶部下諸路漕臣詳度。會次年,廣東路請以可監之地如舊法收其淨利,苗脈微者召人承買,官不榷取,遂並諸路詳度之旨不行。至是,臣僚復以為言,故嚴貿易之禁,而鐵利盡榷於官,然農具、器用從民鑄造,卒如舊法。
sì yuè, guǎng dōng lián fǎng huáng liè děng yán:" guǎng huì yīng kāng sháo zhōu xìng qìng fǔ, zhèng hé zhōng, bǎo huò sī lì kēng yě jīn yín děng suì é, huò miáo mài wēi, huò wú rén chéng mǎi, ér fú rǒng zhī rén xū tuō qí míng, fā huǐ mín tián, sāo dòng yāo fàn." zhào:" zhèng hé liù nián suǒ lì é bìng bà, jiù yǒu miáo mài kě gěi suì kè zhě rú gù." shí yī yuè, fù zhū lù yuán bà tí jǔ kēng yě guān, qí jiāng nán lù réng lìng jiāng xī cáo chén liú méng tóng cuò zhì.
四月,廣東廉訪黃烈等言:"廣、惠、英、康、韶州、興慶府,政和中,寶貨司立坑冶金銀等歲額,或苗脈微,或無人承買,而浮冗之人虛托其名,發毀民田,騷動邀販。"詔:"政和六年所立額並罷,舊有苗脈可給歲課者如故。"十一月,復諸路元罷提舉坑冶官,其江南路仍令江西漕臣劉蒙同措置。
xuān hé yuán nián, shí quán jūn jiāng xī shā qì fū jīn, xǔ mín suí jīn mài táo cǎi, lì kè é, huò yǐ fēn shù qǔ zhī. shí yuè, fù zhì xiāng zhōu ān yáng xiàn tóng yě cūn jiān guān. xiān shì, zhào liú xíng zhōu qí cūn cí zhōu gù zhèn liǎng yě, yú chuàng zhì yě bìng bà, ér cháng píng sī wèi tóng yě cūn jìn zài hé běi, dé lì duō, gù yǒu shì mìng. liù nián, zhào:" kēng yě zhī lì, èr guǎng wèi zuì, bǐ suì suǒ rù, jī zhī xī fēng, shí bù dǎi yī. lìng cáo chén zhèng liáng tí jǔ jīng huà, fēn rèn guān shǔ diǎn zhǎng jì zhì, qǔ yuán fēng yǐ lái suì rù duō shù lì é, dìng wèi cháng fù, kēng yě sī wú yù yān." shí jiāng huái jīng zhè děng jiǔ lù, kēng yě fán èr bǎi sì shí wǔ, zhù qián yuàn jiān shí bā, suì é sān bǎi yú wàn mín. wǔ yuè, zhào:" kēng yě jiù lì zhuǎn yùn sī zhě, rú xī fēng shào shèng fǎ chóng níng yǐ hòu lì cháng píng sī zhě, rú chóng níng fǎ qí jiāng huái děng lù kēng yě guān shǔ, rú xī fēng yuán shù, yú lù guān shǔ bìng bà, réng lìng zhōng shū xuǎn tí diǎn guān."
宣和元年,石泉軍江溪沙磧麩金,許民隨金脈淘采,立課額,或以分數取之。十月,復置相州安陽縣銅冶村監官。先是,詔留邢州綦村、磁州固鎮兩冶,余創置冶並罷,而常平司謂銅冶村近在河北,得利多,故有是命。六年,詔:"坑冶之利,二廣為最,比歲所入,稽之熙、豐,十不逮一。令漕臣鄭良提舉經畫,分任官屬典掌計置,取元豐以來歲入多數立額,定為常賦,坑冶司毋預焉。"時江、淮、荊、浙等九路,坑冶凡二百四十五,鑄錢院監十八,歲額三百餘萬緡。五月,詔:"坑冶舊隸轉運司者,如熙、豐、紹聖法;崇寧以後隸常平司者,如崇寧法;其江、淮等路坑冶官屬,如熙、豐員數,余路官屬並罷,仍令中書選提點官。"
jìng kāng yuán nián, zhū lù kēng yě miáo kuàng jì wēi, huò jiù yǒu jīn wú, xī lìng juān sǔn, fán mín chéng mǎi jīn chǎng bìng bà. sòng chū, jiù yǒu kēng yě, guān zhì chǎng jiān, huò mín chéng mǎi yǐ fēn shù zhōng mài yú guān. chū lì zhū lù zhuǎn yùn sī, běn qián yì zī yān, qí wù xī guī zhī nèi tǎng. chóng níng yǐ hòu, guǎng sōu lì xué, què fù yì bèi. fán shǔ zhī tí jǔ sī zhě, wèi zhī xīn kēng yě, yòng cháng píng xī qián yǔ shèng lì qián wèi běn, jīn yín děng wù wǎng wǎng jiē jī zhī dà guān kù, zì cài jīng shǐ. zhèng hé jiān shù bà shù fù, rán gào fā zhī dì duō huài mín tián, chéng mǎi zhě lì é zhòng, huò jiù yǒu jīn wú, ér é bù wèi sǔn. qīn zōng jí wèi, zhào xī bà zhī.
