bīng jiǔ
◎兵九
xùn liàn zhī zhì
○訓練之制
xùn liàn zhī zhì jìn jūn yuè fèng wǔ bǎi yǐ shàng, jiē rì xí wǔ jì. sān bǎi yǐ xià, huò gěi yì, huò xí jì. qí hòu bié mù xiāng bīng, yì yuè xí wǔ jì, hào jiào yuè xiāng jūn. shù chuān guǎng zhě jiù bù xùn liàn, jiā yòu yǐ hòu shāo xí yān. fán zhū rì xí zhī fǎ, yǐ gǔ shēng wèi jié, qí bīng wǔ xí, bù bīng sì xí, yǐ qí zuò zuò jìn tuì fēi shī yú liǎng jūn xiāng dāng zhě rán. zì sòng chū yǐ lái, zhōng wài zhū jūn jiē yòng zhī.
訓練之制 禁軍月奉五百以上,皆日習武技。三百以下,或給役,或習技。其後別募廂兵,亦閱習武技,號教閱廂軍。戍川、廣者舊不訓練,嘉祐以後稍習焉。凡諸日習之法,以鼓聲為節,騎兵五習,步兵四習,以其坐作進退非施於兩軍相當者然。自宋初以來,中外諸軍皆用之。
míng dào èr nián, shū mì shǐ wáng shǔ yán:" tiān xià xiāng jūn zhǐ gěi yì ér wèi cháng xí wǔ jì, yí qǔ cái yǒng zhě xùn yì, shēng bǔ jìn jūn." shàng kě qí zòu.
明道二年,樞密使王曙言:"天下廂軍止給役而未嘗習武技,宜取材勇者訓肄,升補禁軍。"上可其奏。
kāng dìng yuán nián, dì yù biàn diàn yuè zhū jūn zhèn fǎ. yì zhě wèi zhū jūn zhǐ jiào zuò zuò jìn tuì, suī zhěng sù kě guān, rán lín dí nán yòng, qǐng zì jīn qiǎn guān yuè zhèn bì, lìng jiě dèng yǐ gōng nǔ shè. yíng zhì gōng sān děng, zì yī shí zhì bā dǒu nǔ sì děng, zì èr shí bā dǒu zhì èr shí wǔ dǒu, yǐ cì yuè xí. zhào xíng zhī shǎn xī hé dōng hé běi lù. shì suì, zhào:" jiào shì bù rèn dài jīn gé, huǎn jí bù zú yǐ yīng dí. zì jīn zhū jūn gè yǔ kǎi jiǎ shí mǎ jiǎ wǔ, lìng dié pī dài." yòu mìng zhū jūn bān tīng xí zá wǔ jì, wù zhé jìn zhǐ.
康定元年,帝御便殿閱諸軍陣法。議者謂諸軍止教坐作進退,雖整肅可觀,然臨敵難用,請自今遣官閱陣畢,令解鐙以弓弩射。營置弓三等,自一石至八斗;弩四等,自二石八斗至二石五斗,以次閱習。詔行之陝西、河東、河北路。是歲,詔:"教士不衽帶金革,緩急不足以應敵。自今諸軍各予鎧甲十、馬甲五,令迭披帶。"又命諸軍班聽習雜武技,勿輒禁止。
qìng lì yuán nián, xǐ biān bīng bù jiào zhě yú nèi jùn, qí xí wǔ jì jí qiǎn shù biān.
慶曆元年,徙邊兵不教者於內郡,俟習武技即遣戍邊。
èr nián, zhū jūn yǐ shè qīn shū wèi shǎng fá, zhōng de zhě miǎn shì yuè zhū yì, réng jí qí míng. què xiào zhǎng, zé àn jí qǔ zhōng duō zhě bǔ. shū mì zhí xué shì yáng xié qǐng jiào qí bīng zhǐ shè jiǔ dòu zhì qī dòu sān děng gōng, huà de wèi wǔ yūn, qù de èr shí bù, yǐn mǎn jí fā, shè zhòng zhě, shì yūn shù gěi qián wèi shǎng. qí bīng pèi pī zhèn dāo, xùn yì shí yǐ mù gǎn dài zhī. zòu kě.
二年,諸軍以射親疏為賞罰,中的者免是月諸役,仍籍其名。闕校長,則按籍取中多者補。樞密直學士楊偕請教騎兵止射九斗至七斗三等弓,畫的為五暈,去的二十步,引滿即發,射中者,視暈數給錢為賞。騎兵佩劈陣刀,訓肄時以木杆代之。奏可。
sì nián, zhào:" qí bīng dài jiǎ shè bù néng fā shǐ zhě, duó suǒ chéng mǎ yǔ běn yíng yì yōu shì zú." hán qí yán:" jiào shè wéi shì tǐ róng jí qiáng gōng, bù xí shè qīn bù kě yǐ lín zhèn. chén zhì biān, cháng dìng gōng nǔ wǎn qiáng zhí yìng shè qīn gé, yuàn xíng zhū jūn lì shǎng yì xí. suì yǐ chūn qiū èr shí gè yī yuè, zhū yíng xiān shàng shè qīn lì zú zhī shù, mìng jìn chén yǔ diàn qián mǎ bù jūn sī yuè zhī. qí shè qīn rù dì sì zhì dì qī děng, liàng xiān gěi cì rù dì sān děng yǐ shàng jí wǎn qiáng zhí yìng zhōng gé, xī yǐn duì qīn yuè děng shù duō zhě, qí zhèng fù zhǐ huī shǐ yì dì cì jīn bó." zhào yǐ suǒ dìng gé bān jiào zhū jūn. sì nián, qiǎn guān yǐ shǎn xī zhèn fǎ fēn jiào hé běi jūn shì.
四年,詔:"騎兵帶甲射不能發矢者,奪所乘馬與本營藝優士卒。"韓琦言:"教射唯事體容及強弓,不習射親不可以臨陣。臣至邊,嘗定弓弩挽強、蹠硬、射親格,願行諸軍立賞肄習。歲以春秋二時各一閱,諸營先上射親吏卒之數,命近臣與殿前、馬步軍司閱之。其射親入第四至第七等,量先給賜;入第三等已上及挽強、蹠硬中格,悉引對親閱;等數多者,其正副指揮使亦第賜金帛。"詔以所定格班教諸軍。四年,遣官以陝西陣法分教河北軍士。
wǔ nián, mì zhào yì lì zǐ kuí lù qián xiá sī, yǐ gōng nǔ xí shì zú, hòu mín jiān guān tīng jìn shú, jí biàn yǐ duǎn bīng rì jiào sān shí rén, shí rì yī yì. zhī bīng zhōu míng hào yán:" chén jìn jí zhū yíng wǔ yì zhī zú, shǐ dài jiǎ shì chōng qí bīng wài, wèi sān děng, shù jǐ zhǔ jiāng xī zhī jūn zhōng wǔ jì qiáng ruò, lín dí kě yòng." zhào bān qí fǎ sān lù. fàn zhòng yān qǐng yǐ dài jiǎ shè yī shí chōng qí bīng, yú zì jiǔ dòu zhì qī dòu dì wèi sān děng, shè lì jí děng jí shēng zhī. zhào zhe wèi lìng.
五年,密詔益、利、梓、夔路鈐轄司,以弓弩習士卒,候民間觀聽浸熟,即便以短兵日教三十人,十日一易。知并州明鎬言:"臣近籍諸營武藝之卒,使帶甲試充奇兵外,為三等,庶幾主將悉知軍中武技強弱,臨敵可用。"詔頒其法三路。范仲淹請以帶甲射一石充奇兵,余自九斗至七斗第為三等,射力及等即升之。詔著為令。
liù nián, zhào zhū jūn xià sān yuè wú jiào gōng nǔ, zhǐ xí duǎn bīng. yòu zhào:" yǐ chūn qiū dà jiào gōng shè yī shí sì dòu nǔ guō sān shí bā dǒu qiāng dāo shǒu shèng sān rén zhě, lì wèi wǔ yì chū zhòng gé. zhōng zhě, běn yíng què jiē jí jí yǐ cì bǔ."
六年,詔諸軍夏三月毋教弓弩,止習短兵。又詔:"以春秋大教弓射一石四斗、弩彍三石八斗、槍刀手勝三人者,立為武藝出眾格。中者,本營闕階級即以次補。"
zhì hé yuán nián, zhào:" zhū jūn xuǎn jiāng xiào, wǔ yì jūn, yǐ shè qīn wèi shàng." hán qí yòu yán:" fèng zhào, jūn shì nǔ guō sì shí èr dòu bìng gōng jiàn qiāng shǒu yīng jiù guī xuǎn zhōng zhě, jí gěi tǐng bǔ shǒu què yā guān, rán zé pái lián jiù zhì wèi xū wén yǐ. qǐng sān lù bīng yù chūn qiū dà jiào, wǔ jì chū zhòng zhě yōu gěi shǎng wù, miǎn běn yíng tā yì, hòu jiē jí què, rú jiù zhì xuǎn bǔ." zòu kě.
至和元年,詔:"諸軍選將校,武藝鈞,以射親為上。"韓琦又言:"奉詔,軍士弩彍四石二斗並弓箭、槍手應舊規選中者,即給挺補守闕押官,然則排連舊制為虛文矣。請三路兵遇春秋大教,武技出眾者優給賞物,免本營他役,候階級闕,如舊制選補。"奏可。
zhì píng èr nián, zhào:" hé běi zhàn zú sān shí wàn yī qiān shǎn xī sì shí wǔ wàn jiǔ bǎi bìng yì yǒng děng, wěi zǒng guǎn sī xùn liàn, wú dé rǒng zhàn."
治平二年,詔:"河北戰卒三十萬一千、陝西四十五萬九百並義勇等,委總管司訓練,毋得冗占。"
xī níng yuán nián, zhào yuē:" guó jiā zhì bīng yǐ bèi zhàn shǒu, ér zhǔ bīng zhī guān rǒng zhàn zhě zhòng, yì xí fú shí, huò wù jūn shì. shuài chén ān fǔ jiān sī qí chá suǒ bù yǒu zhàn bīng bù rú lìng zhě yǐ wén." shí yuè, shū mì yuàn qǐng shǎn xī hé dōng xuǎn sān bān shǐ chén jí shì rén rèn diàn shì zhě, yǐ wèi hé běi zhū lù zhǐ shǐ, jiào xí qí jūn. huò yán hé shuò bīng yǒu jiào yuè zhī míng ér wú qí shí, qǐng bān jiào fǎ yú qí jūn, jiǔ ér fú néng zhě, bà wèi xiāng jūn. zòu kě.
