strong gāo huái dé yōu zhōu dà zhàn sòng tài zōng bān shī hái biàn strong
高怀德幽州大战 宋太宗班师还汴
què shuō hū yán zàn yǔ gāo huái dé guī zhì yíng zhōng, dào zhī liáo jiāng yīng xióng, wèi jué shèng fù. rén měi yuē:" yē lǜ shā nǎi liáo zhī xiāo jiàng, rǔ děng dāng shèn ér zhàn zhī." zàn děng tuì chū. rén měi rù zòu tài zōng yuē:" liáo bīng shì ruì, jīn rì zhī zhàn, kǒng bù néng qǔ shèng, chén shén yōu lǜ." tài zōng yuē:" zhèn qīn lín zhàn zhèn, yǔ fān jiāng yī jué cí xióng." bā wáng jìn jiàn yuē:" bì xià dāng bǎo zhòng, zì yǒu zhū jiàng chū lì, bù bì qīn fàn shǐ shí yě." tài zōng bù tīng, cì rì, jìng xià mìng dū zhū jiàng lái zhàn.
却说呼延赞与高怀德归至营中,道知辽将英雄,未决胜负。仁美曰:“耶律沙乃辽之骁将,汝等当慎而战之。”赞等退出。仁美入奏太宗曰:“辽兵势锐,今日之战,恐不能取胜,臣甚忧虑。”太宗曰:“朕亲临战阵,与番将一决雌雄。”八王进谏曰:“陛下当保重,自有诸将出力,不必亲犯矢石也。”太宗不听,次日,竟下命督诸将来战。
què shuō yē lǜ xiū gē zhèng yǔ zhòng jiāng yì dí sòng bīng zhī jì, shào bào:" sòng bīng qīng yíng ér lái, yào yǔ yuán shuài jué yī shèng fù." xiū gē wén bào, wèi yē lǜ shā yuē:" dà jiàng yē lǜ xué gǔ tún shǒu yàn dì, zhèng è sòng shī zhī hòu, kě lìng qí chū bīng, xí sòng bīng hòu zhèn wú yǔ zhū jiàng, zhěng bīng yú gāo liáng hé." běi bīng gāng liè kāi zhèn shì, wàng jiàn sòng bīng màn chuān sāi yě ér lái. qián fēng hū yán zàn pǎo mǎ chū zhèn, gāo jiào:" fān jiāng xuǎn yǒng zhě lái dòu." huà shēng wèi jué, běi zhèn zhōng yē lǜ shā héng dāo ér chū. lì shēng hē yuē:" sòng jiāng sù tuì, miǎn shòu qín lù." hū yán zàn tǐng qiāng zhí qǔ yē lǜ shā. yē lǜ shā lūn dāo lái yíng. liǎng mǎ xiāng jiāo, lián zhàn sān shí yú hé, bù fēn shèng bài. běi jiāng yē lǜ xī dǐ fēi qí huī fǔ, cóng páng gōng rù. gāo huái dé yī mǎ dāng xiān dǐ zhù. liǎng xià jīn gǔ qí míng, jīng qí luàn gǔn.
却说耶律休哥正与众将议敌宋兵之计,哨报:“宋兵倾营而来,要与元帅决一胜负。”休哥闻报,谓耶律沙曰:“大将耶律学古屯守燕地,正厄宋师之后,可令其出兵,袭宋兵后阵;吾与诸将,整兵于高梁河。”北兵刚列开阵势,望见宋兵漫川塞野而来。前锋呼延赞跑马出阵,高叫:“番将选勇者来斗。”话声未绝,北阵中耶律沙横刀而出。厉声喝曰:“宋将速退,免受擒戮。”呼延赞挺枪直取耶律沙。耶律沙抡刀来迎。两马相交,连战三十余合,不分胜败。北将耶律奚底飞骑挥斧,从旁攻入。高怀德一马当先抵住。两下金鼓齐鸣,旌旗乱滚。
sì jiāng áo zhàn zhī jiān, hū sòng jūn zhèn hòu shù shēng pào xiǎng, rú shān bēng hǎi yǒng zhī shì, liáo jiāng yē lǜ xué gǔ bù jìn bīng chōng jī ér lái. sòng jūn zhèng bù zhī hé chǔ bīng mǎ, xiān zì kuì luàn, zhèn jiǎo tuán jié bú zhù. yē lǜ xiū gē zài jiāng tái shàng, wàng jiàn sòng zhèn yǐ dòng, chū yī zhī shēng lì jūn mǎ, zhí chōng qí zhōng. tài zōng jí xià lìng zhū jiàng hù jià. pān rén měi wén cǐ xiāo xī, zhòu mǎ pīn sǐ lái zhàn, zhèng yù yē lǜ xiū gē bīng dào, jiāo mǎ zhǐ yī hé, jiāng rén měi jié yú mǎ xià. guō jìn kàn jiàn, yī qí qiǎng chū, jiù zhī ér hái.