靖康元年,諸路坑冶苗礦既微,或舊有今無,悉令蠲損,凡民承買金場並罷。宋初,舊有坑冶,官置場監,或民承買以分數中賣於官。初隸諸路轉運司,本錢亦資焉,其物悉歸之內帑。崇寧已後,廣搜利穴,榷賦益備。凡屬之提舉司者,謂之新坑冶,用常平息錢與剩利錢為本,金銀等物往往皆積之大觀庫,自蔡京始。政和間數罷數復,然告發之地多壞民田,承買者立額重,或舊有今無,而額不為損。欽宗即位,詔悉罷之。
nán dù, kēng yě fèi xìng bù cháng, suì rù duō guǎ bù tóng. jīn yǐ shào xìng sān shí èr nián jīn yín tóng tiě qiān xī zhī yě fèi xìng zhī shù yī qiān yī bǎi qī shí, jí qián dào èr nián zhù qián sī bǐ jiào suǒ rù zhī shù fù zhī:
南渡,坑冶廢興不常,歲入多寡不同。今以紹興三十二年金、銀、銅、鐵、鉛、錫之冶廢興之數一千一百七十,及乾道二年鑄錢司比較所入之數附之:
hú nán guǎng dōng jiāng dōng xī jīn yě èr bǎi liù shí qī, fèi zhě yī bǎi sì shí èr hú nán guǎng dōng fú jiàn zhè dōng guǎng xī jiāng dōng xī yín yě yī bǎi qī shí sì, fèi zhě bā shí sì tóng chuān hú nán lì zhōu guǎng dōng zhè dōng guǎng xī jiāng dōng xī fú jiàn tóng yě yī bǎi jiǔ, fèi zhě sì shí wǔ. jiù é suì qī bǎi wǔ wàn qī qiān èr bǎi liù shí jīn yǒu qí, qián dào suì rù èr shí liù wàn sān qiān yī bǎi liù shí jīn yǒu qí.
湖南、廣東、江東西金冶二百六十七,廢者一百四十二;湖南、廣東、福建、浙東、廣西、江東西銀冶一百七十四,廢者八十四;潼川、湖南、利州、廣東、浙東、廣西、江東西、福建銅冶一百九,廢者四十五。舊額歲七百五萬七千二百六十斤有奇,乾道歲入二十六萬三千一百六十斤有奇。
huái xī kuí zhōu chéng dū lì zhōu guǎng dōng fú jiàn zhè dōng guǎng xī jiāng dōng xī tiě yě liù bǎi sān shí bā, fèi zhě èr bǎi wǔ shí yī, jiù é suì èr bǎi yī shí liù wàn èr qiān yī bǎi sì shí jīn yǒu qí, qián dào suì rù bā shí bā wàn sān bǎi jīn yǒu qí.
淮西、夔州、成都、利州、廣東、福建、浙東、廣西、江東西鐵冶六百三十八,廢者二百五十一,舊額歲二百一十六萬二千一百四十斤有奇,乾道歲入八十八萬三百斤有奇。
huái xī hú nán guǎng dōng fú jiàn zhè dōng jiāng xī qiān yě wǔ shí èr, fèi zhě yī shí wǔ, jiù é suì sān bǎi èr shí yī wàn sān qiān liù bǎi èr shí jīn yǒu qí, qián dào suì rù yī shí jiǔ wàn yī qiān èr bǎi sì shí jīn yǒu qí.
淮西、湖南、廣東、福建、浙東、江西鉛冶五十二,廢者一十五,舊額歲三百二十一萬三千六百二十斤有奇,乾道歲入一十九萬一千二百四十斤有奇。
hú nán guǎng dōng jiāng xī xī yě yī bǎi yī shí bā, fèi zhě sì shí sì, jiù é suì qī shí liù wàn yī qiān èr bǎi jīn yǒu qí, qián dào suì rù èr wàn sì bǎi wǔ shí jīn yǒu qí.