熙寧元年,詔曰:"國家置兵以備戰守,而主兵之官冗占者眾,肄習弗時,或誤軍事。帥臣、安撫、監司其察所部有占兵不如令者以聞。"十月,樞密院請陝西、河東選三班使臣及士人任殿侍者,以為河北諸路指使,教習騎軍。或言河朔兵有教閱之名而無其實,請班教法於其軍,久而弗能者,罷為廂軍。奏可。
èr nián, dì cháng yǔ zhí zhèng:" bìng biān xùn liàn shì zú, hé yǐ dé qí jīng shú?" ān shí duì yuē:" jīng dōng suǒ jiào bīng yǐ jīng qiáng, yuàn bì xià tuī cǐ fǎ yǐ zé biān jiāng, jiān zhào qí bīng qīn lín yuè shì. xùn liàn jiǎn yuè yǒu bù rú zhào zhě fá zhī, ér shǎng qí néng zhě. shǎng bù qiǎn jiàn, fá bù bì guì, zé fǎ xíng ér jiāng lì jiā quàn, shì zú wú bù fèn lì yǐ." jiǔ yuè, xuǎn zhì zhǐ shǐ xún jiào zhū jūn, diàn qián sī sì rén, mǎ bù jūn sī gè sān rén.
二年,帝常語執政:"並邊訓練士卒,何以得其精熟?"安石對曰:"京東所教兵已精強,願陛下推此法以責邊將,間詔其兵親臨閱試。訓練簡閱有不如詔者罰之,而賞其能者。賞不遣賤,罰不避貴,則法行而將吏加勸,士卒無不奮勵矣。"九月,選置指使巡教諸軍,殿前司四人,馬、步軍司各三人。
sān nián, dì qīn yuè hé dōng suǒ jiào pái shǒu, jìn tuì qīng jié, bù wèi shǐ shí. suì zhào diàn qián sī, bù jūn zhǐ huī dāng chū shù zhě, nèi zé qiāng dāo shǒu kàng jiàn zhě bǎi rén, jiào rú hé dōng fǎ, yì jīng zhě miǎn yì shǐ, yǐ yōu jiǎng zhī.
三年,帝親閱河東所教排手,進退輕捷,不畏矢石。遂詔殿前司,步軍指揮當出戍者,內擇槍刀手伉健者百人,教如河東法,藝精者免役使,以優獎之。
wǔ nián sì yuè, zhào zài jīng diàn qián mǎ bù zhū jūn xún jiào shǐ chén, bìng yǐ chūn qiū fēn háng xiào shì. shè mìng zhòng zhě dì cì yín yè, bīng fáng zhì jí kǎo xiào, yǐ duō shǎo dìng diàn zuì. wǔ yuè, zhào yǐ jīng yuán lù cài tǐng yá jiào zhèn duì yú chóng zhèng diàn yǐn jiàn, réng bān zhū lù. qí fǎ: wǔ wǔ wèi duì, wǔ duì wèi zhèn, zhèn héng liè, qí bīng èr duì yì wǔ wǔ liè zhī. qí chū jiē yǐ gǔ wèi jié, shù cǎo xiàng rén ér shè yān, zhōng zhě yǒu shǎng. mǎ bù jiē qián sān xíng qiāng dāo, hòu èr xíng gōng nǔ, fù duì yǐ hǔ dūn nǔ chuáng zi nǔ gè yī, shè yǔ jī cì dié chū, jiē wén jīn jí tuì. yù jí rén mǎ zhī qiáng zhě yǐn yú duì zhōng, yù kě yòng, zé bié chū wèi qí. dì yǐ qí diǎn yuè zhōu xī, cháng yǒu chū yě zhī bèi, gù lìng bān xíng.
五年四月,詔在京殿前馬步諸軍巡教使臣,並以春秋分行校試。射命中者第賜銀楪,兵房置籍考校,以多少定殿最。五月,詔以涇原路蔡挺衙教陣隊於崇政殿引見,仍頒諸路。其法:五伍為隊,五隊為陣,陣橫列,騎兵二隊亦五伍列之。其出皆以鼓為節,束草象人而射焉,中者有賞。馬步皆前三行槍刀,後二行弓弩,附隊以虎蹲弩、床子弩各一,射與擊刺迭出,皆聞金即退。預籍人馬之強者隱於隊中,遇可用,則別出為奇。帝以其點閱周悉,常有出野之備,故令頒行。
liù nián, zhào:" hé běi sì lù chéng píng rì jiǔ, zhòng yú gǎi zuò, gǒu suì yīn xún, yì huī jūn zhì. qí yǐ jīng dōng wǔ wèi děng liù shí èr yíng lì shǔ zhū lù, fēn fān jiào xí, yú jūn bìng fēn qiǎn zhǔ bīng guān xùn liàn." jiǔ yuè, zhào:" zì jīn xún jiào shǐ chén xiào diàn zuì, suī yǐ shí fēn wèi lǜ, qí shì yì dì yī děng jí jiǔ fēn yǐ shàng, huò shè qīn jí sì fēn, suī diàn, chú qí fá dì èr děng shì yì jí bā fēn, huò shè qīn bù jí sān fēn, suī zuì, xuē qí shǎng." shí yuè, xuǎn jīng yuán shì bīng zhī shàn shè zhě, yǐ jiào hé shuò qí jūn chí zhòu yě zhàn. dì yuē:" cái bìng jūn yíng, fán shěng jūn yuán sì qiān yú rén, cǐ shí wàn jūn zhī zī yě. tǎng xùn liàn jīng yǒng, rén dé qí yòng, bù wéi shèng dí, yì yǐ shěng cái." ān shí děng yuē:" bì xià pín nián xuǎn zé shǐ chén, zhuān wù xùn liàn, jiān yù biàn diàn gōng qīn shì yuè, shǎng fá jì míng, shì zú jiē fèn. guān qí jì yì zhī jīng, yī rén wèi shù fū zhī dí, cǐ shí guó jiā ān wēi suǒ xì yě." shì shí, dì chū zhì nèi jiào fǎ, xún yī yù biàn diàn yuè wǔ, xiào chéng qí néng fǒu ér quàn jǔ zhī, shì wú bù zhēng quàn zhě.
六年,詔:"河北四路承平日久,重於改作,苟遂因循,益隳軍制。其以京東武衛等六十二營隸屬諸路,分番教習,余軍並分遣主兵官訓練。"九月,詔:"自今巡教使臣校殿最,雖以十分為率,其事藝第一等及九分已上,或射親及四分,雖殿,除其罰;第二等事藝及八分,或射親不及三分,雖最,削其賞。"十月,選涇原士兵之善射者,以教河朔騎軍馳驟野戰。帝曰:"裁併軍營,凡省軍員四千餘人,此十萬軍之資也。儻訓練精勇,人得其用,不惟勝敵,亦以省財。"安石等曰:"陛下頻年選擇使臣,專務訓練,間御便殿躬親試閱,賞罰既明,士卒皆奮。觀其技藝之精,一人為數夫之敵,此實國家安危所系也。"是時,帝初置內教法,旬一御便殿閱武,校程其能否而勸沮之,士無不爭勸者。
qī nián, zhào jiào yuè zhàn fǎ, zhǔ jiāng dù dì zhī xíng, suí yí shī xíng. èr yuè, zhào:" zì jīn suì yī qiǎn shǐ, àn shì wǔ lù ān fǔ shǐ yǐ xià jí tí jǔ jiào yuè zhū jūn yì yǒng bǎo jiǎ guān, kè qí yōu liè yǐ wén ér zhū shǎng zhī."
七年,詔教閱戰法,主將度地之形,隨宜施行。二月,詔:"自今歲一遣使,按視五路安撫使以下及提舉教閱諸軍、義勇、保甲官,課其優劣以聞而誅賞之。"
bā nián, zhào:" zài jīng zhū jūn yíng tún pò ài, mǎ wú suǒ diào xí. bǐ chuàng sì jiào chǎng, yì kuān dà, kě yǐ chí chěng. qí lìng qí jūn jiù jiào zhě, rì lún yī yíng, yǐ mǎ zǒu zhòu yuè xí." wǔ yuè, zāng jǐng chén mǎ shè liù shì: yī shùn zōng zhí shè, èr bèi shè, sān pán mǎ shè, sì shè qīn, wǔ yě zhàn, liù lún nòng, gè wèi shuō yǐ xiǎo shè zhě. zhào yī cǐ jiào xí. bā yuè, dì lìng céng xiào kuān shì jiào yíng zhèn. dà yuè bā jūn zhèn yú jīng jiā bēi, qì shì dà shǎng.
八年,詔:"在京諸軍營屯迫隘,馬無所調習。比創四教場,益寬大,可以馳騁。其令騎軍就教者,日輪一營,以馬走驟閱習。"五月,臧景陳馬射六事:一、順騣直射,二、背射,三、盤馬射,四、射親,五、野戰,六、輪弄,各為說以曉射者。詔依此教習。八月,帝令曾孝寬視教營陣。大閱八軍陣於荊家陂,訖事大賞。
yuán fēng yuán nián shí yuè, zhào lì zài jīng xiào shì zhū jūn jì yì gé, dì wèi shàng zhōng xià sān děng. bù shè, liù fā ér sān zhōng wèi yī děng, èr zhōng wèi èr děng, yī zhōng wèi sān děng. mǎ shè, wǔ fā zhòu mǎ zhí shè sān shǐ bèi shè èr shǐ, zhōng shù děng rú bù shè fǎ. nǔ shè, zì liù zhōng zhì èr zhōng, chuáng zi nǔ jí pào zì sān zhōng zhì yī zhōng, wèi jí děng. bìng shǎng yín yǒu chà. qiāng dāo bìng biāo pái shǒu jiǎo shèng fù, jì suǒ shèng dì shǎng. qí gōng nǔ zhuì luò, huò zòng shǐ bù jí péng, huò wǎn gōng pò tǐ, huò jú ér bù zhāng, huò shǐ bù mǎn, huò nǔ zhí bù shàng yá, huò wò bù fā, huò shēn dào zú luò, bìng wèi bù hé gé. jí shè yǐ zhōng shǎng, yú jiàn bù hé gé zhě, jiàng yī děng, wú kě jiàng zhě bà zhī.
元豐元年十月,詔立在京校試諸軍技藝格,第為上中下三等。步射,六發而三中為一等,二中為二等,一中為三等。馬射,五發驟馬直射三矢、背射二矢,中數、等如步射法。弩射,自六中至二中,床子弩及炮自三中至一中,為及等。並賞銀有差。槍刀並標排手角勝負,計所勝第賞。其弓弩墜落,或縱矢不及堋,或挽弓破體,或局而不張,或矢不滿,或弩蹠不上牙,或擭不發,或身倒足落,並為不合格。即射已中賞,余箭不合格者,降一等,無可降者罷之。
shì yuè, jiǎ kuí yàn dá děng yán:" jìn zhě zēng sǔn dōng nán pái nǔ duì fǎ, yǔ dōng nán suǒ yòng bīng xiè bù tóng, qǐng zhǐ yī dōng nán duì fǎ, yǐ nǔ shǒu dài xiǎo pái. ruò qù dí shāo yuǎn zé shī jiàn, jìn zé zuǒ shǒu chí nǔ rú xiǎo pái jià gé, yòu shǒu zhí dāo yǐ bèi zhǎn fá, yǔ zhǎng bīng xiāng cān wèi yòng." zhào kě, qí qiāng shǒu réng yǐ biāo jiān xí. shí yī yuè, jīng xī jiāng liú yuán yán:" mǎ jūn jiào xí bù chéng, qǐng jiàng bù jūn, yòu bù chéng, jiàng xiāng jūn." nǎi xià lìng zhū jūn, yuē yī jì bù néng xué zhě, rú suǒ qǐng jiàng zhī. shí èr yuè, zhào:" kāi fēng fǔ jiè jīng dōng xī jiāng bīng, shí rén yǐ yī rén xí mǎ shè, shòu jiào yú zhōng dōu suǒ qiǎn jiào tóu. zài jīng bù jūn zhū yíng gōng jiàn shǒu, yì shí rén yǐ yī rén xí mǎ shè, shòu jiào yú jiào xí mǎ jūn suǒ. yì chéng, zé zhǎn zhuǎn fēn jiào yú qí jūn."
是月,賈逵、燕達等言:"近者增損東南排弩隊法,與東南所用兵械不同,請止依東南隊法,以弩手代小排。若去敵稍遠則施箭,近則左手持弩如小排架隔,右手執刀以備斬伐,與長兵相參為用。"詔可,其槍手仍以標兼習。十一月,京西將劉元言:"馬軍教習不成,請降步軍,又不成,降廂軍。"乃下令諸軍,約一季不能學者,如所請降之。十二月,詔:"開封府界、京東西將兵,十人以一人習馬射,受教於中都所遣教頭。在京步軍諸營弓箭手,亦十人以一人習馬射,受教於教習馬軍所。藝成,則展轉分教於其軍。"
èr nián sì yuè, qiǎn nèi shì shí dé yī yuè shì jīng xī dì wǔ jiāng suǒ jiào mǎ jūn. wǔ yuè, dé yī yán qí jiào xí wú zhuàng, zhào běn jiāng chén zōng děng jù zhé. zōng děng yǐn zuì, dì zé yuē:" cháo tíng bǐ yǐ sì fāng jiāo hàn wèi kě yú, xuǎn zhì jiāng chén fēn zǒng jìn lǚ, bǐ shí xùn yì, yǐ dài fēi cháng. zhì yú bù lēi guī mó, xī jīng zhèn lǜ, qián hòu gào jiè yǐ jí zhōu xiáng. shǐ zōng děng shāo yì mù shí, yì yí lüè zhī rén yì. shī lù rì jiǔ, jì wán qiě yōng, gǒu suì jīn kuān, shí nán lì zhòng, kě bìng lēi tíng." shì yuè, zhào diàn qián bù jūn sī bīng gè zhì dōu jiào tóu zhǎng lì jiào xí zhī shì, nǔ shǒu wǔ yíng gōng jiàn shǒu shí yíng qiāng dāo biāo pái shǒu wǔ yíng gè xuǎn yī rén wǔ yì yōu zhě zòu bǔ. zhú sī gè jǔ sàn zhí yī rén wèi zhǐ shǐ, bà xún jiào shǐ chén. shì rì, zhào hé dōng shǎn xī zhū lù:" jiù zhì, mǎ jūn zì shí yuè yī rì chí shè yě zhàn, zhì gǔ yǔ rì zhǐ. sāi shàng dì liáng, zì jīn jiào qǐ bā yuè, zhǐ wǔ yuè yī rì." qī yuè, zhào zhū lù jiào yuè jìn jūn wú guò liǎng shí. jiǔ yuè, nèi chū jiào fǎ gé bìng tú xiàng bān xíng zhī. bù shè zhí gōng fā shǐ yùn shǒu jǔ zú yí bù, jí mǎ shè mǎ shǐ fān qiāng mǎ shàng yě zhàn gé dòu, bù yòng biāo pái, jiē yǒu fǎ xiàng, fán qiān yú yán, shǐ jūn shì sòng xí yān.
二年四月,遣內侍石得一閱視京西第五將所教馬軍。五月,得一言其教習無狀,詔本將陳宗等具折。宗等引罪,帝責曰:"朝廷比以四方驕悍為可虞,選置將臣分總禁旅,俾時訓肄,以待非常。至於部勒規模,悉經朕慮,前後告戒已極周詳。使宗等稍異木石,亦宜略知人意。尸祿日久,既頑且慵,苟遂矜寬,實難勵眾,可並勒停。"是月,詔殿前、步軍司兵各置都教頭掌隸教習之事,弩手五營、弓箭手十營、槍刀標排手五營各選一人武藝優者奏補。逐司各舉散直一人為指使,罷巡教使臣。是日,詔河東、陝西諸路:"舊制,馬軍自十月一日馳射野戰,至穀雨日止。塞上地涼,自今教起八月,止五月一日。"七月,詔諸路教閱禁軍毋過兩時。九月,內出教法格並圖象頒行之。步射執弓、發矢、運手、舉足、移步,及馬射、馬使蕃槍、馬上野戰格鬥,步用標排,皆有法象,凡千餘言,使軍士誦習焉。
sì nián wǔ yuè, zhào dōng nán zhū lù zhuǎn yùn tí diǎn xíng yù sī, tǐ liàng jiāng bīng zì jiàng jiào yuè xīn fǎ zhī hòu, jūn shì yǒu suǒ bèi fèi yǐ wén. gài zì tuán lì jiāng bīng yǐ lái, jūn rén rì xīn jiào yuè, jiù zī jì yì yǐ gěi sī fèi zhě, xī wú xiá wèi gù yě.
四年五月,詔東南諸路轉運、提點刑獄司,體量將兵自降教閱新法之後,軍士有所倍費以聞。蓋自團立將兵以來,軍人日新教閱,舊資技藝以給私費者,悉無暇為故也。
liù nián, cóng guō zhōng shào zhī qǐng, bù jūn nǔ shǒu dì yī děng zhě, lìng jiān xí shén bì gōng.
六年,從郭忠紹之請,步軍弩手第一等者,令兼習神臂弓。
qī nián bā yuè, zhào kāi fēng fǔ jiè jīng dōng xī lù zhuān xuǎn jiān sī tí jǔ jiào yuè. shén zōng liú xīn wǔ bèi, jì mìng lì wǔ xué xiào qī shū yǐ xùn wǔ jǔ zhī shì, yòu bān bīng fǎ yǐ yì jūn lǚ, wēi miào yuān tōng, qǔ chéng yú xīn, qún chén mò wàng yān.
七年八月,詔開封府界、京東西路專選監司提舉教閱。神宗留心武備,既命立武學、校《七書》以訓武舉之士,又頒兵法以肄軍旅,微妙淵通,取成於心,群臣莫望焉。
yuán yòu yuán nián sì yuè, yòu sī jiàn sū zhé shàng yán:" zhū dào jìn jūn zì zhì jiāng yǐ lái, rì yè àn xí wǔ yì, jiāng bīng jiē zǎo wǎn liǎng jiào, xīn mù zhī shì huò zhōng rì bù dé xiū xī. jīn píng jū wú shì, zhāo xī nüè zhī yǐ jiào yuè, shǐ wú yí lì yǐ zhì shēng shì, yī shí dān jǐn, qiáo cuì wú liáo, huǎn jí ān dé qí sǐ lì? qǐng shǐ jìn jūn, chú xīn mù wèi xí zhī rén, qí yú rì zhǐ yī jiào. shì yuè, cháo qǐng láng rèn gōng yù yán:" jūn zhōng sòng xí xīn fǎ, yú měng zhě pō yǐ wèi kǔ. fū shè zhì yú zhōng, ér jī cì gé dòu qī yú shèng, qǐ bì jǐn néng rú fǎ?" shū mì yuàn yì yǐ wèi yuán jiàng jiào yuè xīn fǎ zì hé jiào zhě zhǐ shòu, bù dāng lìng bīng zhòng lì sòng. zhào cóng zhī. jiǔ yuè, shū mì yuàn zòu:" yì shí mǎ jūn jiào yù zhèn wài, gèng jiào mǎ shè. qí fǎ: quán duì chí mǎ jiē chóng xíng wèi' zhī' zì, tòu kōng fā shǐ, kě dié chū, zuì biàn lì. jìn suì zhuān yòng shùn zōng zhí shè mǒ qiū bèi shè fǎ, zhǐ kě qīng qí tiāo zhàn, jí yòng zhòng nǎi bù néng zhòng liè, fēi biàn. qǐng zì jīn yíng yuè pái rì, mǎ jūn' zhī' zì shè yǔ lì bèi shè, gé rì hù jiào." zhào kě.
元祐元年四月,右司諫蘇轍上言:"諸道禁軍自置將以來,日夜按習武藝,將兵皆蚤晚兩教,新募之士或終日不得休息。今平居無事,朝夕虐之以教閱,使無遺力以治生事,衣食殫盡,憔悴無聊,緩急安得其死力?請使禁軍,除新募未習之人,其餘日止一教。是月,朝請郎任公裕言:"軍中誦習新法,愚懵者頗以為苦。夫射志於中,而擊刺格鬥期於勝,豈必盡能如法?"樞密院亦以為元降教閱新法自合教者指授,不當令兵眾例誦。詔從之。九月,樞密院奏:"異時馬軍教御陣外,更教馬射。其法:全隊馳馬皆重行為'之'字,透空發矢,可迭出,最便利。近歲專用順鬃直射、抹鞦背射法,止可輕騎挑戰,即用眾乃不能重列,非便。請自今營閱排日,馬軍'之'字射與立背射,隔日互教。"詔可。
sān nián wǔ yuè, bà tí jǔ jiào xí mǎ jūn suǒ.
三年五月,罷提舉教習馬軍所。
liù nián liù yuè, sān yá shēn shū mì yuàn, qǐ jìn fú qī shí rì yī lìng shì fàng zhū jūn jiào. wáng yán sǒu bái hán zhōng yàn yuē:" jǐng dé gù shì, jiē nèi shì shěng jiǎn jǔ chuán xuān, jīn dàn suì jǔ wèi cháng, zé bù fù jiàn cháo tíng ēn yì." zhōng yàn yǐ wèi rán, yòu kāi chén tài huáng tài hòu. yuē:" rú cǐ zé wèi cháng shì, dài chù fēn nèi shì shěng." suì zhào:" jīn hòu rù zhuàng, qiǎn zhōng shì chuán xuān zhū jūn zhù jiào."
六年六月,三衙申樞密院,乞近伏七十日依令式放諸軍教。王嚴叟白韓忠彥曰:"景德故事,皆內侍省檢舉傳宣,今但歲舉為常,則不復見朝廷恩意。"忠彥以為然,又開陳太皇太后。曰:"如此則為常事,待處分內侍省。"遂詔:"今後入狀,遣中侍傳宣諸軍住教。"
shào shèng yuán nián sān yuè, shū mì yuàn yán:" jìn jūn chūn qiū dà jiào shǎng fǎ, měi qiān rén zēng qǔ èr bǎi yī shí rén, gěi shǎng yǒu chà." cóng zhī.