四将鏖战之间,忽宋军阵后数声炮响,如山崩海涌之势,辽将耶律学古部劲兵冲击而来。宋军正不知何处兵马,先自溃乱,阵脚团结不住。耶律休哥在将台上,望见宋阵已动,出一支生力军马,直冲其中。太宗急下令诸将护驾。潘仁美闻此消息,骤马拼死来战,正遇耶律休哥兵到,交马只一合,将仁美截于马下。郭进看见,一骑抢出,救之而还。
shì shí lián yíng qù yuǎn, zhū jiàng féng zhe dí shǒu, zhàn zhī wèi xià, jí wén tài zōng yǒu nán, nǎi gè pāo qì lái jiù. tài zōng yǐ dān qí shā chū wéi zhōng, luò huāng wàng fén bà ér zǒu, bèi yē lǜ xiū gē bù jiàng wù huán nú wù lǐ xī èr qí chéng shì zhuī bī. nán yíng yáng yè kàn jiàn, gù zhū zǐ yuē:" zhǔ shàng yǒu nán, hé bù jiù zhī?" yáng yán zhāo pǐ mǎ dāng xiān, hē shēng:" liáo mán màn zǒu!" wù huán nú jī nù, lūn dāo biàn kǎn. yán zhāo tǐng qiāng yíng dí. zhàn bù liǎng hé, bèi yán zhāo dāng xiōng yī qiāng, cì luò mǎ xià. shā sàn zhuī bīng, jiàn tài zōng lì yú bà shàng. yán zhāo yuē:" bì xià zhī mǎ hé zài?" tài zōng yuē:" yǐ bèi luàn shǐ suǒ shāng, bù kān qí chéng." yán zhāo yuē:" kě jí chéng chén mǎ, chén dāng bù zhàn shā chū." tài zōng kǒng yán zhāo wú mǎ, bù néng shèng dí, nǎi yuē:" qīng dāng chéng mǎ ér zhàn, wú dāng chéng lǘ chē ér qù." yán zhāo yuē:" dí bīng lái de duō yǐ, bì xià sù shàng mǎ, nìng kě shāng chén, wàng wù gù xī."
是时连营去远,诸将逢着敌手,战之未下,及闻太宗有难,乃各抛弃来救。太宗已单骑杀出围中,落荒望汾坝而走,被耶律休哥部将兀环奴、兀里奚二骑乘势追逼。南营杨业看见,顾诸子曰:“主上有难,何不救之?”杨延昭匹马当先,喝声:“辽蛮慢走!”兀环奴激怒,抡刀便砍。延昭挺枪迎敌。战不两合,被延昭当胸一枪,刺落马下。杀散追兵,见太宗立于坝上。延昭曰:“陛下之马何在?”太宗曰:“已被乱矢所伤,不堪骑乘。”延昭曰:“可急乘臣马,臣当步战杀出。”太宗恐延昭无马,不能胜敌,乃曰:“卿当乘马而战,吾当乘驴车而去。”延昭曰:“敌兵来得多矣,陛下速上马,宁可伤臣,望勿顾惜。”
zhèng zài wēi jí zhī jì, shì yáng qī láng dān qí shā rù, jiàn yán zhāo yuē:" sòng bīng zhàn zhèn yǐ luàn, gē ge hé bù jí bǎo zhǔ shàng ér zǒu?" yán zhāo yuē:" rǔ yǐ suǒ chéng mǎ yǔ shèng shàng qí, wú dāng xiān shā chū." qī láng fú tài zōng shàng mǎ. yán zhāo nù shēng rú léi, tū chū chóng wéi, zhèng bèi wù lǐ xī zhòng jūn lán zhù. yán zhāo yǎo yá qù dìng wù lǐ xī, yī qiāng cì qù, zhèng zhōng yān hóu ér sǐ. rào guò xī yíng, běi bīng shǐ shí jiāo xià, yán zhāo tòu bù dé chóng wéi, qià yù yáng yè gāo huái dé hū yán zàn sān jiāng chōng kuì shā lái, jiù chū tài zōng, zǒu bēn dìng zhōu. cǐ chù kě jiàn yáng yán zhāo zhī yǒng. hòu rén yǒu shī zàn zhī yuē:
