strong shěn guān dì sì strong
审官第四
fū shè guān fēn zhí, suǒ yǐ chǎn huà xuān fēng. gù míng zhǔ zhī rèn rén, rú qiǎo jiàng zhī zhì mù, zhí zhě yǐ wéi yuán, qū zhě yǐ wéi lún zhǎng zhě yǐ wéi dòng liáng, duǎn zhě yǐ wéi gǒng jiǎo. wú qū zhí cháng duǎn, gè yǒu suǒ shī. míng zhǔ zhī rèn rén, yì yóu shì yě. zhì zhě qǔ qí móu, yú zhě qǔ qí lì yǒng zhě qǔ qí wēi, qiè zhě qǔ qí shèn, wú zhì yú yǒng qiè, jiān ér yòng zhī. gù liáng jiàng wú qì cái, míng zhǔ wú qì shì. bù yǐ yī è wàng qí shàn wù yǐ xiǎo xiá yǎn qí gōng. gē zhèng fēn jī, jìn qí suǒ yǒu. rán zé hán niú zhī dǐng, bù kě chù yǐ pēng jī bǔ shǔ zhī lí, bù kě shǐ yǐ bó shòu yī jūn zhī qì, bù néng róng yǐ jiāng hàn zhī liú bǎi shí zhī chē, bù kě mǎn yǐ dǒu shāo zhī sù. hé zé? dà fēi xiǎo zhī liàng, qīng fēi zhòng zhī yí.
夫设官分职,所以阐化宣风。故明主之任人,如巧匠之制木,直者以为辕,曲者以为轮;长者以为栋梁,短者以为栱角。无曲直长短,各有所施。明主 之任人,亦由是也。智者取其谋,愚者取其力;勇者取其威,怯者取其慎,无智、愚、勇、怯,兼而用之。故良匠无弃材,明主无弃士。不以一恶忘其善;勿以小瑕掩其功。割政分机,尽其所有。然则函牛之鼎,不可处以烹鸡;捕鼠之狸,不可使以搏兽;一钧之器,不能容以江汉之流;百石之车,不可满以斗筲之粟。何则?大非小之量,轻非重之宜。
jīn rén zhì yǒu duǎn cháng, néng yǒu jù xì. huò yùn bǎi ér shàng shǎo, huò tǒng yī ér wèi duō. yǒu qīng cái zhě, bù kě wěi yǐ zhòng rèn yǒu xiǎo lì zhě, bù kě lài yǐ chéng zhí. wěi rèn zé chéng, bù láo ér huà, cǐ shè guān zhī dāng yě. sī èr zhě zhì luàn zhī yuán.
今人智有短长,能有巨细。或蕴百而尚少,或统一而为多。有轻才者,不可委以重任;有小力者,不可赖以成职。委任责成,不劳而化,此设官之当也。斯二者治乱之源。
lì guó zhì rén, zī gǔ gōng yǐ hé dé xuān fēng dǎo sú, qí míng xián ér jì xīn. liè sù téng tiān, zhù yīn guāng zhī xī zhào bǎi chuān jué dì, tiān míng bó zhī shēn yuán. hǎi yuè zhī shēn lǎng, yóu jiǎ wù ér wèi dà. jūn rén yù xià, tǒng jí lǐ shí, dú yùn fāng cùn zhī xīn, yǐ kuò jiǔ qū zhī nèi, bù zī zhòng lì hé yǐ chéng gōng? bì xū míng zhí shěn xián, zé cái fēn lù. dé qí rén zé fēng xíng huà qià, shī qí yòng zé kuī jiào shāng rén. gù yún zé zhé wéi nán, liáng kě shèn yě!
立国制人,资股肱以合德;宣风导俗,俟明贤而寄心。列宿腾天,助阴光之夕照;百川决地,添溟渤之深源。海月之深朗,犹假物而为大。君人御下,统极理时,独运方寸之心,以括九区之内,不资众力何以成功?必须明职审贤,择材分禄。得其人则风行化洽,失其用则亏教伤人。故云则哲惟难,良可慎也!
strong nà jiàn dì wǔ strong
纳谏第五
fū wáng zhě, gāo jū shēn shì, kuī cōng zǔ míng. kǒng yǒu guò ér bù wén, jù yǒu quē ér mò bǔ. suǒ yǐ shè táo shù mù, sī xiàn tì zhī móu qīng ěr xū xīn, zhù zhōng zhèng zhī shuō. yán zhī ér shì, suī zài pū lì chú ráo, yóu bù kě qì yě yán zhī ér fēi, suī zài wáng hóu qīng xiàng, wèi bì kě róng. qí yì kě guān, bù zé qí biàn qí lǐ kě yòng, bù zé qí wén. zhì ruò zhé kǎn huái shū, biāo zhī yǐ zuò jiè yǐn jū què zuò, xiǎn zhī yǐ zì fēi. gù zhōng zhě lì qí xīn, zhì zhě jǐn qí cè. chén wú gé qíng yú shàng, jūn néng biàn zhào yú xià.
