huò xiǎo yù chuán
霍小玉傳
huò xiǎo yù chuán jiǎng fáng zhuàn
霍小玉傳 (蔣防撰)
dà lì zhōng, lǒng xī lǐ shēng míng yì, nián èr shí, yǐ jìn shì zhuó zhuó yuán zuò tuī, jù míng chāo běn gǎi dì. qí míng nián, bá cuì, qí shì yú tiān guān. xià liù yuè, zhì zhǎng ān, shě yú xīn chāng lǐ. shēng mén zú qīng huá, shǎo yǒu cái sī, lì cí jiā jù, shí wèi wú shuāng, xiān dá zhàng rén, xī rán tuī fú. měi zì jīn fēng diào, sī dé jiā ǒu, bó qiú míng jì, jiǔ ér wèi xié. zhǎng ān yǒu méi bào shí yī niáng zhě, gù xuē fù mǎ jiā qīng yī yě, zhé quàn cóng liáng, shí yú nián yǐ. xìng biàn pì, qiǎo yán yǔ, háo jiā qī lǐ, wú bù jīng guò, zhuī fēng jué cè, tuī wèi qú shuài. cháng shòu shēng chéng tuō hòu lù, yì pō dé zhī. jīng shù yuè, lǐ fāng xián jū shě zhī nán tíng, shēn wèi jiān, hū wén kòu mén shén jí. yún shì bào shí yī niáng zhì. shè yī cóng zhī, yíng wèn yuē: bào qīng, jīn rì hé gù hū rán ér lái? bào xiào yuē: sū gū zǐ zuò hǎo mèng yě wèi? yǒu yī xiān rén, zhé zài xià jiè, bù yāo cái huò, dàn mù fēng liú. rú cǐ sè mù, gòng shí láng xiāng dāng yǐ. shēng wén zhī jīng yuè, shén fēi tǐ qīng, yǐn bào shǒu qiě bài qiě xiè yuē: yī shēng zuò nú, sǐ yì bù dàn. yīn wèn qí míng jū, bào jù shuō yuē: gù huò wáng xiǎo nǚ zì xiǎo yù, wáng shén ài zhī. mǔ yuē jìng chí, jìng chí jí wáng zhī chǒng bì yě. wáng zhī chū hōng, zhū dì xiōng yǐ qí chū zì jiàn shù, bù shèn shōu lù, yīn fēn yǔ zī cái, qiǎn jū yú wài. yì wá wèi zhèng shì, rén yì bù zhī qí wáng nǚ. zī zhì nóng yàn, yī shēng wèi jiàn. gāo qíng yì tài, shì shì guò rén, yīn lè shī shū, wú bù tōng jiě. zuó qiǎn mǒu qiú yī hǎo ér láng, gé diào xiāng chēng zhě. mǒu jù shuō shí láng, tā yì zhī yǒu lǐ shí láng míng zì, fēi cháng huān qiè. zhù zài shèng yè fāng gǔ sì qū, fǔ shàng chē mén zhái shì yě. yǐ yǔ tā zuò qī yuē, míng rì wǔ shí, dàn zhì qū tóu mì guì zǐ, jí dé yǐ. bào jì qù, shēng biàn bèi xíng jì. suì lìng jiā tóng qiū hóng, yú cóng xiōng jīng zhào cān jūn shàng gōng chù, jiǎ qīng lí jū, huáng jīn lēi. qí xī, shēng huàn yī mù yù, xiū shì róng yí xǐ yuè jiāo bìng, tōng xī bù mèi. chí míng, jīn zé, yǐn jìng zì zhào, wéi jù bù xié yě. pái huái zhī jiān, zhì yú tíng wǔ. suì mìng jià jí qū, zhí dǐ shèng yè. zhì yuē zhī suǒ, guǒ jiàn qīng