strong gōng zǐ yǒu liǎng dìng lǔ jūn　 qí huáng zǐ dú duì wēi yí strong
公子友兩定魯君　齊皇子獨對委蛇

huà shuō gōng zǐ qìng fù zì zhòng, lǔ zhuāng gōng zhī shù xiōng, qí tóng mǔ dì míng yá zì shū, zé zhuāng gōng zhī shù dì. zhuāng gōng zhī tóng mǔ dì yuē gōng zǐ yǒu, yīn shǒu zhǎng zhōng shēng chéng yī yǒu zì wén, suì yǐ wèi míng, zì jì, wèi zhī jì yǒu. suī zé xiōng dì sān rén tóng wèi dài fū, yī lái dí shù zhī fēn, èr lái wéi jì yǒu zuì xián, suǒ yǐ zhuāng gōng dú qīn xìn jì yǒu.
話說公子慶父字仲，魯莊公之庶兄，其同母弟名牙字叔，則莊公之庶弟。莊公之同母弟曰公子友，因手掌中生成一「友」字文，遂以為名，字季，謂之季友。雖則兄弟三人同為大夫，一來嫡庶之分，二來惟季友最賢，所以莊公獨親信季友。

zhuāng gōng jí wèi zhī sān nián, céng yóu láng tái, yú tái shàng kuī jiàn dǎng shì zhī zǐ mèng rèn, róng sè shū lì, shǐ nèi shì zhào zhī, mèng rèn bù cóng, zhuāng gōng yuē: gǒu cóng wǒ, dāng lì rǔ wèi fū rén yě. mèng rèn qǐng lì méng shì, zhuāng gōng xǔ zhī, mèng rèn suì gē bì xuè shì shén, yǔ zhuāng gōng tóng sù yú tái shàng, suì zài huí gōng. suì yú shēng xià yī zi, míng bān.
莊公即位之三年，曾游郎台，於台上窺見黨氏之子孟任，容色殊麗，使內侍召之，孟任不從，莊公曰：「苟從我，當立汝為夫人也。」孟任請立盟誓，莊公許之，孟任遂割臂血誓神，與莊公同宿於台上，遂載回宮。歲餘生下一子，名般。

zhuāng gōng yù lì mèng rèn wèi fū rén, qǐng mìng yú mǔ wén jiāng, wén jiāng bù xǔ, bì yù qí zi yǔ mǔ jiā lián yīn, suì dìng xià xiāng gōng shǐ shēng zhī nǚ wèi hūn, zhǐ yīn jiāng shì nián yòu, zhí dài èr shí suì shàng, fāng cái qǔ guī, suǒ yǐ mèng rèn suī wèi lì wèi fū rén, nà èr shí yú nián, què yě quán zhǔ liù gōng zhī zhèng. bǐ jí jiāng shì rù lǔ wèi fū rén, mèng rèn yǐ bìng fèi bù néng qǐ, wèi jǐ zú, yǐ qiè lǐ zàng zhī.
莊公欲立孟任為夫人，請命於母文姜，文姜不許，必欲其子與母家聯姻，遂定下襄公始生之女為婚，只因姜氏年幼，直待二十歲上，方才娶歸，所以孟任雖未立為夫人，那二十餘年，卻也權主六宮之政。比及姜氏入魯為夫人，孟任已病廢不能起，未幾卒，以妾禮葬之。

jiāng shì jiǔ ér wú zi, qí dì shū jiāng cóng jià, shēng yī zǐ yuē qǐ. xiān yǒu qiè fēng shì, nǎi xū jù zi zhī nǚ, shēng yī zi míng shēn. fēng shì jiāng shēn tuō yú jì yǒu, móu lì wèi sì. jì yǒu yuē: zi bān nián zhǎng. nǎi zhǐ. jiāng shì suī wèi fū rén, zhuāng gōng niàn shì shā fù chóu jiā, wài suī lǐ mào, xīn zhōng bù shèn chǒng ài.
姜氏久而無子，其娣叔姜從嫁，生一子曰啟。先有妾風氏，乃須句子之女，生一子名申。風氏將申托於季友，謀立為嗣。季友曰：「子般年長。」乃止。姜氏雖為夫人，莊公念是殺父仇家，外雖禮貌，心中不甚寵愛。