紹聖元年三月,樞密院言:"禁軍春秋大教賞法,每千人增取二百一十人,給賞有差。"從之。
èr nián èr yuè, shū mì yuàn yán:" mǎ jūn zì jiǔ yuè zhì sān yuè, měi shí rì yī cì chū chéng shui lǜ xuàn, jiào xí huí dá yě zhàn zǒu zhòu xiàng bèi shī fàng, yù fēng xuě jiǎ gù quán zhù." cóng zhī.
二年二月,樞密院言:"馬軍自九月至三月,每十日一次出城氵率渲,教習回答野戰走驟向背施放,遇風雪假故權住。"從之。
sān nián wǔ yuè, zhào zài jīng fǔ jiè zhū lù jìn jūn gé dòu fǎ, zì jīn bìng yī yuán fēng tiáo fǎ jiào xí. qī yuè, zhào xuǎn nǔ shǒu jiān xí shén bì gōng. bā yuè, zhào:" diàn qián mǎ bù jūn sī jiàn guǎn jiào tóu, bié xuǎn shì yì jīng qiáng tōng xiǎo jiào xiàng tǐ fǎ zhě, zhǎn zhuǎn jiào xí. qí gōng jiàn shǒu mǎ bù shè shè qīn, yòng diǎn yào bāo zhǐ jí dì èr zhǐ zhī zú, bìng rú yuán fēng gé fǎ." shì yuè, yòu zhào fù shén bì gōng shè fǎ wèi bǎi èr shí bù.
三年五月,詔在京、府界諸路禁軍格鬥法,自今並依元豐條法教習。七月,詔選弩手兼習神臂弓。八月,詔:"殿前、馬步軍司見管教頭,別選事藝精強、通曉教像體法者,展轉教習。其弓箭手馬、步射射親,用點藥包指及第二指知鏃,並如元豐格法。"是月,又詔復神臂弓射法為百二十步。
yuán fú yuán nián shí yuè, céng bù jì shàng xún jiào shǐ chén fá gé, yīn yán:" zǔ zōng yǐ lái, yù jiāng shì cháng shǐ ēn guī rén zhǔ, ér wēi lìng zài guǎn jūn. fán shēn yán jūn zhèng, qǐ dài cháo tíng lì fǎ ér hòu shī xíng yé? shì guǎn jūn shī zhí yǐ." dì shēn yǐ wèi rán.
元符元年十月,曾布既上巡教使臣罰格,因言:"祖宗以來,御將士常使恩歸人主,而威令在管軍。凡申嚴軍政,豈待朝廷立法而後施行耶?是管軍失職矣。"帝深以為然。
zhèng hé yuán nián èr yuè, zhào:" chūn qiū dà jiào, zhū jūn gōng nǔ dòu lì, bìng yī yuán fēng jiù zhì."
政和元年二月,詔:"春秋大教,諸軍弓弩鬥力,並依元豐舊制。"
sì nián wǔ yuè, chén liáo shàng yán:" shén bì gōng duǒ yuǎn bǎi èr shí bù, gěi jiàn shí zhī, qǔ wǔ zhōng wèi hé gé, jūn zhōng shǎo dé gāi shǎng, kǒng duò yú xí shè. sòng diàn qián mǎ bù jūn sī kān huì, jiāng zhōng tiē jiàn shù bìng gǎi wèi shàng duǒ, qí yī zhōng tiē cǐ liǎng shàng duǒ." cóng zhī.
四年五月,臣僚上言:"神臂弓垛遠百二十步,給箭十隻,取五中為合格,軍中少得該賞,恐惰於習射。送殿前、馬步軍司勘會,將中貼箭數並改為上垛,其一中貼此兩上垛。"從之。
wǔ nián sān yuè, zhào:" zì jīn gǎn zhàn liú jiāng bīng, bù fù jiào yuè, bìng yǐ wéi yù bǐ lùn. bù àn jǔ zhě, rú qí zuì." shí yī yuè, chén liáo yán:" chūn qiū dà jiào, zhū jūn gōng nǔ shàng qǔ dòu lì gāo qiáng, qí shè qīn zhōng duō zhě, jī shǎng tài báo, wú yǐ wèi quàn." zhào yī yuán fēng fǎ.
五年三月,詔:"自今敢占留將兵,不赴教閱,並以違御筆論。不按舉者,如其罪。"十一月,臣僚言:"春秋大教,諸軍弓弩上取鬥力高強,其射親中多者,激賞太薄,無以為勸。"詔依元豐法。
bā nián, zhào zhōu jùn jìn jūn chū shù wài, cháng liú wǔ fēn zài zhōu jiào yuè, cóng máo yǒu zhī qǐng yě.
八年,詔州郡禁軍出戍外,常留五分在州教閱,從毛友之請也。
zhòng hé yuán nián zhēng yuè, ér bīng bù shì láng yǔ wén cuì zhōng jìn duì, lùn jìn jūn xùn liàn bù jīng, duō chōng zá yì. dì yuē:" zǔ zōng jūn lǚ zhī fǎ zuì wèi mì zhì, shén kǎo yóu jiā yì xùn xí, jìn lái bīng guān jìn yǐ chí màn. gǔ zhě chūn zhèn lǚ, xià bá shě, qiū zhì bīng, dōng dà yuè, jiē yú nóng xì yǐ jiǎng shì, dà sī mǎ jiào zhàn zhī fǎ, dà zōng bó dà tián zhī lǐ, xì lùn zhōu zhì, dà dǐ jūn lǚ zhī zhèng, liù qīng wú yǒu bù zǒng zhī zhě. jīn shì rén zuò shǒu cuì, rèn quàn nóng shì, bù yǐ quàn gēng jià wèi zhí guǎn jūn fǔ shì, bù yǐ dū xùn liàn wèi yì. zì jīn rú yì shǐ bān zhí jí jìn wèi zhě, dāng chāi rén zhuō tàn chéng jiè. gèng hòu rì zhǎng, jí qīn yù jiào yuè jī shǎng." xún yǐ cuì zhōng suǒ zòu cān zhào tiáo lìng xíng zhī.
重和元年正月,而兵部侍郎宇文粹中進對,論禁軍訓練不精,多充雜役。帝曰:"祖宗軍旅之法最為密緻,神考尤加意訓習,近來兵官浸以弛慢。古者春振旅,夏茇舍,秋治兵,冬大閱,皆於農隙以講事,大司馬教戰之法,大宗伯大田之禮,細論周制,大抵軍旅之政,六卿無有不總之者。今士人作守倅,任勸農事,不以勸耕稼為職;管軍府事,不以督訓練為意。自今如役使班直及禁衛者,當差人捉探懲戒。更候日長,即親御教閱激賞。"尋以粹中所奏參照條令行之。
xuān hé sān nián sì yuè, lì qí shè shǎng fǎ, qí bèi shè shàng duǒ zhōng tiē zhě, yī bù shè fǎ tuī shǎng.
宣和三年四月,立騎射賞法,其背射上垛中貼者,依步射法推賞。
jìng kāng yuán nián èr yuè, zhào:" jūn bīng jiǔ shī jiào xí, dāng tài rǒng làn. jīn sān yá yǔ zhū jiāng zhāo jūn, wéi wù zēng shù xī shǎng, dàn jí děng zhàng, bù wèn yǒng qiè. zhāo shōu jì bù jīng dāng, jiào xí yòu bù yǐ shí, zá sè zhàn pò, shí jū sān sì. jīn yí zhāo bīng zhī jì, jīng jiā jiǎn zé, jì xì jūn jí, zhuān shǐ jiào xí, bù dé yǐ zá sè jū zhàn. yòu shén bì gōng mǎ huáng nǔ nǎi zhōng guó zhǎng jì, yí duō xíng jiào xí, yǐ gǎn biān qí. réng lìng jiān yòng yì jiǎ jiào yuè, shù shǐ xí shú." sì yuè, zhào fù zhì jiào chǎng, chūn qiū dà yuè, jí fù nèi jiào fǎ yǐ jī shǎng zhī.
靖康元年二月,詔:"軍兵久失教習,當汰冗濫。今三衙與諸將招軍,惟務增數希賞,但及等杖,不問勇怯。招收既不精當,教習又不以時,雜色占破,十居三四。今宜招兵之際,精加揀擇,既系軍籍,專使教習,不得以雜色拘占。又神臂弓、馬黃弩乃中國長技,宜多行教習,以扞邊騎。仍令間用衣甲教閱,庶使習熟。"四月,詔復置教場,春秋大閱,及復內教法以激賞之。
zhèn fǎ xī níng èr nián shí yī yuè, zhào xiè qǐ jiǎng qiú zhū gé liàng bā zhèn fǎ, yǐ shòu biān jiāng, shǐ zhī yīng biàn. zhào guō kuí tóng xiè jiǎng qiú, xiāng dù dì xíng, dìng wèi zhèn tú wén zòu.
陣法 熙寧二年十一月,趙禼乞講求諸葛亮八陣法,以授邊將,使之應變。詔郭逵同禼講求,相度地形,定為陣圖聞奏。
wǔ nián sì yuè, zhào cài tǐng xiān jìn jiào yuè zhèn tú. dì cháng wèi:" jīn zhī biān chén wú zhī qí zhèng zhī tǐ zhě, kuàng qí zhèng zhī biàn hū! qiě tiān dì wǔ xíng zhī shù bù guò wǔ, wǔ zhèn zhī biàn, chū yú zì rán, fēi qiáng wèi zhī." zǎi xiàng hán jiàng yīn qǐng zhū shuài chén gè jù zhàn zhèn zhī fǎ lái shàng, qǔ qí suǒ zhǎng, lì yǐ wèi fǎ. cóng zhī. dì huàn zhū jiāng jūn xíng wú xíng zhèn zhī fǎ, cháng yuē:" lǐ jìng jié sān rén wèi duì bì yǒu yì. xīng shū, yǔ lín jiē yǐ sān rén wèi duì, jìng shēn xiǎo cǐ, fēi wú jù yě." nǎi lìng jiǎ kuí guō gù shì zhī. shí èr yuè, zhī tōng yuǎn jūn wáng sháo qǐng jiàng hé xíng tiáo yuē, zhào cì yù zhì gōng shǒu tú xíng jūn huán zhū wǔ jīng zǒng yào shén wǔ mì lüè fēng jiǎo jí zhàn sì lù zhàn shǒu yuē shù gè yī bù, yú lìng guān qín fèng lù jīng lüè sī chāo lù.
