xī táng yú zhī chén, fū zòu yǐ yán qín hàn zhī fǔ, shàng shū chēng zòu. chén zhèng shì, xiàn diǎn yí, shàng jí biàn, hé qiān miù, zǒng wèi zhī zòu. zòu zhě, jìn yě. yán fū yú xià, qíng jìn yú shàng yě.
昔唐虞之臣,敷奏以言;秦漢之輔,上書稱奏。陳政事,獻典儀,上急變,劾愆謬,總謂之奏。奏者,進也。言敷於下,情進於上也。
qín shǐ lì zòu, ér fǎ jiā shǎo wén. guān wáng wǎn zhī zòu xūn dé, cí zhì ér yì jìn lǐ sī zhī zòu lí shān, shì lüè ér yì wū: zhèng wú gāo rùn, xíng yú piān zhāng yǐ. zì hàn yǐ lái, zòu shì huò chēng shàng shū, rú yǎ jì zhǒng, shū cǎi kě guān. ruò fú jiǎ yì zhī wù nóng, cháo cuò zhī bīng shì, kuāng héng zhī dìng jiāo, wáng jí zhī quàn lǐ, wēn shū zhī huǎn yù,, gǔ yǒng zhī jiàn xiān, lǐ jì qiē zhì, cí yì tōng biàn, kě wèi shí dà tǐ yǐ. hòu hàn qún xián, jiā yán wǎng fú, yáng bǐng gěng jiè yú zāi yì, chén fān fèn mèn yú chǐ yī, gǔ gěng dé yān. zhāng héng zhǐ zhāi yú shǐ zhí, cài yōng quán liè yú cháo yí, bó yǎ míng yān. wèi dài míng chén, wén lǐ dié xìng. ruò gāo táng tiān wén, huáng guān jiào xué, wáng lǎng jié shěng, zhēn yì kǎo kè, yì jǐn jié ér zhī zhì yǐ. jìn shì duō nán, zāi tún liú yí. liú sòng yīn quàn yú shí wù, wēn jiào kěn cè yú fèi yì, bìng tǐ guó zhī zhōng guī yǐ.
秦始立奏,而法家少文。觀王綰之奏勛德,辭質而義近;李斯之奏驪山,事略而意誣:政無膏潤,形於篇章矣。自漢以來,奏事或稱「上疏」,儒雅繼踵,殊采可觀。若夫賈誼之務農,晁錯之兵事,匡衡之定郊,王吉之勸禮,溫舒之緩獄,,谷永之諫仙,理既切至,辭亦通辨,可謂識大體矣。後漢群賢,嘉言罔伏,楊秉耿介於災異,陳蕃憤懣於尺一,骨鯁得焉。張衡指摘於史職,蔡邕銓列於朝儀,博雅明焉。魏代名臣,文理迭興。若高堂天文,黃觀教學,王朗節省,甄毅考課,亦盡節而知治矣。晉氏多難,災屯流移。劉頌殷勸於時務,溫嶠懇惻於費役,並體國之忠規矣。
fū zòu zhī wèi bǐ, gù yǐ míng yǔn dǔ chéng wèi běn, biàn xī shū tōng wèi shǒu. qiáng zhì zú yǐ chéng wù, bó jiàn zú yǐ qióng lǐ, zhuó gǔ yù jīn, zhì fán zǒng yào, cǐ qí tǐ yě. ruò nǎi àn hé zhī zòu, suǒ yǐ míng xiàn qīng guó. xī zhōu zhī tài pú, shéng qiān jiū miù qín yǒu yù shǐ, zhí zhǔ wén fǎ hàn zhì zhōng chéng, zǒng sī àn hé gù wèi zài zhì jī, dǐ lì qí qì, bì shǐ bǐ duān zhèn fēng, jiǎn shàng níng shuāng zhě yě. guān kǒng guāng zhī zòu dǒng xián, zé shí qí jiān huí lù cuì zhī zòu kǒng róng, zé wū qí xìn è. míng rú zhī yǔ xiǎn shì, gù shū xīn yān. ruò fú fù xián jìn zhí, ér àn cí jiān shēn liú kuí qiè zhèng, ér hé wén kuò lüè: gè qí zhì yě. hòu zhī dàn shì, dié xiāng zhēn zhuó, wéi xīn rì yòng, ér jiù zhǔn fú chà. rán hán rén yù quán, shǐ rén yù shāng, shù zài jiū è, shì bì shēn qiào. shī cì chán rén, tóu bì chái hǔ lǐ jí wú lǐ, fāng zhī yīng xīng. mò dí fēi rú, mù yǐ yáng zhì mèng kē jī mò, bǐ zhū qín shòu. shī lǐ rú mò, jì qí rú zī, zòu hé yán wén, shú yún néng miǎn. shì yǐ shì rén wèi wén, jìng yú dǐ hē, chuī máo qǔ xiá, cì gǔ wèi lì, fù shì shàn mà, duō shī shé zhōng. ruò néng pì lǐ mén yǐ xuán guī, biāo yì lù yǐ zhí jǔ, rán hòu yú yuán zhě zhé gōng, jié jìng zhě miè zhǐ, hé bì zào yán chǒu jù, gòu bìng wèi qiè zāi! shì yǐ lì fàn yùn héng, yí míng tǐ yào. bì shǐ lǐ yǒu diǎn xíng, cí yǒu fēng guǐ, zǒng fǎ jiā zhī cái, bǐng rú jiā zhī wén, bù wèi qiáng yù, qì liú mò zhōng, wú zòng guǐ suí, shēng dòng jiǎn wài, nǎi chēng jué xí zhī xióng, zhí fāng zhī jǔ ěr.