gōng zǐ qìng fù shēng de kuí wěi xuān áng, jiāng shì kàn shàng le tā, yīn shǐ nèi shì wǎng lái tōng yǔ, suì yǔ qìng fù sī tōng, qíng hǎo shén mì, yīn yǔ shū yá wèi yī dǎng, xiāng yuē yì rì gòng fú qìng fù wèi jūn, shū yá wèi xiāng. rán wēng yǒu shī yún:
公子慶父生得魁偉軒昂，姜氏看上了他，陰使內侍往來通語，遂與慶父私通，情好甚密，因與叔牙為一黨，相約異日共扶慶父為君，叔牙為相。髯翁有詩云：

yín fēng zhèng wèi zhǐ xún cháng, gèng yǒu qí fēng bù kě dāng.
淫風鄭衛只尋常，更有齊風不可當。

kān xiào lǔ bāng piān dì hǎo, wén jiāng zhī hòu yǒu āi jiāng.
堪笑魯邦偏締好，文姜之後有哀姜。

zhuāng gōng sān shí yī nián, yī dōng wú yǔ, yù xíng yú jì qí dǎo. xiān yī rì, yǎn lè yú dài fū liáng shì zhī tíng. liáng shì yǒu nǚ, sè shén měi, gōng zǐ bān yuè zhī, yīn yǔ wǎng lái, yì yǒu yuē wèi fū rén zhī shì. shì rì, liáng nǚ tī qiáng ér guān yǎn lè, yǔ rén luò zài qiáng wài kuī jiàn liáng nǚ zī sè, lì yú qiáng xià, gù zuò gē yǐ tiāo zhī, gē yuē:
莊公三十一年，一冬無雨，欲行雩祭祈禱。先一日，演樂於大夫梁氏之庭。梁氏有女，色甚美，公子般悅之，陰與往來，亦有約為夫人之誓。是日，梁女梯牆而觀演樂，圉人犖在牆外窺見梁女姿色，立於牆下，故作歌以挑之，歌曰：

táo zhī yāo yāo xī, líng dōng ér yì fāng.
桃之夭夭兮，凌冬而益芳。

zhōng xīn rú jié xī, bù néng yú qiáng.
中心如結兮，不能逾牆。

yuàn tóng yì yǔ xī, huà wèi yuān yāng.
願同翼羽兮，化為鴛鴦。

gōng zǐ bān yì zài liáng shì guān yú, wén gē shēng chū kàn, jiàn yǔ rén luò dà nù, mìng zuǒ yòu qín xià, biān zhī sān bǎi, xuè liú mǎn dì, luò zài sān āi qiú, nǎi shì zhī.
公子般亦在梁氏觀雩，聞歌聲出看，見圉人犖大怒，命左右擒下，鞭之三百，血流滿地，犖再三哀求，乃釋之。

gōng zǐ bān sù zhī yú zhuāng gōng, zhuāng gōng yuē: luò wú lǐ, biàn dāng shā zhī, bù kě biān yě, luò zhī yǒng jié, tiān xià wú bǐ, biān zhī, bì huái hèn yú rǔ yǐ. yuán lái yǔ rén luò yǒu míng jué lì, céng dēng jì mén chéng lóu, fēi shēn ér xià, jí dì, fù yǒng shēn yī yuè, suì shǒu pān lóu wū zhī jiǎo, yǐ shǒu hàn zhī, lóu jù zhèn dòng. zhuāng gōng quàn shā luò, yì wèi qí yǒng gù yě. zi bān yuē: bǐ pǐ fū ěr, hé lǜ yān?
公子般訴之於莊公，莊公曰：「犖無禮，便當殺之，不可鞭也，犖之勇捷，天下無比，鞭之，必懷恨於汝矣。」原來圉人犖有名絕力，曾登稷門城樓，飛身而下，及地，復踴身一躍，遂手攀樓屋之角，以手撼之，樓俱震動。莊公勸殺犖，亦畏其勇故也。子般曰：「彼匹夫耳，何慮焉？」