五年四月,詔蔡挺先進教閱陣圖。帝嘗謂:"今之邊臣無知奇正之體者,況奇正之變乎!且天地五行之數不過五,五陣之變,出於自然,非強為之。"宰相韓絳因請諸帥臣各具戰陣之法來上,取其所長,立以為法。從之。帝患諸將軍行無行陣之法,嘗曰:"李靖結三人為隊必有意。星書,羽林皆以三人為隊,靖深曉此,非無據也。"乃令賈逵、郭固試之。十二月,知通遠軍王韶請降合行條約,詔賜御製《攻守圖》、《行軍環珠》、《武經總要》、《神武秘略》、《風角集占》、《四路戰守約束》各一部,余令關秦鳳路經略司抄錄。
liù nián, zhào zhū lù jīng lüè sī, jié duì bìng yī lǐ jìng fǎ, sān rén wèi yī xiǎo duì, jiǔ rén wèi yī zhōng duì, shǎng fá qí chéng xù rì qǔ cái. qí duì wǔ jí qì jiǎ zhī shù, yī jīng yuán lù yá jiào fǎ. jiǔ yuè, zhào xiè yán:" yù zì jīn dà yuè hàn fān zhèn duì, qiě yǐ wàn èr qiān wǔ bǎi rén wèi fǎ, jīng qí huī zhì gè suí fāng sè. zhàn guó shí, dà jiāng zhī qí yǐ guī wèi shì, gài qǔ qián liè xiān zhī zhī yì. lìng zhōng jūn yì yí yǐ guī wèi hào. qí bā duì qí, bié huì tiān dì fēng yún lóng hǔ niǎo shé. tiān dì zé xiàng qí fāng yuán, fēng yún zé zhuàng qí fēi yáng, lóng hǔ zé zhuàng qí měng lì, niǎo shé zé zhuàng qí xiáng pán zhī shì, yǐ bèi dà yuè." shū mì yuàn yǐ wèi zhèn duì qí hào ruò huì bā wù, yīng shì zhòng nán biàn, qiě qí jiān yì yǒu wú xíng kě huì zhě. suì zhào zhǐ yī fāng sè, réng yì qí xíng zhì, lìng wù zá ér yǐ.
六年,詔諸路經略司,結隊並依李靖法,三人為一小隊,九人為一中隊,賞罰俟成序日取裁。其隊伍及器甲之數,依涇原路牙教法。九月,趙禼言:"欲自今大閱漢蕃陣隊,且以萬二千五百人為法,旌旗麾幟各隨方色。戰國時,大將之旗以龜為飾,蓋取前列先知之義。令中軍亦宜以龜為號。其八隊旗,別繪天、地、風、雲、龍、虎、鳥、蛇。天、地則象其方園,風、雲則狀其飛揚,龍、虎則狀其猛厲,鳥、蛇則狀其翔盤之勢,以備大閱。"樞密院以為陣隊旗號若繪八物,應士眾難辨,且其間亦有無形可繪者。遂詔止依方色,仍異其形制,令勿雜而已。
qī nián, yòu mìng lǚ huì qīng céng xiào kuān bǐ xiào sān wǔ jié duì fǎ. shí yuè, yǐ xīn dìng jié duì fǎ bìng shǎng fá gé jí zhì zhèn xíng shì děng, qiǎn jìn shì lǐ xiàn fù zhào xiè yuē:" zhèn fǎ zhī xiáng yǐ lìng xiàn miàn yù, jīn suǒ tú zhǐ shì yī xiǎo zhèn, qīng qí cóng róng xī wèn, xiàn bì yī yī yǒu shuō. rán zhì zhèn fǎ dù, jiǔ shī qí chuán, jīn zhèn yī dàn jù yì suǒ de, lǜ ěr wèi fǎ, kǒng yǒu wèi jǐn, yí wú bì jì, dàn jù zòu lái." jì yòu zhào yuē:" jìn lìng lǐ xiàn jī xīn dìng jié duì fǎ bìng shǎng fá gé fù qīng, tóng yì kě fǒu, yīn yǐ tuán lì jiāng guān, gèng zhì zhèn fǎ, qīng bì shēn xī cháo tíng jīng huà zhī yì. rú rì jìn kě le, yí lìng lǐ xiàn jī fù què." xiè zòu yuē:
七年,又命呂惠卿、曾孝寬比校三五結隊法。十月,以新定結隊法並賞罰格及置陣形勢等,遣近侍李憲付趙禼曰:"陣法之詳已令憲面諭,今所圖止是一小陣,卿其從容析問,憲必一一有說。然置陣法度,久失其傳,今朕一旦據意所得,率爾為法,恐有未盡,宜無避忌,但具奏來。"繼又詔曰:"近令李憲齎新定結隊法並賞罰格付卿,同議可否,因以團立將官,更置陣法,卿必深悉朝廷經畫之意。如日近可了,宜令李憲齎赴闕。"禼奏曰:
zhì zhèn zhī fǎ, yǐ jié duì wèi xiān. lǐ jìng yǐ wǔ shí rén wèi yī duì, měi sān rén zì xiāng de zhě jié wèi yī xiǎo duì, hé sān xiǎo duì wèi yī zhōng duì, hé wǔ zhōng duì wèi yī dà duì, yú yā guān duì tóu fù duì tóu zuǒ yòu qiàn qí wǔ rén jí chōng wǔ shí, bìng xiāng yī fù. jīn shèng zhì: měi yī dà duì hé wǔ zhōng duì, wǔ shí rén wèi zhī zhōng duì hé sān xiǎo duì, jiǔ rén wèi zhī xiǎo duì hé sān rén wèi zhī, yì zé xīn yì xiāng de zhě. yòu xuǎn zhuàng yǒng shàn qiāng zhě yī rén wèi qí tóu, lìng zì zé rú jǐ yì xīn xiāng de zhě èr rén wèi zuǒ yòu qiàn cì xuǎn yǒng hàn zhě rén wèi yǐn zhàn yòu xuǎn jūn xiào yī rén zhí dāo zài hòu, wèi yōng duì. fán duì nèi yī rén yòng mìng, èr rén yīng yuán xiǎo duì yòng mìng, zhōng duì yīng yuán zhōng duì yòng mìng, dà duì yīng yuán dà duì yòng mìng, xiǎo duì yīng yuán. rú dòu náo guān wàng bù jí fù jiù, zhì yǒu xiàn shī zhě, běn duì wěi yōng duì jūn xiào, cì duì wěi běn xiá duì jiāng, shěn guān bù jiù suǒ yóu, zhǎn zhī. qí yǒu bù kě jiù, huò fù jiù bù jí, huò shēn zì shòu dí, tǐ bèi zhòng chuàng, dàn fēi kě jiù zhě, jiē bù zuò. qí shuō suī yǔ gǔ tóng, ér yòng fǎ yóu wèi jīng mì. cǐ gài bì xià tiān xī yǒng zhì, bù xué ér néng yě.
置陣之法,以結隊為先。李靖以五十人為一隊,每三人自相得者結為一小隊,合三小隊為一中隊,合五中隊為一大隊,余押官、隊頭、副隊頭、左右傔旗五人即充五十,並相依附。今聖制:每一大隊合五中隊,五十人為之;中隊合三小隊,九人為之;小隊合三人為之,亦擇心意相得者。又選壯勇善槍者一人為旗頭,令自擇如己藝、心相得者二人為左右傔;次選勇悍者人為引戰;又選軍校一人執刀在後,為擁隊。凡隊內一人用命,二人應援;小隊用命,中隊應援;中隊用命,大隊應援;大隊用命,小隊應援。如逗撓觀望不即赴救,致有陷失者,本隊委擁隊軍校,次隊委本轄隊將,審觀不救所由,斬之。其有不可救,或赴救不及,或身自受敵,體被重創,但非可救者,皆不坐。其說雖與古同,而用法尤為精密。此蓋陛下天錫勇智,不學而能也。
rán yì zhě wèi sì shí wǔ rén ér yī zhǎng, bù ruò wǔ rén ér yī zhǎng zhī mì. qiě yǐ wǔ rén ér yī zhǎng, jí wǔ shí rén ér shí zhǎng yě, tuī zhī yú bǎi qiān wàn, zé wèi zhǎng zhě duō, ér tǒng zhì yī yě. zhì rú zhōu zhì: wǔ rén wèi wǔ, shǔ zhī bǐ zhǎng wǔ wǔ wèi liǎng, shǔ zhī lǘ xū sì liǎng wèi zú, shǔ zhī zú shī wǔ zú wèi lǚ, shǔ zhī dǎng zhèng wǔ lǚ wèi shī, shǔ zhī zhōu zhǎng wǔ shī wèi jūn, shǔ zhī mìng qīng. cǐ yóu jīn zhī jūn zhì, bǎi rén wèi dōu, wǔ dōu wèi yíng, wǔ yíng wèi jūn, shí jūn wèi xiāng. zì xiāng dōu zhǐ huī shǐ ér xià, gè yǒu jié jí, yǒu yuán pǐn, yì xī zhī bǐ zhǎng lǘ xū zú shī dǎng zhèng zhī rèn yě.
然議者謂四十五人而一長,不若五人而一長之密。且以五人而一長,即五十人而十長也,推之於百千萬,則為長者多,而統制一也。至如周制:五人為伍,屬之比長;五伍為兩,屬之閭胥;四兩為卒,屬之族師;五卒為旅,屬之黨正;五旅為師,屬之州長;五師為軍,屬之命卿。此猶今之軍制,百人為都,五都為營,五營為軍,十軍為廂。自廂都指揮使而下,各有節級,有員品,亦昔之比長、閭胥、族師、黨正之任也。
yì zhě wèi shén wǔ zhī zhì, yú dōu fǎ wèi biàn, rán dōu fǎ kǒng fēi lín zhèn duì dí jué shèng zhī shù yě. kuàng bā zhèn zhī fǎ, jiǔ shī qí chuán, shèng zhì yī xīn, jī zhī qián wén, ruò hé fú jié. fū fǎ yí dìng, yì yǐ zhì rén. dí hǎo jī xū, wú yǐ xū xíng zhī dí hǎo bèi shí, wú yǐ shí xíng zhī. rán ér suǒ jī zhě fēi qí xū, suǒ bèi zhě fēi qí shí, gù yì néng láo zhī, bǎo néng jī zhī, cǐ suǒ wèi zhì rén ér bù zhì yú rén yě.
議者謂什伍之制,於都法為便,然都法恐非臨陣對敵決勝之術也。況八陣之法,久失其傳,聖制一新,稽之前聞,若合符節。夫法一定,易以致人。敵好擊虛,吾以虛形之;敵好背實,吾以實形之。然而所擊者非其虛,所背者非其實,故逸能勞之,飽能飢之,此所謂致人而不致於人也。
qī nián qī yuè, zhào zhū lù ān fǔ shǐ gè jù kě yòng zhèn duì fǎ, jí fǎng qiú zhī zhèn duì fǎ zhě yǐ wén. jiǔ yuè, chóng yí shǐ guō gù yǐ tóng xiáng dìng gǔ jīn zhèn fǎ cì duì, yú shì nèi chū gōng shǒu tú èr shí wǔ bù fù hé běi.