yī lì hòu, yíng wèn yuē: mò shì lǐ shí láng fǒu? jí xià mǎ, lìng qiān rù wū dǐ, jí jí suǒ mén. jiàn bào guǒ cóng nèi chū lái, yáo xiào yuē: hé děng ér láng zào cì rù cǐ? shēng diào qiào wèi bì, yǐn rù zhōng mén. tíng jiān yǒu sì yīng táo shù, xī běi xuán yī yīng wǔ lóng, jiàn shēng rù lái, jí yǔ yuē: yǒu rén rù lái, jí xià lián zhě. shēng běn xìng yǎ dàn, xīn yóu yí jù, hū jiàn niǎo yǔ, è rán bù gǎn jìn. qūn xún, bào yǐn jìng chí xià jiē xiāng yíng, yán rù duì zuò. nián kě sì shí yú, chuò yuē duō zī, tán xiào shén mèi. yīn wèi shēng yuē: sù wén shí láng cái diào fēng liú, jīn yòu jiàn róng yí yǎ xiù, míng xià gù wú xū shì. mǒu yǒu yī nǚ zǐ, suī zhuō jiào xùn, yán sè bù zhì chǒu lòu, dé pèi jūn zǐ, pō wèi xiāng yí. pín jiàn bào shí yī niáng shuō yì zhǐ, jīn yì biàn lìng yǒng fèng jī zhǒu. shēng xiè yuē: bǐ zhuō yōng yú, bù yì gù pàn, tǎng chuí cǎi lù, shēng sǐ wèi róng. suì mìng jiǔ zhuàn, jí lìng xiǎo yù zì táng dōng gé zi zhōng ér chū, shēng jí bài yíng. dàn jué yī shì zhī zhōng, ruò qióng lín yù shù, hù xiāng zhào yào, zhuǎn pàn jīng cǎi shè rén. jì ér suì zuò mǔ cè, mǔ wèi yuē: rǔ cháng ài niàn' kāi lián fēng dòng zhú, yí shì gù rén lái,' jí cǐ shí láng shī yě. ěr zhōng rì yín xiǎng, hé rú yī jiàn? yù nǎi dī huán wēi xiào, xì yǔ yuē: jiàn miàn bù rú wén míng, cái zǐ qǐ néng wú mào? shēng suì lián qǐ bài yuē: xiǎo niáng zǐ ài cái, bǐ fū zhòng sè, liǎng hǎo xiāng yìng, cái mào xiāng jiān. mǔ nǚ xiāng gù ér xiào, suì jǔ jiǔ shù xún. shēng qǐ, qǐng yù chàng gē, chū bù kěn, mǔ gù qiáng zhī. fā shēng qīng liàng, qǔ dù jīng qí. jiǔ lán jí míng, bào yǐn shēng jiù xī yuàn qì xī. xián tíng suì yǔ, lián mù shén huá. bào lìng shì ér guì zǐ huàn shā, yǔ shēng tuō xuē jiě dài. xū yú yù zhì, yán xù wēn hé, cí qì wǎn mèi. jiě luó yī zhī jì, tài yǒu yú yán, dī wéi nì zhěn, jí qí huān ài, shēng zì yǐ wèi wū shān luò pǔ bù guò yě. zhōng xiāo zhī yè, yù hū liú tì guān shēng yuē: qiè běn chàng jiā, zì zhī fēi pǐ, jīn yǐ sè ài, tuō qí rén xián. dàn lǜ yī dàn sè shuāi, ēn yí qíng tì, shǐ nǚ luó wú tuō, qiū shàn jiàn juān. jí huān zhī jì, bù jué bēi zhì. shēng wén zhī, bù shèng gǎn tàn, nǎi yǐn bì tì zhěn, xú wèi yù yuē: píng shēng zhì yuàn, jīn rì huò cóng. fěn