xiè xiǎo é chuán yáng chāng chuán fēi yān chuán
谢小娥传 杨娼传 非烟传
xiè xiǎo é chuán lǐ gōng zuǒ zhuàn
谢小娥传 (李公佐撰)
xiǎo é xìng xiè shì, yù zhāng rén, gū kè nǚ yě. shēng bā suì sàng mǔ, jià lì yáng xiá shì duàn jū zhēn. jū zhēn fù qì zhòng yì, jiāo yóu háo jùn. xiǎo é fù chù jù chǎn, yǐn míng shāng gǔ jiān, cháng yǔ duàn xù tóng zhōu huò, wǎng lái jiāng hú. shí xiǎo é nián shí sì, shǐ jí jī, fù yǔ fū jù wèi dào suǒ shā, jǐn lüè jīn bó. duàn zhī dì xiōng, xiè zhī shēng zhí, yǔ tóng pú bèi shù shí xī chén yú jiāng. xiǎo é yì shāng xiōng zhé zú, piāo liú shuǐ zhōng, wèi tā chuán suǒ huò. jīng xī ér huó. yīn liú zhuǎn qǐ shí zhì shàng yuán xiàn, yī miào guǒ sì ní jìng wù zhī shì. chū fù zhī sǐ yě, xiǎo é mèng fù wèi yuē:" shā wǒ zhě, chē zhōng hóu, mén dōng cǎo." yòu shù rì, fù mèng qí fū wèi yuē:" shā wǒ zhě, hé zhōng zǒu, yī rì fū." xiǎo é bù zì jiě wù, cháng shū cǐ yǔ, guǎng qiú zhì zhě biàn zhī, lì nián bù néng dé. zhì yuán hé bā nián chūn, yú bà jiāng xī cóng shì, piān zhōu dōng xià, yān pō jiàn yè. dēng wǎ guān sì gé, yǒu sēng qí wù zhě, zhòng xián hào xué, yǔ yú shàn, yīn gào yú yuē:" yǒu shuāng fù míng xiǎo é zhě, měi lái sì zhōng, shì wǒ shí èr zì mí yǔ, mǒu bù néng biàn." yú suì qǐng qí gōng shū yú zhǐ, nǎi píng kǎn shū kōng, níng sī mò lǜ, zuò kè wèi juàn, liǎo wù qí wén. lìng sì tóng jí zhào xiǎo é qián zhì, xún fǎng qí yóu. xiǎo é wū yè liáng jiǔ, nǎi yuē:" wǒ fù jí fū, jiē wèi zéi suǒ shā. ěr hòu cháng mèng fù gào yuē:" shā wǒ zhě chē zhōng hóu, mén dōng cǎo.' yòu mèng fū gào yuē:' shā wǒ zhě, hé zhōng zǒu, yī rì fū.' suì jiǔ wú rén wù zhī." yú yuē:" ruò rán zhě, wú shěn xiáng yǐ, shā rǔ fù shì shēn lán, shā rǔ fū shì shēn chūn. qiě" chē zhōng hóu"," chē" zì, qù shàng xià gè yī huà, shì" shēn" zì, yòu shēn shǔ hóu, gù yuē" chē zhōng hóu"" cǎo" xià yǒu" mén"," mén" zhōng yǒu" dōng", nǎi" lán" zì yě yòu" hé zhōng zǒu", shì chuān tián guò, yì shì" shēn" zì yě." yī rì fū" zhě," fū" shàng gèng yī huà, xià yǒu rì, shì" chūn" zì yě. shā rǔ fù shì shēn lán, shā rǔ fū shì shēn chūn, zú kě míng yǐ." xiǎo é tòng kū zài bài, shū" shēn lán shēn chūn" sì zì yú yī zhōng, shì jiāng fǎng shā èr zéi, yǐ fù qí yuān. é yīn wèn yú xìng shì guān zú, chuí tì ér qù. ěr hòu xiǎo é biàn wèi nán zǐ fú, yōng bǎo yú jiāng hú jiān, suì yú, zhì xún yáng jùn, jiàn zhú hù shàng yǒu zhǐ bǎng zi, yún zhào yōng zhě. xiǎo é nǎi yìng zhào yì mén, wèn qí zhǔ, nǎi shēn lán yě. lán yǐn guī, é xīn fèn mào shùn, zài lán zuǒ yòu, shén jiàn qīn ài. jīn bó chū rù zhī shù, wú bù wěi é. yǐ èr suì yú, jìng bù zhī é zhī nǚ rén yě. xiān shì xiè shì zhī jīn bǎo jǐn xiù, yī wù qì jù, xī lüè zài lán jiā. xiǎo é měi zhí jiù wù, wèi cháng bù àn qì yí shí. lán yǔ chūn, zōng kūn dì yě, shí chūn yī jiā zhù dà jiāng běi dú shù pǔ, yǔ lán wǎng lái mì qià. lán yǔ chūn tóng qù jīng yuè, duō huò cái bó ér guī. měi liú é yǔ lán qī" qī" yuán zuò" yàn", jù xǔ běn gǎi. lán chén xiào běn" lán" zuò" rǎn". shì tóng shǒu jiā shì, jiǔ ròu yī fú, gěi é shén fēng. huò yī rì, chūn xié wén lǐ jiān jiǔ yì lán, é sī tàn yuē:" lǐ jūn jīng wù xuán jiàn, jiē fú mèng yán, cǐ nǎi tiān qǐ qí xīn, zhì jiāng jiù yǐ." shì xī, lán yǔ chūn huì, qún zéi bì zhì, hān yǐn. jì zhū xiōng jì qù, chūn chén zuì, wò yú nèi shì, lán yì lù qǐn yú tíng. xiǎo é qián suǒ chūn yú nèi, chōu pèi dāo, xiān duàn lán shǒu, hū háo lín rén bìng zhì. chūn qín yú nèi, lán sǐ yú wài, huò zāng shōu huò, shù zhì qiān wàn. chū, lán chūn yǒu dǎng shù shí, àn jì qí míng, xī qín jiù lù. shí xún yáng tài shǒu zhāng gōng, shàn é jié" é jié" èr zì yuán kòng quē, jù chén xiào běn bǔ. xíng, wèi jù qí shì shàng" wèi jù qí shì shàng" wǔ zì yuán kòng quē, jù huáng běn bǔ. jīng biǎo, nǎi dé miǎn sǐ. shí yuán hé shí èr nián xià suì yě. fù fù fū zhī chóu bì, guī běn lǐ, jiàn qīn shǔ. lǐ zhōng háo zú zhēng qiú pìn, é shì xīn bù jià, suì jiǎn fà pī hè, fǎng dào yú niú tóu shān, shī shì dà shì ní jiǎng" jiǎng" yuán zuò" jiāng", jù chén xiào běn gǎi. lǜ shī. é zhì jiān xíng kǔ, shuāng chūn yǔ xīn, bù juàn jīn lì. shí sān nián sì yuè, shǐ shòu jù jiè yú sì zhōu kāi yuán sì, jìng yǐ xiǎo é wèi fǎ hào, bù wàng běn yě. qí nián xià yuè, yú shǐ guī cháng ān, tú jīng sì bīn, guò shàn yì sì, yè dà dé ní lìng cāo. jiàn xīn jiè" jiàn xīn jiè" yuán zuò" jiè xīn jiàn", jù chén xiào běn gǎi. zhě shù shí, jìng fā xiān pèi, wēi yí yōng róng, liè shì shī zhī zuǒ yòu. zhōng yǒu yī ní wèn shī yuē:" cǐ guān qǐ fēi hóng zhōu lǐ pàn guān èr shí sān láng zhě hū?" shī yuē:" rán". yuē:" shǐ wǒ huò bào jiā chóu, dé xuě yuān chǐ, shì pàn guān ēn dé yě". gù yú bēi qì. yú bù zhī shí, xún fǎng qí yóu. é duì yuē:" mǒu míng xiǎo é, qǐng qǐ shí shuāng fù yě. pàn guān shí wéi biàn shēn lán shēn chūn èr zéi míng zì, qǐ bù yì niàn hū?" yú yuē:" chū bù xiāng jì, jīn jí wù yě." é yīn qì. jù xiě jì shēn lán shēn chūn, fù fù fū zhī chóu, zhì yuàn cū" cū" yuán zuò" xiāng", jù chén xiào běn gǎi. bì, jīng yíng zhōng shǐ jiān kǔ zhī zhuàng. xiǎo é yòu wèi yú yuē:" bào pàn guān ēn, dāng yǒu rì yǐ, qǐ tú rán zāi." jiē hū! yú néng biàn èr dào zhī xìng míng, xiǎo é yòu néng jìng fù fù fū zhī chóu yuān, shén dào bù mèi, zhāo rán kě zhī. xiǎo é hòu mào shēn cí, cōng mǐn duān tè, liàn zhǐ bǒ zú, shì qiú zhēn rú. yuán zì rù dào, yī wú xù bó, zhāi wú yán lào fēi lǜ yí chán lǐ, kǒu wú suǒ yán. hòu shù rì, gào wǒ guī niú tóu shān. piān zhōu fàn huái, yún yóu nán guó, bù fù zài yù. jūn zǐ yuē: shì zhì bù shě, fù fù fū zhī chóu, jié yě yōng bǎo zá chǔ, bù zhī nǚ rén, zhēn yě. nǚ zǐ zhī xíng, wéi zhēn yǔ jié, néng zhōng shǐ quán zhī ér yǐ, rú xiǎo é, zú yǐ jǐng tiān xià nì dào luàn cháng zhī xīn, zú yǐ guān tiān xià zhēn fū xiào fù zhī jié. yú bèi xiáng qián shì, fā míng yǐn wén, àn yǔ míng huì, fú yú rén xīn. zhī shàn bù lù, fēi chūn qiū zhī yì yě, gù zuò chuán yǐ jīng měi zhī.