七年七月,詔諸路安撫使各具可用陣隊法,及訪求知陣隊法者以聞。九月,崇儀使郭固以同詳定古今陣法賜對,於是內出《攻守圖》二十五部付河北。
bā nián èr yuè, dì pī:" jiàn xiào shì qī jūn yíng zhèn, yǐ fēn shù bù qí, qián hòu dǐ wǔ, nán wèi shī yòng. kě lìng jiàn xiào shì guān zhí qí kě qǔ zhě, cǎo dìng bā jūn fǎ yǐ wén." chū, zhào shū mì yuàn yuē:" táng lǐ jìng bīng fǎ, shì wú quán shū, zá jiàn tōng diǎn, lí xī é chuǎn. yòu guān hào wù míng yǔ jīn chēng wèi bù tóng, wǔ rén jiāng zuǒ duō bù néng tōng qí yì. lìng shū mì yuàn jiǎn xiáng guān yǔ wáng zhèn céng shōu wáng bái guō féng yuán děng jiào zhèng, fēn lèi jiě shì, lìng jīn kě xíng." yòu mìng shū mì yuàn fù dōu chéng zhǐ zhāng chéng yī rù nèi yā bān lǐ xiàn yǔ zhèn féng yuán xíng shì kuān guǎng chù, yòng mǎ bù jūn èr qiān bā bǎi rén jiào lǐ jìng yíng zhèn fǎ. yǐ bù jūn fù dōu zhǐ huī shǐ yáng suì wèi dōu dà tí jǔ, chéng yī xiàn wèi tóng tí jǔ, zhèn féng yuán cān yì gōng shì, xià yuán xiàng zāng jǐng děng wèi jiāng fù bù duì jiāng gàn dāng gōng shì, fán sān shí jiǔ rén.
八年二月,帝批:"見校試七軍營陣,以分數不齊,前後牴牾,難為施用。可令見校試官摭其可取者,草定八軍法以聞。"初,詔樞密院曰:"唐李靖兵法,世無全書,雜見《通典》,離析訛舛。又官號物名與今稱謂不同,武人將佐多不能通其意。令樞密院檢詳官與王震、曾收、王白、郭逢原等校正,分類解釋,令今可行。"又命樞密院副都承旨張誠一、入內押班李憲與震、逢原行視寬廣處,用馬步軍二千八百人教李靖營陣法。以步軍副都指揮使楊遂為都大提舉,誠一、憲為同提舉,震、逢原參議公事,夏元象、臧景等為將副、部隊將、幹當公事,凡三十九人。
chéng yī děng chū yòng lǐ jìng liù huā zhèn fǎ, yuē shòu bīng èr wàn rén wèi lǜ, wèi qī jūn, nèi yú hòu jūn gè èr qiān bā bǎi rén, qǔ zhàn bīng qiān jiǔ bǎi rén wèi qī shí liù duì, zhàn bīng nèi měi jūn nǔ shǒu sān bǎi, gōng shǒu sān bǎi, mǎ jūn wǔ bǎi, tiào dàng sì bǎi, qí bīng sì bǎi, zī zhòng měi jūn jiǔ bǎi, shì wèi èr qiān bā bǎi rén. dì yù jìn chén yuē:
誠一等初用李靖六花陣法,約受兵二萬人為率,為七軍,內虞候軍各二千八百人,取戰兵千九百人為七十六隊,戰兵內每軍弩手三百,弓手三百,馬軍五百,跳蕩四百,奇兵四百,輜重每軍九百,是為二千八百人。帝諭近臣曰:
huáng dì shǐ zhì bā zhèn fǎ, bài chī yóu yú zhuō lù. zhū gé liàng zào bā zhèn tú yú yú fù píng shā zhī shàng, lěi shí wèi bā háng. jìn huán wēn jiàn zhī, yuē:" cháng shān shé shì." cǐ jí jiǔ jūn zhèn fǎ yě. zhì suí hán qín hǔ shēn míng qí fǎ, yǐ shòu qí shēng lǐ jìng. jìng yǐ shí yù jiǔ luàn, jiāng chén tōng xiǎo zhě pō duō, gù zào liù huā zhèn yǐ biàn jiǔ jūn zhī fǎ, shǐ shì rén bù néng xiǎo zhī. dà dǐ bā zhèn jí jiǔ jūn, jiǔ jūn zhě, fāng zhèn yě. liù huā zhèn jí qī jūn, qī jūn zhě, yuán zhèn yě. gài zhèn yǐ yuán wèi tǐ, fāng zhèn zhě nèi yuán ér wài fāng, yuán zhèn jí nèi wài jù yuán yǐ. gù yǐ fāng yuán wù yàn zhī, zé fāng yǐ bā bāo yī, yuán yǐ liù bāo yī, cǐ jiǔ jūn liù huā zhèn zhī dà tǐ yě. liù jūn zhě, zuǒ yòu yú hòu jūn gè yī, wèi èr yú hòu jūn zuǒ yòu xiāng gè èr, wèi sì xiāng jūn yǔ zhōng jūn gòng wèi qī jūn. bā zhèn zhě, jiā qián hòu èr jūn, gòng wèi jiǔ jūn. kāi guó yǐ lái, zhì diàn qián mǎ bù jūn sān shuài, jí zhōng jūn qián hòu jūn shuài zhī bié míng ér mǎ bù jūn dōu yú hòu shì wèi èr yú hòu jūn, tiān wǔ pěng rì lóng shén wèi sì xiāng shì wèi sì xiāng jūn yě. zhōng jūn shuài zǒng zhì jiǔ jūn, jí diàn qián dōu yú hòu, zhuān zǒng zhōng jūn yī jūn zhī shì wù, shì qí míng shí yǔ gǔ jiǔ jūn jí liù huā zhèn xiāng fú ér bù shǎo chà yě. jīn lùn bīng zhě jù yǐ táng lǐ quán tài bái yīn jīng zhōng zhèn tú wèi fǎ, shī zhī yuǎn yǐ.
黃帝始置八陣法,敗蚩尤於涿鹿。諸葛亮造八陣圖於魚復平沙之上,壘石為八行。晉桓溫見之,曰:"常山蛇勢。"此即九軍陣法也。至隋韓擒虎深明其法,以授其甥李靖。靖以時遇久亂,將臣通曉者頗多,故造六花陣以變九軍之法,使世人不能曉之。大抵八陣即九軍,九軍者,方陣也。六花陣即七軍,七軍者,圓陣也。蓋陣以圓為體,方陣者內圓而外方,圓陣即內外俱圓矣。故以方圓物驗之,則方以八包一,圓以六包一,此九軍六花陣之大體也。六軍者,左右虞候軍各一,為二虞候軍;左右廂各二,為四廂軍;與中軍共為七軍。八陣者,加前後二軍,共為九軍。開國以來,置殿前、馬步軍三帥,即中軍、前後軍帥之別名;而馬步軍都虞候是為二虞候軍,天武、捧日、龍神衛四廂是為四廂軍也。中軍帥總制九軍,即殿前都虞候,專總中軍一軍之事務,是其名實與古九軍及六花陣相符而不少差也。今論兵者俱以唐李筌《太白陰經》中陣圖為法,失之遠矣。
zhèn cháng lǎn jìn rì chén liáo suǒ xiàn zhèn tú, jiē wàng xiāng xuàn huò, wú yī kě qǔ. guǒ rú qí shuō, zé liǎng dí xiāng yù, bì xū qiǎn shǐ yù yuē zhàn rì, zé kuān píng zhī dì, yí fù sāi hè, zhū cǎo fá mù, rú shè pǔ jiào chǎng, fāng kě jǐn qí fǎ ěr. yǐ lǐ tuī zhī, qí bù kě yòng jué yǐ. jīn kě yuē lǐ jìng fǎ wèi jiǔ jūn yíng zhèn zhī zhì. rán lǐ quán tú nǎi yíng fǎ, fēi zhèn fǎ yě. zhèn cǎi gǔ zhī fǎ, zhuó jīn zhī yí, yuē yíng yuē zhèn, běn chū yú yī fǎ, tè zhǐ yuē yíng, xíng yuē zhèn zài qí zhèng yán zhī, zé yíng wèi zhèng zhèn wèi qí yě.
朕嘗覽近日臣僚所獻陣圖,皆妄相眩惑,無一可取。果如其說,則兩敵相遇,必須遣使豫約戰日,擇寬平之地,夷阜塞壑,誅草伐木,如射圃教場,方可盡其法爾。以理推之,其不可用決矣。今可約李靖法為九軍營陣之制。然李筌圖乃營法,非陣法也。朕采古之法,酌今之宜,曰營曰陣,本出於一法,特止曰營,行曰陣;在奇正言之,則營為正、陣為奇也。
yú shì yǐ bā yuè dà yuè bā jūn zhèn yú chéng nán jīng jiā bēi. yǐ shì, cì suì ér xià zhì zhǐ shǐ mǎ bù jūn yín juàn yǒu chà.
於是以八月大閱八軍陣於城南荊家陂。已事,賜遂而下至指使、馬步軍銀絹有差。
bā nián, zhào zhū lù quán zhù jiào wǔ jūn zhèn, zhǐ jiào sì yù zhèn.
八年,詔諸路權住教五軍陣,止教四御陣。
jiǔ nián sì yuè, dì yú fǔ chén lùn yíng zhèn fǎ, wèi:" wèi jiāng zhě shǎo zhī jiāng bīng zhī lǐ, qiě bā jūn liù jūn jiē dà jiāng jū zhōng, dà jiāng pì zé xīn yě, zhū jūn, sì tǐ yě. yùn qí xīn zhì, yǐ shēn shǐ bì, yǐ bì shǐ zhǐ, gōng zuǒ zé yòu jiù, gōng yòu zé zuǒ jiù, qián hòu yì rán, zé jūn hé yóu bài yě!"
九年四月,帝於輔臣論營陣法,謂:"為將者少知將兵之理,且八軍、六軍皆大將居中,大將譬則心也,諸軍,四體也。運其心智,以身使臂,以臂使指,攻左則右救,攻右則左救,前後亦然,則軍何由敗也!"
yuán fēng sì nián, yǐ jiǔ jūn fǎ yī jūn yíng zhèn àn yuè yú chéng nán hǎo cǎo bēi, yǐ shì, jiǎng yù.
元豐四年,以九軍法一軍營陣按閱於城南好草陂,已事,獎諭。
qī nián, zhào:" yǐ jiàng wǔ zhèn fǎ, lìng zhū jiāng jiào xí, qí jiù jiào zhèn fǎ bìng bà." gài jiǔ jūn yíng zhèn wèi fāng yuán qū zhí ruì, fán wǔ biàn, shì wèi wǔ zhèn.