湖南、廣東、江西錫冶一百一十八,廢者四十四,舊額歲七十六萬一千二百斤有奇,乾道歲入二萬四百五十斤有奇。
sòng chū, zhū yě wài lì zhuǎn yùn sī, nèi lì jīn bù chóng níng èr nián, shǐ lì shí cáo jiàn yán yuán nián, fù lì jīn bù zhuǎn yùn sī. lóng xìng èr nián, kēng yě jiān guān suì shōu mǎi jīn jí sì qiān liǎng yín jí shí wàn liǎng tóng xī jí sì shí wàn jīn qiān jí yī bǎi èr shí wàn jīn zhě, zhuǎn yī guān shǒu cuì bù nèi suì bǐ zū é zēng jīn yī wàn liǎng yín shí wàn liǎng tóng yī bǎi wàn jīn, yì zhuǎn yī guān lìng chéng suì shōu mǎi jí jiān guān gé nèi zhī shù, jiǎn bàn tuī shǎng.
宋初,諸冶外隸轉運司,內隸金部;崇寧二年,始隸石曹;建炎元年,復隸金部、轉運司。隆興二年,坑冶監官歲收買金及四千兩、銀及十萬兩、銅錫及四十萬斤、鉛及一百二十萬斤者,轉一官;守倅部內歲比租額增金一萬兩、銀十萬兩、銅一百萬斤,亦轉一官;令丞歲收買及監官格內之數,減半推賞。
qìng yuán èr nián, zǎi zhí yán:" fēng zhuāng yín shù bǐ chún xī mò nián kuī é jǐ bǎi wǔ shí wàn. jīn wù chǎng suǒ rù suì bù mǎn sān shí wàn, ér suì fèng sān gōng jí cè bǎo fèi yuē sì shí wàn, kǒng yù qīn yín é. yù quán yǐ sān fēn wèi lǜ, yī fēn zhī yín, èr fēn zhī huì zi." shàng yuē:" shàn."
慶元二年,宰執言:"封樁銀數比淳熙末年虧額幾百五十萬。今務場所入歲不滿三十萬,而歲奉三宮及冊寶費約四十萬,恐愈侵銀額。欲權以三分為率,一分支銀,二分支會子。"上曰:"善。"
duān píng sān nián, shè yuē:" zhū lù zhōu xiàn kēng yě xìng fèi, zài guān sì cí miào gōng yǔ jū mín fén dì jí jìn fén yuán lín dì zhě, zài fǎ bù xǔ rén gào, yì bù dé shòu lǐ. fǎng wén guān sī lì yú gào fā, gèng bù jiù shí, duō zhì rǎo hài. zì jīn xǔ rén hù yuè sù, guān lì bìng sòng zhě zhòng zhì diǎn xiàn. jí yǒu kēng yě tíng bì miáo mài bù fā zhī suǒ, zhōu xiàn lè lìng kēng hù xū rèn suì é, tí diǎn zhù qián sī hé shí zhuī zhèng."
端平三年,赦曰:"諸路州縣坑冶興廢,在觀寺、祠廟、公宇、居民墳地及近墳園林地者,在法不許人告,亦不得受理。訪聞官司利於告發,更不究實,多致擾害。自今許人戶越訴,官吏並訟者重置典憲。及有坑冶停閉、苗脈不發之所,州縣勒令坑戶虛認歲額,提點鑄錢司核實追正。"
fán táng yú jìn zhōu zhì píng yáng yuàn yǐ shōu qí lì. kāi chéng sān nián, dù zhī zòu bà zhī, nǎi yǐ fán shān guī zhī zhōu xiàn. wǔ dài yǐ lái, fù chuàng wù zhì guān lì, sòng yīn zhī.
礬 唐於晉州置平陽院以收其利。開成三年,度支奏罷之,乃以礬山歸之州縣。五代以來,復創務置官吏,宋因之。
bái fán chū jìn cí fāng zhōu wú wèi jūn jí fén zhōu zhī líng shí xiàn, lǜ fán chū cí xí zhōu jí chí zhōu zhī tóng líng xiàn, jiē shè guān diǎn lǐng, yǒu huò hù yù zào rù guān shì. jìn fén cí zhōu fán, yǐ yī bǎi sì shí jīn wèi yī tuó, gěi qián liù shí. xí zhōu fán tuó jiǎn sān shí jīn, gěi qián bā bǎi. bó mài bái fán jià: jìn zhōu měi tuó èr shí yī guàn wǔ bǎi, cí zhōu yòu zēng yī guàn wǔ bǎi lǜ fán: fén zhōu měi tuó èr shí sì guàn wǔ bǎi, cí zhōu yòu zēng wǔ bǎi, xí zhōu měi tuó sì guàn liù bǎi. sàn mài bái fán: fāng zhōu jīn bā shí qián, fén zhōu bǎi jiǔ shí èr qián, wú wèi jūn liù shí qián lǜ fán, jīn qī shí qián.