正在危急之际,适杨七郎单骑杀入,见延昭曰:“宋兵战阵已乱,哥哥何不急保主上而走?”延昭曰:“汝以所乘马与圣上骑,吾当先杀出。”七郎扶太宗上马。延昭怒声如雷,突出重围,正被兀里奚众军拦住。延昭咬牙觑定兀里奚,一枪刺去,正中咽喉而死。绕过西营,北兵矢石交下,延昭透不得重围,恰遇杨业、高怀德、呼延赞三将冲溃杀来,救出太宗,走奔定州。此处可见杨延昭之勇。后人有诗赞之曰:
zhǎn jiān rù zhèn jiù jūn wáng, dí jiàng zhēng yíng zhì miè wáng
斩坚入阵救君王,敌将争迎致灭亡;
wèi rù zhōng cháo xiān jiàn jī, jiāng jūn míng wàng zhì jīn xiāng.
未入中朝先建绩,将军名望至今香。
pān rén měi shōu shí cán jūn, dàn jiàn shī shǒu xiàng dié, xuè liú mǎn yě, sòng bīng zhé qù bā jiǔ wàn, sàng qí zī xiè bù kě shèng jì. yú shì, yì zhuō děng zhōu fù guī yú liáo. yē lǜ xiū gē yǐ huò quán shèng, nǎi shōu jūn hái yōu zhōu bù tí.
潘仁美收拾残军,但见尸首相叠,血流满野,宋兵折去八九万,丧其资械不可胜计。于是,易、涿等州复归于辽。耶律休哥已获全胜,乃收军还幽州不提。
què shuō tài zōng zǒu rù dìng zhōu, zhòng jiāng lù xù dōu dào. bā wáng děng jìn qián bài yè. dì yuē:" jīn rì ruò fēi yáng yè fù zǐ lì zhàn, zhèn jǐ yī mìng nán bǎo." bā wáng yuē:" bì xià bǎi líng xiāng zhù, zéi bīng zì bù néng shāng. zì jīn hái dāng bǎo zhòng shèng gōng, bù yí qīn mào xiǎn dì. shè shǐ zhū jiàng yī shí bù jí jiù yìng, shuí wèi bì xià jì zāi?" tài zōng diǎn tóu yǐ yīng. jí zhào yáng yè rù zhàng zhōng, shǎng yǐ duàn bó èr shí pǐ, huáng jīn sì shí liǎng. yīn wèi zhī yuē:" quán yǐ cì qīng, liáo wèi xiāng xìn zhī lǐ. hòu bān shī zhī rì, zài yì bào gōng." yáng yè zài bài shòu mìng ér chū. bā wáng zòu yuē:" yùn xiǎng bù gěi, jūn shì diào sàng, qǐ bì xià bān shī hái jīng, yǐ wèi chén mín zhī wàng." tài zōng cóng qí yì, jí rì xià zhào bān shī, yǐ pān rén měi wèi qián duì, yáng yè wèi zhōng duì, qí yú zhū jiàng gè yǐ suǒ bù hù jià zài hòu. zhǐ lìng jì xià, zhū jiàng zhǔn bèi qǐ fā dìng zhōu, wàng biàn jīng ér hái. yǒu shī wèi zhēng:
却说太宗走入定州,众将陆续都到。八王等进前拜谒。帝曰:“今日若非杨业父子力战,朕几一命难保。”八王曰:“陛下百灵相助,贼兵自不能伤。自今还当保重圣躬,不宜亲冒险地。设使诸将一时不及救应,谁为陛下计哉?”太宗点头以应。即召杨业入帐中,赏以缎帛二十匹,黄金四十两。因渭之曰:“权以赐卿,聊为相信之礼。候班师之日,再议报功。”杨业再拜受命而出。八王奏曰:“运饷不给,军士调丧,乞陛下班师还京,以慰臣民之望。”太宗从其议,即日下诏班师,以潘仁美为前队,杨业为中队,其余诸将各以所部护驾在后。旨令既下,诸将准备起发定州,望汴京而还。有诗为怔:
zé guó jiāng shān rù zhàn tú, shēng mín hé jì lè qiáo sū?
