gǔ zhī yuè zhāng yuè fǔ yuè gē yuè qǔ, jiē chū yú yǎ zhèng. yuè zì suí táng yǐ lái, shēng shī jiān wèi cháng duǎn jù. zhì táng rén zé yǒu zūn qián huā jiān jí. qì yú chóng níng, lì dà chéng fǔ, mìng zhōu měi chéng zhū rén tǎo lùn gǔ yīn, shěn dìng gǔ diào, lún luò zhī hòu, shǎo dé cún zhě. yóu cǐ bā shí sì diào zhī shēng shāo chuán. ér měi chéng zhū rén yòu fù zēng yǎn màn qū yǐn jìn, huò yí gōng huàn yǔ, wèi sān fàn sì fàn zhī qū, àn yuè lǜ wèi zhī, qí qū suì fán. měi chéng fù yī dài cí míng, suǒ zuò zhī cí, hún hòu hé yǎ, shàn yú róng huà cí jù, ér yú yīn pǔ, qiě jiān yǒu wèi xié, kě jiàn qí nán yǐ. zuò cí zhě duō xiào qí tǐ zhì, shī zhī ruǎn mèi, ér wú suǒ qǔ. cǐ wéi měi chéng wéi rán, bù néng xué yě. suǒ kě fǎng xiào zhī cí, qǐ yī měi chéng ér yǐ. jiù yǒu kān běn liù shí jiā cí, kě gē kě sòng zhě, zhǐ bù duō qū. zhōng jiān rú qín shǎo yóu gāo zhú wū jiāng bái shí shǐ bāng qīng wú mèng chuāng, cǐ shù jiā gé diào bù móu, jù fǎ tǐng yì, jù néng tè lì qīng xīn zhī yì, shān xuē mí màn zhī cí, zì chéng yī jiā, gè míng yú shì. zuò cí zhě néng qǔ zhū rén zhī suǒ zhǎng, qù zhū rén zhī suǒ duǎn, jīng jiā wán wèi, xiàng ér wèi zhī, qǐ bù néng yǔ měi chéng bèi zhēng xióng zhǎng zāi. yú shū lòu jiǎn cái, xī zài xiān rén shì cè, wén yáng shǒu zhāi máo mǐn zhòng xú nán xī zhū gōng shāng què yīn lǜ, cháng zhī xù yú, gù shēng píng hǎo wèi cí zhāng, yòng gōng yú sì shí nián, wèi jiàn qí jìn. jīn lǎo yǐ, jiē gǔ yīn zhī liáo liáo, lǜ yǎ cí zhī luò luò, jiàn shù guǎn jiàn, lèi liè yú hòu, yǔ tóng zhì zhě shāng lüè zhī.
古之乐章、乐府、乐歌、乐曲,皆出于雅正。粤自隋、唐以来,声诗间为长短句。至唐人则有尊前、花间集。迄于崇宁,立大晟府,命周美成诸人讨论古音,审定古调,沦落之后,少得存者。由此八十四调之声稍传。而美成诸人又复增演慢曲、引、近,或移宫换羽,为三犯、四犯之曲,按月律为之,其曲遂繁。美成负一代词名,所作之词,浑厚和雅,善于融化词句,而于音谱,且间有未谐,可见其难矣。作词者多效其体制,失之软媚,而无所取。此惟美成为然,不能学也。所可仿效之词,岂一美成而已。旧有刊本六十家词,可歌可诵者,指不多屈。中间如秦少游、高竹屋、姜白石、史邦卿、吴梦窗,此数家格调不侔,句法挺异,俱能特立清新之意,删削靡曼之词,自成一家,各名于世。作词者能取诸人之所长,去诸人之所短,精加玩味,象而为之,岂不能与美成辈争雄长哉。余疎陋謭才,昔在先人侍侧,闻杨守斋、毛敏仲、徐南溪诸公商搉音律,尝知绪余,故生平好为词章,用功踰四十年,未见其进。今老矣,嗟古音之寥寥,虑雅词之落落,僭述管见,类列于后,与同志者商略之。
yīn pǔ
音谱
cí yǐ xié yīn wèi xiān, yīn zhě hé, pǔ shì yě. gǔ rén àn lǜ zhì pǔ, yǐ cí dìng shēng, cǐ zhèng shēng yī yǒng lǜ hé shēng zhī yí yì. yǒu fǎ qǔ, yǒu wǔ shí sì dà qū, yǒu màn qū. ruò yuē fǎ qǔ, zé yǐ bèi sì tóu guǎn pǐn zhī, jí bì lì yě. qí shēng qīng yuè. dà qū zé yǐ bèi liù tóu guǎn pǐn zhī, qí shēng liú měi. jí gē zhě suǒ wèi qū pò, rú wàng yíng, rú xiàn xiān yīn, nǎi fǎ qǔ, qí yuán zì táng lái. rú liù me, rú jiàng huáng lóng, nǎi dà qū, táng shí xiān yǒu wén. fǎ qǔ yǒu sàn xù gē tóu, yīn shēng jìn gǔ, dà qū yǒu suǒ bù jí. ruò dà qū yì yǒu gē zhě, yǒu pǔ ér wú qū, piàn shù yǔ fǎ qǔ xiāng shàng xià. qí shuō yì zài gē zhě chēng tíng jǐn màn, tiáo tíng yīn jié, fāng wèi jué chàng. wéi màn qū yǐn jìn zé bù tóng. míng yuē xiǎo chàng, xū de shēng zì qīng yuán, yǐ yǎ bì lì hé zhī, qí yīn shén zhèng, xiāo zé fú jí yě. màn qū bù guò bǎi yú zì, zhōng jiān yì yáng gāo xià, dīng kàng chè zhuāi, yǒu dà dùn xiǎo dùn dà zhù xiǎo zhù dǎ kèn děng zì. zhēn suǒ wèi shàng rú kàng, xià rú zhuì, qū rú zhé, zhǐ rú gǎo mù, jù zhōng jǔ, jù zhōng gōu, huì huì hū duān rú guàn zhū zhī yǔ, sī wéi nán yǐ.
词以协音为先,音者何,谱是也。古人按律制谱,以词定声,此正声依永律和声之遗意。有法曲,有五十四大曲,有慢曲。若曰法曲,则以倍四头管品之,即荜篥也。其声清越。大曲则以倍六头管品之,其声流美。即歌者所谓曲破,如望瀛,如献仙音,乃法曲,其源自唐来。如六么,如降黄龙,乃大曲,唐时鲜有闻。法曲有散序、歌头,音声近古,大曲有所不及。若大曲亦有歌者,有谱而无曲,片数与法曲相上下。其说亦在歌者称停紧慢,调停音节,方为绝唱。惟慢曲引近则不同。名曰小唱,须得声字清圆,以哑筚篥合之,其音甚正,箫则弗及也。慢曲不过百余字,中间抑扬高下,丁、抗、掣、拽,有大顿、小顿、大住、小住、打、掯等字。真所谓上如抗,下如坠,曲如折,止如槁木,倨中矩,句中钩,汇汇乎端如贯珠之语,斯为难矣。
xiān rén xiǎo chàng yīn lǜ, yǒu jì xián jí, páng zhuì yīn pǔ, kān xíng yú shì. měi zuò yī cí, bì shǐ gē zhě àn zhī, shāo yǒu bù xié, suí jí gǎi zhèng. céng fù ruì hè xiān yī cí yún:" juàn lián rén shuì qǐ. fàng yàn zi guī lái, shāng liáng chūn shì. fāng fēi yòu wú jǐ. jiǎn fēng guāng dōu zài, mài huā shēng lǐ. yín biān yǎn dǐ. bèi nèn lǜ yí hóng huàn zǐ. shén děng xián bàn wěi dōng fēng, bàn wěi xiǎo qiáo liú shuǐ. hái shì tái hén jiān yǔ, zhú yǐng liú yún, zuò qíng yóu wèi. fán huá yǐ lǐ. xī hú shàng duō shǎo gē chuī. fěn dié ér pū dìng huā xīn bù qù, xián le xún xiāng liǎng chì. nǎ zhī rén yì diǎn xīn chóu, cùn xīn wàn lǐ." cǐ cí àn zhī gē pǔ, shēng zì jiē xié, wéi pū zì shāo bù xié, suì gǎi wéi shǒu zì, nǎi xié. shǐ zhī yǎ cí xié yīn, suī yī zì yì bù fàng guò, xìn hū xié yīn zhī bù yì yě. yòu zuò xī huā chūn qǐ zǎo yún" suǒ chuāng shēn", shēn zì yīn bù xié, gǎi wéi yōu zì, yòu bù xié, gǎi wéi míng zì, gē zhī shǐ xié. cǐ sān zì jiē píng shēng, hú wéi rú shì. gài wǔ yīn yǒu chún chǐ hóu shé bí, suǒ yǐ yǒu qīng qīng zhòng zhuó zhī fēn, gù píng shēng zì kě wèi shàng rù zhě cǐ yě. tīng zhě bù zhī wǎn zhuǎn qiān jiù zhī shēng, yǐ wéi hé lǜ, bù xiáng yī dìng bù yì zhī pǔ, zé yuē shī lǜ. shěn gē zhě qǐ tè wàng qí lǜ, yì qiě wàng qí shēng zì yǐ. shù cí zhī rén, ruò zhǐ yī jiù běn zhī bù kě gē zhě, yī zì tián yī zì, ér bù zhī yǐ é chuán é, tú fèi sī suǒ. dāng yǐ kě gē zhě wèi gōng, zá yǒu xiǎo cī, yì shù jī ěr.
先人晓畅音律,有寄闲集,旁缀音谱,刊行于世。每作一词,必使歌者按之,稍有不协,随即改正。曾赋瑞鹤仙一词云:“卷帘人睡起。放燕子归来,商量春事。芳菲又无几。减风光都在,卖花声里。吟边眼底。被嫩绿、移红换紫。甚等闲、半委东风,半委小桥流水。 还是苔痕湔雨,竹影留云,做晴犹未。繁华迤逦。西湖上、多少歌吹。粉蝶儿、扑定花心不去,闲了寻香两翅。那知人一点新愁,寸心万里。”此词按之歌谱,声字皆协,惟扑字稍不协,遂改为守字,乃协。始知雅词协音,虽一字亦不放过,信乎协音之不易也。又作惜花春起早云“锁窗深”,深字音不协,改为幽字,又不协,改为明字,歌之始协。此三字皆平声,胡为如是。盖五音有唇齿喉舌鼻,所以有轻清重浊之分,故平声字可为上入者此也。听者不知宛转迁就之声,以为合律,不详一定不易之谱,则曰失律。矧歌者岂特忘其律,抑且忘其声字矣。述词之人,若只依旧本之不可歌者,一字填一字,而不知以讹传讹,徒费思索。当以可歌者为工,杂有小疵,亦庶几耳。
pāi yǎn
拍眼
fǎ qǔ dà qū màn qū zhī cì, yǐn jìn fǔ zhī, jiē dìng pāi yǎn. gài yī qǔ yǒu yī qǔ zhī pǔ, yī jūn yǒu yī jūn zhī pāi, ruò tíng shēng dài pāi, fāng hé yuè qǔ zhī jié. suǒ yǐ zhòng bù lè zhōng yòng pāi bǎn, míng yuē qí lè, yòu yuē lè jù, jí cǐ lùn yě. nán táng shū yún:" wáng gǎn huà shàn gē ōu, shēng zhèn lín mù, xì zhī lè bù wèi gē bǎn sè." hòu zhī lè péng qián yòng gē bǎn sè èr rén, shēng yǔ yuè shēng xiāng yìng, pāi yǔ lè pāi xiāng hé. àn pāi èr zì, qí lái yì gǔ. suǒ yǐ wǔ fǎ qǔ dà qū zhě, bì xū yǐ zhǐ jiān yīng jié, qí pāi rán hòu zhuǎn bù, yù hé jūn shù gù yě. fǎ qǔ zhī pāi, yǔ dà qū xiāng lèi, měi piàn bù tóng, qí shēng zì jí xú, pāi yǐ yīng zhī. rú dà qū jiàng huáng lóng huā shí liù, dāng yòng shí liù pāi. qián gǔn zhōng gǔn, liù zì yī pāi. yào tíng shēng dài pāi, qǔ qì qīng qiǎo. shā gǔn zé sān zì yī pāi, gài qí qū jiāng zhōng yě. zhì qū wěi shù jù, shǐ shēng zì yōu yáng, yǒu bù rěn jué xiǎng zhī yì, shì yú yīn rǎo liáng wèi zhuī. wéi fǎ qǔ sàn xù wú pāi, zhì gē tóu shǐ pāi. ruò chàng fǎ qǔ dà qū màn qū, dāng yǐ shǒu pāi, chán lìng zé yòng pāi bǎn. piào yín shuō chàng zhū gōng diào zé yòng shǒu diào ér, yì jiù gōng ěr. cǐ jù shì yǒu wù zì. màn qū yǒu dà tóu qū dié tóu qū, yǒu dǎ qián pāi dǎ hòu pāi, pāi yǒu qián jiǔ hòu shí yī, nèi yǒu sì yàn pāi. yǐn jìn zé yòng liù jūn pāi, wài yǒu xù zi, yǔ fǎ qǔ sàn xù zhōng xù bù tóng. fǎ qǔ zhī xù yī piàn, zhèng hé jūn pāi. sú chuán xù zi sì piàn, qí pāi pō suì, gù chán lìng duō yòng zhī. shéng yǐ màn qū bā jūn zhī pāi bù kě. yòu fēi màn èr jí sān pāi yǔ sān tái xiāng lèi yě. qū zhī dà xiǎo, jiē hé jūn shēng, qǐ dé wú pāi. gē zhě huò liǎn xiù, huò yǎn shàn, shū yì kě shài, chàng qǔ gǒu bù àn pāi, qǔ qì jué shì bù yún, bì wú jié zòu, shì fēi xí yú yīn zhě, bù zhī yě.