夫奏之為筆,固以明允篤誠為本,辨析疏通為首。強志足以成務,博見足以窮理,酌古御今,治繁總要,此其體也。若乃按劾之奏,所以明憲清國。昔周之太僕,繩愆糾謬;秦有御史,職主文法;漢置中丞,總司按劾;故位在鷙擊,砥礪其氣,必使筆端振風,簡上凝霜者也。觀孔光之奏董賢,則實其奸回;路粹之奏孔融,則誣其釁惡。名儒之與險士,固殊心焉。若夫傅咸勁直,而按辭堅深;劉隗切正,而劾文闊略:各其志也。後之彈事,迭相斟酌,惟新日用,而舊准弗差。然函人慾全,矢人慾傷,術在糾惡,勢必深峭。《詩》刺讒人,投畀豺虎;《禮》疾無禮,方之鸚猩。墨翟非儒,目以羊彘;孟軻譏墨,比諸禽獸。《詩》、《禮》、儒墨,既其如茲,奏劾嚴文,孰雲能免。是以世人為文,競於詆訶,吹毛取瑕,次骨為戾,復似善罵,多失折衷。若能辟禮門以懸規,標義路以植矩,然後逾垣者折肱,捷徑者滅趾,何必躁言丑句,詬病為切哉!是以立範運衡,宜明體要。必使理有典刑,辭有風軌,總法家之裁,秉儒家之文,不畏強御,氣流墨中,無縱詭隨,聲動簡外,乃稱絕席之雄,直方之舉耳。
qǐ zhě, kāi yě. gāo zōng yún qǐ nǎi xīn, wò zhèn xīn, qǔ qí yì yě. xiào jǐng huì qǐ, gù liǎng hàn wú chēng. zhì wèi guó jiān jì, shǐ yún qǐ wén. zòu shì zhī mò, huò yún jǐn qǐ. zì jìn lái shèng qǐ, yòng jiān biǎo zòu. chén zhèng yán shì, jì zòu zhī yì tiáo ràng jué xiè ēn, yì biǎo zhī bié gàn. bì liǎn chì rù guī, cù qí yīn jié, biàn yào qīng qīng, wén ér bù chǐ, yì qǐ zhī dà lüè yě.
啟者,開也。高宗雲「啟乃心,沃朕心」,取其義也。孝景諱啟,故兩漢無稱。至魏國箋記,始雲啟聞。奏事之末,或雲「謹啟」。自晉來盛啟,用兼表奏。陳政言事,既奏之異條;讓爵謝恩,亦表之別干。必斂飭入規,促其音節,辨要輕清,文而不侈,亦啟之大略也。
yòu biǎo zòu què qiè, hào wèi dǎng yán. dǎng zhě, zhèng piān yě. wáng dào yǒu piān, guāi hū dàng dàng, jiǎo zhèng qí piān, gù yuē dǎng yán yě. xiào chéng chēng bān bó zhī dǎng yán, yán guì zhí yě. zì hàn zhì bā néng, mì zòu yīn yáng, zào náng fēng bǎn, gù yuē fēng shì. cháo cuò shòu shū, hái shàng pián yí. hòu dài pián yí, duō fù fēng shì, shèn jī mì yě. fū wáng chén fěi gōng, bì tǔ jiǎn è, shì jǔ rén cún, gù wú dài fàn shuō yě.
又表奏確切,號為讜言。讜者,正偏也。王道有偏,乖乎蕩蕩,矯正其偏,故曰讜言也。孝成稱班伯之讜言,言貴直也。自漢置八能,密奏陰陽,皂囊封板,故曰封事。晁錯受書,還上便宜。後代便宜,多附封事,慎機密也。夫王臣匪躬,必吐謇諤,事舉人存,故無待泛說也。
zàn yuē
贊曰∶
zào shì sī zhí, sù qīng fēng jìn. bǐ ruì gàn jiāng, mò hán chún zhèn.
皂飾司直,肅清風禁。筆銳干將,墨含淳酖。
suī yǒu cì gǔ, wú huò fū jìn. xiàn zhèng chén yí, shì bì shèng rèn.
雖有次骨,無或膚浸。獻政陳宜,事必勝任。