泽国江山入战图,生民何计乐樵苏?
píng jūn mò huà fēng hóu yìn, yī jiāng gōng chéng wàn gǔ kū.
凭君莫话封侯印,一将功成万骨枯。
dà jūn yí lù wú cí, bù rì guī dào biàn jīng. wén wǔ qún chén cháo jiàn bì. tài zōng yuē:" zhèn yǐ yōu zhōu zhī rǔ, cháng xuán dǎn yǐ bào xuě. rǔ zhòng chén gè chén suǒ jiàn, wèi zhèn shú chóu zhī." sī tú zhào pǔ yǔ cān zhī zhèng shì dòu shàng guō zhì děng zòu yuē:" bì xià yǐ jiǎ bīng zhī lì, fǔ kù zhī fù, hé huàn chǒu zéi bù miè zāi! dàn yǐ jūn shì wéi tài yuán yǐ jiǔ, chuàng yí wèi fù, xū dài qiū gāo mǎ féi, xù wēi yǎng ruì, xú tú jìn qǔ, wèi wèi wǎn yě." tài zōng cóng qí yì, xià mìng yàn zhēng tài yuán jiàng shì yú chóng yuán diàn. shì rì, jūn chén jìn huān ér sàn.
大军一路无词,不日归到汴京。文武群臣朝见毕。太宗曰:“朕以幽州之辱,常悬胆以报雪。汝众臣各陈所见,为朕熟筹之。”司徒赵普与参知政事窦尚、郭贽等奏曰:“陛下以甲兵之利,府库之富,何患丑贼不灭哉!但以军士围太原已久,创痍未复,须待秋高马肥,蓄威养锐,徐图进取,未为晚也。”太宗从其议,下命宴征太原将士于崇元殿。是日,君臣尽欢而散。
cì rì jiàng chì: fēng yáng yè wèi dài zhōu cì shǐ jiān bīng mǎ yuán shuài zhī zhí qí zhǎng zǐ yǐ xià, jù fēng dài zhōu tuán liàn shǐ jū dì yú jīn shuǐ hé biān wú nìng zhái cì jī shén hòu. qún chén zòu yǐ yáng yè wèi lì tài gōng, fēng cì guò zhòng. dì yuē:" zhèn yǐ xìn yì chù rén, qǐ kě yǒu shī yú chén xià?" jìng xià mìng. yáng yè fù shàng biǎo, cí qí zhòng zi zhī zhí.
次日降敕:封杨业为代州刺史兼兵马元帅之职;其长子以下,俱封代州团练使;居第于金水河边无佞宅;赐赍甚厚。群臣奏以杨业未立太功,封赐过重。帝曰:“朕以信义处人,岂可有失于臣下?”竟下命。杨业复上表,辞其众子之职。
biǎo yuē:
表曰:
chén yáng yè qǐ shǒu bài yán: qiè wèi shèng míng zài shàng, wàn wù tóng chūn. chén pì shēng biān bǐ, fù xìng cū shuài wén bù néng lì guó, wǔ bù néng dìng luàn. méng bì xià fù zài zhī rén, hào dàng zhī dé: cì dì zhái yú jīn shuǐ zhī hé, shòu chì mìng yǐ dài zhōu zhī rèn. rú cǐ hóng ēn, shǐ chén suī suì gǔ juān shēn, mò néng xiào mìng yú wàn yī. rì yè huái jù, wéi sī bào běn. chén yú chǔn zhī zǐ, wèi jiàn cùn gōng zi cháo tíng, ér jiē dé tuán liàn shǐ zhī zhí. ēn mìng jì xià, zhōng wài hài yān. chén hé gǎn dāng! qǐ bì xià yǐ shǎng fá wèi shèn, zhuī huán zhòng zi zhī gào, shǐ chén dé miǎn làn shòu zhī zuì, yǐ tú jìn zhí. pín sī zhì mìng, bù shèng xìng shèn.