七年,詔:"已降五陣法,令諸將教習,其舊教陣法並罷。"蓋九軍營陣為方、圓、曲、直、銳,凡五變,是為五陣。
yuán yòu yuán nián, gāo xiáng yán, qǐ yǐ yù zhèn yǔ xīn zhèn fǎ xiāng jiān jiào yuè, cóng zhī. gài yuán fēng qī nián, zhào zhuān yòng wǔ zhèn fǎ, ér jiù jiào yù zhèn suì fèi zhì shì, fù lìng hù jiào.
元祐元年,高翔言,乞以御陣與新陣法相兼教閱,從之。蓋元豐七年,詔專用五陣法,而舊教御陣遂廢;至是,復令互教。
shào shèng sān nián, fù bà jiào yù zhèn.
紹聖三年,復罷教御陣。
dà guān èr nián, zhào yǐ wǔ zhèn fǎ bān xíng zhū lù.
大觀二年,詔以五陣法頒行諸路。
jìng kāng yuán nián, jiān chá yù shǐ hú shùn zhì zòu:" tōng zhí láng qín yuán suǒ zhe bīng shū zhèn tú shī lǜ sān cè dà bā zhèn tú yī xiǎo tú èr, jiē zhuó gǔ zhī fǎ, cān jīn zhī yí, bó ér zhī yào, shí wèi kě yòng." zhào lìng cì duì. dāng shí jūn chén suī wú xióng móu yuǎn lüè, rán yóu qiē qiē yān yǐ jīng wǔ wèi xīn.
靖康元年,監察御史胡舜陟奏:"通直郎秦元所著兵書、陣圖、師律三策、大八陣圖一、小圖二,皆酌古之法,參今之宜,博而知要,實為可用。"詔令賜對。當時君臣雖無雄謀遠略,然猶切切焉以經武為心。
gāo zōng jiàn yán yuán nián, shǐ bān shū mì yuàn jiào yuè fǎ, zhuān xí zhì yù cuī fēng pò dí zhī yì quán fù zhí dài chū rù duǎn zhuāng shén bì gōng zhǎng bǐng dāo mǎ shè chuān jiǎ mù tǐng. měi suì nǐ chūn qiū jiào yuè fǎ, lì xīn gé. shén bì gōng rì gěi jiàn èr shí, shè qīn qù duǒ bǎi èr shí bù. dāo zhǎng zhàng èr chǐ yǐ shàng, zhān pí guǒ zhī, yǐn dòu wǔ shí èr cì, bù lìng dāo tóu zhì dì. měi yíng xuǎn èr shí rén yuè xí, jīng liǎng yuè zhě wǔ shí rén wèi yī duì, jiào xí fēn hé, suí duì duō shǎo, fēn lì wǔ jūn. měi jūn gè zhì qí hào, qián jūn fēi qí, fēi niǎo wèi hào hòu jūn zào qí, guī wèi hào zuǒ jūn qīng qí, jiāo wèi hào yòu jūn bái qí, hǔ wèi hào zhōng jūn huáng qí, shén rén wèi hào. yòu bié yǐ wǔ sè wù hào zhì zhāo qí fēn qí. jǔ zhāo qí, zé wǔ jūn yǐ qí xiāng yīng, hé ér chéng zhèn jǔ fēn qí, zé wǔ jūn yǐ qí xiāng yīng, fēn ér chéng duì. zuǒ yòu qián què, huò fēn cáng wèi fú, huò fèn chū wèi qí, jiē jǔ qí wèi hào. gèng míng xiǎo jīn yīng gǔ, bèi zhān wàng bù jí zhě. yù yuē fú cáng zhī suǒ, huǎn míng xiǎo jīn jí zhǐ, jí míng yīng gǔ jí qí bīng chū zhèn chí zhàn, jí míng xiǎo jīn jí fú bīng chū. qí chūn qiū dà jiào tuī shǎng, yī hǎi xíng gé fǎ.
高宗建炎元年,始頒樞密院教閱法,專習制御摧鋒破敵之藝、全副執帶出入、短樁神臂弓、長柄刀、馬射穿甲、木挺。每歲擬春秋教閱法,立新格。神臂弓日給箭二十,射親去垛百二十步。刀長丈二尺以上,氈皮裹之,引鬥五十二次,不令刀頭至地。每營選二十人閱習,經兩閱者五十人為一隊,教習分合,隨隊多少,分隸五軍。每軍各置旗號,前軍緋旗,飛鳥為號;後軍皂旗,龜為號;左軍青旗,蛟為號;右軍白旗,虎為號;中軍黃旗,神人為號。又別以五色物號制招旗、分旗。舉招旗,則五軍以旗相應,合而成陣;舉分旗,則五軍以旗相應,分而成隊。左右前卻,或分藏為伏,或分出為奇,皆舉旗為號。更鳴小金、應鼓,備瞻望不及者。豫約伏藏之所,緩鳴小金即止,急鳴應鼓即奇兵出陣趍戰,急鳴小金即伏兵出。其春秋大教推賞,依海行格法。
lǐ gāng yán:" shuǐ zhàn zhī lì, nán fāng suǒ yí. yán hé huái hǎi jiāng shuài fǔ yào jùn, yí xiào gǔ zhì zào zhàn chuán, yǐ yùn zhuǎn qīng jié ān wěn wèi liáng. yòu xí huǒ gōng, yǐ fén dí zhōu." zhào mìng yáng guān fù wǎng jiāng zhè cuò zhì, hé huái bié wěi guān. sān nián, qīn yuè shuǐ jūn yú zhèn jiāng dēng yún mén wài.
李綱言:"水戰之利,南方所宜。沿河、淮、海、江帥府、要郡,宜效古製造戰船,以運轉輕捷安穩為良。又習火攻,以焚敵舟。"詔命楊觀復往江、浙措置,河、淮別委官。三年,親閱水軍於鎮江登雲門外。
shào xìng sì nián, zhào nèi diàn àn yuè shén wǔ zhōng jūn guān bīng tuī shǎng.
紹興四年,詔內殿按閱神武中軍官兵推賞。
èr shí sì nián, chén liáo yán:" zhōu jùn jìn zú, yuǎn fāng zòng chí, duō bù xùn liàn, chūn qiū jiào yuè, lín shí bèi shù, qǐ shēn yán jiù zhì."
二十四年,臣僚言:"州郡禁卒,遠方縱馳,多不訓練,春秋教閱,臨時備數,乞申嚴舊制。"
sān shí yī nián, zhào:" bǐ wén zhū lù zhōu xiāng jìn jūn tǔ jūn, yǒu sī shàn sī yì, fáng jiào yuè. shuài fǔ qí yán zé shǒu bīng qín bīng guī yíng, xùn liàn jīng shú, yǐ bèi diǎn shì."
三十一年,詔:"比聞諸路州廂、禁軍、土軍,有司擅私役,妨教閱。帥府其嚴責守兵勤兵歸營,訓練精熟,以備點視。"
xiào zōng qián dào èr nián, xìng hòu cháo mén wài, cì xìng bái shí yuè bīng, sān yá lǜ jiāng zuǒ dào jià, shè shēng guān bīng jiù yù niǎn xià xiàn suǒ huò. shì rì, yǒu shù jiāng dú shǒu yùn dà dāo, shàng yuē:" dāo zhòng jǐ hé?" lǐ shùn jǔ zòu:" dāo jiē zhòng shù shí jīn." yǒu zhǐ:" qīng děng jiào yuè jīng míng." yòu yù chén mǐn yuē:" jūn mǎ yī zhuāng zhěng sù rú cǐ." tè xī lài ān mǎ jīn dài, shì zú tuī shǎng yǒu chà.
孝宗乾道二年,幸候潮門外,次幸白石閱兵,三衙率將佐道駕,射生官兵就御輦下獻所獲。是日,有數將獨手運大刀,上曰:"刀重幾何?"李舜舉奏:"刀皆重數十斤。"有旨:"卿等教閱精明。"又諭陳敏曰:"軍馬衣裝整肅如此。"特錫賚鞍馬、金帶,士卒推賞有差。
sì nián, xìng máo tān jiào yuè. jǔ huáng qí, lián sān gǔ, biàn fāng zhèn wǔ gǔ, jǔ bái qí, biàn yuán zhèn cì èr gǔ, jǔ chì qí, biàn ruì zhèn qīng qí, biàn zhí zhèn. bì shì, shàng dà yuè, shǎng lài jiā bèi. bīng fēn dōng xī, chéng dà dāo huǒ pào, shàng wèn lǐ shùn jǔ:" àn yuè bǐ nǎng shí rú hé?" shùn jǔ zòu:" jīn rì zhī bīng, bì xià qīn xùn liàn, fǔ yǐ shēn ēn, xī yǐ zhòng shǎng, zhōng yǒng bèi cháng."
四年,幸茅灘教閱。舉黃旗,連三鼓,變方陣;五鼓,舉白旗,變圓陣;次二鼓,舉赤旗,變銳陣;青旗,變直陣。畢事,上大悅,賞賚加倍。兵分東西,呈大刀、火炮,上問李舜舉:"按閱比曩時如何?"舜舉奏:"今日之兵,陛下親訓練,撫以深恩,錫以重賞,忠勇倍常。"
qián dào zhōng, zhào gōng jiàn shǒu yuán shè yī shí sì dòu lì shēng jiā sān dòu, yuán shè yī shí lì shēng jiā wǔ dǒu, nǔ shǒu yuán shè sì shí lì shēng jiā wǔ dǒu, yuán shè liǎng shí qī dòu lì shēng jiā bā dǒu, jìn zhì tuī shǎng yǒu chà. zǎi zhí jìn shè qīn shǎng gé, yú yǔn wén yuē:" pāi shì yǐ dòu lì shēng qǐng gěi, jīn yòng shè qīn dìng shǎng, kǒng bù jiā yì dòu lì." shàng yuē:" rán. tā rì suī qiáng gōng nǔ kě yǐ qǔ shèng, ruò zhǐ xí shè qīn, zé dòu lì bù jìn. cǐ shǎng gé bù xū xíng."
乾道中,詔弓箭手元射一石四鬥力升加三斗,元射一石力升加五斗,弩手元射四石力升加五斗,元射兩石七鬥力升加八斗,進秩推賞有差。宰執進射親賞格,虞允文曰:"拍試以鬥力升請給,今用射親定賞,恐不加意鬥力。"上曰:"然。他日雖強弓弩可以取勝,若止習射親,則鬥力不進。此賞格不須行。"
chún xī jiān, lì qiāng shǒu jí shè tiě lián gé. shàng wèi fǔ chén yuē:" wén shè tiě lián, zhū jūn gǔ yuè fèn lì." zhōu bì dà yuē:" bīng jiǔ bù yòng, cǐ bèi wú jìn qǔ, zì rán qì duò. jīn bì xià jī quàn gào jiè, rén rén jiē shèng bīng." yú shì diàn qián bù jūn sī zhū jūn jí mǎ jūn jiù sī gōng nǔ shǒu, shè tiě lián hé gé bīng gòng yī qiān bā bǎi sì shí yú. zhào zhōng duǒ lián gōng jiàn shǒu yī shí èr dòu lì shí jiàn, nǔ shǒu sì shí lì bā jiàn, yī gé jìn liǎng zhì, gè cì qián bǎi mín gōng jiàn shǒu yī shí lì shí jiàn yǐ shàng, nǔ shǒu sān shí lì bā jiàn, gè jìn liǎng zhì. zhào zhōng wài zhū jūn shǎng gé yì rú zhī.