gǔ suì shēn, shì bù xiāng shě. fū rén hé fā cǐ yán? qǐng yǐ sù jiān, zhe zhī méng yuē. yù yīn shōu lèi, mìng shì ér yīng táo, qiān wò zhí zhú, shòu shēng bǐ yán. yù guǎn xián zhī xiá, yǎ hǎo shī shū, kuāng xiāng bǐ yán, jiē wáng jiā zhī jiù wù. suì qǔ xiù náng, chū yuè jī wū sī lán sù jiān sān chǐ yǐ shòu shēng. shēng sù duō cái sī, yuán bǐ chéng zhāng, yǐn yù shān hé, zhǐ chéng rì yuè, jù jù kěn qiè, wén zhī dòng rén. rǎn bì, mìng cáng yú bǎo qiè zhī nèi. zì ěr wǎn luán xiāng de, ruò fěi cuì zhī zài yún lù yě. rú cǐ èr suì, rì yè xiāng cóng. qí hòu nián chūn, shēng yǐ shū pàn bá cuì dēng kē, shòu zhèng xiàn zhǔ bù. zhì sì yuè, jiāng zhī guān, biàn bài qìng yú dōng luò. zhǎng ān qīn qī, duō jiù yán jiàn. shí chūn wù shàng yú, xià jǐng chū lì, jiǔ lán bīn sàn, lí è yíng huái. yù wèi shēng yuē: yǐ jūn cái dì míng shēng, rén duō jǐng mù, yuàn jié hūn gòu, gù yì zhòng yǐ. kuàng táng yǒu yán qīn, shì wú zhǒng fù, jūn zhī cǐ qù, bì jiù jiā yīn, méng yuē zhī yán, tú xū yǔ ěr. rán qiè yǒu duǎn yuàn, yù zhé zhǐ chén, yǒng wěi jūn xīn, fù néng tīng fǒu? shēng jīng guài yuē: yǒu hé zuì guò, hū fā cǐ cí, shì shuō suǒ yán, bì dāng jìng fèng. yù yuē: qiè nián shǐ shí bā, jūn cái èr shí yǒu èr. dài jūn zhuàng shì zhī qiū, yóu yǒu bā suì. yī shēng huān ài, yuàn bì cǐ qī, rán hòu miào xuǎn gāo mén, yǐ xié qín jìn, yì wèi wèi wǎn. qiè biàn shě qì rén shì, jiǎn fà pī zī, sù xī zhī yuàn, yú cǐ zú yǐ. shēng qiě kuì qiě gǎn, bù jué tì liú, yīn wèi yù yuē: jiǎo rì zhī shì, sǐ shēng yǐ zhī. yǔ qīng xié lǎo, yóu kǒng wèi qiè sù zhì, qǐ gǎn zhé yǒu èr sān? gù qǐng bù yí, dàn duān jū xiāng dài. zhì bā yuè, bì dāng què dào huá zhōu, xún shǐ fèng yíng, xiāng jiàn fēi yuǎn. gèng shù rì, shēng suì jué bié dōng qù. dào rèn xún rì, qiú jiǎ wǎng dōng dōu jìn qīn. wèi zhì jiā rì, tài fū rén yǐ yǔ shāng liáng biǎo mèi lú shì, yán yuē yǐ dìng. tài fū rén sù yán yì, shēng qūn xún bù gǎn cí ràng, suì jiù lǐ xiè, biàn yǒu jìn qī. lú yì jiǎ zú yě, jià nǚ yú tā mén, pìn cái bì yǐ bǎi wàn wèi yuē, bù mǎn cǐ shù, yì zài bù xíng. shēng jiā sù pín, shì xū qiú dài, biàn tuō jiǎ gù, yuǎn tóu qīn zhī, shè lì jiāng huái, zì qiū jí xià. shēng zì yǐ gū fù méng yuē, dà qiān huí qī, jì bù zhī wén, yù