法曲大曲慢曲之次,引近辅之,皆定拍眼。盖一曲有一曲之谱,一均有一均之拍,若停声待拍,方合乐曲之节。所以众部乐中用拍板,名曰齐乐,又曰乐句,即此论也。南唐书云:“王感化善歌讴,声振林木,系之乐部为歌板色。”后之乐棚前用歌板色二人,声与乐声相应,拍与乐拍相合。按拍二字,其来亦古。所以舞法曲大曲者,必须以指尖应节,俟拍然后转步,欲合均数故也。法曲之拍,与大曲相类,每片不同,其声字疾徐,拍以应之。如大曲降黄龙、花十六,当用十六拍。前衮、中衮,六字一拍。要停声待拍,取气轻巧。煞衮则三字一拍,盖其曲将终也。至曲尾数句,使声字悠扬,有不忍绝响之意,似余音绕梁为隹。惟法曲散序无拍,至歌头始拍。若唱法曲大曲慢曲,当以手拍,缠令则用拍板。嘌吟说唱诸宫调则用手调儿,亦旧工耳。此句似有误字。慢曲有大头曲、叠头曲,有打前拍、打后拍,拍有前九后十一,内有四艳拍。引近则用六均拍,外有序子,与法曲散序中序不同。法曲之序一片,正合均拍。俗传序子四片,其拍颇碎,故缠令多用之。绳以慢曲八均之拍不可。又非慢二急三拍与三台相类也。曲之大小,皆合均声,岂得无拍。歌者或敛袖,或掩扇,殊亦可晒,唱曲苟不按拍,取气决是不匀,必无节奏,是非习于音者,不知也。
zhì qǔ
制曲
zuò màn cí, kàn shì shèn tí mù, xiān zé qū míng, rán hòu mìng yì. mìng yì jì le, sī liang tóu rú hé qǐ, wěi rú hé jié, fāng shǐ xuǎn yùn, ér hòu shù qū. zuì shì guò piàn, bú yào duàn le qū yì, xū yào chéng shàng jiē xià. rú jiāng bái shí cí yún:" qū qū píng shān, yè liáng dú zì shén qíng xù." yú guò piàn zé yún:" xī chuāng yòu chuī àn yǔ." cǐ zé qū zhī yì mài bù duàn yǐ. cí jì chéng, shì sī qián hòu zhī yì bù xiāng yìng, huò yǒu chóng dié jù yì, yòu kǒng zì miàn cū shū, jí wéi xiū gǎi. gǎi bì, jìng xiě yī běn, zhǎn zhī jī àn jiān, huò tiē zhī bì. shǎo qǐng zài guān, bì yǒu wèi wěn chù, yòu xū xiū gǎi. zhì lái rì zài guān, kǒng yòu yǒu wèi jǐn shàn zhě, rú cǐ gǎi zhī yòu gǎi, fāng chéng wú xiá zhī yù. tǎng jí yú tuō gǎo, juàn shì xiū zé, qǐ néng wú bìng, bù wéi bù néng quán měi, yì qiě wèi xié yīn shēng. zuò shī zhě qiě yóu xún duàn yuè liàn, kuàng yú cí hū.
作慢词,看是甚题目,先择曲名,然后命意。命意既了,思量头如何起,尾如何结,方始选韵,而后述曲。最是过片,不要断了曲意,须要承上接下。如姜白石词云:“曲曲屏山,夜凉独自甚情绪。”于过片则云:“西窗又吹暗雨。”此则曲之意脉不断矣。词既成,试思前后之意不相应,或有重叠句意,又恐字面粗疎,即为修改。改毕,净写一本,展之几案间,或贴之壁。少顷再观,必有未稳处,又须修改。至来日再观,恐又有未尽善者,如此改之又改,方成无瑕之玉。倘急于脱稿,倦事修择,岂能无病,不惟不能全美,抑且未协音声。作诗者且犹旬锻月练,况于词乎。
jù fǎ
句法
cí zhōng jù fǎ, yào píng tuǒ jīng cuì. yī qǔ zhī zhōng, ān néng jù jù gāo miào, zhǐ yào pāi dā chèn fù dé qù, yú hǎo fā huī bǐ lì chù, jí yào yòng gōng, bù kě qīng yì fàng guò, dú zhī shǐ rén jī jié kě yě. rú dōng pō yáng huā cí yún:" shì huā hái shì fēi huā, yě wú rén xī cóng jiào zhuì". yòu yún:" chūn sè sān fēn, èr fēn chén tǔ, yī fēn liú shuǐ." rú měi chéng fēng liú zǐ yún:" fèng gé xiù wéi shēn jǐ xǔ, tīng de lǐ sī huáng." rú shǐ bāng qīng chūn yǔ yún:" lín duàn àn xīn lǜ shēng shí, shì luò hóng dài chóu liú chù." dēng yè yún:" zì lián shī jiǔ shòu, nán yìng jiē xǔ duō chūn sè." rú wú mèng chuāng dēng líng yán yún:" lián hū jiǔ, shàng qín tái qù, qiū yǔ yún píng." rùn chóng jiǔ yún:" lián bàn juǎn, dài huáng huā rén zài xiǎo lóu." jiāng bái shí yáng zhōu màn yún:" èr shí sì qiáo réng zài, bō xīn dàng, lěng yuè wú shēng." cǐ jiē píng yì zhōng yǒu jù fǎ.
词中句法,要平妥精粹。一曲之中,安能句句高妙,只要拍搭衬副得去, 于好发挥笔力处,极要用功,不可轻易放过,读之使人击节可也。如东坡杨花词云:“似花还似非花,也无人惜从教坠”。又云:“春色三分,二分尘土,一分流水。”如美成风流子云:“凤阁绣帏深几许,听得理丝簧。”如史邦卿春雨云:“临断岸、新绿生时,是落红、带愁流处。”灯夜云:“自怜诗酒瘦,难应接许多春色。”如吴梦窗登灵岩云:“连呼酒,上琴台去,秋与云平。”闰重九云:“帘半卷,带黄花、人在小楼。”姜白石扬州慢云:“二十四桥仍在,波心荡,冷月无声。”此皆平易中有句法。
zì miàn
字面
jù fǎ zhōng yǒu zì miàn, gài cí zhōng yí gè shēng yìng zì yòng bù dé. xū shì shēn jiā duàn liàn, zì zì qiāo dǎ dé xiǎng, gē sòng tuǒ liū, fāng wèi běn shǎi yǔ. rú hè fāng huí wú mèng chuāng, jiē shàn yú liàn zì miàn, duō yú wēn tíng yún lǐ zhǎng jí shī zhōng lái. zì miàn yì cí zhōng zhī qǐ yǎn chù, bù kě bù liú yì yě.
句法中有字面,盖词中一个生硬字用不得。须是深加煅炼,字字敲打得响,歌诵妥溜,方为本色语。如贺方回、吴梦窗,皆善于炼字面,多于温庭筠、李长吉诗中来。字面亦词中之起眼处,不可不留意也。
xū zì
虚字
cí yǔ shī bù tóng, cí zhī jù yǔ, yǒu èr zì sān zì sì zì, zhì liù zì qī bā zì zhě, ruò duī dié shí zì, dú qiě bù tōng, kuàng fù zhī xuě ér hū. hé yòng xū zì hū huàn, dān zì rú zhèng dàn rèn shén zhī lèi, liǎng zì rú mò shì hái yòu nà kān zhī lèi, sān zì rú gèng néng xiāo zuì wú duān yòu què shì zhī lèi, cǐ děng xū zì, què yào yòng zhī dé qí suǒ. ruò shǐ jìn yòng xū zì, jù yǔ yòu sú, suī bù zhì shí, kǒng bù wú yǎn juàn zhī qiào.
词与诗不同,词之句语,有二字、三字、四字,至六字、七、八字者,若堆叠实字,读且不通,况付之雪儿乎。合用虚字呼唤,单字如正、但、任、甚之类,两字如莫是、还又、那堪之类,三字如更能消、最无端、又却是之类,此等虚字,却要用之得其所。若使尽用虚字,句语又俗,虽不质实,恐不无掩卷之诮。
qīng kōng
清空
cí yào qīng kōng, bú yào zhì shí. qīng kōng zé gǔ yǎ qiào bá, zhì shí zé níng sè huì mèi. jiāng bái shí cí rú yě yún gū fēi, qù liú wú jī. wú mèng chuāng cí rú qī bǎo lóu tái, xuàn rén yǎn mù, suì chāi xià lái, bù chéng piàn duàn. cǐ qīng kōng zhì shí zhī shuō. mèng chuāng shēng shēng màn yún:" tán luán jīn bì, ē nuó péng lái, yóu yún bù zhàn fāng zhōu." qián bā zì kǒng yì tài sè. rú táng duō lìng yún:" hé chǔ hé chéng chóu. lí rén xīn shàng qiū. zòng bā jiāo bù yǔ yě sōu sōu. dōu dào wǎn liáng tiān qì hǎo, yǒu míng yuè pà dēng lóu. qián shì mèng zhōng xiū. huā kōng yān shuǐ liú. yàn cí guī kè shàng yān liú. chuí liǔ bù yíng qún dài zhù, mán zhǎng shì, xì xíng zhōu." cǐ cí shū kuài, què bù zhì shí. rú shì zhě jí zhōng shàng yǒu, xī bù duō ěr. bái shí cí rú shū yǐng àn xiāng yáng zhōu màn yī è hóng pí pá xiān tàn chūn bā guī dàn huáng liǔ děng qū, bù wéi qīng kōng, yòu qiě sāo yǎ, dú zhī shǐ rù shén guān fēi yuè.