白礬出晉、慈、坊州、無為軍及汾州之靈石縣,綠礬出慈、隰州及池州之銅陵縣,皆設官典領,有鑊戶鬻造入官市。晉、汾、慈州礬,以一百四十斤為一馱,給錢六十。隰州礬馱減三十斤,給錢八百。博賣白礬價:晉州每馱二十一貫五百,慈州又增一貫五百;綠礬:汾州每馱二十四貫五百,慈州又增五百,隰州每馱四貫六百。散賣白礬:坊州斤八十錢,汾州百九十二錢,無為軍六十錢;綠礬,斤七十錢。
jiàn lóng zhōng, zhào:" shāng rén sī fàn yōu zhōu fán, guān sī yán bǔ méi rù zhī." jì dìng sī fàn hé dōng yōu zhōu fán yī liǎng yǐ shàng sī yù fán sān jīn jí dào guān fán zhì shí jīn zhě, qì shì. kāi bǎo sān nián, zēng sī fàn zhì shí jīn sī yù jí dào mǎn wǔ shí jīn zhě sǐ, yú zuì lùn yǒu chà. tài píng xìng guó chū, yǐ suì yù bù chōng, nǎi zhào sī fàn huà wài fán yī liǎng yǐ shàng jí sī yù zhì shí jīn, bìng rú lǜ lùn jué, zài fàn zhě xī pèi liú, hái fù fàn zhě sǐ. chún huà yuán nián, yǒu sī yán:" cí fán zhì jī, xiǎo mín duō yú shān gǔ pì ào zhī dì sī yù qīn lì. ér lǜ fán jià jiàn, bù yí yǔ jìn fán jūn fǎ." zhào tóng fàn sī chá zuì shǎng.
建隆中,詔:"商人私販幽州礬,官司嚴捕沒入之。"繼定私販河東幽州礬一兩以上、私鬻礬三斤、及盜官礬至十斤者,棄市。開寶三年,增私販至十斤、私鬻及盜滿五十斤者死,餘罪論有差。太平興國初,以歲鬻不充,乃詔私販化外礬一兩以上、及私鬻至十斤,並如律論決,再犯者悉配流,還復犯者死。淳化元年,有司言:"慈礬滯積,小民多於山谷僻奧之地私鬻侵利。而綠礬價賤,不宜與晉礬均法。"詔同犯私茶罪賞。
xiān shì, jiàn lóng èr nián, mìng zuǒ jiàn yì dài fū liú xī gǔ yì jìn zhōu zhì zhì fán, xǔ shāng rén shū jīn yín bù bó sī mián chá jí mín qián, guān cháng yǐ fán, fán suì zēng kè bā shí wàn guàn. tài píng xìng guó chū, suì bó mín qián jīn yín jì yī shí èr wàn yú guàn, chá jì sān wàn yú guàn. duān gǒng chū, yín juàn bó èr wàn yú guàn, chá jì shí sì wàn guàn." zhì shì, yán zhě wèi:" fán zhí chóu yǐ jiàn qián, shāng rén yǐ chén chá rù bó, yǒu lì háo shāng, wú zī guó yòng." zhào jīn hòu wéi tīng jīn yín jiàn qián rù bó.
先是,建隆二年,命左諫議大夫劉熙古詣晉州制置礬,許商人輸金銀、布帛、絲綿、茶及緡錢,官償以礬,凡歲增課八十萬貫。太平興國初,歲博緡錢、金銀計一十二萬餘貫,茶計三萬餘貫。端拱初,銀、絹帛二萬餘貫,茶計十四萬貫。"至是,言者謂:"礬直酬以見錢,商人以陳茶入博,有利豪商,無資國用。"詔今後惟聽金銀、見錢入博。
zhì dào zhōng, bái fán suì kè jiǔ shí qī wàn liù qiān jīn, lǜ fán sì shí wàn wǔ qiān yú jīn, yù qián yī shí qī wàn yú guàn. zhēn zōng mò, bái fán zēng èr shí wàn yī qiān yú jīn, lǜ fán zēng èr wàn sān qiān yú jīn, yù qián zēng liù wàn jiǔ qiān yú guàn. tiān shèng yǐ lái, jìn cí èr zhōu fán mù mín yù zhī, jì yù fán yī pén, duō zhě qiān wǔ liù bǎi jīn, shǎo zhě liù qī bǎi jīn, sì fēn shū yī rù guān, yú zé guān shì zhī. wú wèi jūn yì zhì wù yù fán, hòu tīng mín zì yù, guān zhì chǎng shòu zhī, sī shòu fán jìn rú sī shòu chá fǎ. liù nián, zhào chí liǎng shǔ què fán zhī jìn.