duàn qí wàng. yáo tuō qīn gù, bù qiǎn lòu yán. yù zì shēng yú qī, shù fǎng yīn xìn. xū cí guǐ shuō, rì rì bù tóng. bó qiú shī wū, biàn xún bǔ shì. huái yōu bào hèn, zhōu suì yǒu yú, léi wò kōng guī, suì chéng chén jí. suī shēng zhī shū tí jìng jué, ér yù zhī xiǎng wàng bù yí. lù yí qīn zhī, shǐ tōng xiāo xī, xún qiú jì qiè, zī yòng lǚ kōng. wǎng wǎng sī lìng shì bì qián mài qiè zhōng fú wán zhī wù, duō tuō yú xī shì jì fù pù hóu jǐng xiān jiā huò mài. céng lìng shì bì huàn shā, jiāng zǐ yù chāi yī zhī, yì jǐng xiān jiā huò zhī. lù féng nèi zuò lǎo yù gōng, jiàn huàn shā suǒ zhí, qián lái rèn zhī yuē: cǐ chāi wú suǒ zuò yě. xī suì huò wáng xiǎo nǚ, jiāng yù shàng huán, lìng wǒ zuò cǐ, chóu wǒ wàn qián, wǒ cháng bù wàng. rǔ shì hé rén? cóng hé ér dé? huàn shā yuē: wǒ xiǎo niáng zǐ jí huò wáng nǚ yě. jiā shì pò sàn, shī shēn yú rén, fū xù zuó xiàng dōng dōu, gèng wú xiāo xī. yì yàng chéng jí, jīn yù èr nián. lìng wǒ mài cǐ, lù yí yú rén, shǐ qiú yīn xìn. yù gōng qī rán xià qì yuē: guì rén nán nǚ, shī jī luò jié, yī zhì yú cǐ. wǒ cán nián xiàng jǐn, jiàn cǐ shèng shuāi, bù shèng shāng gǎn. suì yǐn zhì yán xiān gōng zhǔ zhái, jù yán qián shì. gōng zhǔ yì wèi zhī bēi tàn liáng jiǔ, gěi qián shí èr wàn yān. shí shēng suǒ dìng lú shì nǚ zài zhǎng ān, shēng jì bì yú pìn cái, hái guī zhèng xiàn. qí nián là yuè, yòu qǐng jiǎ rù chéng jiù qīn, qián bo jìng jū, bù lìng rén zhī. yǒu míng jīng cuī yǔn míng zhě, shēng zhī zhōng biǎo dì yě, xìng shén zhǎng hòu. xī suì cháng yǔ shēng tóng huān yú zhèng shì zhī shì, bēi pán xiào yǔ, céng bù xiāng jiān, měi dé shēng xìn, bì chéng gào yú yù. yù cháng yǐ xīn chú yī fú, zī gěi yú cuī, cuī pō gǎn zhī. shēng jì zhì, cuī jù yǐ chéng gào yù, yù hèn tàn yuē: tiān xià qǐ yǒu shì shì hū? biàn qǐng qīn péng, duō fāng zhào zhì, shēng zì yǐ qiān qī fù yuē, yòu zhī yù jí hòu chén mián, cán chǐ rěn gē, zhōng bù kěn wǎng. chén chū mù guī, yù yǐ huí bì. yù rì yè tì qì, dōu wàng qǐn shí, qī yī xiāng jiàn, jìng wú yīn yóu. yuān fèn yì shēn, wěi dùn chuáng zhěn. zì shì zhǎng ān zhōng shāo yǒu zhī zhě, fēng liú zhī shì, gòng gǎn yù zhī duō qíng háo xiá zhī lún, jiē nù shēng zhī báo xíng. shí yǐ sān yuè, rén duō chūn yóu, shēng yǔ tóng bèi wǔ liù rén yì chóng jìng sì wán mǔ dān huā, bù yú xī láng, dì yín shī jù. yǒu jīng zhào wéi xià qīng zhě, shēng zhī mì yǒu, shí yì tóng háng, wèi shēng yuē: fēng guāng shén lì, cǎo mù róng huá. shāng zāi zhèng qīng, xián yuān kōng shì, zú xià zhōng néng qì zhì, shí shì rěn rén. zhàng fū zhī xīn, bù yí rú cǐ, zú xià yí wèi sī zhī. tàn ràng zhī jì, hū yǒu yī háo shì, yī qīng huáng zhù shān, xié zhū zhū yuán zuò wèi, jù míng chāo běn gǎi dàn, fēng shén juàn měi, yī fú qīng huá, wéi yǒu yī jiǎn tóu hú chú cóng hòu, qián xíng ér tīng zhī, é ér qián yī shēng yuē: gōng fēi lǐ shí láng zhě hū? mǒu zú běn shān dōng, yīn lián wài qī, suī fá wén zǎo, xīn cháng lè xián. yǎng gōng shēng huá, cháng sī gòu zhǐ, jīn rì xìng huì, dé dǔ qīng yáng. mǒu zhī bì jū, qù cǐ bù yuǎn, yì yǒu shēng lè, zú yǐ yú qíng. yāo jī bā jiǔ rén, jùn mǎ shí shù pǐ, wéi gōng suǒ yù. dàn yuàn yī guò. shēng zhī chái bèi, gòng líng sī yǔ, gèng xiāng tàn měi. yīn yǔ háo shì cè mǎ tóng háng, jí zhuǎn shù fāng, suì zhì shèng yè. shēng yǐ jìn zhèng zhī suǒ zhǐ, yì bù yù guò. biàn tuō shì gù, yù huí mǎ shǒu. háo shì yuē: bì jū zhǐ chǐ, rěn xiāng qì hū? nǎi wǎn xié qí mǎ, qiān yǐn ér xíng, qiān yán zhī jiān, yǐ jí zhèng qū. shēng shén qíng huǎng hū, biān mǎ yù huí. háo shì jù mìng nú pú shù rén, bào chí ér jìn, jí zǒu tuī rù chē mén, biàn lìng suǒ què. bào yún: lǐ shí láng zhì yě. yī jiā jīng xǐ, shēng wén yú wài. xiān cǐ yī xī, yù mèng huáng shān zhàng fū bào shēng lái, zhì xí, shǐ yù tuō xié. jīng wù ér gào mǔ, yīn zì jiě yuē: xié zhě xié yě, fū fù zài hé. tuō zhě jiě yě, jì hé ér jiě, yì dāng yǒng jué. yóu cǐ zhēng zhī, bì suì xiāng jiàn, xiāng jiàn zhī hòu, dāng sǐ yǐ. líng chén, qǐng mǔ zhuāng shū. mǔ yǐ qí jiǔ bìng, xīn yì huò luàn, bù shèn xìn zhī. miǎn miǎn zhī jiān. qiáng wèi zhuāng shū. zhuāng shū cái bì, ér shēng guǒ zhì. yù chén mián rì jiǔ, zhuǎn cè xū rén, hū wén shēng lái, chuā rán zì qǐ, gēng yī ér chū, huǎng ruò yǒu shén. suì yǔ shēng xiàng jiàn, hán nù níng shì, bù fù yǒu yán. léi zhì jiāo zī. rú bù shèng zhì, shí fù yǎn mèi, fǎn gù lǐ shēng. gǎn wù shāng rén, zuò jiē xī xū. qǐng zhī, yǒu jiǔ zhuàn shù shí pán, zì wài ér lái, yī zuò jīng shì. jù wèn qí gù, xī shì