词要清空,不要质实。清空则古雅峭拔,质实则凝涩晦昧。姜白石词如野云孤飞,去留无迹。吴梦窗词如七宝楼台,眩人眼目,碎拆下来,不成片段。此清空质实之说。梦窗声声慢云:“檀栾金碧,婀娜蓬莱,游云不蘸芳洲。”前八字恐亦太涩。如唐多令云:“何处合成愁。离人心上秋。纵芭蕉不雨也飕飕。都道晚凉天气好,有明月、怕登楼。前事梦中休。花空烟水流。燕辞归、客尚淹留。垂柳不萦裙带住,谩长是,系行舟。”此词疎快,却不质实。如是者集中尚有,惜不多耳。白石词如疎影、暗香、扬州慢、一萼红、琵琶仙、探春、八归、淡黄柳等曲,不惟清空,又且骚雅,读之使入神观飞越。
yì qù
意趣
cí yǐ yì qù wéi zhǔ, yào bù dǎo xí qián rén yǔ yì. rú dōng pō zhōng qiū shuǐ diào gē yún:" míng yuè jǐ shí yǒu, bǎ jiǔ wèn qīng tiān. bù zhī tiān shàng gōng què, jīn xī shì hé nián. wǒ yù chéng fēng guī qù, yòu kǒng qióng lóu yù yǔ, gāo chù bù shèng hán. qǐ wǔ nòng qīng yǐng, hé sì zài rén jiān. zhuǎn zhū lián, kāi xiù hù, zhào wú mián. bù yīng yǒu hèn, hé shì zhǎng xiàng bié shí yuán. rén yǒu bēi huān lí hé, yuè yǒu yīn jīng yuán quē, cǐ shì gǔ nán quán. dàn yuàn rén cháng jiǔ, qiān lǐ gòng chán juān." xià yè dòng xiān gē yún:" bīng jī yù gǔ, zì qīng liáng wú hàn. shuǐ diàn fēng lái àn xiāng mǎn. xiù lián kāi, yì diǎn míng yuè kuī rén, rén wèi qǐn, yī zhěn chāi héng bìn luàn. qǐ lái xié sù shǒu, tíng hù wú shēng, shí jiàn shū xīng dù hé hàn. shì wèn yè rú hé, yè yǐ sān gēng, jīn bō dàn yù shéng dī zhuǎn. dàn qū zhǐ xī fēng jǐ shí lái, yòu bù dào liú nián, àn zhōng tōu huàn." wáng jīng gōng jīn líng huái gǔ guì zhī xiāng yún:" dēng lín sòng mù. zhèng gù guó wǎn qiū, tiān qì chū sù. qiān lǐ chéng jiāng shì liàn, cuì fēng rú cù. zhēng fān qù zhào xié yáng lǐ, bèi xī fēng jiǔ qí xié chù. cǎi zhōu yún dàn, xīng hé lù qǐ, huà tú nán zú. tàn wǎng xī háo huá jìng zhú. chàng mén wài lóu tóu, bēi hèn xiāng xù. qiān gǔ píng gāo, duì cǐ mán jiē róng rǔ. liù cháo jiù shì suí liú shuǐ, dàn hán yān shuāi cǎo níng lǜ. zhì jīn shāng nǚ, shí shí yóu chàng, hòu tíng yí qū." jiāng bái shí àn xiāng fù méi yún:" jiù shí yuè sè, suàn jǐ fān zhào wǒ, méi biān chuī dí. huàn qǐ yù rén, bù guǎn qīng hán yǔ pān zhāi. hé xùn ér jīn jiàn lǎo, dōu wàng què chūn fēng cí bǐ. dàn guài de zhú wài shū huā, xiāng lěng rù yáo xí. jiāng guó. zhèng jì jì. tàn jì yú lù yáo, yè xuě chū jī. cuì zūn yì qì. hóng è wú yán gěng xiāng yì. zhǎng jì céng xié shǒu chù, qiān shù yā xī hú hán bì. yòu piàn piàn chuī jǐn yě, jǐ shí jiàn de." shū yǐng yún:" tái zhī zhuì yù, yǒu cuì qín xiǎo xiǎo, zhī shàng tóng sù. kè lǐ xiāng féng, lí jiǎo huáng hūn, wú yán zì yǐ xiū zhú. zhāo jūn bù guàn hú shā yuǎn, dàn àn yì jiāng nán jiāng běi. xiǎng pèi huán yuè xià guī lái, huà zuò cǐ huā yōu dú. yóu jì shēn gōng jiù shì, nà rén zhèng shuì lǐ, fēi jìn é lǜ. mò shì chūn fēng, bù guǎn yíng yíng, zǎo yǔ ān pái jīn wū. hái jiào yī piàn suí bō qù, yòu què yuàn yù lóng āi qū. děng nèn shí zhòng mì yōu xiāng, yǐ rù xiǎo chuāng héng fú." cǐ shù cí jiē qīng kōng zhōng yǒu yì qù, wú bǐ lì zhě wèi yì dào.
词以意趣为主,要不蹈袭前人语意。如东坡中秋水调歌云:“明月几时有,把酒问青天。不知天上宫阙,今夕是何年。我欲乘风归去,又恐琼楼玉宇,高处不胜寒。起舞弄清影,何似在人间。 转珠帘,开绣户,照无眠。不应有恨,何事长向别时圆。人有悲欢离合,月有阴睛圆缺,此事古难全。但愿人长久,千里共婵娟。”夏夜洞仙歌云:“冰肌玉骨,自清凉无汗。水殿风来暗香满。绣帘开,一点明月窥人,人未寝,欹枕钗横鬓乱。 起来携素手,庭户无声,时见疎星度河汉。试问夜如何,夜已三更,金波淡、玉绳低转。但屈指西风几时来,又不道流年,暗中偷换。”王荆公金陵怀古桂枝香云:“登临送目。正故国晚秋,天气初肃。千里澄江似练,翠峰如簇。征帆去棹斜阳里,背西风、酒旗斜矗。彩舟云淡,星河鹭起,画图难足。 叹往昔豪华竞逐。怅门外楼头,悲恨相续。千古凭高,对此谩嗟荣辱。六朝旧事随流水,但寒烟衰草凝绿。至今商女,时时犹唱,后庭遗曲。”姜白石暗香赋梅云:“旧时月色,算几番照我,梅边吹笛。唤起玉人,不管清寒与攀摘。何逊而今渐老,都忘却春风词笔。但怪得竹外疎花,香冷入瑶席。 江国。正寂寂。叹寄与路遥,夜雪初积。翠尊易泣。红萼无言耿相忆。长记曾携手处,千树压西湖寒碧。又片片吹尽也,几时见得。”疎影云:“苔枝缀玉,有翠禽小小,枝上同宿。客里相逢,篱角黄昏,无言自倚修竹。昭君不惯胡沙远,但暗忆江南江北。想佩环月下归来,化作此花幽独。 犹记深宫旧事,那人正睡里,飞近蛾绿。莫似春风,不管盈盈,早与安排金屋。还教一片随波去,又却怨玉龙哀曲。等恁时重觅幽香,已入小窗横幅。”此数词皆清空中有意趣,无笔力者未易到。
yòng shì
用事
cí yòng shì zuì nán, yào tǐ rèn zhe tí, róng huà bù sè. rú dōng pō yǒng yù lè yún:" yàn zi lóu kōng, jiā rén hé zài, kōng suǒ lóu zhōng yàn." yòng zhāng jiàn fēng shì. bái shí shū yǐng yún:" yóu jì shēn gōng jiù shì, nà rén zhèng shuì lǐ, fēi jìn é lǜ." yòng shòu yáng shì. yòu yún:" zhāo jūn bù guàn hú shā yuǎn, dàn àn yì jiāng nán jiāng běi. xiǎng pèi huán yuè xià guī lái, huà zuò cǐ huā yōu dú." yòng shǎo líng shī. cǐ jiē yòng shì, bù wéi shì suǒ shǐ.
词用事最难,要体认著题,融化不涩。如东坡永遇乐云:“燕子楼空,佳人何在,空锁楼中燕。”用张建封事。白石疏影云:“犹记深宫旧事,那人正睡里,飞近蛾绿。”用寿阳事。又云:“昭君不惯胡沙远,但暗忆江南江北。想佩环月下归来,化作此花幽独。”用少陵诗。此皆用事,不为事所使。
yǒng wù
咏物
shī nán yú yǒng wù, cí wèi yóu nán. tǐ rèn shāo zhēn, zé jū ér bù chàng, mó xiě chà yuǎn, zé huì ér bù míng. yào xū shōu zòng lián mì, yòng shì hé tí. yī duàn yì sī, quán zài jié jù, sī wèi jué miào. rú shǐ bāng qīng dōng fēng dì yī zhī yǒng chūn xuě yún:" qiǎo jiǎn lán xīn, tōu nián cǎo jiǎ, dōng fēng yù zhàng xīn nuǎn. mán yí bì wǎ nán liú, xìn zhī mù hán jiào qiǎn. xíng tiān rù jìng, zuò nòng chū qīng sōng xiān ruǎn. liào gù yuán bù juǎn zhòng lián, wù le zhà lái shuāng yàn. qīng wèi liǎo liǔ huí bái yǎn. hóng yù duàn xìng kāi sù miàn. jiù yóu yì zhe shān yīn, hòu méng suì fáng shàng yuàn. xūn lú zhòng yùn, biàn fàng màn chūn shān zhēn xiàn. kǒng fèng xuē tiāo cài guī lái, wàn yī bà qiáo xiāng jiàn." qǐ luó xiāng yǒng chūn yǔ yún:" zuò lěng qī huā, jiāng yān kùn liǔ, qiān lǐ tōu cuī chūn mù. jǐn rì míng mí, chóu lǐ yù fēi hái zhù. jīng fěn zhòng dié sù xī yuán, xǐ ní rùn yàn guī nán pú. zuì fáng tā jiā yuē fēng liú, diàn chē bú dào dù líng lù. shěn shěn jiāng shàng wàng jí, hái bèi chūn cháo wǎn jí, nán xún guān dù. yǐn yuē yáo fēng, hé lèi xiè niáng méi wǔ. lín duàn àn xīn lǜ shēng shí, shì luò hóng dài chóu liú chù. jì dāng rì mén yǎn lí huā, jiǎn dēng shēn yè yǔ." shuāng shuāng yàn yǒng yàn yún:" guò chūn shè le, dù lián mù zhōng jiān, qù nián chén lěng. chā chí yù zhù, shì rù jiù cháo xiāng bìng. hái xiāng diāo liáng zǎo jǐng. yòu ruǎn yǔ shāng liáng bù dìng. piāo rán kuài fú huā shāo, cuì wěi fēn kāi hóng yǐng. fāng jìng. qín ní yǔ rùn. ài tiē dì zhēng fēi, jìng kuā qīng jùn. hóng lóu guī wǎn, kàn zú liǔ hūn huā míng. yīng zì qī xiāng zhèng wěn. biàn wàng le tiān yá fāng xìn. chóu sǔn yù rén, rì rì huà lán dú píng." bái shí àn xiāng shū yǐng yǒng méi yún. jiàn qián yì qù mén. qí tiān lè fù cù zhī yún:" yǔ láng xiān zì yín chóu fù. qī qī gèng wén sī yǔ. lù shī tóng pù, tái qīn shí jǐng, dōu shì céng tīng yī chù. āi yīn shì sù. zhèng sī fù wú mián, qǐ xún jī zhù. qū qū píng shān, yè liáng dú zì shén qíng xù. xī chuāng yòu chuī àn yǔ. wèi shuí pín duàn xù, xiāng hè zhēn chǔ. hòu guǎn yín qiū, lí gōng diào yuè, bié yǒu shāng xīn wú shù. bīn shī màn yǔ. xiào lí luò hū dēng, shì jiān ér nǚ. xiě rù qín sī, yī shēng shēng zuì kǔ." cǐ jiē quán zhāng jīng cuì, suǒ yǒng liǎo rán zài mù, qiě bù liú zhì yú wù. zhì rú liú gǎi zhī qìn yuán chūn yǒng zhǐ jia yún:" xiāo báo chūn bīng, niǎn qīng hán yù, jiàn zhǎng jiàn wān. jiàn fèng xié ní wū, wēi rén qiáng tī, lóng xián xiāng duàn, bō huǒ qīng fān. xué fǔ yáo qín, shí shí yù jiǎn, gèng jū shuǐ yú lín bō dǐ hán. xiān róu chù, shì zhāi huā xiāng mǎn, lòu zǎo chéng bān. shí jiāng fěn lèi tōu dàn. jì qiè yù céng jiào liǔ fù kàn. suàn ēn qíng xiāng zhe, sāo biàn yù tǐ, guī qī juàn shù, huà biàn lán gān. měi dào xiāng sī, shěn yín jìng chù, xié yǐ zhū chún hào chǐ jiān. fēng liú shén, bǎ xiān láng àn qiā, bù fàng chūn xián." yòu yǒng xiǎo jiǎo yún:" luò pǔ líng bō, wèi shuí wēi bù, qīng chén àn shēng. jì tà huā fāng jìng, luàn hóng bù sǔn, bù tái yōu qì, nèn lǜ wú hén. chèn yù luó qiān, xiāo jīn yàng zhǎi, zài bù qǐ yíng yíng yī duàn chūn. xī yóu juàn, xiào jiào rén kuǎn niǎn, wēi tuì xiē gēn. yǒu shí zì dù gē yún. qiāo bù jué wēi jiān diǎn pāi pín. yì jīn lián yí huàn, wén yuān dé lǚ, xiù yīn cuī gǔn, wǔ fèng qīng fēn. ào hèn shēn zhē, qiān qíng bàn lù, chū mò fēng qián yān lǚ qún. zhī hé sì, shì yī gōu xīn yuè qiǎn bì lóng yún." èr cí yì zì gōng lì, dàn bù kě yǔ qián zuò tóng rì yǔ ěr.