小娥姓谢氏,豫章人,估客女也。生八岁丧母,嫁历阳侠士段居贞。居贞负气重义,交游豪俊。小娥父畜巨产,隐名商贾间,常与段婿同舟货,往来江湖。时小娥年十四,始及笄,父与夫俱为盗所杀,尽掠金帛。段之弟兄,谢之生侄,与僮仆辈数十悉沉于江。小娥亦伤胸折足,漂流水中,为他船所获。经夕而活。因流转乞食至上元县,依妙果寺尼净悟之室。初父之死也,小娥梦父谓曰:“杀我者,车中猴,门东草。”又数日,复梦其夫谓曰:“杀我者,禾中走,一日夫。”小娥不自解悟,常书此语,广求智者辨之,历年不能得。至元和八年春,余罢江西从事,扁舟东下,淹泊建业。登瓦官寺阁,有僧齐物者,重贤好学,与余善,因告余曰:“有孀妇名小娥者,每来寺中,示我十二字谜语,某不能辨。”余遂请齐公书于纸,乃凭槛书空,凝思默虑,坐客未倦,了悟其文。令寺童疾召小娥前至,询访其由。小娥呜咽良久,乃曰:“我父及夫,皆为贼所杀。迩后尝梦父告曰:“杀我者车中猴,门东草。'又梦夫告曰:'杀我者,禾中走,一日夫。'岁久无人悟之。”余曰:“若然者,吾审详矣,杀汝父是申兰,杀汝夫是申春。且“车中猴”,“车”字,去上下各一画,是“申”字,又申属猴,故曰“车中猴”;“草”下有“门”,“门”中有“东”,乃“兰”字也;又“禾中走”,是穿田过,亦是“申”字也。“一日夫”者,“夫”上更一画,下有日,是“春”字也。杀汝父是申兰,杀汝夫是申春,足可明矣。”小娥恸哭再拜,书“申兰、申春”四字于衣中,誓将访杀二贼,以复其冤。娥因问余姓氏官族,垂涕而去。尔后小娥便为男子服,佣保于江湖间,岁余,至浔阳郡,见竹户上有纸牓子,云召佣者。小娥乃应召诣门,问其主,乃申兰也。兰引归,娥心愤貌顺,在兰左右,甚见亲爱。金帛出入之数,无不委娥。已二岁余,竟不知娥之女人也。先是谢氏之金宝锦绣,衣物器具,悉掠在兰家。小娥每执旧物,未尝不暗泣移时。兰与春,宗昆弟也,时春一家住大江北独树浦,与兰往来密洽。兰与春同去经月,多获财帛而归。每留娥与兰妻(“妻”原作“宴”,据许本改。)兰(陈校本“兰”作“染”。)氏同守家室,酒肉衣服,给娥甚丰。或一日,春携文鲤兼酒诣兰,娥私叹曰:“李君精悟玄鉴,皆符梦言,此乃天启其心,志将就矣。”是夕,兰与春会,群贼毕至,酣饮。暨诸凶既去,春沉醉,卧于内室,兰亦露寝于庭。小娥潜锁春于内,抽佩刀,先断兰首,呼号邻人并至。春擒于内,兰死于外,获赃收货,数至千万。初,兰、春有党数十,暗记其名,悉擒就戮。时浔阳太守张公,善娥节(“娥节”二字原空缺,据陈校本补。)行,为具其事上(“为具其事上”五字原空缺,据黄本补。)旌表,乃得免死。时元和十二年夏岁也。复父夫之仇毕,归本里,见亲属。里中豪族争求聘,娥誓心不嫁,遂剪发披褐,访道于牛头山,师事大士尼蒋(“蒋”原作“将”,据陈校本改。)律师。娥志坚行苦,霜春雨薪,不倦筋力。十三年四月,始受具戒于泗州开元寺,竟以小娥为法号,不忘本也。其年夏月,余始归长安,途经泗滨,过善义寺,谒大德尼令操。见新戒(“见新戒”原作“戒新见”,据陈校本改。)者数十,净发鲜帔,威仪雍容,列侍师之左右。中有一尼问师曰:“此官岂非洪州李判官二十三郎者乎?”师曰:“然”。曰:“使我获报家仇,得雪冤耻,是判官恩德也”。顾余悲泣。余不之识,询访其由。娥对曰:“某名小娥,顷乞食孀妇也。判官时为辨申兰、申春二贼名字,岂不忆念乎?”余曰:“初不相记,今即悟也。”娥因泣。具写记申兰、申春,复父夫之仇,志愿粗(“粗”原作“相”,据陈校本改。)毕,经营终始艰苦之状。小娥又谓余曰:“报判官恩,当有日矣,岂徒然哉。”嗟乎!余能辨二盗之姓名,小娥又能竟复父夫之仇冤,神道不昧,昭然可知。小娥厚貌深辞,聪敏端特,炼指跛足,誓求真如。爰自入道,衣无絮帛,斋无盐酪;非律仪禅理,口无所言。后数日,告我归牛头山。扁舟泛淮,云游南国,不复再遇。君子曰:誓志不舍,复父夫之仇,节也;佣保杂处,不知女人,贞也。女子之行,唯贞与节,能终始全之而已,如小娥,足以儆天下逆道乱常之心,足以观天下贞夫孝妇之节。余备详前事,发明隐文,暗与冥会,符于人心。知善不录,非《春秋》之义也,故作传以旌美之。
yáng chāng chuán fáng qiān lǐ zhuàn
杨娼传 (房千里撰)
yáng chāng zhě, cháng ān lǐ zhōng zhī shū sè yě. tài dù shén dōu, fù yǐ yě róng zì xǐ. wáng gōng jù rén xiǎng kè, jìng yāo zhì xí shàng, suī bù yǐn zhě, bì wèi zhī yǐn mǎn jìn huān. cháng ān zhū ér yī zào qí shì, dài zhì wáng shēng pò chǎn ér bù huǐ. yóu shì chāng zhī míng guān zhū jí zhōng, dà shòu yú shí yǐ. lǐng nán shuài jiǎ, guì yóu zǐ yě. qī běn qī lǐ nǚ, yù shuài shén hàn. xiān yuē, shè yǒu yì zhì zhě, dāng qǔ sǐ bái rèn