háo shì zhī suǒ zhì yě. yīn suì chén shè, xiāng jiù ér zuò. yù nǎi cè shēn zhuǎn miàn, xié shì shēng liáng jiǔ, suì jǔ bēi jiǔ chóu dì yuē: wǒ wèi nǚ zǐ, bó mìng rú sī jūn shì zhàng fū, fù xīn ruò cǐ. sháo yán zhì chǐ, yǐn hèn ér zhōng. cí mǔ zài táng, bù néng gōng yǎng. qǐ luó xián guǎn, cóng cǐ yǒng xiū. zhēng tòng huáng quán, jiē jūn suǒ zhì. lǐ jūn lǐ jūn, jīn dāng yǒng jué, wǒ sǐ zhī hòu, bì wèi lì guǐ, shǐ jūn qī qiè, zhōng rì bù ān. nǎi yǐn zuǒ shǒu wò shēng bì, zhì bēi yú dì, zhǎng tòng hào kū shù shēng ér jué. mǔ nǎi jǔ shī zhì yú shēng huái, lìng huàn zhī, suì bù fù sū yǐ. shēng wèi zhī gǎo sù, dàn xī kū qì shén āi. jiāng zàng zhī xī, shēng hū jiàn yù suì wéi zhī zhōng, róng mào yán lì, wǎn ruò píng shēng. zhe shí liú qún, zǐ hè dāng, hóng lǜ pèi zi, xié shēn yǐ wéi, shǒu yǐn xiù dài, gù wèi shēng yuē: kuì jūn xiāng sòng, shàng yǒu yú qíng. yōu míng zhī zhōng, néng bù gǎn tàn? yán bì, suì bù fù jiàn. míng rì, zàng yú zhǎng ān yù sù yuán, shēng zhì mù suǒ, jǐn āi ér fǎn. hòu yuè yú, jiù lǐ yú lú shì. shāng qíng gǎn wù, yù yù bù lè. xià wǔ yuè, yǔ lú shì xié xíng, guī yú zhèng xiàn. zhì xiàn xún rì, shēng fāng yǔ lú shì qǐn, hū zhàng wài chì chì zuò shēng, shēng jīng shì zhī, zé jiàn yī nán zǐ, nián kě èr shí yú, zī zhuàng wēn měi, cáng shēn yìng màn, lián zhāo lú shì. shēng huáng jù zǒu qǐ, rào màn shù zā, shū rán bù jiàn. shēng zì cǐ xīn huái yí è, cāi jì wàn duān, fū qī zhī jiān, wú liáo shēng yǐ. huò yǒu qīn qíng, qū xiāng quàn yù, shēng yì shāo jiě. hòu xún rì, shēng fù zì wài guī, lú shì fāng gǔ qín yú chuáng, hū jiàn zì mén pāo yī bān píng tián huā hé zǐ, fāng yuán yī cùn yú, zhōng yǒu qīng juàn, zuò tóng xīn jié, zhuì yú lú shì huái zhōng. shēng kāi ér shì zhī, jiàn xiāng sī zǐ èr, kòu tóu chóng yī, fā shā zī yī, lǘ xūn mèi shǎo xǔ. shēng dāng shí fèn nù jiào hǒu, shēng rú chái hǔ, yǐn qín zhuàng jī qí qī, jié lìng shí gào. lú shì yì zhōng bù zì míng. ěr hòu wǎng wǎng bào jiā chuí chǔ, bèi zhū dú nüè, jìng sòng yú gōng tíng ér qiǎn zhī. lú shì jì chū, shēng huò shì bì yìng qiè zhī shǔ, zàn tóng zhěn xí, biàn jiā dù jì, huò yǒu yīn ér shā zhī zhě. shēng cháng yóu guǎng líng, dé míng jī yuē yíng shí yī niáng zhě, róng tài rùn