诗难于咏物,词为尤难。体认稍真,则拘而不畅,模写差远,则晦而不明。要须收纵联密,用事合题。一段意思,全在结句,斯为绝妙。如史邦卿东风第一枝咏春雪云:“巧翦兰心,偷黏草甲,东风欲障新暖。谩疑碧瓦难留,信知暮寒较浅。行天入镜,做弄出轻松纤软。料故园不卷重帘,误了乍来双燕。青未了、柳回白眼。红欲断、杏开素面。旧游忆著山阴,后盟遂妨上苑。熏炉重熨,便放慢春衫针线。恐凤鞾挑菜归来,万一灞桥相见。”绮罗香咏春雨云:“做冷欺花,将烟困柳,千里偷催春暮。尽日冥迷,愁里欲飞还住。惊粉重、蝶宿西园,喜泥润、燕归南蒲。最妨他、佳约风流,钿车不到杜陵路。 沈沈江上望极,还被春潮晚急,难寻官渡。隐约遥峰,和泪谢娘眉妩。临断岸、新绿生时,是落红、带愁流处。记当日门掩梨花,翦灯深夜语。”双双燕咏燕云:“过春社了,度帘幕中间,去年尘冷。差池欲住,试入旧巢相并。还相雕梁藻井。又软语商量不定。飘然快拂花梢,翠尾分开红影。 芳径。芹泥雨润。爱贴地争飞,竞夸轻俊。红楼归晚,看足柳昏花暝。应自栖香正稳。便忘了天涯芳信。愁损玉人,日日画栏独凭。”白石暗香疎影咏梅云。见前意趣门。齐天乐赋促织云:“庾郎先自吟愁赋。凄凄更闻私语。露湿铜铺,苔侵石井,都是曾听伊处。哀音似诉。正思妇无眠,起寻机杼。曲曲屏山,夜凉独自甚情绪。 西窗又吹暗雨。为谁频断续,相和砧杵。候馆吟秋,离宫吊月,别有伤心无数。豳诗漫与。笑篱落呼灯,世间儿女。写入琴丝,一声声最苦。”此皆全章精粹,所咏了然在目,且不留滞于物。至如刘改之沁园春咏指甲云:“销薄春冰,碾轻寒玉,渐长渐弯。见凤鞵泥污,偎人强剔,龙涎香断,拨火轻翻。学抚瑶琴,时时欲翦,更掬水鱼鳞波底寒。纤柔处,试摘花香满,镂枣成斑。 时将粉泪偷弹。记切玉曾教柳傅看。算恩情相著,搔便玉体,归期倦数,划遍阑干。每到相思,沈吟静处,斜倚朱唇皓齿间。风流甚,把仙郎暗掐,不放春闲。”又咏小脚云:“洛浦凌波,为谁微步,轻尘暗生。记踏花芳径,乱红不损,步苔幽砌,嫩绿无痕。衬玉罗悭,销金样窄,载不起盈盈一段春。嬉游倦,笑教人款捻,微褪些跟。 有时自度歌匀。悄不觉微尖点拍频。忆金莲移换,文鸳得侣,绣裀催衮,舞凤轻分。懊恨深遮,牵情半露,出没风前烟缕裙。知何似,似一钩新月、浅碧笼云。”二词亦自工丽,但不可与前作同日语耳。
jié xù
节序
xī rén yǒng jié xù, bù wéi bù duō, fù zhī gē hóu zhě, lèi shì lǜ sú, bù guò wèi yìng shí nà hù zhī shēng ěr. suǒ wèi qīng míng" chāi tóng huā làn màn" duān wǔ" méi lín chū xiē" qī xī" yán guāng xiè", ruò lǜ yǐ cí jiā diào dù, zé jiē wèi rán. qǐ rú měi chéng jiě yǔ huā fù yuán xī yún:" fēng xiāo yàn là, lù yì hōng lú, huā shì guāng xiāng shè. guì huá liú wǎ. xiān yún sàn gěng gěng sù é yù xià. yī shang dàn yǎ. kàn chǔ nǚ xiān yāo yī bǎ. xiāo gǔ xuān, rén yǐng cēn cī, mǎn lù piāo xiāng shè. yīn niàn dì chéng fàng yè, wàng qiān mén rú zhòu, xī xiào yóu yě. diàn chē luó pà, xiāng féng chù zì yǒu àn chén suí mǎ. nián guāng shì yě, wéi zhī jiàn jiù qíng shuāi xiè. qīng lòu yí, fēi gài guī lái, cóng wǔ xiū gē bà." shǐ bāng qīng dōng fēng dì yī zhī fù lì chūn yún:" cǎo jiǎo chóu sū, huā xīn mèng xǐng, biān xiāng fú sàn niú tǔ. jiù gē kōng yì zhū lián, cǎi bǐ juàn tí xiù hù. nián jī tiē yàn, xiǎng zhàn duàn dōng fēng lái chù. àn rě qǐ yī jū xiāng sī, luàn ruò cuì pán hóng lǚ. jīn yè mì mèng chí xiù jù. míng rì dòng tàn huā fāng xù. jì shēng gū jiǔ rén jiā, yù yuē jùn yóu bàn lǚ. lián tā méi liǔ, zěn rěn rùn, tiān jiē sū yǔ. dài guò le yī yuè dēng qī, rì rì zuì fú guī qù." huáng zhōng xǐ qiān yīng fù yuán xī yún:" yuè bō yí dī. wàng yù hú tiān jìn, liǎo wú chén gé. cuì xié quān huā, bīng sī zhī liàn, huáng dào bǎo guāng xiāng zhí. zì lián shī jiǔ shòu, nán yìng jiē xǔ duō chūn sè. zuì wú lài shì suí xiāng chèn zhú, céng bàn kuáng kè. zōng jī, mán jì yì. lǎo le dù láng, rěn tīng dōng fēng dí. liǔ yuàn dēng shū, méi tīng xuě zài, shuí yǔ xì qīng chūn bì. jiù qíng wèi dìng, yóu zì xué dāng nián yóu lì. pà wàn yī wù yù rén yè hán, chuāng jì lián xì." rú cǐ děng miào cí pō duō, bù dú cuò cí jīng cuì, yòu qiě jiàn shí xù fēng wù zhī shèng, rén jiā yàn lè zhī tóng. zé jué wú gē zhě. wǔ zì bié běn shān qù. zhì rú lǐ yì ān yǒng yù lè yún:" bù rú xiàng lián ér dǐ xià, tīng rén xiào yǔ." cǐ cí yì zì bù è. ér yǐ lǐ cí gē yú zuò huā zuì yuè zhī jì, sì hū jī fǒu sháo wài, liáng kě tàn yě.
昔人咏节序,不惟不多,附之歌喉者,类是率俗,不过为应时纳祜之声耳。所谓清明“拆桐花烂漫”、端午“梅霖初歇”、七夕“炎光谢”,若律以词家调度,则皆未然。岂如美成解语花赋元夕云:“风销焰蜡,露浥烘炉,花市光相射。桂华流瓦。纤云散、耿耿素娥欲下。衣裳淡雅。看楚女纤腰一把。箫鼓喧,人影参差,满路飘香麝。 因念帝城放夜,望千门如昼,嬉笑游冶。钿车罗帕,相逢处、自有暗尘随马。年光是也,惟只见旧情衰谢。清漏移,飞盖归来,从舞休歌罢。”史邦卿东风第一枝赋立春云:“草脚愁苏,花心梦醒,鞭香拂散牛土。旧歌空忆珠帘,彩笔倦题绣户。黏鸡贴燕,想占断、东风来处。暗惹起、一掬相思,乱若翠盘红缕。 今夜觅、梦池秀句。明日动、探花芳绪。寄声酤酒人家,预约俊游伴侣。怜他梅柳,怎忍润,天街酥雨。待过了、一月灯期,日日醉扶归去。”黄锺喜迁莺赋元夕云:“月波疑滴。望玉壶天近,了无尘隔。翠缬圈花,冰丝织练,黄道宝光相直。自怜诗酒瘦,难应接许多春色。最无赖、是随香趁烛,曾伴狂客。 踪迹,谩记忆。老了杜郎,忍听东风笛。柳苑灯疎,梅厅雪在,谁与细倾春碧。旧情未定,犹自学、当年游历。怕万一、误玉人夜寒,窗际帘隙。”如此等妙词颇多,不独措辞精粹,又且见时序风物之盛,人家宴乐之同。则绝无歌者。五字别本删去。至如李易安永遇乐云:“不如向帘儿底下,听人笑语。”此词亦自不恶。而以俚词歌于坐花醉月之际,似乎击缶韶外,良可叹也。
fù qíng
赋情
bǒ nòng fēng yuè, táo xiě xìng qíng, cí wǎn yú shī. gài shēng chū yīng kēng yàn shé jiān, shāo jìn hū qíng kě yě. ruò lín hū zhèng wèi, yǔ chán lìng hé yì yě. rú lù xuě xī ruì hè xiān yún:" liǎn xiá hóng yìn zhěn. shuì qǐ lái, guān ér hái shì bù zhěng. píng wèn shè méi lěng. dàn méi shān yā cuì, lèi zhū dàn fěn. táng shēn zhòu yǒng, yàn jiāo fēi fēng lián lù jǐng. hèn wú rén shuō yǔ xiāng sī, jìn rì dài wéi kuān jǐn. zhòng shěng. cán dēng zhū huǎng, dàn yuè shā chuāng, nà shí fēng jǐng. yáng tái lù yuǎn, yún yǔ mèng, biàn wú zhǔn. dài guī lái xiān zhǐ huā shāo jiào kàn, què bǎ xīn qī xì jiān. wèn yīn xún guò le qīng chūn, zěn shēng yì wěn." xīn jià xuān zhù yīng tái jìn yún:" bǎo chāi fēn, táo yè dù. yān liǔ àn nán pǔ. pà shàng céng lóu, shí rì jiǔ fēng yǔ. duàn cháng piàn piàn fēi hóng, dōu wú rén guǎn, píng shuí quàn tí yīng shēng zhù. bìn biān qù. shì bǎ huā bo guī qī, cái zān yòu chóng shù. luó zhàng dēng hūn, gěng yè mèng zhōng yǔ. shì tā chūn dài chóu lái. chūn guī hé chǔ. què bù jiě dài jiāng chóu qù." jiē jǐng zhōng dài qíng, ér cún sāo yǎ. gù qí yàn hān zhī lè, bié lí zhī chóu, huí wén tí yè zhī sī, xiàn shǒu xī zhōu zhī lèi, yī yù yú cí. ruò néng píng qù fú yàn, lè ér bù yín, shì yì hàn wèi yuè fǔ zhī yí yì.