淳熙間,立槍手及射鐵簾格。上謂輔臣曰:"聞射鐵簾,諸軍鼓躍奮厲。"周必大曰:"兵久不用,此輩無進取,自然氣惰。今陛下激勸告戒,人人皆勝兵。"於是殿前、步軍司諸軍及馬軍舊司弓弩手,射鐵簾合格兵共一千八百四十餘。詔中垛簾弓箭手一石二鬥力十箭,弩手四石力八箭,依格進兩秩,各賜錢百緡;弓箭手一石力十箭以上,弩手三石力八箭,各進兩秩。詔中外諸軍賞格亦如之。
shào xī yuán nián, zhào diàn sī:" xǔ pǔ shuǐ jūn bìng jiāng shàng shuǐ jūn suì chūn qiū liǎng jiào wài, měi yuè lún yuè xí. yán hǎi shuǐ jūn zhǔn shì." zhī huī zhōu xú yì yán:" zhū lù jìn jūn, jìn fǎ yǐ shí fēn wèi lǜ, èr fēn xí gōng, liù fēn xí nǔ, yú èr fēn xí qiāng pái. xí gōng zhě tīng jiān xí nǔ, dòu lì kě yǐ guān qí jìn tuì, shè qīn kě yǐ chá qí néng fǒu. qín duò zhī shí, rén yǒu jī kǎo." zhào xià zhū lù zūn shǒu zhī. zhí zhèng hú jìn chén yán:" bǐ nián yòng shè tiě lián tuī shǎng, wǎng wǎng huò qiān zhì, shì yì zú yǐ zuò chéng rén cái." shàng yuē:" shè tiě lián bù nán, cǐ shǎng gé tài làn, qí zhuān yǐ wǔ yì jīng shú wèi shàng."
紹熙元年,詔殿司:"許浦水軍並江上水軍歲春、秋兩教外,每月輪閱習。沿海水軍準是。"知徽州徐誼言:"諸路禁軍,近法以十分為率,二分習弓,六分習弩,餘二分習槍、牌。習弓者聽兼習弩,鬥力可以觀其進退,射親可以察其能否。勤惰之實,人有稽考。"詔下諸路遵守之。執政胡晉臣言:"比年用射鐵簾推賞,往往獲遷秩,是亦足以作成人才。"上曰:"射鐵簾不難,此賞格太濫,其專以武藝精熟為尚。"
èr nián, shū mì yuàn yán:" diàn bù sī zhū jūn gōng jiàn shǒu, dài jiǎ liù shí bù shè, yī shí èr dòu lì, jiàn shí èr, liù jiàn zhōng duǒ wèi běn děng. nǔ shǒu, dài jiǎ bǎi bù shè, sì shí lì, jiàn shí èr, wǔ jiàn zhōng duǒ wèi běn děng. qiāng shǒu, zhù zú jǔ shǒu cuān cì, yǐ sì shí cuān wèi běn děng. zhǔ shuài wěi tǒng zhì tǒng lǐng jiào qí yì. běn děng wài qǔ shēng jiā duō zhě, měi jūn wǔ qiān wǔ bǎi rén yǐ shàng gōng nǔ qiāng shǒu gè shí wǔ rén, yì zhǔ shuài shěn shí, shàng shū mì yuàn fù shì. gè zé yōu děng èr rén shēng zhuǎn liǎng zhì, yú rén gěi qián wǔ mín, qí jiāng lái zài shì."
二年,樞密院言:"殿、步司諸軍弓箭手,帶甲六十步射,一石二鬥力,箭十二,六箭中垛為本等。弩手,帶甲百步射,四石力,箭十二,五箭中垛為本等。槍手,駐足舉手攛刺,以四十攛為本等。主帥委統制、統領較其藝。本等外取升加多者,每軍五千五百人以上弓、弩、槍手各十五人,詣主帥審實,上樞密院覆試。各擇優等二人升轉兩秩,餘人給錢五緡,俟將來再試。"
qìng yuán èr nián, xìng hòu cháo mén wài dà yuè.
慶元二年,幸候潮門外大閱。
jiā tài èr nián, zhào jiāng àn yuè zhū jūn, shǎng lài yī qìng yuán èr nián zēng gěi.
嘉泰二年,詔將按閱諸軍,賞賚依慶元二年增給。
bǎo qìng èr nián, mò zé yán:" zhōu jùn jìn jūn, píng shí zé yǐ fáng kòu dào, yǒu shì zé yǐ bèi róng háng, shí lù yú cháo tíng, fēi zhōu jùn kě dé sī yì. bǐ nián zhōu jùn jūn zhèng huī fèi, lìn yú lǐn gěi, què é héng duō. jùn guān zhǔ bīng guān yǒu kē zhàn, yù gōng yǒu jiè shì, cún liú zhě bù shén yī. dāng jiào yuè shí, qián zǒng lù fēn suī hào zhǔ bīng, jǐn shǒu xū jí, mò gǎn hào zhào. rù jiào zhī cì, zuò zuò jìn tuì dài tóng ér xì. shǒu chén lì xū quàn bù zhāo tián, zhǔ bīng shòu hòu lù gǎi nián jiǎ. qiě yī bīng qǐng gěi, suì bù xià bǎi mín, yǐ xiǎo jì zhī, yī jùn zhàn sān bǎi rén, shì xū fèi sān wàn mín yě. sī yì jìn jūn, sù yǒu cháng xiàn. shǒu shuài pì yuán chí, jiàn dì zhái, bù gěi cān qián yù gōng qù chéng liáo jué, lèi dé jiè bīng, rǎo hài xiāng lǘ. jìn ér fǔ jùn zhì yǒu yù gōng zhàn sì wǔ bǎi bīng zhě. liáng yóu bīng guān zhī quán qīng, ér sī zhàn zhī jìn chí yě. qǐ yán jiè jiān sī shǒu cuì děng, zhǐ xǔ jiè xiāng jūn, réng bù dé fáng jiào yuè, yú guān suī xiāng jūn yì wù jiè."
寶慶二年,莫澤言:"州郡禁軍,平時則以防寇盜,有事則以備戎行,實錄於朝廷,非州郡可得私役。比年州郡軍政隳廢,吝於廩給,闕額恆多。郡官、主兵官有窠占,寓公有借事,存留者不什一。當教閱時,鈐、總、路分雖號主兵,僅守虛籍,莫敢號召。入教之次,坐作進退殆同兒戲。守臣利虛券不招填,主兵受厚賂改年甲。且一兵請給,歲不下百緡,以小計之,一郡占三百人,是虛費三萬緡也。私役禁軍,素有常憲。守帥辟園池,建第宅,不給餐錢;寓公去城遼絕,類得借兵,擾害鄉閭。近而輔郡至有寓公占四五百兵者。良由兵官之權輕,而私占之禁弛也。乞嚴戒監司、守倅等,止許借廂軍,仍不得妨教閱,余官雖廂軍亦勿借。"
chún yòu shí yī nián, tái chén tiáo chén jūn jiàng bù xián yuè xí zhī bì:" àn jiù zhì, jìn bīng wú sī yì. bǐ suì fán zhōu jūn tún yíng zhù zā zhī chù, duō xún jiù xí, měi yī zhōu jūn jiàng wú lǜ shù bǎi, guān wú xiǎo dà gè zhàn pò, ér diāo lòu zǔ xiù gōng jīn shè sè zhī shì mí suǒ bù yǒu. gōng yì suī jīng, jī cì bù xí, shè yǒu xiǎo jǐng, hé néng shòu jiǎ? qǐ shēn yán shuài shǒu jí tǒng bīng guān, yīng jūn jiàng tīng guī yíng wǔ xián xí xùn liàn, wù jìng zuò wú yì, xū mí lǐn shāo, yǐ fáng jūn shí."
淳祐十一年,台臣條陳軍匠不閒閱習之弊:"按舊制,禁兵毋私役。比歲凡州軍屯營駐紥之處,多循舊習,每一州軍匠無慮數百,官無小大各占破,而雕鏤、組繡、攻金、設色之事靡所不有。工藝雖精,擊刺不習,設有小警,何能授甲?乞申嚴帥守及統兵官,應軍匠聽歸營伍閒習訓練,勿競作無益,虛糜廩稍,以妨軍實。"
xián chún chū, chén liáo yán:" zhū jūn tǒng lǐng tǒng zhì zhèng jiāng fù jiāng zhèng yù zài jūn xùn liàn, xián yú wǔ shì, yī yǒu diào yòng, lìng xià jí xíng, shì xī jiāng zhì, jiāng xī shì yǒng, suǒ xiàng wú dí. jīn jiāng nán zhōu jùn yán jiāng zhì kǔn zhì zhàng qián guān, zhuān rèn yíng yùn, bù wèi jūn jì, shí wèi jiā móu, jué wú zhàn zhèn xīn gōng, lǜ cóng zhàng qián shēng chà. dà lüè yī jūn jǐn èr sān qiān, ér shǐ chén zhì wǔ liù bǎi, yǐ gōng zá yì."
咸淳初,臣僚言:"諸軍統領、統制、正將、副將正欲在軍訓練,閒於武事,一有調用,令下即行,士悉將智,將悉士勇,所向無敵。今江南州郡、沿江制閫置帳前官,專任營運,不為軍計,實為家謀,絕無戰陣新功,率從帳前升差。大略一軍僅二三千,而使臣至五六百,以供雜役。"
jiǔ nián, chén liáo yán:" bǐ zhě zhāo mù jūn bīng, yī shí tú qǔ chōng shù, yǐ jì shǎng gé. niè cì zhī hòu, gèng bù jiào yuè. zhǔ bīng guān kǔ yǐ láo yì, rì yè wǎng xiū, yī huò shǎo wéi, jí lí líng yǔ, bǎng lüè zhī kù, bīng bù kān mìng, ér sǐ zhě táo zhě jiē zhǒng yě. jīn qǐng yǐ xīn zhāo jūn fēn lì zhū duì, shǐ zhī shú jì lǜ, xí shì yì, huò xún huò yuè shàng gè jùn yuè shì." gài bì zhì yú cǐ, ér xùn liàn zhī zhì dà huài yǐ.
九年,臣僚言:"比者招募軍兵,一時徒取充數,以覬賞格。涅刺之後,更不教閱。主兵官苦以勞役,日夜罔休,一或少違,即罹囹圄,榜掠之酷,兵不堪命,而死者逃者接踵也。今請以新招軍分隸諸隊,使之熟紀律,習事藝,或旬或月上各郡閱試。"蓋弊至於此,而訓練之制大壞矣。