至道中,白礬歲課九十七萬六千斤,綠礬四十萬五千餘斤,鬻錢一十七萬餘貫。真宗末,白礬增二十萬一千餘斤,綠礬增二萬三千餘斤,鬻錢增六萬九千餘貫。天聖以來,晉、慈二州礬募民鬻之,季鬻礬一盆,多者千五、六百斤,少者六、七百斤,四分輸一入官,余則官市之。無為軍亦置務鬻礬,後聽民自鬻,官置場售之,私售礬禁如私售茶法。六年,詔弛兩蜀榷礬之禁。
shí hé dōng fán jī yì duō, fù tīng rù jīn bó chú sù. chú sù xū gū gāo, shāng rén lì yú rù zhōng. lín zhōu sù dòu shí zhí qián bǎi, xū gū zēng zhì sān bǎi liù shí, fán zhī chū guān wèi qián èr wàn yī qiān wǔ bǎi, cái yì sù liù shí, jì sù shí zhí qián cái liù qiān, ér fán yī tuó yǐ fèi běn qián liù shí. xiàn guān tú yǒu què fán zhī míng, qí shí wú lì. jiā yòu liù nián, bà rù chú sù, fù lìng rù mín qián. fán yǐ bǎi sì jīn wèi yī tuó, rù qián jīng shī què huò wù zhě, wèi qián shí wàn qī qiān rù qián lín fǔ zhōu zhě, yòu jiǎn sān qiān. zì shì shāng jiǎ bù dé zhuān qí lì yǐ. huáng yòu zhōng, jìn cí rù fán èr bǎi èr shí qī wàn sān qiān bā bǎi jīn, yǐ yì chú sù zhī lèi, wèi mín qián shí sān wàn liù qiān liù bǎi wú wèi jūn fán shòu mín qián sān wàn sān qiān yī bǎi. zhì píng zhōng, jìn cí fán sǔn yī bǎi jiǔ wàn liù qiān wǔ bǎi sì jīn wú wèi jūn fán shòu qián suì yǒu cháng kè, fā yùn shǐ lǐng zhī, shì huáng yòu shù wú zēng sǔn xí zhōu fán zhì shì rù sān shí jiǔ wàn liù qiān jīn, yì yǐ yì mín qián zhù hé dōng suì dí.
時河東礬積益多,復聽入金帛、芻粟。芻粟虛估高,商人利於入中。麟州粟斗實直錢百,虛估增至三百六十,礬之出官為錢二萬一千五百,才易粟六石,計粟實直錢才六千,而礬一馱已費本錢六十。縣官徒有榷礬之名,其實無利。嘉祐六年,罷入芻粟,復令入緡錢。礬以百四斤為一馱,入錢京師榷貨務者,為錢十萬七千;入錢麟、府州者,又減三千。自是商賈不得專其利矣。皇祐中,晉、慈入礬二百二十七萬三千八百斤,以易芻粟之類,為緡錢十三萬六千六百;無為軍礬售緡錢三萬三千一百。治平中,晉、慈礬損一百九萬六千五百四斤;無為軍礬售錢歲有常課,發運使領之,視皇祐數無增損;隰州礬至是入三十九萬六千斤,亦以易緡錢助河東歲糴。
xī níng yuán nián, mìng hé dōng zhuǎn yùn sī jīng huà fán yán yí lì. lǐ shī zhōng yán:" guān jī fán sān bǎi jīn, zǒu lǔ xiāo hào, kǒng hòu wèi qì wù." zhào lìng shāng rén rù zhōng liáng cǎo, jí yǐ cháng zhī. sān nián, bà lù zhōu jiāo zǐ wù, yǐ fáng zhōng nà liáng cǎo suàn qǐng fán yán gù yě. zhī qìng zhōu wáng guǎng yuān yán:" hé dōng, fán wèi lì yuán zhī zuì, qǐng hé dōng jīng dōng hé běi shǎn xī bié lì fán fǎ, zhuān zhì tí jǔ guān." zhào qiǎn guāng lù chéng yáng pán huì yì yǐ wén. pán yán:" fāng zhōu chǎn fán, guān suī zhì chǎng, ér shāng duō sī shòu. qǐng zhì huò hù, dìng qí shù, xǔ yú shǎn xī běi jiè huáng hé, dōng xiàn tóng guān, nán jí jīng xī jūn fáng xiāng dèng jīn zhōu guāng huà jūn, lìng huò hù dì xiāng bǎo chá. huò sī mài yuè jiè, jìn rú sī bái fán fǎ, réng zēng guān huò sī fán zhé yǐ jiā zá jiǎn jīn zhòng zhī fǎ." cóng zhī.