mèi, shēng shén yuè zhī. měi xiāng duì zuò, cháng wèi yíng yuē: wǒ cháng yú mǒu chù dé mǒu jī, fàn mǒu shì, wǒ yǐ mǒu fǎ shā zhī. rì rì chén shuō, yù lìng jù jǐ, yǐ sù qīng guī mén. chū zé yǐ yù hú fù yíng yú chuáng, zhōu huí fēng shǔ, guī bì xiáng shì, rán hòu nǎi kāi. yòu chù yī duǎn jiàn, shén lì, gù wèi shì bì yuē: cǐ xìn zhōu gé xī tiě, wéi duàn zuò zuì guò tóu. dà fán shēng suǒ jiàn fù rén, zhé jiā cāi jì, zhì yú sān qǔ, lǜ jiē rú chū yān.
大曆中,隴西李生名益,年二十,以進士擢(「擢」原作「推」,據明抄本改)第。其明年,拔萃,俟試於天官。夏六月,至長安,舍於新昌里。生門族清華,少有才思,麗詞嘉句,時謂無雙,先達丈人,翕然推伏。每自矜風調,思得佳偶,博求名妓,久而未諧。長安有媒鮑十一娘者,故薛駙馬家青衣也,折券從良,十餘年矣。性便僻,巧言語,豪家戚里,無不經過,追風抉策,推為渠帥。常受生誠托厚賂,意頗德之。經數月,李方閒居舍之南亭,申未間,忽聞扣門甚急。雲是鮑十一娘至。攝衣從之,迎問曰:「鮑卿,今日何故忽然而來?」鮑笑曰:「蘇姑子作好夢也未?有一仙人,謫在下界,不邀財貨,但慕風流。如此色目,共十郎相當矣。」生聞之驚躍,神飛體輕,引鮑手且拜且謝曰:「一生作奴,死亦不憚。」因問其名居,鮑具說曰:「故霍王小女字小玉,王甚愛之。母曰淨持,淨持即王之寵婢也。王之初薨,諸弟兄以其出自賤庶,不甚收錄,因分與資財,遣居於外。易娃為鄭氏,人亦不知其王女。資質穠艷,一生未見。高情逸態,事事過人,音樂詩書,無不通解。昨遣某求一好兒郎,格調相稱者。某具說十郎,他亦知有李十郎名字,非常歡愜。住在勝業坊古寺曲,甫上車門宅是也。已與他作期約,明日午時,但至曲頭覓桂子,即得矣。」鮑既去,生便備行計。遂令家僮秋鴻,於從兄京兆參軍尚公處,假青驪駒,黃金勒。其夕,生浣衣沐浴,修飾容儀、喜躍交並,通夕不寐。遲明,巾幘,引鏡自照,惟懼不諧也。徘徊之間,至於亭午。遂命駕疾驅,直抵勝業。至約之所,果見青衣立候,迎問曰:「莫是李十郎否?」即下馬,令牽入屋底,急急鎖門。見鮑果從內出來,遙笑曰:「何等兒郎造次入此?」生調誚未畢,引入中門。庭間有四櫻桃樹,西北懸一鸚鵡籠,見生入來,即語曰:「有人入來,急下簾者。」生本性雅淡,心猶疑懼,忽見鳥語,愕然不敢進。逡巡,鮑引淨持下階相迎,延入對坐。年可四十餘,綽約多姿,談笑甚媚。因謂生曰:「素聞十郎才調風流,今又見容儀雅秀,名下固無虛士。某有一女子,雖拙教訓,顏色不至醜陋,得配君子,頗為相宜。頻見鮑十一娘說意旨,今亦便令永奉箕帚。」生謝曰:「鄙拙庸愚,不意顧盼,倘垂採錄,生死為榮。」遂命酒饌,即令小玉自堂東閣子中而出,生即拜迎。但覺一室之中,若瓊林玉樹,互相照曜,轉盼精彩射人。既而遂坐母側,母謂曰:「汝嘗愛念'開簾風動竹,疑是故人來,'即此十郎詩也。爾終日吟想,何如一見?」玉乃低鬟微笑,細語曰:「見面不如聞名,才子豈能無貌?」生遂連起拜曰:「小娘子愛才,鄙夫重色,兩好相映,才貌相兼。」母女相顧而笑,遂舉酒數巡。生起,請玉唱歌,初不肯,母固強之。發聲清亮,曲度精奇。酒闌及暝,鮑引生就西院憩息。閒庭邃宇,簾幕甚華。鮑令侍兒桂子、浣沙,與生脫靴解帶。須臾玉至,言敘溫和,辭氣宛媚。解羅衣之際,態有餘妍,低幃昵枕,極其歡愛,生自以為巫山洛浦不過也。中宵之夜,玉忽流涕觀生曰:「妾本倡家,自知非匹,今以色愛,托其仁賢。但慮一旦色衰,恩移情替,使女蘿無托,秋扇見捐。極歡之際,不覺悲至。」生聞之,不勝感嘆,乃引臂替枕,徐謂玉曰:「平生志願,今日獲從。粉骨碎身,誓不相舍。夫人何發此言?請以素縑,著之盟約。」玉因收淚,命侍兒櫻桃,褰幄執燭,授生筆研。玉管弦之暇,雅好詩書,筐箱筆研,皆王家之舊物。遂取繡囊,出越姬烏絲欄素縑三尺以授生。生素多才思,援筆成章,引諭山河,指誠日月,句句懇切,聞之動人。染畢,命藏於寶篋之內。自爾婉孌相得,若翡翠之在雲路也。如此二歲,日夜相從。其後年春,生以書判拔萃登科,授鄭縣主簿。至四月,將之官,便拜慶於東洛。長安親戚,多就筵餞。時春物尚余,夏景初麗,酒闌賓散,離惡縈懷。玉謂生曰:「以君才地名聲,人多景慕,願結婚媾,固亦眾矣。況堂有嚴親,室無冢婦,君之此去,必就佳姻,盟約之言,徒虛語耳。然妾有短願,欲輒指陳,永委君心,復能聽否?」生驚怪曰:「有何罪過,忽發此辭,試說所言,必當敬奉。」玉曰:「妾年始十八,君才二十有二。迨君壯室之秋,猶有八歲。一生歡愛,願畢此期,然後妙選高門,以諧秦晉,亦未為晚。妾便捨棄人事,剪髮披緇,夙昔之願,於此足矣。」生且愧且感,不覺涕流,因謂玉曰:「皎日之誓,死生以之。與卿偕老,猶恐未愜素志,豈敢輒有二三?固請不疑,但端居相待。