xià. shuài yòu guì, xǐ yín, nèi kǔ qí qī, mò zhī cuò yì. nǎi yīn chū zhòng lù, xuē qù chāng zhī jí, ér qiè zhī nán hǎi, guǎn zhī tā shě. gōng yú ér tóng, xī yǐn ér guī. chāng yǒu huì xìng, shì shuài yóu jǐn. píng jū yǐ nǚ zhí zì shǒu, fēi qí lǐ, bù wàng fā. fù hòu shuài zhī zuǒ yòu, xián néng dé qí huān xīn. gù shuài yì bì zhī. huì jiān suì, shuài dé bìng, qiě bù qǐ. sī yī jiàn chāng, ér dàn qí qī. shuài sù yǔ jiān jūn shǐ hòu, mì qiǎn dǎo yì, shǐ wèi fāng lüè. jiān jūn nǎi dài qí qī yuē:" jiāng jūn bìng shén, sī dé shàn fèng shì jiān diào zhě shì zhī, chōu dāng sù yǐ. mǒu yǒu shàn bì, jiǔ jǐ shì guì shì, dòng dé rén yì. qǐng fū rén tīng yǐ bì ān jiāng jūn sì tǐ, rú hé?" qī yuē:" zhōng guì rén xìn rén yě, guǒ rán. yú wú wú kǔ ěr, kě cù zhào bì lái." jiān jūn jí mìng chāng mào wèi bì yǐ jiàn shuài, jì wèi xíng ér shì xiè, shuài zhī qī nǎi yōng jiàn bì shù shí, liè bái tǐng, chì gāo huò yú tíng ér cì zhī yǐ. xū qí zhì, dāng tóu zhī fèi gé. shuài wén ér dà kǒng, cù mìng zhǐ chāng zhī zhì. qiě yuē:" cǐ zì wǒ yì, jǐ lèi yú qú. jīn xìng wú zhī wèi sǐ yě, bì shǐ tuō qí hǔ huì, bù rán, qiě wú jí yǐ." nǎi dà yí qí qí bǎo, mìng jiā tóng bàng qīng dāo. wèi chāng běi guī, zì shì shuài zhī fèn yì shēn, bù yú xún ér wù gù. chāng zhī xíng shì jí hóng yǐ, wèn zhì, chāng nǎi jǐn fǎn shuài zhī lù, shè wèi ér kū yuē:" jiāng jūn yóu qiè ér sǐ, jiāng jūn qiě sǐ, qiè ān yòng shēng wèi? qiè qǐ gū jiāng jūn zhě yé?" jí chè diàn ér sǐ zhī. fū chāng yǐ sè shì rén zhě yě, fēi qí lì zé bù hé yǐ. ér yáng néng bào shuài yǐ sǐ, yì yě què shuài zhī lù, lián yě. suī wèi chāng, chà zú duō hū!
杨娼者,长安里中之殊色也。态度甚都,复以冶容自喜。王公钜人享客,竞邀致席上,虽不饮者,必为之引满尽欢。长安诸儿一造其室,殆至亡生破产而不悔。由是娼之名冠诸籍中,大售于时矣。岭南帅甲,贵游子也。妻本戚里女,遇帅甚悍。先约,设有异志者,当取死白刃下。帅幼贵,喜淫,内苦其妻,莫之措意。乃阴出重赂,削去娼之籍,而挈之南海,馆之他舍。公余而同,夕隐而归。娼有慧姓,事帅尤谨。平居以女职自守,非其理,不妄发。复厚帅之左右,咸能得其欢心。故帅益嬖之。会间岁,帅得病,且不起。思一见娼,而惮其妻。帅素与监军使厚,密遣导意,使为方略。监军乃绐其妻曰:“将军病甚,思得善奉侍煎调者视之,瘳当速矣。某有善婢,久给事贵室,动得人意。请夫人听以婢安将军四体,如何?”妻曰:“中贵人信人也,果然。于吾无苦耳,可促召婢来。”监军即命娼冒为婢以见帅,计未行而事泄,帅之妻乃拥健婢数十,列白挺,炽膏镬于廷而伺之矣。须其至,当投之沸鬲。帅闻而大恐,促命止娼之至。且曰:“此自我意,几累于渠。今幸吾之未死也,必使脱其虎喙,不然,且无及矣。”乃大遗其奇宝,命家僮傍轻舠。卫娼北归,自是帅之愤益深,不逾旬而物故。娼之行适及洪矣,问至,娼乃尽返帅之赂,设位而哭曰:“将军由妾而死,将军且死,妾安用生为?妾岂孤将军者耶?”即撤奠而死之。夫娼以色事人者也,非其利则不合矣。而杨能报帅以死,义也;却帅之赂,廉也。虽为娼,差足多乎!