簸弄风月,陶写性情,词婉于诗。盖声出莺吭燕舌间,稍近乎情可也。若邻乎郑卫,与缠令何异也。如陆雪溪瑞鹤仙云:“脸霞红印枕。睡起来,冠儿还是不整。屏问麝煤冷。但眉山压翠,泪珠弹粉。堂深昼永,燕交飞风帘露井。恨无人说与相思,近日带围宽尽。 重省。残灯朱幌,淡月纱窗,那时风景。阳台路远,云雨梦,便无准。待归来、先指花梢教看,却把心期细间。问因循过了青春,怎生意稳。”辛稼轩祝英台近云:“宝钗分,桃叶渡。烟柳暗南浦。怕上层楼,十日九风雨。断肠片片飞红,都无人管,凭谁劝、啼莺声住。 鬓边觑。试把花卜归期,才簪又重数。罗帐灯昏,哽咽梦中语。是他春带愁来。春归何处。却不解带将愁去。”皆景中带情,而存骚雅。故其燕酣之乐,别离之愁,回文题叶之思,岘首西州之泪,一寓于词。若能屏去浮艳,乐而不淫,是亦汉魏乐府之遗意。
lí qíng
离情
" chūn cǎo bì sè, chūn shuǐ lǜ bō, sòng jūn nán pǔ, shāng rú zhī hé." shěn qíng zhì yú lí, zé āi yuàn bì zhì. gǒu néng diào gǎn chuàng yú róng huì zhōng, sī wèi dé yǐ. bái shí pí pá xiān yún:" shuāng jiǎng lái shí, yǒu rén shì jiù qū, táo gēn táo yè. gē shàn qīng yuē fēi huā, é méi zhèng chóu jué. chūn jiàn yuǎn, tīng zhōu zì lǜ, gèng tiān le jǐ shēng tí jué. shí lǐ yáng zhōu, sān shēng dù mù, qián shì xiū shuō. yòu hái shì gōng zhú fēn yān, nài chóu lǐ cōng cōng huàn shí jié. dōu bǎ yī jīn fāng sī, yǔ kōng jiē yú jiá. qiān wàn lǚ cáng yā xì liǔ, wèi yù zūn qǐ wǔ huí xuě. xiǎng jiàn xī chū yáng guān, gù rén chū bié." qín shǎo yóu bā liù zǐ yún:" yǐ wēi tíng, hèn rú fāng cǎo, qī qī chǎn jǐn hái shēng. niàn liǔ wài qīng cōng bié hòu, shuǐ biān hóng mèi fēn shí, chuàng rán àn jīng. wú duān tiān yǔ pīng tíng. yè yuè yī lián yōu mèng, chūn fēng shí lǐ róu qíng. zěn nài xiàng huān yú jiàn suí liú shuǐ, sù xián shēng duàn, cuì xiāo xiāng jiǎn, nà kān piàn piàn fēi huā nòng wǎn, méng méng cán yǔ lóng qíng. zhèng xiāo níng. huáng péng yòu tí shù shēng." lí qíng dāng rú cǐ zuò, quán zài qíng jǐng jiāo liàn, dé yán wài yì. yǒu rú" quàn jūn gèng jǐn yī bēi jiǔ, xī chū yáng guān wú gù rén", nǎi wèi jué chàng.
“春草碧色,春水绿波,送君南浦,伤如之何。”矧情至于离,则哀怨必至。苟能调感怆于融会中,斯为得矣。白石琵琶仙云:“双桨来时,有人似旧曲,桃根桃叶。歌扇轻约飞花,蛾眉正愁绝。春渐远,汀洲自绿,更添了几声啼鴂。十里扬州,三生杜牧,前事休说。 又还是宫烛分烟,奈愁里匆匆换时节。都把一襟芳思,与空阶榆荚。千万缕、藏鸦细柳,为玉尊、起舞回雪。想见西出阳关,故人初别。”秦少游八六子云:“倚危亭,恨如芳草,萋萋剗尽还生。念柳外青骢别后,水边红袂分时,怆然暗惊。 无端天与娉婷。夜月一帘幽梦,春风十里柔情。怎奈向、欢娱渐随流水,素弦声断,翠绡香减,那堪片片飞花弄晚,濛濛残雨笼晴。正销凝。黄鹏又啼数声。”离情当如此作,全在情景交炼,得言外意。有如“劝君更尽一杯酒,西出阳关无故人”,乃为绝唱。
lìng qū
令曲
cí zhī nán yú lìng qū, rú shī zhī nán yú jué jù, bù guò shí shù jù, yī jù yī zì xián bù dé. mò jù zuì dāng liú yì, yǒu yǒu yú bù jìn zhī yì shǐ jiā. dāng yǐ táng huā xián jí zhōng wéi zhuāng wēn fēi qīng wèi zé. yòu rú féng yán sì hè fāng huí wú mèng chuāng yì yǒu miào chù. zhì ruò chén jiǎn zhāi" xìng huā shū yǐng lǐ chuī dí dào tiān míng" zhī jù, zhēn shì zì rán ér rán. dà dǐ qián bèi bù liú yì yú cǐ, yǒu yī liǎng qū kuài zhì rén kǒu, yú duō lín hū lǜ yì. jìn dài cí rén, què yǒu yòng lì yú cǐ zhě. tǎng yǐ wéi zhuān mén zhī xué, yì cí jiā shè diāo shǒu.
词之难 于令曲,如诗之难于绝句,不过十数句,一句一字闲不得。末句最当留意,有有余不尽之意始佳。当以唐花闲集中韦庄、温飞卿为则。又如冯延巳、贺方回、吴梦窗亦有妙处。至若陈简斋“杏花疎影里、吹笛到天明”之句,真是自然而然。大抵前辈不留意于此,有一两曲脍炙人口,余多邻乎率易。近代词人,却有用力于此者。倘以为专门之学,亦词家射雕手。
zá lùn
杂论
cí zhī zuò bì xū hé lǜ, rán lǜ fēi yì xué, dé zhī zhǐ shòu fāng kě. ruò cí rén fāng shǐ zuò cí, bì yù hé lǜ, kǒng wú shì lǐ, suǒ wèi qiān lǐ zhī chéng, qǐ yú zú xià, dāng jiàn ér jìn kě yě. zhèng rú fāng dé lí sú wèi sēng, biàn yào zuò chán shǒu lǜ, wèi zēng jiàn dào, ér bìng yǐ zhì, qǐ néng jìn yú dào zāi. yīn lǜ suǒ dāng cān jiū, cí zhāng xiān yí jīng sī, qí yǔ jù tuǒ liū, rán hòu zhèng zhī yīn pǔ, èr zhě de jiān, zé kě zào jí xuán zhī yù. jīn cí rén cái shuō yīn lǜ, biàn yǐ wéi nán, zhèng hé qián shuō, suǒ yǐ wàng wàng rán ér qù zhī. gǒu yǐ cǐ lùn zhì qǔ, yīn yì yì xié, jiāng yú yú rán ér lái yǐ. cí zhī yǔ jù, tài kuān zé róng yì, tài gōng zé kǔ sè. rú qǐ tóu bā zì xiāng duì, zhōng xián bā zì xiāng duì, què xū yòng gōng zhe yī zì yǎn, rú shī yǎn yì tóng. ruò bā zì jì gōng, xià jù biàn hé shāo kuān, shù bù zhì sāi. yuē mò kuān yì, yòu zhe yī jù gōng zhì zhě, biàn jué jīng cuì. cǐ cí zhōng zhī guān jiàn yě.
词之作必须合律,然律非易学,得之指授方可。若词人方始作词,必欲合律,恐无是理,所谓千里之程,起于足下,当渐而进可也。正如方得离俗为僧,便要坐禅守律,未曾见道,而病已至,岂能进于道哉。音律所当参究,词章先宜精思,俟语句妥溜,然后正之音谱,二者得兼,则可造极玄之域。今词人才说音律,便以为难,正合前说,所以望望然而去之。苟以此论制曲,音亦易谐,将于于然而来矣。词之语句,太宽则容易,太工则苦涩。如起头八字相对,中闲八字相对,却须用功著一字眼,如诗眼亦同。若八字既工,下句便合稍宽,庶不窒塞。约莫宽易,又著一句工致者,便觉精粹。此词中之关键也。
cí bù yí qiáng hé rén yùn, ruò chàng zhě zhī qū yùn kuān píng, shù kě gēng gē. tǎng yùn xiǎn yòu wéi rén suǒ xiān, zé bì qiān qiǎng gēng hé, jù yì ān néng róng guàn, tú fèi kǔ sī, wèi jiàn yǒu quán zhāng tuǒ liū zhě. dōng pō cì zhāng zhì fū yáng huā shuǐ lóng yín yùn, jī fēng xiāng mó, qǐ jù biàn hé ràng dōng pō chū yī tóu dì, hòu piàn yù chū yù qí, zhēn shì yā dǎo jīn gǔ. wǒ bèi tǎng yù xiǎn yùn, bù ruò zǔ qí yuán yùn, suí yì huàn yì, huò yì yùn dá zhī, shì yì gǔ rén sān bù hé zhī shuō.
词不宜强和人韵,若倡者之曲韵宽平,庶可赓歌。倘韵险又为人所先,则必牵强赓和,句意安能融贯,徒费苦思,未见有全章妥溜者。东坡次章质夫杨花水龙吟韵,机锋相摩,起句便合让东坡出一头地,后片愈出愈奇,真是压倒今古。我辈倘遇险韵,不若祖其元韵,随意换易,或易韵答之,是亦古人三不和之说。
dà cí zhī liào, kě yǐ liǎn wèi xiǎo cí, xiǎo cí zhī liào, bù kě zhǎn wèi dà cí. ruò wéi dà cí, bì shì yī jù zhī yì, yǐn ér wèi liǎng sān jù, huò yǐn tā yì rù lái, niē hé chéng zhāng, bì wú yí chàng sān tàn. rú shǎo yóu shuǐ lóng yín yún:" xiǎo lóu lián yuàn héng kōng, xià kuī xiù gǔ diāo ān zhòu", yóu qiě bù miǎn wèi dōng pō suǒ qiào.
大词之料,可以敛为小词,小词之料,不可展为大词。若为大词,必是一句之意,引而为两三句,或引他意入来,捏合成章,必无一唱三叹。如少游水龙吟云:“小楼连苑横空,下窥绣毂雕鞍骤”,犹且不免为东坡所诮。
jìn dài cí rén yòng gōng zhě duō, rú yáng chūn bái xuě jí, rú jué miào cí xuǎn, yì zì kě guān, dàn suǒ qǔ bù jīng yī. qǐ ruò zhōu cǎo chuāng suǒ xuǎn jué miào hǎo cí zhī wèi jīng cuì. xī cǐ bǎn bù cún, kǒng mò běn yì yǒu hào shì zhě cáng zhī.
近代词人用功者多,如阳春白雪集,如绝妙词选,亦自可观,但所取不精一。岂若周草窗所选绝妙好词之为精粹。惜此板不存,恐墨本亦有好事者藏之。
nán mò nán yú shòu cí, tǎng jìn yán fù guì zé chén sú, jìn yán gōng míng zé yú nìng, jìn yán shén xiān zé yū kuò xū dàn, dāng zǒng cǐ sān zhě ér wèi zhī, wú sú jì zhī cí, bù shī qí shòu kě yě. sōng chūn guī hè, yǒu suǒ bù miǎn, què yào róng huà zì miàn, yǔ yì xīn qí.
难莫难于寿词,倘尽言富贵则尘俗,尽言功名则谀佞,尽言神仙则迂阔虚诞,当总此三者而为之,无俗忌之辞,不失其寿可也。松椿龟鹤,有所不免,却要融化字面,语意新奇。
jìn dài chén xī lù suǒ zuò, běn zhì píng zhèng, yì yǒu jiā zhě.