臣杨业稽首拜言:窃谓圣明在上,万物同春。臣僻生边鄙,赋性粗率;文不能立国,武不能定乱。蒙陛下覆载之仁,浩荡之德:赐第宅于金水之河,授敕命以代州之任。如此宏恩,使臣虽碎骨捐身,莫能效命于万一。日夜怀惧,惟思报本。臣愚蠢之子,未见寸功子朝廷,而皆得团练使之职。恩命既下,中外骇焉。臣何敢当!乞陛下以赏罚为慎,追还众子之诰,使臣得免滥受之罪,以图尽职。频思致命,不胜幸甚。
tài zōng lǎn biǎo jiàng zhǐ, zhǔn qí suǒ qǐng. yáng yè xiè ēn ér tuì, shì shí biān jǐng zàn xī, fēng huǒ bù wén. tài zōng rì yǔ qún chén zài gōng zhōng, jiǎng lùn zhì dào, jì yì fān zhèn jiàng shuài, huò shēng huò diào, jiē dé qí yí.
太宗览表降旨,准其所请。杨业谢恩而退,是时边警暂息,烽火不闻。太宗日与群臣在宫中,讲论治道,计议藩镇将帅,或升或调,皆得其宜。
huà fēn liǎng tóu. què shuō yē lǜ xiū gē zì shèng sòng shī yǐ guī, pō yǒu zhāng dà zhī zhì, xiāo hòu shén yǐ wéi zhòng. zhèng zhí xiāo hòu shè yàn yǐ dài wén wǔ zhū chén, yē lǜ xiū gē jìn yuē:" wǎng zhě yǐ bì xià fú yīn, chū jūn yíng dí sòng shī, chén zhàng zhū jiàng yòng mìng, shā zhī bài qù ér qù. jīn chén yù chéng sòng shī zǒu guī zhī hòu, rén huái nèi jù, jǐn lǐng jīng bīng, zhí dǎo biàn jīng, yǐ bào wéi kùn yōu zhōu zhī rǔ. qǐ bì xià yǔn chén suǒ qǐng." xiāo hòu yuē:" yǐ qīng suǒ lùn, chéng zhōng yán yě. zhǐ kǒng sòng shī rén qiáng mǎ zhuàng, wèi kě jìn qǔ." yàn wáng hán kuāng sì yuē:" chén yuàn yǔ yē lǜ jiāng jūn tóng chū bīng fá sòng, shěn jī ér jìn, zì yǒu chéng jī." tài hòu yī zòu jiàng zhǐ, yǐ hán kuāng tóng wèi jiān jūn, yē lǜ xiū gē wèi jiù yìng, yē lǜ shā wèi xiān fēng, lǜ cáo bīng shí wàn fá sòng. kuāng sì děng shòu mìng, jí rì bīng chū yōu zhōu, wàng suì chéng jìn fā.