fēi yān chuán huáng fǔ méi zhuàn
非烟传 (皇甫枚撰)
lín huái wǔ gōng yè, xián tōng zhōng, rèn hé nán fǔ gōng cáo cān jūn. ài qiè yuē fēi yān, xìng bù shì, róng zhǐ xiān lì, ruò bù shèng qǐ luó shàn qín shēng, hǎo wén bǐ, yóu gōng jī ōu, qí yùn yǔ sī zhú hé. gōng yè shén bì zhī. qí bǐ lín tiān shuǐ zhào shì dì yě, yì yī yīng zhī zú, bù néng chì yán. qí zǐ yuē xiàng, xiù duān yǒu wén, cái ruò guàn yǐ, shí fāng jū sāng lǐ. hū yī rì, yú nán yuán xì zhōng, kuī jiàn fēi yān, shén qì jù sàng, fèi shí wàng mèi. nǎi hòu lù gōng yè zhī hūn, yǐ qíng gào zhī. hūn yǒu nán sè, fù wèi hòu lì suǒ dòng, nǎi lìng qí qī cì fēi yān jiān chù, jù yǐ xiàng yì yán yān. fēi yān wén zhī, dàn hán xiào níng dì ér bù dá. mén ǎo jǐn yǐ yǔ xiàng, xiàng fā kuáng xīn dàng, bù zhī suǒ chí, nǎi qǔ xuē tāo jiān, tí jué jù yuē:" yī dǔ qīng chéng mào, chén xīn zhǐ zì cāi. bù suí xiāo shǐ qù, nǐ xué ā lán lái." yǐ suǒ tí mì jiān zhī, qí mén ǎo dá fēi yān. yān dú bì, xū jiē liáng jiǔ, wèi ǎo yuē:" wǒ yì céng kuī jiàn zhào láng, dà hǎo cái mào. cǐ shēng báo fú, bù dé dàng zhī." gài bǐ wǔ shēng cū hàn, fēi liáng pèi ěr. nǎi fù chóu piān, xiě yú jīn fèng jiān yuē:" lǜ cǎn shuāng é bù zì chí, zhī yuán yōu hèn zài xīn shī. láng xīn yīng shì qín xīn yuàn, mò mò chūn qíng gèng nǐ shuí?" fēng fù mén ǎo, lìng yí xiàng. xiàng qǐ jiān, yín fěng shù sì, fǔ zhǎng xǐ yuē:" wú shì xié yǐ." yòu yǐ shàn xī yù yè zhǐ, fù shī yǐ xiè yuē:" zhēn zhòng jiā rén zèng hǎo yīn, cǎi jiān fāng hàn liǎng qíng shēn. báo yú chán yì nán gōng hèn, mì shì yíng tóu wèi xiě xīn. yí shì luò huā mí bì dòng, zhǐ sī qīng yǔ sǎ yōu jīn. bǎi huí xiāo xī qiān huí mèng, cái zuò zhǎng yáo jì lǜ qín." shī qù xún rì, mén ǎo bù fù lái, xiàng yōu kǒng shì xiè, huò fēi yān zhuī huǐ. chūn xī, yú qián tíng dú zuò, fù shī yuē:" lǜ àn hóng cáng qǐ míng yān, dú jiāng yōu hèn xiǎo tíng qián. chén chén liáng yè yǔ shuí yǔ, xīng gé yín hé yuè bàn tiān." míng rì, chén qǐ yín jì, ér mén ǎo lái chuán fēi yān yǔ yuē:" wù yà xún rì wú xìn, gài yǐ wēi yǒu bù ān." yīn shòu xiàng yǐ lián chán jǐn xiāng náng, bìng bì tái jiān shī yuē:" wú lì yán zhuāng yǐ xiù lóng, àn tí chán jǐn sī nán qióng. jìn lái yíng dé shāng chūn bìng, liǔ ruò huā yī qiè xiǎo fēng." xiàng jié jǐn náng yú huái, xì dú xiǎo jiǎn, yòu kǒng yān yōu sī zēng jí, nǎi jiǎn