yǔ rén luò guǒ hèn zi bān, suì tóu qìng fù mén xià. cì nián qiū, zhuāng gōng jí dǔ, xīn yí qìng fù, gù yì xiān zhào shū yá, wèn yǐ shēn hòu zhī shì, shū yá guǒ shèng chēng qìng fù zhī cái: ruò zhǔ lǔ guó, shè jì yǒu lài. kuàng yī shēng yī jí, lǔ zhī cháng yě. zhuāng gōng bù yīng.
圉人犖果恨子般，遂投慶父門下。次年秋，莊公疾篤，心疑慶父，故意先召叔牙，問以身後之事，叔牙果盛稱慶父之才：「若主魯國，社稷有賴。況一生一及，魯之常也。」莊公不應。

shū yá chū, fù zhào jì yǒu wèn zhī. jì yǒu duì yuē: jūn yǔ mèng rèn yǒu méng yǐ, jì jiàng qí mǔ, kě fù fèi qí zi hū? zhuāng gōng yuē: shū yá quàn guǎ rén lì qìng fù hé rú? jì yǒu yuē: qìng fù cán rěn wú qīn, fēi rén jūn zhī qì. shū yá sī yú qí xiōng, bù kě tīng zhī, chén dāng yǐ sǐ fèng bān. zhuāng gōng diǎn shǒu, suì bù néng yán.
叔牙出，復召季友問之。季友對曰：「君與孟任有盟矣，既降其母，可復廢其子乎？」莊公曰：「叔牙勸寡人立慶父何如？」季友曰：「慶父殘忍無親，非人君之器。叔牙私於其兄，不可聽之，臣當以死奉般。」莊公點首，遂不能言。

jì yǒu chū gōng, jí mìng nèi shì chuán zhuāng gōng kǒu yǔ, shǐ shū yá dài yú dài fū zhēn jì zhī jiā, jí yǒu jūn mìng lái dào. shū yá guǒ wǎng zhēn shì, jì yǒu nǎi fēng zhèn jiǔ yī píng, shǐ zhēn jì dú sǐ shū yá, fù shǒu shū zhì yá yuē: jūn yǒu mìng, cì gōng zǐ sǐ, gōng zǐ yǐn cǐ ér sǐ, zi sūn shì bù shī qí wèi, bù rán, zú qiě miè yǐ! shū yá yóu bù kěn fú, zhēn shì zhí ěr guàn zhī, xū yú, jiǔ qiào liú xiě ér sǐ. shǐ guān yǒu shī lùn zhèn yá zhī shì, yuē:
季友出宮，急命內侍傳莊公口語，使叔牙待於大夫鍼季之家，即有君命來到。叔牙果往鍼氏，季友乃封鴆酒一瓶，使鍼季毒死叔牙，復手書致牙曰：「君有命，賜公子死，公子飲此而死，子孫世不失其位，不然，族且滅矣！」叔牙猶不肯服，鍼氏執耳灌之，須臾，九竅流血而死。史官有詩論鴆牙之事，曰：

zhōu gōng zhū guǎn ān zhōu shì, jì yǒu yá zhèn jìng lǔ bāng.
周公誅管安周室，季友牙酖靖魯邦。

wèi guó miè qīn zhēn dà yì, liù cháo dǐ shì rěn xiāng qiāng.
為國滅親真大義，六朝底事忍相戕。

shì xī, zhuāng gōng hōng, jì yǒu fèng gōng zǐ bān zhǔ sàng, yù guó rén yǐ míng nián gǎi yuán, gè guó qiǎn diào, zì bù bì shuō.
是夕，莊公薨，季友奉公子般主喪，諭國人以明年改元，各國遣吊，自不必說。