至八月,必當卻到華州,尋使奉迎,相見非遠。」更數日,生遂訣別東去。到任旬日,求假往東都覲親。未至家日,太夫人已與商量表妹盧氏,言約已定。太夫人素嚴毅,生逡巡不敢辭讓,遂就禮謝,便有近期。盧亦甲族也,嫁女於他門,聘財必以百萬為約,不滿此數,義在不行。生家素貧,事須求貸,便托假故,遠投親知,涉歷江淮,自秋及夏。生自以孤負盟約,大愆回期,寂不知聞,欲斷其望。遙托親故,不遣漏言。玉自生逾期,數訪音信。虛詞詭說,日日不同。博求師巫,遍詢卜筮。懷憂抱恨,周歲有餘,羸臥空閨,遂成沉疾。雖生之書題竟絕,而玉之想望不移。賂遺親知,使通消息,尋求既切,資用屢空。往往私令侍婢潛賣篋中服玩之物,多托於西市寄附鋪侯景先家貨賣。曾令侍婢浣沙,將紫玉釵一隻,詣景先家貨之。路逢內作老玉工,見浣沙所執,前來認之曰:「此釵吾所作也。昔歲霍王小女,將欲上鬟,令我作此,酬我萬錢,我嘗不忘。汝是何人?從何而得?」浣沙曰:「我小娘子即霍王女也。家事破散,失身於人,夫婿昨向東都,更無消息。悒怏成疾,今欲二年。令我賣此,賂遺於人,使求音信。」玉工悽然下泣曰:「貴人男女,失機落節,一至於此。我殘年向盡,見此盛衰,不勝傷感。」遂引至延先公主宅,具言前事。公主亦為之悲嘆良久,給錢十二萬焉。時生所定盧氏女在長安,生既畢於聘財,還歸鄭縣。其年臘月,又請假入城就親,潛卜靜居,不令人知。有明經崔允明者,生之中表弟也,性甚長厚。昔歲常與生同歡於鄭氏之室,杯盤笑語,曾不相間,每得生信,必誠告於玉。玉常以薪芻衣服,資給於崔,崔頗感之。生既至,崔具以誠告玉,玉恨嘆曰:「天下豈有是事乎?」遍請親朋,多方召致,生自以愆期負約,又知玉疾候沉綿,慚恥忍割,終不肯往。晨出暮歸,欲以迴避。玉日夜涕泣,都忘寢食,期一相見,竟無因由。冤憤益深,委頓床枕。自是長安中稍有知者,風流之士,共感玉之多情;豪俠之倫,皆怒生之薄行。時已三月,人多春遊,生與同輩五六人詣崇敬寺玩牡丹花,步於西廊,遞吟詩句。有京兆韋夏卿者,生之密友,時亦同行,謂生曰:「風光甚麗,草木榮華。傷哉鄭卿,銜冤空室,足下終能棄置,實是忍人。丈夫之心,不宜如此,足下宜為思之。」嘆讓之際,忽有一豪士,衣輕黃紵衫,挾朱(「朱」原作「未」,據明抄本改)彈,丰神雋美,衣服輕華,唯有一剪頭胡雛從後,潛行而聽之,俄而前揖生曰:「公非李十郎者乎?某族本山東,姻連外戚,雖乏文藻,心嘗樂賢。仰公聲華,常思覯止,今日幸會,得睹清揚。某之敝居,去此不遠,亦有聲樂,足以娛情。妖姬八九人,駿馬十數匹,唯公所欲。但願一過。」生之儕輩,共聆斯語,更相嘆美。因與豪士策馬同行,疾轉數坊,遂至勝業。生以近鄭之所止,意不欲過。便託事故,欲回馬首。豪士曰:「敝居咫尺,忍相棄乎?」乃挽挾其馬,牽引而行,遷延之間,已及鄭曲。生神情恍惚,鞭馬欲回。豪士遽命奴僕數人,抱持而進,疾走推入車門,便令鎖卻。報云:「李十郎至也。」一家驚喜,聲聞於外。先此一夕,玉夢黃衫丈夫抱生來,至席,使玉脫鞋。驚寤而告母,因自解曰:「鞋者諧也,夫婦再合。脫者解也,既合而解,亦當永訣。由此征之,必遂相見,相見之後,當死矣。」凌晨,請母妝梳。母以其久病,心意惑亂,不甚信之。黽勉之間。強為妝梳。妝梳才畢,而生果至。玉沉綿日久,轉側須人,忽聞生來,欻然自起,更衣而出,恍若有神。遂與生相見,含怒凝視,不復有言。羸質嬌姿。如不勝致,時復掩袂,返顧李生。感物傷人,坐皆唏噓。頃之,有酒饌數十盤,自外而來,一座驚視。遽問其故,悉是豪士之所致也。因遂陳設,相就而坐。玉乃側身轉面,斜視生良久,遂舉杯酒酬地曰:「我為女子,薄命如斯;君是丈夫,負心若此。韶顏稚齒,飲恨而終。慈母在堂,不能供養。綺羅弦管,從此永休。征痛黃泉,皆君所致。李君李君,今當永訣,我死之後,必為厲鬼,使君妻妾,終日不安。」乃引左手握生臂,擲杯於地,長慟號哭數聲而絕。母乃舉屍置於生懷,令喚之,遂不復甦矣。生為之縞素,旦夕哭泣甚哀。將葬之夕,生忽見玉繐帷之中,容貌妍麗,宛若平生。着石榴裙,紫袔襠,紅綠帔子,斜身倚帷,手引繡帶,顧謂生曰:「愧君相送,尚有餘情。幽冥之中,能不感嘆?」言畢,遂不復見。明日,葬於長安御宿原,生至墓所,盡哀而返。後月余,就禮於盧氏。傷情感物,鬱鬱不樂。夏五月,與盧氏偕行,歸於鄭縣。至縣旬日,生方與盧氏寢,忽帳外叱叱作聲,生驚視之,則見一男子,年可二十餘,姿狀溫美,藏身映幔,連招盧氏。生惶遽走起,繞幔數匝,倏然不見。生自此心懷疑惡,猜忌萬端,夫妻之間,無聊生矣。或有親情,曲相勸喻,生意稍解。後旬日,生復自外歸,盧氏方鼓琴於床,忽見自門拋一斑屏鈿花合子,方圓一寸余,中有輕絹,作同心結,墜於盧氏懷中。生開而視之,見相思子二,叩頭蟲一,發殺觜一,驢駨媚少許。生當時憤怒叫吼,聲如豺虎,引琴撞擊其妻,詰令實告。盧氏亦終不自明。爾後往往暴加捶楚,備諸毒虐,竟訟於公庭而遣之。盧氏既出,生或侍婢媵妾之屬,暫同枕席,便加妒忌,或有因而殺之者。生嘗游廣陵,得名姬曰營十一娘者,容態潤媚,生甚悅之。每相對坐,嘗謂營曰:「我嘗於某處得某姬,犯某事,我以某法殺之。」日日陳說,欲令懼己,以肅清閨門。出則以浴斛覆營於床,周回封署,歸必詳視,然後乃開。又畜一短劍,甚利,顧謂侍婢曰:「此信州葛溪鐵,唯斷作罪過頭。」大凡生所見婦人,輒加猜忌,至於三娶,率皆如初焉。