wū sī lán wèi huí jiǎn yuē:" chūn rì chí chí, rén xīn qiāo qiāo, zì yīn kuī gòu, zhǎng yì mèng hún. suī yǔ jià chén jīn, nán yú huì hé ér dān chéng jiǎo rì, shì yǐ zhōu xuán. kuàng yòu wén chéng chūn duō gǎn, fāng lǚ wéi hé. hào bīng xuě zhī yán zī, yù huì lán zhī jiā qì, yōu yì zhī jí, hèn bù fān fēi qǐ wàng kuān qíng, wú zhì qiáo cuì. mò gū duǎn yùn, níng shuǎng hòu qī huǎng hū cùn xīn, shū qǐ néng jǐn? jiān chí fēi shén, yǎng jì huá biǎn. shī yuē: jiàn shuō shāng qíng wèi jiàn chūn, xiǎng fēng chán jǐn lǜ é pín. kòu tóu wèi bào yān qīng dào. dì yī fēng liú zuì sǔn rén." mén ǎo jì dé huí jiǎn, jìng jī yì yān gé zhōng. wǔ shēng wèi fǔ yuàn shǔ, gōng wù fán huǒ, huò shù yè yī zhí, huò jìng rì bù guī. shì shí shì zhí shēng rù fǔ cáo, yān chāi shū, dé yǐ kuǎn qǔ xún yì, jì ér zhǎng tài xī yuē:" zhàng fū zhī zhì, nǚ zǐ zhī xīn, qíng qì hún jiāo, shì yuǎn rú jìn yě." yú shì hé hù chuí huǎng, wèi shū yuē:" xià qiè bù xìng, chuí tiáo ér gū. zhōng jiān wèi méi shuò suǒ qī, suì pǐ hé yú suǒ lèi. měi zhì qīng fēng lǎng yuè, yí yù zhù" zhù" yuán zuò" guì", jù chén xiào běn gǎi. yǐ zēng huái qiū zhàng dōng gāng, fàn jīn huī ér jì hèn. qǐ qī gōng zǐ, hū yí hǎo yīn, fā huá jiān ér sī fēi, fěng lì jù ér mù duàn. suǒ hèn luò chuān bō gé, jiǎ wǔ qiáng gāo, lián yún bù jí yú qín tái, jiàn mèng shàng yáo yú chǔ xiù. yóu wàng tiān cóng sù kěn, shén jiǎ wēi jī, yī bài qīng guāng, jiǔ yǔn wú hèn. jiān tí duǎn shén, yòng jì yōu huái. shī yuē:" huà yán chūn yàn xū tóng sù, luò pǔ shuāng yuān kěn dú fēi. cháng hèn táo yuán zhū nǚ bàn, děng xián huā lǐ sòng láng guī." fēng qì, zhào mén yù, lìng dá yú xiàng. xiàng lǎn shū jí shī, yǐ yān yì shāo qiè, xǐ bù zì chí, dàn jìng shì fén xiāng, qián dǎo yǐ qí xī. yī rì jiāng xī, mén yù cù bù ér zhì, xiào qiě bài yuē:" zhào láng yuàn jiàn shén xiān fǒu?" xiàng jīng, lián wèn zhī. chuán yān yǔ yuē:" jīn yè gōng cáo zhí fǔ, kě wèi liáng shí. qiè jiā hòu tíng, láng jūn zhī qián yuán yě. ruò bù yú huì hǎo, zhuān wàng lái yí. fāng cùn wàn chóng, xī qí wù yǔ." jì xūn hēi, xiàng nǎi jī tī ér dēng, yān yǐ lìng zhòng tà yú xià. jì xià, jiàn yān jìng zhuāng shèng fú, lì yú huā xià. bài qì, jù yǐ xǐ jí bù néng yán, nǎi xiāng xié zì hòu mén rù táng zhōng. suì bèi gāng jiě huǎng, jǐn qiǎn quǎn zhī yì yān. jí xiǎo zhōng chū