zhì dōng shí yuè, zi bān niàn wài jiā dǎng shì zhī ēn, wén wài zǔ dǎng chén bìng sǐ, wǎng lín qí sàng. qìng fù mì zhào yǔ rén luò wèi yuē: rǔ bù jì biān bèi zhī hèn hū? fū jiāo lóng lí shuǐ, pǐ fū kě zhì, rǔ hé bù bào zhī yú dǎng shì? wú wèi rǔ zhǔ. luò yuē: gǒu gōng zǐ xiāng zhù, gǎn bù rú mìng! nǎi huái lì rèn, yín yè bēn dǎng dài fū jiā. shí yǐ sān gēng, yú qiáng ér rù, fú yú shě wài.
至冬十月，子般念外家黨氏之恩，聞外祖黨臣病死，往臨其喪。慶父密召圉人犖謂曰：「汝不記鞭背之恨乎？夫蛟龍離水，匹夫可制，汝何不報之於黨氏？吾為汝主。」犖曰：「苟公子相助，敢不如命！」乃懷利刃，夤夜奔黨大夫家。時已三更，逾牆而入，伏於舍外。

zhì tiān míng shí, xiǎo nèi shì qǐ mén qǔ shuǐ, yǔ rén luò tū rù qǐn shì. zi bān fāng xià chuáng chuān lǚ, jīng wèn yuē: rǔ hé zhì cǐ? luò yuē: lái bào qù nián biān bèi zhī hèn ěr! zi bān jí qǔ chuáng tóu jiàn pī zhī, shāng é pò nǎo, luò zuǒ shǒu gé jiàn, yòu shǒu wò rèn cì bān, zhōng xié ér sǐ, nèi shì jīng bào dǎng shì, dǎng shì jiā zhòng cāo bīng qí lái gōng luò, luò yīn nǎo pò bù néng zhàn, bèi zhòng rén luàn zhuó wèi ní.
至天明時，小內侍啟門取水，圉人犖突入寢室。子般方下床穿履，驚問曰：「汝何至此？」犖曰：「來報去年鞭背之恨耳！」子般急取床頭劍劈之，傷額破腦，犖左手格劍，右手握刃刺般，中脅而死，內侍驚報黨氏，黨氏家眾操兵齊來攻犖，犖因腦破不能戰，被眾人亂斫為泥。

jì yǒu wén zi bān zhī biàn, zhī shì qìng fù suǒ wèi, kǒng jí yú huò, nǎi chū bēn chén guó yǐ bì nán. qìng fù yáng wèi bù zhī, guī zuì yú yǔ rén luò, miè qí jiā, yǐ jiě shuō yú guó rén. fū rén jiāng shì yù suì lì qìng fù, qìng fù yuē: èr gōng zǐ yóu zài, bù jǐn shā jué, wèi kě dài yě. jiāng shì yuē: dāng lì shēn hū? qìng fù yuē: shēn nián zhǎng nán zhì, bù rú lì qǐ. nǎi wèi zi bān fā sàng, jiǎ fù gào wèi míng, qīn zhì qí guó, gào yǐ zi bān zhī biàn, nà huì yú shù diāo, lì zi qǐ wèi jūn, shí nián bā suì, shì wèi mǐn gōng.
季友聞子般之變，知是慶父所為，恐及於禍，乃出奔陳國以避難。慶父佯為不知，歸罪於圉人犖，滅其家，以解說於國人。夫人姜氏欲遂立慶父，慶父曰：「二公子猶在，不盡殺絕，未可代也。」姜氏曰：「當立申乎？」慶父曰：「申年長難制，不如立啟。」乃為子般發喪，假訃告為名，親至齊國，告以子般之變，納賄於豎貂，立子啟為君，時年八歲，是為閔公。