熙寧元年,命河東轉運司經畫礬、鹽遺利。李師中言:"官積礬三百斤,走鹵消耗,恐後為棄物。"詔令商人入中糧草,即以償之。三年,罷潞州交子務,以妨中納糧草、算請礬鹽故也。知慶州王廣淵言:"河東,礬為利源之最,請河東、京東、河北、陝西別立礬法,專置提舉官。"詔遣光祿丞楊蟠會議以聞。蟠言:"坊州產礬,官雖置場,而商多私售。請置鑊戶,定其數,許於陝西北界黃河,東限潼關,南及京西、均、房、襄、鄧、金州、光化軍,令鑊戶遞相保察。或私賣越界,禁如私白礬法,仍增官獲私礬輒以夾雜減斤重之法。"從之。
yuán fēng yuán nián, dìng jī nèi jí jīng dōng xī wǔ lù xǔ mài jìn xí fán shǎn xī zì tóng guān yǐ xī huáng hé yǐ nán, dá yú jīng xī jūn fáng xiāng dèng jīn zhōu zé shòu fāng zhōu fán fán zhī chū yú xī shān bǎo bà zhōu zhě, shòu yú chéng dū zǐ zhōu lù chū wú wèi jūn zhě, yú lù shòu zhī. sī yù yǔ yuè jiè zhě, rú sī fán fǎ.
元豐元年,定畿內及京東、西五路許賣晉、隰礬;陝西自潼關以西、黃河以南,達於京西均、房、襄、鄧、金州則售坊州礬;礬之出於西山、保霸州者,售於成都、梓州路;出無為軍者,余路售之。私鬻與越界者,如私礬法。
zì xī níng chū, fán fǎ shǐ biàn. suì kè suǒ rù, yuán nián wèi qián sān wàn liù qiān sì bǎi mín yǒu qí, bìng zēng zhě wǔ nián, nǎi qǔ xī níng liù nián zhōng shù, dìng yǐ shí bā wàn sān qiān yī bǎi mín yǒu qí wèi xīn é zhì yuán fēng liù nián, kè zēng zhì sān shí sān wàn qī qiān jiǔ bǎi mín, ér wú wèi jūn fán suì kè yī bǎi wǔ shí wàn jīn, yòng běn qián wàn bā qiān mín zì zhì píng zhì yuán fēng shù wú zēng sǔn.
自熙寧初,礬法始變。歲課所入,元年為錢三萬六千四百緡有奇,並增者五年,乃取熙寧六年中數,定以十八萬三千一百緡有奇為新額;至元豐六年,課增至三十三萬七千九百緡,而無為軍礬歲課一百五十萬斤,用本錢萬八千緡;自治平至元豐數無增損。
yuán yòu yuán nián, hù bù yán:" shāng lǚ fàn fán, jiù tīng qí biàn. nǎi zhě fā yùn sī qǐng yòng hé dōng lì, lìng rǎn sì pù hù lián bǎo yù mǎi, pō zhì yì rǎo." zhào rú jiù zhì. yuán fú sān nián, chóng yí shǐ lín xiàng zòu:" jìn hé běi tǔ fán fēi biàn. ruò jí hé běi chǎn fán dì zhì chǎng guān mǎi, zēng jià chū zhī, bà yùn jìn fán, zé guān huò jìng lì, wú yùn zài zhī láo, mín zī dì chǎn, shěng fàn fǎ zhī bì." zhào xià hù bù.