话分两头。却说耶律休哥自胜宋师以归,颇有张大之志,萧后甚倚为重。正值萧后设宴以待文武诸臣,耶律休哥进曰:“往者以陛下福荫,出军迎敌宋师,臣仗诸将用命,杀之败觑而去。今臣欲乘宋师走归之后,人怀内惧,谨领精兵,直捣汴京,以报围困幽州之辱。乞陛下允臣所请。”萧后曰:“以卿所论,诚忠言也。只恐宋师人强马壮,未可进取。”燕王韩匡嗣曰:“臣愿与耶律将军同出兵伐宋,审机而进,自有成绩。”太后依奏降旨,以韩匡同为监军,耶律休哥为救应,耶律沙为先锋,率槽兵十万伐宋。匡嗣等受命,即日兵出幽州,望遂城进发。
shí zhí jiǔ yuè tiān qì, dàn jiàn: hán fèng luò yè qiū róng dàn, hóng yàn shēng bēi lǚ sī zhōng. liáo bīng jìn fā shù rì, shǐ zhì suì chéng xī běi wǔ shí lǐ xià zhài. shǒu suì chéng zhě, sòng jiāng liú tíng hàn, tīng dé liáo bīng zhòu zhì, yǔ fù jiāng cuī yàn jìn lǐ hàn qióng děng yì yuē:" liáo rén yǐ zhǔ shàng bīng bài ér huí, chéng cǐ ruì qì, tè lái wéi chéng, jiāng hé yǐ tuì zhī?" yàn jìn yuē:" ruò yǔ zhī zhàn, shèng bài wèi kě zhī. dāng yòng guǐ jì, shù qǐ jiàng qí, yòu qí rù nèi qín zhī, kě yī gǔ ér chéng gōng yě." tíng hàn yuē:" cǐ jì gù miào, dàn kǒng qí yǒu yí, bù nà wǒ děng jiàng rú hé?" hàn qióng yuē:" xiān yǐ liáng xiǎng jìn zhī, bǐ jiàn wǒ qíng zhī zhēn, jué wú bù nà." tíng hàn dà xǐ, jí qiǎn rén rù yàn yíng zhōng jì xiǎng qǐng xiáng. hán kuāng sì yuē:" rǔ zhǔ lái jiàng, jiāng hé wéi xìn?" chāi rén yuē:" xiān xiàn qián liáng yǔ yuán shuài, chōng jūn xiǎng zhī yòng, rán hòu lǜ zhòng nà kuǎn." kuāng sì xìn ér yǔn zhī. yē lǜ xiū gē jìn yuē:" sòng jūn qì shì bù ruò, jīn wèi jiāo fēng ér qǐng xiáng, cǐ yòu wǒ zhī jì yě. yuán shuài yí zhěng jūn dài zhī, wù xìn qí yán." kuāng sì yuē:" bǐ yǐ liáng xiǎng yǔ wǒ, qǐ yǒu bù zhēn?" suì bù tīng xiū gē zhī jiàn.
时值九月天气,但见:寒凤落叶秋容淡,鸿雁声悲旅思中。辽兵进发数日,始至遂城西北五十里下寨。守遂城者,宋将刘廷翰,听得辽兵骤至,与副将崔彦进、李汉琼等议曰:“辽人以主上兵败而回,乘此锐气,特来围城,将何以退之?”彦进曰:“若与之战,胜败未可知。当用诡计,竖起降旗,诱其入内擒之,可一鼓而成功也。”廷翰曰:“此计固妙,但恐其有疑,不纳我等降如何?”汉琼曰:“先以粮饷进之,彼见我情之真,决无不纳。”廷翰大喜,即遣人入燕营中济饷请降。韩匡嗣曰:“汝主来降,将何为信?”差人曰:“先献钱粮与元帅,充军饷之用,然后率众纳款。”匡嗣信而允之。耶律休哥进曰:“宋军气势不弱,今未交锋而请降,此诱我之计也。元帅宜整军待之,勿信其言。”匡嗣曰:“彼以粮饷与我,岂有不真?”遂不听休哥之谏。
cì rì, bīng pō chéng xià. tíng hàn dé chāi rén huí bào zhī yǔ, jí zhěng diǎn jūn mǎ, lìng cuī yàn jìn lǜ mǎ jūn yī wàn, tún chéng dōng mén, dài liáo bīng rù chéng hòu, zhuó pò qí yíng. yàn jìn lǐng bīng qù le. yòu huàn lǐ hàn qióng lǐng bù bīng yī wàn, tún chéng xī mén, dí rén ruò dào, fàng shàng zhá qiáo, chéng shì qín zhī. hàn qióng yì lǐng mìng ér xíng. tíng hàn fēn qiǎn yǐ dìng, zì lǜ jìng zú, mì chū nán mén, zuò jiù yìng zhī bīng.
次日,兵泊城下。廷翰得差人回报之语,即整点军马,令崔彦进率马军一万,屯城东门,待辽兵入城后,斫破其营。彦进领兵去了。又唤李汉琼领步兵一万,屯城西门,敌人若到,放上闸桥,乘势擒之。汉琼亦领命而行。廷翰分遣已定,自率劲卒,密出南门,作救应之兵。