mǐn gōng nǎi shū jiāng zhī zǐ, shū jiāng shì fū rén jiāng shì zhī dì yě. mǐn gōng wèi qí huán gōng wài shēng, mǐn gōng nèi wèi āi jiāng, wài wèi qìng fù, yù jiè wài jiā wèi zhòng, gù shǐ rén dìng qí huán gōng, huì yú luò gū zhī dì. mǐn gōng qiān huán gōng zhī yī, mì sù yǐ qìng fù nèi luàn zhī shì, chuí lèi bù zhǐ. huán gōng yuē: jīn zhě lǔ dài fū shuí zuì xián? mǐn gōng yuē: wéi jì yǒu zuì xián, jīn bì nán yú chén guó. huán gōng yuē: hé bù zhào ér fù zhī? mǐn gōng yuē: kǒng qìng fù jiàn yí. huán gōng yuē: dàn chū guǎ rén zhī yì, shuí gǎn wéi zhě? nǎi shǐ rén yǐ huán gōng zhī mìng, zhào jì yǒu yú chén, mǐn gōng cì yú láng dì, hòu jì yǒu zhì láng, bìng zài guī guó, lì jì yǒu wèi xiāng, tuō yán qí hóu suǒ mìng, bù gǎn bù cóng, shí zhōu huì wáng zhī liù nián, lǔ mǐn gōng zhī yuán nián yě.
閔公乃叔姜之子，叔姜是夫人姜氏之娣也。閔公為齊桓公外甥，閔公內畏哀姜，外畏慶父，欲借外家為重，故使人訂齊桓公，會於落姑之地。閔公牽桓公之衣，密訴以慶父內亂之事，垂淚不止。桓公曰：「今者魯大夫誰最賢？」閔公曰：「惟季友最賢，今避難於陳國。」桓公曰：「何不召而復之？」閔公曰：「恐慶父見疑。」桓公曰：「但出寡人之意，誰敢違者？」乃使人以桓公之命，召季友於陳，閔公次於郎地，候季友至郎，並載歸國，立季友為相，託言齊侯所命，不敢不從，時周惠王之六年，魯閔公之元年也。

shì dōng, qí hóu fù kǒng lǔ zhī jūn chén bù ān qí wèi, shǐ dài fū zhòng sūn jiǎo lái hòu wèn, qiě kuī qìng fù zhī dòng jìng. mǐn gōng jiàn le zhòng sūn jiǎo, liú tì bù néng chéng yǔ hòu jiàn gōng zǐ shēn, yǔ zhī tán lùn lǔ shì, shén yǒu tiáo lǐ, zhòng sūn yuē: cǐ zhì guó zhī qì yě! zhǔ jì yǒu shàn shì zhī, yīn quàn jì yǒu zǎo chú qìng fù, jì yǒu shēn yī zhǎng shì zhī, zhòng sūn yǐ wù gū zhǎng nán míng zhī yì, yuē: jiǎo dāng yán yú wú jūn, tǎng yǒu huǎn jí, bù gǎn zuò shì. qìng fù yǐ zhòng lù lái jiàn zhòng sūn, zhòng sūn yuē: gǒu gōng zǐ néng zhōng yú shè jì, guǎ jūn yì shòu qí cì, qǐ wéi jiǎo hū? gù cí bù shòu. qìng fù sǒng jù ér tuì.
是冬，齊侯復恐魯之君臣不安其位，使大夫仲孫湫來候問，且窺慶父之動靜。閔公見了仲孫湫，流涕不能成語；後見公子申，與之談論魯事，甚有條理，仲孫曰：「此治國之器也！」囑季友善視之，因勸季友早除慶父，季友伸一掌示之，仲孫已悟孤掌難鳴之意，曰：「湫當言於吾君，倘有緩急，不敢坐視。」慶父以重賂來見仲孫，仲孫曰：「苟公子能忠於社稷，寡君亦受其賜，豈惟湫乎？」固辭不受。慶父悚懼而退。

sūn cí mǐn gōng guī, wèi huán gōng yuē: bù qù qìng fù, lǔ nán wèi yǐ yě! huán gōng yuē: guǎ rén yǐ bīng qù zhī, hé rú? zhòng sūn yuē: qìng fù xiōng è wèi zhāng, tǎo zhī wú míng, chén guān qí zhì, bù ān yú wèi xià, bì fù yǒu biàn, chéng qí biàn ér zhū zhī, cǐ bà wáng zhī yè yě. huán gōng yuē: shàn.
孫辭閔公歸，謂桓公曰：「不去慶父，魯難未已也！」桓公曰：「寡人以兵去之，何如？」仲孫曰：「慶父兇惡未彰，討之無名，臣觀其志，不安於為下，必復有變，乘其變而誅之，此霸王之業也。」桓公曰：「善。」