近代陈西麓所作,本制平正,亦有佳者。
cí yù yǎ ér zhèng, zhì zhī suǒ zhī, yī wéi qíng suǒ yì, zé shī qí yǎ zhèng zhī yīn. qí qīng bó kě bù bì lùn, suī měi chéng yì yǒu suǒ bù miǎn. rú" wèi yī lèi luò", rú" zuì kǔ mèng hún, jīn xiāo bú dào yī xíng", rú" tiān biàn jiào rén, shà shí dé jiàn hé fáng", rú" yòu kǒng yī, xún xiāo wèn xī, shòu sǔn róng guāng", rú" xǔ duō fán nǎo, zhǐ wèi dāng shí, yī shǎng liú qíng", suǒ wèi chún hòu rì biàn chéng jiāo fēng yě.
词欲雅而正,志之所之,一为情所役,则失其雅正之音。耆卿、伯可不必论,虽美成亦有所不免。如“为伊泪落”,如“最苦梦魂,今宵不到伊行”,如“天便教人,霎时得见何妨”,如“又恐伊,寻消问息,瘦损容光”,如“许多烦恼,只为当时,一晌留情”,所谓淳厚日变成浇风也。
shī zhī fù méi, wéi hé jìng yī lián miàn yǐ. shì fēi wú shī, bù néng yǔ zhī qí qū ěr. cí zhī fù méi, wéi jiāng bái shí àn xiāng shū yǐng èr qǔ, qián wú gǔ rén, hòu wú lái zhě, zì lì xīn yì, zhēn wèi jué chàng. tài bái yún:" yǎn qián yǒu jǐng dào bù dé, cuī hào tí shī zài shàng tou." chéng zāi shì yán yě. zhōng guó gǔ jí quán lù
诗之赋梅,惟和靖一联面已。世非无诗,不能与之齐驱耳。词之赋梅,惟姜白石暗香疎影二曲,前无古人,后无来者,自立新意,真为绝唱。太白云:“眼前有景道不得,崔颢题诗在上头。”诚哉是言也。中国古籍全录
měi chéng cí zhǐ dāng kàn tā hún chéng chù, yú ruǎn mèi zhōng yǒu qì pò. cǎi táng shī róng huà rú zì jǐ zhě, nǎi qí suǒ zhǎng. xī hū yì qù què bù gāo yuǎn. suǒ yǐ chū qí zhī yǔ, yǐ bái shí sāo yǎ jù fǎ rùn sè zhī, zhēn tiān jī yún jǐn yě.
美成词只当看他浑成处,于软媚中有气魄。采唐诗融化如自己者,乃其所长。惜乎意趣却不高远。所以出奇之语,以白石骚雅句法润色之,真天机云锦也。
dōng pō cí rú shuǐ lóng yín yǒng yáng huā yǒng wén dí, yòu rú guò qín lóu dòng xiān gē bǔ suàn zǐ děng zuò, jiē qīng lì shū xú, gāo chū rén biǎo. shào biàn yī qǔ, yǐn kuò guī qù lái cí, gèng shì jīng miào, zhōu qín zhū rén suǒ bù néng dào.
东坡词如水龙吟咏杨花、咏闻笛,又如过秦楼、洞仙歌、卜算子等作,皆清丽舒徐,高出人表。哨遍一曲,隐括归去来辞,更是精妙,周、秦诸人所不能到。
qín shǎo yóu cí tǐ zhì dàn yǎ, qì gǔ bù shuāi. qīng lì zhōng bù duàn yì mài, jǔ jué wú zǐ, jiǔ ér zhī wèi.
秦少游词体制淡雅,气骨不衰。清丽中不断意脉,咀嚼无滓,久而知味。
cháo wú jiù cí míng guān liǔ, zuó yǔ píng tiē, cǐ liǔ zhī suǒ yǐ yì guān yě.
晁无咎词名冠柳,琢语平帖,此柳之所以易冠也。
jìn dài yáng shǒu zhāi jīng yú qín, gù shēn zhì yīn lǜ, yǒu quān fǎ zhōu měi chéng cí. yǔ zhī yóu zhě, zhōu cǎo chuāng shī méi chuān xú xuě jiāng xī qiū yá lǐ shāng yǐn, měi yī jù shǒu, bì fēn tí fù qū. dàn shǒu zhāi chí lǜ shén yán, yī zì bù gǒu zuò, suì yǒu zuò cí wǔ yào. guān cǐ, zé cí yù xié yīn, wèi yì yán yě.
近代杨守斋精于琴,故深知音律,有圈法周美成词。与之游者,周草窗、施梅川、徐雪江、奚秋崖、李商隐,每一聚首,必分题赋曲。但守斋持律甚严,一字不苟作,遂有作词五要。观此,则词欲协音,未易言也。
xīn jià xuān liú gǎi zhī zuò háo qì cí, fēi yǎ cí yě. yú wén zhāng yú xiá, xì nòng bǐ mò, wèi cháng duǎn jù zhī shī ěr.
辛稼轩、刘改之作豪气词,非雅词也。于文章余暇,戏弄笔墨,为长短句之诗耳。
yuán yí shān jí chēng jià xuān cí, jí guān yí shān cí, shēn yú yòng shì, jīng yú liàn jù, yǒu fēng liú yùn jiè chù, bù jiǎn zhōu qín. rú shuāng lián yàn qiū děng zuò, miào zài mó xiě qíng tài, lì yì gāo yuǎn, chū wú jià xuān háo mài zhī qì. qǐ yí shān yù biǎo ér chū zhī, gù yún ěr.
元遗山极称稼轩词,及观遗山词,深于用事,精于炼句,有风流蕴藉处,不减周、秦。如双莲、雁邱等作,妙在模写情态,立意高远,初无稼轩豪迈之气。岂遗山欲表而出之,故云尔。
kāng liǔ cí yì zì pī fēng mò yuè zhōng lái, fēng yuè èr zì, zài wǒ fā huī, èr gōng zé wèi fēng yuè suǒ shǐ ěr. zhōng guó gǔ jí quán lù
康、柳词亦自批风抹月中来,风月二字,在我发挥,二公则为风月所使耳。中国古籍全录
fù lù zhōng guó gǔ jí quán lù
附 录中国古籍全录
yáng shǒu zhāi zuò cí wǔ yào
杨守斋作词五要
zuò cí zhī yào yǒu wǔ:
作词之要有五:
dì yī yào zé qiāng. qiāng bù yùn zé wù zuò. rú sài wēng yín zhī shuāi sà, dì tái chūn zhī bù shùn, gé pǔ lián zhī jì shā, dòu bǎi huā zhī wú wèi shì yě.
第一要择腔。腔不韵则勿作。如塞翁吟之衰飒,帝台春之不顺,隔浦莲之寄煞,斗百花之无味是也。
dì èr yào zé lǜ. lǜ bù yīng yuè, zé bù měi. rú shí yī yuè diào xū yòng zhèng gōng, yuán xiāo cí bì yòng xiān lǚ guān wèi yí yě.
第二要择律。律不应月,则不美。如十一月调须用正宫,元宵词必用仙吕官为宜也。
dì sān yào tián cí àn pǔ. zì gǔ zuò cí, néng yī jù zhě yǐ shǎo, yī pǔ yòng zì zhě, bǎi wú yī èr. cí ruò gē yùn bù xié, xī qǔ yān. huò wèi shàn gē zhě, róng huà qí zì, zé wú cī. shū bù zhī xiáng zhì zhuǎn zhé, yòng huò bù dàng, jí shī lǜ, zhèng páng piān cè, líng fàn tā gōng, fēi fù běn diào yǐ.
第三要填词按谱。自古作词,能依句者已少,依谱用字者,百无一二。词若歌韵不协,奚取焉。或谓善歌者,融化其字,则无疵。殊不知详制转折,用或不当,即失律,正旁偏侧,凌犯他宫,非复本调矣。
dì sì yào suí lǜ yā yùn. rú yuè diào shuǐ lóng yín shāng diào èr láng shén, jiē hé yòng píng rù shēng yùn. gǔ cí jù yā qù shēng, suǒ yǐ zhuǎn zhé guài yì, chéng bù xiáng zhī yīn. mèi lǜ zhě fǎn chēng shǎng zhī, shì zhēn kě jiě yí ér qǐ chǐ yě.
第四要随律押韵。如越调水龙吟、商调二郎神,皆合用平入声韵。古词俱押去声,所以转摺怪异,成不祥之音。昧律者反称赏之,是真可解颐而启齿也。
dì wǔ yào lì xīn yì. ruò yòng qián rén shī cí yì wèi zhī, zé dǎo xí wú zú qí zhě. xū zì zuò bù jīng rén dào yǔ, huò fān qián rén yì, biàn jué chū qí. huò zhǐ néng liàn zì, sòng cái shù guò, biàn wú jīng shén, bù kě bù zhī yě. gèng xū jì sān chóng sì tóng, shǐ wèi jù měi.
第五要立新意。若用前人诗词意为之,则蹈袭无足奇者。须自作不经人道语,或翻前人意,便觉出奇。或只能炼字,诵才数过,便无精神,不可不知也。更须忌三重四同,始为具美。
fù hòu bá
附后跋
yǐ mǎo suì, yú yǐ gōng shì liú háng shù yuè, ér yù tián zhāng jūn lái, yù qián táng xiàn zhī xué shè. shí zhǔ xí fāng zǐ rén shǐ yǔ yú jiāo, dào yù tián lái suǒ zì, qiě lián qí cái, ér bù zhī yú yǔ yù tián jiāo qiě jiù yě, yīn xiāng cóng huān shén. yù tián wèi kuàng, luò mò shì yú, qí gù yǒu zhāng bó yǔ fāng wèi xī hú fú zhēn fèi xiū zhǔ, wén zhī, suì wǎn qù. zi rén yǔ yú mǎi xiǎo zhōu fàn hú, tóng wèi dào kè, bó yǔ wèi shè míng jù zhuàn, pán xuán rì rù ér guī. yù tián cháng fù tái chéng lù yǒng guī háng yī cí, lù cǐ juǎn hòu. qí cí yún:" dāng nián bù xìn jiāng hú lǎo, rú jīn suì huá jīng wǎn. lù gǎi jiā mí, huā kōng yīn luò, shuí shí chóng lái liú ruǎn. shū xiāng dùn yuǎn, shén yóu dài jī huái, yàn qī qióng yuàn. mèng lǐ wàng guī, luàn pǔ yān làng piàn fān zhuǎn. xián mén xiū tàn gù yuàn. zhàng lí yóu yě chù, xiāo ài dōu biàn. yǔ sè yún xī, qíng guāng shuǐ běi, yī xǐ yōu rán xīn yǎn. xíng xíng jiàn lǎn. kuài liào lǐ yōu xún, jiǔ piáo shī juàn. lài yǒu hú biān, shí shí ōu shǔ diǎn." dīng sì zhēng yuè, jiāng cūn mín qián liáng yòu shū.
乙卯岁,余以公事留杭数月,而玉田张君来,寓钱塘县之学舍。时主席方子仁始与余交,道玉田来所自,且怜其才,而不知余与玉田交且旧也,因相从欢甚。玉田为况,落寞似余,其故友张伯雨方为西湖福真费修主,闻之,遂挽去。子仁与余买小舟泛湖,同为道客,伯雨为设茗具馔,盘旋日入而归。玉田尝赋台城路咏归杭一词,录此卷后。其词云:“当年不信江湖老,如今岁华惊晚。路改家迷,花空荫落,谁识重来刘阮。殊乡顿远,甚犹带羁怀,雁凄蛩怨。梦里忘归,乱浦烟浪片帆转。 闲门休叹故苑。杖藜游冶处,萧艾都遍。雨色云西,晴光水北,一洗悠然心眼。行行渐嬾。快料理幽寻,酒瓢诗卷。赖有湖边,时时鸥数点。”丁巳正月,江村民钱良祐书。
cí yǔ cí zì tōng yòng, shì wén yún, yì nèi ér yán wài yě. yì shēng yán, yán shēng shēng, shēng shēng lǜ, lǜ shēng diào, gù qū shēng yān. huā jiān yǐ qián wú jí pǔ, qín zhōu yǐ hòu wú yǎ shēng, yuán yuǎn ér pài bié yě. xī qín yù tián zhāng jūn, zhe cí yuán shàng xià juǎn, tuī wǔ yīn zhī shù, yǎn liù lǜ zhī pǔ, àn yuè jì jié, fù qíng yǒng wù, zì chēng dé shēng lǜ zhī xué yú shǒu zhāi yáng gōng nán xī xú gōng. chún yòu jǐng dìng jiān, wáng dǐ hóu guǎn, gē wǔ shēng hū, jū shēng chù lè, bù zhī lǎo zhī jiāng zhì. lí yuán bái fà, bì gōng é méi, yú qíng āi sī, tīng zhě lèi luò. jūn yì yīn shì qì jiā, kè yóu wú fāng, sān shí nián yǐ. xī liǔ hé dōng míng jiāng mì shū, mǐn wáng sūn zhī gù tài, míng mǎ shū fù, gǎn ōu zhě zhī xīn shēng, yán wài zhī yì, yì shì shuí fù zhī zhě. lǎn zī cí juǎn, fǔ jǐ sān tàn. qiáng dōng sǒu lù wén guī bá.