元祐元年,戶部言:"商旅販礬,舊聽其便。乃者發運司請用河東例,令染肆鋪戶連保豫買,頗致抑擾。"詔如舊制。元符三年,崇儀使林像奏:"禁河北土礬非便。若即河北產礬地置場官買,增價出之,罷運晉礬,則官獲淨利,無運載之勞,民資地產,省犯法之弊。"詔下戶部。
chū, xī fēng jiān, dōng nán jiǔ lù guān zì mài fán, fā yùn sī zǒng zhī. yuán yòu chū tōng shāng, shào shèng fù xī fēng zhī zhì. dà guān yuán nián, dìng hé běi hé dōng fán é gè èr shí sì wàn mín, huái nán jiǔ wàn mín, bà guān mài, cóng shāng fàn, ér hé dōng hé běi huái nán gè zhì tí jǔ guān. zhèng hé chū, fù guān yù, bà shāng fàn rú jiù zhì. huái nán fán shì sī bà guī fā yùn sī, shàng gòng fán qián zé yǐ sān wàn sān qiān yī bǎi mín wèi é. sān nián, yǒu sī zòu jiǎn hé běi hé dōng bìng huái nán fán é, jì shí liù wàn mín. sì nián, fán é fù xún dà guān zhī zhì. wǔ nián, hé běi hé dōng lǜ fán tīng kè fàn yú dōng nán jiǔ lù, mín jiān jiàn yòng zhě, yī tōng shāng dì jí zhī, tīng mǎi xīn yǐn dài mài, dà shuài xún fǎng yán fǎ. xuān hé zhōng, jǔ bǐ jiào zēng kuī shǎng fá, wèi jǐ, yǐ rǎo mín bà.
初,熙、豐間,東南九路官自賣礬,發運司總之。元祐初通商,紹聖復熙、豐之制。大觀元年,定河北、河東礬額各二十四萬緡,淮南九萬緡,罷官賣,從商販,而河東、河北、淮南各置提舉官。政和初,復官鬻,罷商販如舊制。淮南礬事司罷歸發運司,上供礬錢責以三萬三千一百緡為額。三年,有司奏減河北、河東並淮南礬額,計十六萬緡。四年,礬額復循大觀之制。五年,河北、河東綠礬聽客販於東南九路,民間見用者,依通商地籍之,聽買新引帶賣,大率循仿鹽法。宣和中,舉比較增虧賞罰,未幾,以擾民罷。
jiàn yán sān nián, cuò zhì cái yòng huáng qián hòu zòu xǔ shāng rén fàn huái nán fán rù dōng nán zhū lù, tīng shū qián xíng zài, ér chí yǐn jù fù chǎng zhī fán.
建炎三年,措置財用黃潛厚奏許商人販淮南礬入東南諸路,聽輸錢行在,而持引據赴場支礬。
shào xìng shí yī nián, yǐ zhù qián sī hán qiú yán, fǔ zhōu qīng dǎn fán jīn qián yī bǎi èr shí wén, tǔ fán jīn sān shí wén shěng, qiān shān chǎng suǒ chǎn pǐn gāo yú fǔ, qīng dǎn fán jīn zuò yī bǎi wǔ shí wén, huáng fán jīn zuò bā shí wén. èr shí jiǔ nián, yǐ huái xī tí jǔ sī yán, qǔ shào xìng èr shí sì nián zhì èr shí bā nián suǒ shōu fán qián yī nián zhōng shù sì wàn yī qiān wǔ bǎi bā shí wǔ mín wèi dìng é. qí tā chǎn fán zhī suǒ, ruò tán zhōu liú yáng zhī yǒng xìng chǎng sháo zhōu zhī cén shuǐ chǎng, jiē zhì chǎng gěi yǐn, suì yǒu cháng shū. wéi zhāng zhōu zhī dōng, qù hǎi shén ěr, dà shān shēn zǔ, suī yǒu cǎi fán zhī lì, ér cháo méi tīng gàn sì zhōu zhī jiān mín jù yān, qí kuí jié zhě hào dà dòng zhǔ xiǎo dòng zhǔ, tǔ zhù yǔ fù fàn zhě, jiē dào zéi yě.
紹興十一年,以鑄錢司韓球言,撫州青膽礬斤錢一百二十文,土礬斤三十文省,鉛山場所產品高於撫,青膽礬斤作一百五十文,黃礬斤作八十文。二十九年,以淮西提舉司言,取紹興二十四年至二十八年所收礬錢一年中數四萬一千五百八十五緡為定額。其他產礬之所,若潭州瀏陽之永興場、韶州之岑水場,皆置場給引,歲有常輸。惟漳州之東,去海甚邇,大山深阻,雖有采礬之利,而潮、梅、汀、贛四州之奸民聚焉,其魁傑者號大洞主、小洞主,土著與負販者,皆盜賊也。
xiāng sòng zhī jīng fèi, chá yán fán zhī wài, wéi xiāng zhī wèi lì bó, gù yǐ guān wèi shì yān. jiàn yán sì nián, quán zhōu chōu mǎi rǔ xiāng yī shí sān děng, bā wàn liù qiān qī bǎi bā shí jīn yǒu qí. zhào qǔ fù què huò wù dǎ tào gěi mài, lù lù yǐ sān qiān jīn shuǐ lù yǐ yī wàn jīn wèi yī gāng.