dòng, fù sòng xiàng yú yuán xià. yān zhí xiàng qì yuē:" jīn rì xiāng yù, nǎi qián shēng yīn yuán ěr, wù wèi qiè wú yù jié sōng zhēn zhī zhì, fàng dàng rú sī. zhí yǐ láng zhī fēng diào, bù néng zì gù, yuàn shēn jiàn zhī." xiàng yuē:" yì xī shì zhī mào, jiàn chū rén zhī xīn, yǐ shì yōu yōng, yǒng fèng huān xiá." yán qì, xiàng yú yuán ér guī. míng rì, tuō mén ǎo zèng yān shī yuē:" shí dòng sān qīng suī lù zǔ, yǒu xīn hái dé bàng yáo tái. ruì xiāng fēng yǐn sī shēn yè, zhī shì ruǐ gōng xiān yù lái." yān lǎn shī wēi xiào, yīn fù zèng xiàng shī yuē:" xiāng sī zhǐ pà bù xiāng shí, xiāng jiàn hái chóu què bié jūn. yuàn dé huà wéi sōng xià hè, yī shuāng fēi qù rù xíng yún." fēng fù mén ǎo, réng lìng yǔ xiàng yuē:" lài qiè yǒu xiǎo xiǎo piān yǒng, bù rán, jūn zuò jǐ xǔ dà cái miàn mù." zī bù yíng xún, cháng dé yī qī yú hòu tíng. zhǎn wēi mì zhī sī, qìng sù xī zhī xīn, yǐ wéi guǐ shén bù zhī, tiān rén xiāng zhù. huò jǐng wù yù mù, gē yǒng jì qíng, lái zhù pín fán, bù néng xī zài. rú shì zhě zhōu suì. wú hé, yān shù yǐ xì guò tà qí nǚ nú, nú yīn xián zhī, chéng jiàn jǐn yǐ gào gōng yè. gōng yè yuē:" rǔ shèn yán, wǒ dāng cì chá zhī." hòu zhì zhí rì, nǎi wěi chén zhuàng qǐng jià. dài xī, rú cháng rù zhí, suì qián yú lǐ mén. jiē gǔ jì zuò, pú fú ér guī. xún qiáng zhì hòu tíng, jiàn yān fāng yǐ hù wēi yín, xiàng zé jù yuán xié dì. gōng yè bù shèng qí fèn, tǐng qián yù qín, xiàng jué tiào qù, yè bó zhī, dé qí bàn rú. nǎi rù shì, hū yān jí zhī. yān sè dòng shēng zhàn, ér bù yǐ shí gào. gōng yè yù nù, fù zhī dà zhù, biān chǔ xuè liú. dàn yún:" shēng de xiāng qīn, sǐ yì hé hèn!" shēn yè, gōng yè dài ér jiǎ mèi. yān hū qí suǒ ài nǚ pú yuē:" yǔ wǒ yī bēi shuǐ." shuǐ zhì, yǐn jǐn ér jué. gōng yè qǐ, jiāng fù chī zhī, yǐ sǐ yǐ. nǎi jiě fù jǔ zhì gé zhōng, lián hū zhī, shēng yán yān bào jí zhì yǔn. hòu shù rì, biǎn yú běi máng, ér lǐ xiàng jiān jiē zhī qí qiáng sǐ yǐ. xiàng yīn biàn fú yì míng, yuǎn cuàn jiāng zhè jiān. luò yáng cái shì yǒu cuī lǐ èr shēng, cháng yǔ wǔ yuàn yóu chù, cuī fù shī mò jù yún:" qià sì chuán huā rén yǐn sàn, kōng chuáng pāo xià zuì fán zhī." qí xī, mèng yān xiè yuē:" qiè mào suī bù dài táo lǐ, ér líng luò guò zhī. pěng jūn jiā shén, kuì yǎng wú yǐ." lǐ shēng shī mò jù yún:" yàn pò xiāng hún rú yǒu zài, hái yīng xiū jiàn zhuì lóu rén." qí xī, mèng yān jǐ" jǐ" yuán zuò" zhàn", jù míng chāo běn gǎi. shǒu ér yán yuē:" shì yǒu bǎi xíng, jūn dé quán hū? hé zhì jīn piàn yán kǔ xiāng dǐ chì? dāng qū jūn yú dì xià miàn zhèng zhī." shù rì, lǐ shēng zú, shí rén yì yān.