词与辞字通用,释文云,意内而言外也。意生言,言生声,声生律,律生调,故曲生焉。花间以前无集谱,秦周以后无雅声,源远而派别也。西秦玉田张君,著词源上下卷,推五音之数,演六律之谱,按月纪节,赋情咏物,自称得声律之学于守斋杨公、南溪徐公。淳祐、景定间,王邸侯馆,歌舞升乎,居生处乐,不知老之将至。梨园白发,濞宫蛾眉,余情哀思,听者泪落。君亦因是弃家,客游无方,三十年矣。昔柳河东铭姜秘书,悯王孙之故态,铭马淑妇,感讴者之新声,言外之意,异世谁复知者。览兹词卷,抚几三叹。墙东叟陆文圭跋。
cí yuán èr juǎn, sòng yí mín zhāng yù tián zhuàn. yù tián shēng cí yǔ bái shí qí míng, cí zhī yǒu jiāng zhāng, rú shī zhī yǒu lǐ dù yě. jiāng zhāng èr jūn, jiē néng àn pǔ zhì qǔ, shì yǐ cí yuán lùn wǔ yīn jūn pāi, zuì wéi xiáng shàn. qiè wèi yuè fǔ yī biàn ér wèi cí, cí yī biàn miàn wèi lìng, lìng yī biàn ér wèi běi qǔ, běi qǔ yī biàn ér wèi nán qǔ. jīn yǐ běi qǔ zhī gōng pǔ, kǎo cí zhī shēng lǜ, shí dé bā jiǔ yān. cí yuán suǒ lùn zhī lè sè guǎn sè, jí jīn dí sè zhī liù wǔ shàng sì hé yī fán yě. guǎn sè yīng zhǐ zì pǔ, qī diào zhī wài ruò gōu jiān yī xiǎo dà shàng xiǎo dà fán dà zhù xiǎo zhù chè zhé dà fán dǎ, nǎi chuī tóu guǎn zhě huàn diào zhī zhǐ fǎ yě. gōng diào yīng zhǐ pǔ zhě, qī gōng zhǐ fǎ qǐ zì jí zhǐ fǎ shí èr diào zhī qǐ zì yě. lùn pāi yǎn yún, yǐ zhǐ jiān yīng jié hòu pāi, jí jīn zhī sān yǎn yī bǎn yě. huā shí liù qián gǔn zhōng gǔn dǎ qián pāi dǎ hòu pāi zhě, nǎi jīn zhī qǐ bǎn shōu bǎn zhèng bǎn zèng bǎn zhī lèi yě. lè sè pāi yǎn, suī yuè gōng zhī shì, rán tián cí jiā yì dāng jiū xīn, ruò shě cǐ bù lùn, qǐ néng hé lǜ zāi. xì yì shì shū, lǜ zhī zuì yán zhě jié shēng zì, rú shāng diào jié shēng shì fán zì, ruò yòng liù zì, zé fàn yuè diào. xué zhě yǐ cǐ lèi tuī, kě miǎn zǒu qiāng luò diào zhī bìng yǐ. gài shēng lǜ zhī xué, zài nán sòng shí zhī zhī zhě yǐ xiǎn. gù chóu shān cūn yuē, fǔ rú cūn sǒu, jiǔ biān háo xìng, yǐn zhǐ huī bǐ, dòng yǐ dōng pō jià xuān lóng zhōu zì kuàng. jí qí zhì, sì zì qìn yuán chūn, wǔ zì shuǐ diào, qī zì zhè gū tiān bù chán guān, fǔ jǐ jī fǒu, tóng shēng fù hè, rú fàn bài, rú bù xū, bù zhī gōng diào wèi hé wù. lìng lǎo líng jùn chàng, miàn chēng hǎo ér bèi qiè xiào, shì qǐ zú yǔ yán cí zāi. jìn rì dà jiāng nán běi, máng cí yǎ qū, sāi pò shì jiè, rén rén yǐ jiāng zhāng zì mìng zhě, xìng wú lǎo líng jùn chàng qiè xiào zhī ěr. zhú xī cí kè jiāng fān bá.
词源二卷,宋遗民张玉田撰。玉田生词与白石齐名,词之有姜张,如诗之有李杜也。姜张二君,皆能按谱制曲,是以词源论五音均拍,最为详赡。窃谓乐府一变而为词,词一变面为令,令一变而为北曲,北曲一变而为南曲。今以北曲之宫谱,考词之声律,十得八九焉。词源所论之乐色管色,即今笛色之六五上四合一凡也。管色应指字谱,七调之外若勾、尖一、小大、上小、大凡、大住、小住、掣折、大凡、打,乃吹头管者换调之指法也。宫调应指谱者,七宫指法起字及指法十二调之起字也。论拍眼云,以指尖应节候拍,即今之三眼一板也。花十六前衮、中衮、打前拍、打后拍者,乃今之起板、收板、正板、赠板之类也。乐色拍眼,虽乐工之事,然填词家亦当究心,若舍此不论,岂能合律哉。细绎是书,律之最严者结声字,如商调结声是凡字,若用六字,则犯越调。学者以此类推,可免走腔落调之病矣。盖声律之学,在南宋时知之者已尠。故仇山村曰,腐儒村叟,酒边豪兴,引纸挥笔,动以东坡、稼轩、龙洲自况。极其至,四字沁园春,五字水调,七字鹧鸪天、步蟾官,拊几击缶,同声附和,如梵呗,如步虚,不知宫调为何物。令老伶俊倡,面称好而背窃笑,是岂足与言词哉。近日大江南北,盲词哑曲,塞破世界,人人以姜张自命者,幸无老伶俊倡窃笑之耳。竹西词客江藩跋。
shū xià nǎi xún wáng zhī yì. sòng shǐ xún wáng chuán, zi wǔ rén, qí hòu yán zhèng rén, qí hòu bù kě kǎo. chún xī jiān zuì zhù zhě wèi zhāng zī gōng fǔ. shǐ hào guǎng shòu huì yún sì jì chēng zī wèi xún wáng zēng sūn. shí kè bēi wén hòu, yǒu zī sūn chēng bá, gài yǐ wǔ háng xiāng shēng wèi shì cì zhī míng zhě, shǐ yú gōng fǔ. gōng fǔ zhī zǐ, shǎng xīn lè shì, chēng wéi xiǎo ān zhǔ rén, ér yì qí míng. gōng fǔ zhī míng cóng jīn, jīn shēng shuǐ, shuǐ shēng mù, xiǎo ān zhǔ rén zhī zǐ suǒ yǐ míng chēng yě. cí yuán xià juǎn yún, xiān rén xiǎo chàng yīn lǜ, yǒu jì xián jí, páng zhuì yīn pǔ, kān xíng yú shì. céng fù ruì hè xiān yī cí" juàn lián rén shuì qǐ" yún yún, cǐ cí nǎi zhāng shū suǒ zuò. shū zì dòu nán, hào yún chuāng, yī hào jì xián lǎo rén. shū yǔ chēng míng jiē cóng mù, shì wèi dì xiōng xíng. mù shēng huǒ, gù yù tián shēng míng yán yě. yǐ zhāng shì shì xì jì zhī, shū xià nǎi xún wáng zhī liù shì sūn. yuán qīng róng zèng yù tián shī, chēng wéi xún wáng wǔ shì sūn, wù yǐ. kǎo dāng rì qīng hé fāng cì dì shén ài, gōng fǔ yí jū nán hú, ér xún wáng zhī zǐ yǒu jū nán yuán zhě, yǒu jū xīn shì zhě, jiàn nán hú jí zhōng, jiē yuán cì dì jìn shì jiǎo ài, ér xǐ jū tā suǒ ěr. dòu nán yǒu hú zhōng tiān yī què, zì zhù yuè xī dēng huì fú lóu, yǔ yún fáng gè fù yī jiě. huì fú lóu zài nán hú zhī běi yuán, nǎi gōng fǔ suǒ jū, huò zhě dòu nán wèi gōng fǔ zhī sūn, yì wèi kě zhī yě. jiāng fān yòu jì.
叔夏乃循王之裔。宋史循王传,子五人,琦、厚、颜、正、仁,其后不可考。淳熙间最著者为张鎡功甫。史浩广寿慧云寺记称鎡为循王曾孙。石刻碑文后,有鎡孙檉跋,盖以五行相生为世次之名者,始于功甫。功甫之子,赏心乐事,称为小庵主人,而佚其名。功甫之名从金,金生水,水生木,小庵主人之子所以名檉也。词源下卷云,先人晓畅音律,有寄闲集,旁缀音谱,刊行 于世。曾赋瑞鹤仙一词“卷帘人睡起”云云,此词乃张枢所作。枢字斗南,号云窗,一号寄闲老人。枢与檉名皆从木,是为弟兄行。木生火,故玉田生名炎也。以张氏世系计之,叔夏乃循王之六世孙。袁清容赠玉田诗,称为循王五世孙,误矣。考当日清和坊赐第甚隘,功甫移居南湖,而循王之子有居南园者,有居新市者,见南湖集中,皆缘赐第近市湫隘,而徙居他所耳。斗南有壶中天一阕,自注月夕登绘幅楼,与筼房各赋一解。绘幅楼在南湖之北园,乃功甫所居,或者斗南为功甫之孙,亦未可知也。江藩又记。
lè xiào wēng yǐ gù guó wáng sūn, zāo shí bù ǒu, yǐn jū luò tuò, suì zì fàng yú shān shuǐ jiān. yú shì yù yì gē cí, liú lián guāng jǐng, yī wū wǎn yì, bèi xiě qí shēn shì shèng shuāi zhī gǎn. shān zhōng bái yún cí bā juǎn, shí néng guàn jué liú bèi, zú yǔ bái shí jìng xiǎng, kě wèi cí jiā lóng xiàng yǐ. bié yǒu cí yuán èr juǎn, shàng juǎn yán jiū shēng lǜ, tàn běn qióng wēi. xià juǎn zì yīn pǔ zhì zá lùn shí wǔ piān, fù yǐ yáng shǒu zhāi zuò cí wǔ yào, jì yǒu liù mù. yuán míng shōu cáng jiā jūn wèi zhù lù. chén méi gōng mì jí zhǐ zài bàn juǎn, wù yǐ wéi yuè fǔ zhǐ mí. yòu yǐ lù fǔ zhī cí zhǐ wéi lè fǔ zhǐ mí zhī xià juǎn. zhì běn zhāo yún jiān yáo shì, yòu yì míng wéi shěn bó shí, chéng é xí miù, yù chuán ér yù shī qí zhēn. cǐ zhì cóng yuán rén jiù chāo téng xiě, wù zhě tú yǐ zhī, cuò zhě kān zhèng zhī, qí bù néng yì gǎi zhě, gū réng zhī, shù yǔ shān zhōng bái yún xiāng fǔ ér xíng. dú zhě dāng shěn zì yǐ xié yīn, shěn yīn yǐ dìng diào, yǐn shēn chù lèi, gè yǒu huì xīn, xún yǐ shēng jiā zhī zhǐ nán yě. jiā qìng gēng wǔ sān yuè gǔ yǔ hòu wǔ rì, dàn shēng jū shì qín ēn fù bá.