香 宋之經費,茶、鹽、礬之外,惟香之為利博,故以官為市焉。建炎四年,泉州抽買乳香一十三等,八萬六千七百八十斤有奇。詔取赴榷貨務打套給賣,陸路以三千斤、水路以一萬斤為一綱。
shào xìng yuán nián, zhào:" guǎng nán shì bó sī chōu mǎi dào xiāng, yī xíng zài pǐn dá chéng tào, zhào rén suàn qǐng, qí suǒ shòu zhī jià, měi wǔ wàn guàn yì yǐ qīng huò shū xíng zài." liù nián, zhī quán zhōu lián nán fū zòu qǐng, zhū shì bó gāng shǒu néng zhāo yòu bó zhōu chōu jiě wù huò lèi jià jí wǔ wàn guàn shí wàn guàn zhě, bǔ guān yǒu chà. dà shí fān kè luō xīn fàn rǔ xiāng zhí sān shí wàn mín, gāng shǒu cài jǐng fāng zhāo yòu bó huò, shōu xī qián jiǔ shí bā wàn mín, gè bǔ chéng xìn láng. mǐn guǎng bó wù jiān guān chōu mǎi rǔ xiāng měi jí yī bǎi wàn liǎng, zhuǎn yī guān yòu zhāo shāng rù fān xìng fàn, zhōu hái zài bà rèn hòu, yì yī cǐ tuī shǎng. rán hǎi shāng rù fān, yǐ xìng fàn wèi zhāo yòu, jiǎo xìng zhě shén zhòng.
紹興元年,詔:"廣南市舶司抽買到香,依行在品答成套,召人算請,其所售之價,每五萬貫易以輕貨輸行在。"六年,知泉州連南夫奏請,諸市舶綱首能招誘舶舟、抽解物貨、累價及五萬貫十萬貫者,補官有差。大食蕃客囉辛販乳香直三十萬緡,綱首蔡景芳招誘舶貨,收息錢九十八萬緡,各補承信郎。閩、廣舶務監官抽買乳香每及一百萬兩,轉一官;又招商入蕃興販,舟還在罷任後,亦依此推賞。然海商入蕃,以興販為招誘,僥倖者甚眾。
chún xī èr nián, chēn guì kòu qǐ, yǐ kē mǎi rǔ xiāng wèi yán. zhào:" hú nán lù jiàn yǒu rǔ xiāng bìng shū xíng zài què huò wù, miǎn kē jiàng." shí èr nián, fēn bō què huò wù rǔ xiāng yú zhū lù gěi mài, měi jí yī wàn guàn, shū sòng zuǒ cáng nán kù. shí wǔ nián, yǐ zhū lù fēn mài rǔ xiāng rǎo mín, lìng zhǐ jiù què huò wù zhāo kè suàn qǐng.
淳熙二年,郴、桂寇起,以科買乳香為言。詔:"湖南路見有乳香並輸行在榷貨務,免科降。"十二年,分撥榷貨務乳香於諸路給賣,每及一萬貫,輸送左藏南庫。十五年,以諸路分賣乳香擾民,令止就榷貨務招客算請。
shào xī sān nián, yǐ fú jiàn bó sī rǔ xiāng kuī shù, zhào yī qián bó mǎi. kāi xǐ sān nián, zhù bó mǎi. jiā dìng shí èr nián, chén liáo yán yǐ jīn yín bó mǎi, xiè zhī yuǎn yí wèi kě xī, nǎi mìng yǒu sī zhǐ yǐ juàn bó jǐn qí cí qī zhī shǔ bó yì. tīng qí lái zhī duō guǎ, ruò bù zhì zé rèn zhī, bù bì yǐ wèi zhòng yě.
紹熙三年,以福建舶司乳香虧數,詔依前博買。開禧三年,住博買。嘉定十二年,臣僚言以金銀博買,泄之遠夷為可惜,乃命有司止以絹帛、錦錡、瓷漆之屬博易。聽其來之多寡,若不至則任之,不必以為重也。