临淮武公业,咸通中,任河南府功曹参军。爱妾曰非烟,姓步氏,容止纤丽,若不胜绮罗;善秦声,好文笔,尤工击瓯,其韵与丝竹合。公业甚嬖之。其比邻天水赵氏第也,亦衣缨之族,不能斥言。其子曰象,秀端有文,才弱冠矣,时方居丧礼。忽一日,于南垣隙中,窥见非烟,神气俱丧,废食忘寐。乃厚赂公业之阍,以情告之。阍有难色,复为厚利所动,乃令其妻伺非烟间处,具以象意言焉。非烟闻之,但含笑凝睇而不答。门媪尽以语象,象发狂心荡,不知所持,乃取薛涛笺,题绝句曰:“一睹倾城貌,尘心只自猜。不随萧史去,拟学阿兰来。”以所题密缄之,祈门媪达非烟。烟读毕,吁嗟良久,谓媪曰:“我亦曾窥见赵郎,大好才貌。此生薄福,不得当之。”盖鄙武生麄悍,非良配耳。乃复酬篇,写于金凤笺曰:“绿惨双娥不自持,只缘幽恨在新诗。郎心应似琴心怨,脉脉春情更拟谁?”封付门媪,令遗象。象启缄,吟讽数四,拊掌喜曰:“吾事谐矣。”又以剡溪玉叶纸,赋诗以谢曰:“珍重佳人赠好音,彩笺芳翰两情深。薄于蝉翼难供恨,密似蝇头未写心。疑是落花迷碧洞,只思轻雨洒幽襟。百回消息千回梦,裁作长谣寄绿琴。”诗去旬日,门媪不复来,象忧恐事泄,或非烟追悔。春夕,于前庭独坐,赋诗曰:“绿暗红藏起暝烟,独将幽恨小庭前。沉沉良夜与谁语,星隔银河月半天。”明日,晨起吟际,而门媪来传非烟语曰:“勿讶旬日无信,盖以微有不安。”因授象以连蝉锦香囊,并碧苔笺诗曰:“无力严妆倚绣栊,暗题蝉锦思难穷。近来嬴得伤春病,柳弱花欹怯晓风。”象结锦囊于怀,细读小简,又恐烟幽思增疾,乃剪乌丝阑为回简曰:“春日迟迟,人心悄悄,自因窥觏,长役梦魂。虽羽驾尘襟,难于会合;而丹诚皎日,誓以周旋。况又闻乘春多感,芳履违和。耗冰雪之妍姿,郁蕙兰之佳气,忧抑之极,恨不翻飞;企望宽情,无至憔悴。莫孤短韵,宁爽后期;恍惚寸心,书岂能尽?兼持菲什,仰继华藊。诗曰:见说伤情为见春,想封蝉锦绿蛾颦。叩头为报烟卿道。第一风流最损人。”门媪既得回简,径赍诣烟阁中。武生为府掾属,公务繁夥,或数夜一直,或竟日不归。是时适值生入府曹,烟拆书,得以款曲寻绎,既而长太息曰:“丈夫之志,女子之心,情契魂交,视远如近也。”于是阖户垂幌,为书曰:“下妾不幸,垂髫而孤。中间为媒妁所欺,遂匹合于琐类。每至清风朗月,移玉柱(“柱”原作“桂”,据陈校本改。)以增怀;秋帐冬釭,泛金徽而寄恨。岂期公子,忽贻好音,发华缄而思飞,讽丽句而目断。所恨洛川波隔,贾午墙高,联云不及于秦台,荐梦尚遥于楚岫。犹望天从素恳,神假微机,一拜清光,九殒无恨。兼题短什,用寄幽怀。诗曰:“画檐春燕须同宿,洛浦双鸳肯独飞。长恨桃源诸女伴,等闲花里送郎归。”封讫,召门妪,令达于象。象览书及诗,以烟意稍切,喜不自持,但静室焚香,虔祷以俟息。一日将夕,门妪促步而至,笑且拜曰:“赵郎愿见神仙否?”象惊,连问之。传烟语曰:“今夜功曹直府,可谓良时。妾家后庭,郎君之前垣也。若不逾惠好,专望来仪。方寸万重,悉俟晤语。”既曛黑,象乃跻梯而登,烟已令重榻于下。既下,见烟靓妆盛服,立于花下。拜讫,俱以喜极不能言,乃相携自后门入堂中。遂背釭解幌,尽缱绻之意焉。及晓钟初动,复送象于垣下。烟执象泣曰:“今日相遇,乃前生因缘耳,勿谓妾无玉洁松贞之志,放荡如斯。直以郎之风调,不能自顾,愿深鉴之。”象曰:“挹希世之貌,见出人之心,已誓幽庸,永奉欢狎。”言讫,象逾垣而归。明日,托门媪赠烟诗曰:“十洞三清虽路阻,有心还得傍瑶台。瑞香风引思深夜,知是蕊宫仙驭来。”烟览诗微笑,因复赠象诗曰:“相思只怕不相识,相见还愁却别君。愿得化为松下鹤,一双飞去入行云。”封付门媪,仍令语象曰:“赖妾有小小篇咏,不然,君作几许大才面目。”兹不盈旬,常得一期于后庭。展微密之思,罄宿昔之心,以为鬼神不知,天人相助。或景物寓目,歌咏寄情,来住频繁,不能悉载。如是者周岁。无何,烟数以细过挞其女奴,奴阴衔之,乘间尽以告公业。公业曰:“汝慎言,我当伺察之。”后至直日,乃伪陈状请假。迨夕,如常入直,遂潜于里门。街鼓既作,匍伏而归。循墙至后庭,见烟方倚户微吟,象则据垣斜睇。公业不胜其忿,挺前欲擒,象觉跳去,业搏之,得其半襦。乃入室,呼烟诘之。烟色动声战,而不以实告。公业愈怒,缚之大柱,鞭楚血流。但云:“生得相亲,死亦何恨!”深夜,公业怠而假寐。烟呼其所爱女仆曰:“与我一杯水。”水至,饮尽而绝。公业起,将复笞之,已死矣。乃解缚举置阁中,连呼之,声言烟暴疾致殒。后数日,窆于北邙,而里巷间皆知其强死矣。象因变服易名,远窜江浙间。洛阳才士有崔李二生,常与武掾游处,崔赋诗末句云:“恰似传花人饮散,空床抛下最繁枝。”其夕,梦烟谢曰:“妾貌虽不迨桃李,而零落过之。捧君佳什,愧仰无已。”李生诗末句云:“艳魄香魂如有在,还应羞见坠楼人。”其夕,梦烟戟(“戟”原作“战”,据明抄本改。)手而言曰:“士有百行,君得全乎?何至矜片言苦相诋斥?当屈君于地下面证之。”数日,李生卒,时人异焉。