乐笑翁以故国王孙,遭时不偶,隐居落拓,遂自放于山水间。于是寓意歌词,流连光景,噫呜婉抑,备写其身世盛衰之感。山中白云词八卷,实能冠绝流辈,足与白石竞响,可谓词家龙象矣。别有词源二卷,上卷研究声律,探本穷微。下卷自音谱至杂论十五篇,附以杨守斋作词五要,计有六目。元明收藏家均未著录。陈眉公秘笈只载半卷,误以为乐府指迷。又以陆辅之词旨为乐府指迷之下卷。至本朝云间姚氏,又易名为沈伯时,承讹袭谬,愈传而愈失其真。此帙从元人旧钞誊写,误者涂乙之,错者刊正之,其不能臆改者,姑仍之,庶与山中白云相辅而行。读者当审字以协音,审音以定调,引伸触类,各有会心,洵倚声家之指南也。嘉庆庚午三月谷雨后五日,澹生居士秦恩复跋。
shì shū kè yú jiā qìng gēng wǔ, yuè shí yú nián, ér dé gē zi shùn qīng suǒ xiào běn, kān dìng é miù, jīng yán bù gǒu. zì shěn qián kè lǔ mǎng, jǐ wù gǔ rén, yǐ wù hòu xué. yuán qǔ gē běn zhòng fù zǐ rén, gōng zhū tóng hào, shù miǎn yú lǔ zhī é. shùn qīng míng zài, wú xiàn míng zhū shēng. bó xué wú suǒ bù gāi, jiān gōng cí, shēn yú lǜ lǚ zhī xué, dé zhū tíng xùn jū duō. míng fù zhī zǐ, jù yǒu yuān yuán, gù zhàng rùn píng suǒ zhì gē xiào zǐ mù míng, kě yǐ dé qí dà lüè yǐ. dào guāng wù zǐ bā yuè, cí yǐn lǎo rén zài jì.
是书刻于嘉庆庚午,阅十余年,而得戈子顺卿所校本,勘订讹谬,精严不苟。自哂前刻卤莽,几误古人,以误后学。爰取戈本重付梓人,公诸同好,庶免鱼鲁之讹。顺卿名载,吴县名诸生。博学无所不该,兼工词,深于律吕之学,得诸庭训居多。名父之子,具有渊源,顾丈润蘋所志戈孝子墓铭,可以得其大略矣。道光戊子八月,词隐老人再记。
yòu cí yuán èr juǎn, sòng zhāng yán zhuàn. àn yán zì shū xià yù tián, yòu hào lè xiào wēng, lín ān rén, zhāng xún wáng wǔ shì sūn. sòng wáng hòu, zòng yóu zhè dōng xī, luò tuò ér zú. gōng cháng duǎn jù, dèng mù xīn bó máo qín, chēng qí yǐ chūn shuǐ cí dé míng, rén chēng zhāng chūn shuǐ. kǒng xíng sù zhì zhèng zhí jì, chēng qí gū yàn cí dé míng, rén chēng zhāng gū yàn. lì fán xiè shān zhōng bái yún cí bá bìng yǐn zhī. qí shí yù tián cí sān bǎi shǒu, jǐ yú wú yī bù gōng, suǒ zhǎng yuán bù zhǐ cǐ yě. fán xiè lùn cí jué jù dì qī shǒu zì zhù yún: yù tián cí běn qí fù jì xián wēng. wēng míng shū, zì dòu nán, yǒu cí zài zhōu cǎo chuāng jué miào hǎo cí zhōng. rán yù tián shí yǒu kuà zào zhī xìng, qián wú gǔ rén, hòu wú lái zhě, wéi bái shí lǎo xiān, zú yǔ kàng héng ěr. yán jiū shēng lǜ, yóu de shén jiě, gù suǒ zhù shū, lèi zú wèi cí jiā guī niè. shì biān wèi qín dàn shēng tài shǐ suǒ kè, bá chēng yuán míng shōu cáng jiā, jūn wèi zhù lù, cóng yuán rén jiù chāo téng xiě yún. yòu jué miào hǎo cí jiàn fù lù lì fán xiè bá, yǒu yǐn zhāng yù tián yuè fǔ zhǐ mí yǔ, zé fán xiè yǔ chá lián pō suǒ jiàn, jūn fēi wán běn yě. rán qián zūn wáng dú shū mǐn qiú jì shí yǐ zhù lù, chēng shàng juǎn xiáng kǎo lǜ lǚ, xià juǎn fàn lùn yuè zhāng. líng tíng kān yàn lè kǎo yuán yì céng yǐn shì shū, gù fán xiè yǔ lián pō jūn wèi dé jiàn yé. wéi péng gān tíng xiǎo mó shāng guǎn jí, zhēng kè sòng rén cí xué sì shū qǐ, jì qí yuán wěi zuì xiáng. chēng jiū lǜ lǚ zhī wēi, qióng fēn cùn zhī yào, dà chéng yuè fǔ, yí guī kě jī, zé bái shí dào rén gē qǔ, shū bì jī màn zhì ér wài, wéi cí yuán yī shū wèi zhī zǒng tǒng. yuán běn shàng xià fēn biān, shì chuán yuè fǔ zhǐ mí jí qí xià juǎn. míng chén zhòng chún xù kān mì jí, wàng xī quán shū zhī bàn, shān gǎi zǒng xù yī piān, xí yòng shěn bó shí yuè fǔ zhǐ mí zhī chēng, yí jiǎ jiù yǐ. yóu shì cí yuán zhī míng, é wèi zǐ mù, shèn shú shén yān, zé dòng jiàn zhèng yǐ, hé shèng guó zhū xián zhī qīng yú cuàn luàn gù jí yě. xián fēng guǐ chǒu zhú zuì rì, nán hǎi wǔ chóng yào bá.
右词源二卷,宋张炎撰。案炎字叔夏、玉田,又号乐笑翁,临安人,张循王五世孙。宋亡后,纵游浙东西,落拓而卒。工长短句,邓牧心伯矛琴,称其以春水词得名,人称张春水。孔行素至正直记,称其孤雁词得名,人称张孤雁。厉樊榭山中白云词跋并引之。其实玉田词三百首,几于无一不工,所长原不止此也。樊榭论词绝句第七首自注云:玉田词本其父寄闲翁。翁名枢,字斗南,有词在周草窗绝妙好词中。然玉田实有跨灶之兴,前无古人, 后无来者,惟白石老仙,足与抗衡耳。研究声律,尤得神解,故所著书,类足为词家圭臬。是编为秦澹生太史所刻,跋称元明收藏家,均未著录,从元人旧钞誊写云。又绝妙好词践附录厉樊榭跋,有引张玉田乐府指迷语,则樊榭与查莲坡所见,均非完本也。然钱遵王读书敏求记实已著录,称上卷详考律吕,下卷泛论乐章。凌廷堪燕乐考原亦曾引是书,顾樊榭与莲坡均未得见耶。惟彭甘亭小谟觞馆集,徵刻宋人词学四书启,纪其原委最详。称究律吕之微,穷分寸之要,大晟乐府,遗规可稽,则白石道人歌曲,叔碧鸡漫志而外,惟词源一书为之总统。原本上下分编,世传乐府指迷即其下卷。明陈仲醇续刊秘笈,妄析全书之半,删改总序一篇,袭用沈伯时乐府指迷之称,移甲就乙。由是词源之名,讹为子目,慎孰甚焉,则洞见症矣,何胜国诸贤之轻于窜乱故籍也。咸丰癸丑竹醉日,南海伍崇曜跋。
yí zhēng ruǎn shì yán jīng táng wài jí, zài sì kù wèi shōu gǔ shū tí yào yún: cí yuán èr juǎn, sòng zhāng yán zhuàn. yán yǒu shān zhōng bái yún cí, sì kù quán shū yǐ zhù lù. shì biān yī yuán rén jiù chāo yǐng xiě, shàng juǎn xiáng lùn wǔ yīn shí èr lǜ, lǜ lǚ xiāng shēng, yǐ jí gōng diào guǎn sè zhū shì, lí xī jīng yǔn. jiān xì yǐ tú, yǔ jiāng bái shí gē cí jiǔ gē qín qǔ suǒ jì yòng zì jì shēng zhī fǎ, dà lüè xiāng tóng. xià juǎn lì lùn yīn pǔ pāi yǎn zhì qǔ jù fǎ zì miàn xū zì qīng kōng yì qù yòng shì yǒng wù jié xù fù qíng lí qíng lìng qū zá lùn wǔ yào shí liù piān, bìng zú yǐ jiàn sòng dài yuè fǔ zhī zhì. zì míng chén jì rú gǎi cuàn yán shū, kān rù xù mì jí zhōng, ér yòu xí yòng shěn bó shí yuè fǔ zhī míng, suì shī qí zhēn. wēi cǐ jǐ wú yǐ biàn qí fēi. gài qián míng zhù lù zhī jiā, zì táo jiǔ shù shuō fú guǎng lù wěi shū, zì hòu duō zhǒng qí bì yě.
仪徵阮氏研经堂外集,载四库未收古书提要云:词源二卷,宋张炎撰。炎有山中白云词,四库全书已著录。是编依元人旧钞影写,上卷详论五音十二律,律吕相生,以及宫调管色诸事,厘析精允。间系以图,与姜白石歌词九歌琴曲所记用字纪声之法,大略相同。下卷历论音谱、拍眼、制曲、句法、字面、虚字、清空、意趣、用事、咏物、节序、赋情、离情、令曲、杂论、五要十六篇,并足以见宋代乐府之制。自明陈继儒改窜炎书,刊入续秘笈中,而又袭用沈伯时乐府之名,遂失其真。微此几无以辨其非。盖前明著录之家,自陶九戍说郛广录伪书,自后多踵其弊也。
xǔ zēng yú yuán cóng shū yún: shū xià suǒ zhe cí yuán èr juǎn, qióng shēng lǜ zhī yǎo miào, qǐ lái xué zhī zhǔn fàn, wèi tián cí jiā bù kě shǎo zhī shū. chén méi gōng xù mì jí, jǐn zài xià juǎn, yǐ yuè fǔ zhǐ mí biāo tí. sì kù cún mù réng qí míng. zhōng jiān dì hǔ táo yīn, zhǐ bù shèng qū. cáo nán cháo fù kè yú bái yún cí zhī hòu, fù jiā shān yǐ, suǒ cún cái shén zhī èr sān. ruǎn wén dá cǎi jìn sì kù wèi shōu gǔ shū, shǐ zhù lù yān. jiāng dū qín dūn fǔ ēn fù, cóng yuán rén jiù chāo zú běn kān xíng, jìn yì jǐn yǒu cún zhě. zī zhào qín běn zhòng kān, yǐ gōng tóng hào, huò shù jī yān. dūn fǔ kè cí yuán, zài jiā qìng gēng wǔ. yuè shí jiǔ nián, dé wú xiàn gē shùn qīng zài xiào dìng běn, zhī qián kè miù é shàng duō, fù jiā lí kè. zī cóng dūn fǔ dào guāng wù zǐ zhòng kè běn, yì wú yí hàn yǐ.
许增榆园丛书云:叔夏所著词源二卷,穷声律之窅妙,启来学之准范,为填词家不可少之书。陈眉公续秘笈,仅载下卷,以乐府指迷标题。四库存目仍其名。中间帝虎陶阴,指不胜屈。曹南巢附刻于白云词之后,复加删乙,所存才什之二三。阮文达采进四库未收古书,始著录焉。江都秦敦甫恩复,从元人旧钞足本刊行,近亦仅有存者。兹照秦本重刊,以公同好,或庶几焉。敦甫刻词源,在嘉庆庚午。阅十九年,得吴县戈顺卿载校定本,知前刻谬讹尚多,复加厘刻。兹从敦甫道光戊子重刻本,益无遗憾矣。