夫王者,高居深视,亏聦阻明。恐有过而不闻,惧有阙而莫补。所以设鞀树木,思献替之谋;倾耳虚心,伫忠正之说。言之而是,虽在仆隶刍荛,犹不可弃也;言之而非,虽在王侯卿相,未必可容。其义可观,不责其辩;其理可用,不责其文。至若折槛怀疏,标之以作戒;引裾却坐,显之以自非。故忠者沥其心,智者尽其策。臣无隔情于上,君能遍照于下。
hūn zhǔ zé bù rán, shuō zhě jù zhī yǐ wēi quàn zhě qióng zhī yǐ zuì. dà chén xī lù ér mò jiàn, xiǎo chén wèi zhū ér bù yán. zì bào nüè zhī xīn, jí huāng yín zhī zhì. qí wèi yōng sāi, wú yóu zì zhī. yǐ wéi dé chāo sān huáng, cái guò wǔ dì. zhì yú shēn wáng guó miè, qǐ bù bēi zāi! cǐ jù jiàn zhī è yě.
昏主则不然,说者拒之以威;劝者穷之以罪。大臣惜禄而莫谏,小臣畏诛而不言。恣暴虐之心,极荒淫之志。其为雍塞,无由自知。以为德超三皇,材过五帝。至于身亡国灭,岂不悲哉!此拒谏之恶也。
strong qù chán dì liù strong
去谗第六
fū chán nìng zhī tú, guó zhī máo zéi yě. zhēng róng huá yú dàn xī, jìng shì lì yú shì cháo. yǐ qí chǎn yú zhī zī, è zhōng xián zhī zài jǐ shàng jiān xié zhī zhì, yuàn fù guì zhī bù wǒ xiān. péng dǎng xiāng chí, wú shēn ér bù rù bǐ zhōu xiāng xí, wú gāo ér bù shēng. lìng sè qiǎo yán, yǐ qīn yú shàng xiān yì chéng zhǐ, yǐ yuè yú jūn. cháo yǒu qiān chén, zhāo gōng qù guó ér fāng wù gōng wú jiǔ shí, xuān wáng zhōng shēn ér bù zhī.
夫谗佞之徒,国之蟊贼也。争荣华于旦夕,竞势利于市朝。以其谄谀之姿,恶忠贤之在己上;奸邪之志,怨富贵之不我先。朋党相持,无深而不入;比周相习,无高而不升。令色巧言,以亲于上;先意承旨,以悦于君。朝有千臣,昭公去国而方悟;弓无九石,宣王终身而不知。
yǐ shū jiàn qīn, sòng yǒu yī lì zhī huò yǐ xié bài zhèng, chǔ yǒu xì wǎn zhī zhū. sī nǎi àn zhǔ yōng jūn zhī suǒ mí huò, zhōng chén xiào zǐ zhī kě qì yuān. gù cóng lán yù mào, qiū fēng bài zhī wáng zhě yù míng, chán rén bì zhī. cǐ jiān nìng zhī wēi yě. sī èr zhě, wēi guó zhī běn.
以疏间亲,宋有伊戾之祸;以邪败正,楚有郤宛之诛。斯乃暗主庸君之所迷惑,忠臣孝子之可泣冤。故藂兰欲茂,秋风败之;王者欲明,谗人蔽之。此奸佞之危也。斯二者,危国之本。
dǐ gōng lì xíng, mò shàng yú zhōng yán bài dé bài xīn, mò yú yú chán nìng. jīn rén yán mào tóng yú mù jì, yóu bù zì zhān, kuàng shì fēi zài yú wú xíng, xī néng zì dǔ? hé zé? shì qí róng zhě, jiē jiě kuī yú míng jìng, xiū qí dé zhě, bù zhī fǎng yú zhé rén. jù zì yōng yú, hé mí zhī shén! liáng yóu nì ěr zhī cí nán shòu, shùn xīn zhī shuō yì cóng. bǐ nán shòu zhě, yào shí zhī kǔ hóu yě cǐ yì cóng zhě, zhèn dú zhī gān kǒu yě! míng wáng nà jiàn, bìng jiù kǔ ér néng xiāo àn zhǔ cóng yú, mìng yīn gān ér zhì yǔn. kě bù jiè zāi! kě bù jiè zāi!
砥躬砺行,莫尚于忠言;败德败心,莫逾于谗佞。今人颜貌同于目际,犹不自瞻,况是非在于无形,奚能自睹?何则?饰其容者,皆解窥于明镜,修其德者,不知访于哲人。讵自庸愚,何迷之甚!良由逆耳之辞难受,顺心之说易从。彼难受者,药石之苦喉也;此易从者,鸩毒之甘口也!明王纳谏,病就苦而能消;暗主从谀,命因甘而致殒。可不诫哉!可不诫哉!