mǐn gōng èr nián, qìng fù móu cuàn yì jí, zhǐ wèi mǐn gōng shì qí hóu wài shēng, yòu qiě jì yǒu zhōng xīn xiāng fǔ, bù gǎn qīng dòng.
閔公二年，慶父謀篡益急，只為閔公是齊侯外甥，又且季友忠心相輔，不敢輕動。

hū yī rì, hūn rén bào: dài fū bo chǐ qí xiāng fǎng. qìng fù yíng jìn shū fáng, jiàn bo chǐ qí nù qì bó bó, wèn qí lái yì, bo chǐ qí sù yuē: wǒ yǒu tián yǔ tài fù shèn bù hài tián zhuāng xiāng jìn, bèi shèn bù hài yòng qiáng duó qù, wǒ qù gào sù zhǔ gōng, zhǔ gōng piān hù shī fù, fǎn quàn wǒ ràng tā, yǐ cǐ bù gān, tè lái tóu gōng zǐ, qiú yú zhǔ gōng qián yī yán. qìng fù píng qù cóng rén, wèi bo chǐ qí yuē: zhǔ gōng nián yòu wú zhī, suī yán bù tīng, zi ruò néng xíng dà shì, wǒ wèi zi shā shèn bù hài hé rú? bo chǐ qí yuē: jì yǒu zài, jù bù miǎn. qìng fù yuē: zhǔ gōng yǒu tóng xīn, cháng yè chū wǔ wéi, yóu xíng jiē shì, zi fú rén yú wǔ wéi, hòu qí chū ér cì zhī, dàn yún dào zéi, shuí néng zhī zhě. wú yǐ guó mǔ zhī mìng, dài lì wèi jūn, zhú jì yǒu rú fǎn zhǎng ěr. bo chǐ qí xǔ nuò, nǎi qiú yǒng shì, dé qiū yà, shòu yǐ lì bǐ shǒu, shǐ fú wǔ wéi. mǐn gōng guǒ yè chū, qiū yà tū qǐ, cì shā mǐn gōng. zuǒ yòu jīng hū, qín zhù qiū yà, bo chǐ qí lǐng jiā jiǎ zhì duó qù, qìng fù shā shèn bù hài yú jiā. jì yǒu wén biàn, yè kòu gōng zǐ shēn zhī mén, cù zhī qǐ, gào yǐ qìng fù zhī luàn, liǎng rén tóng bēn zhū guó bì nán. rán wēng yǒu shī yún:
忽一日，閽人報：「大夫卜齒奇相訪。」慶父迎進書房，見卜齒奇怒氣勃勃，問其來意，卜齒奇訴曰：「我有田與太傅慎不害田莊相近，被慎不害用強奪去，我去告訴主公，主公偏護師傅，反勸我讓他，以此不甘，特來投公子，求於主公前一言。」慶父屏去從人，謂卜齒奇曰：「主公年幼無知，雖言不聽，子若能行大事，我為子殺慎不害何如？」卜齒奇曰：「季友在，懼不免。」慶父曰：「主公有童心，嘗夜出武闈，遊行街市，子伏人於武闈，候其出而刺之，但云盜賊，誰能知者。吾以國母之命，代立為君，逐季友如反掌耳。」卜齒奇許諾，乃求勇士，得秋亞，授以利匕首，使伏武闈。閔公果夜出，秋亞突起，刺殺閔公。左右驚呼，擒住秋亞，卜齒奇領家甲至奪去，慶父殺慎不害於家。季友聞變，夜叩公子申之門，蹴之起，告以慶父之亂，兩人同奔邾國避難。髯翁有詩云：

zi bān zāo shì mǐn gōng qiāng, cāo rèn dāng shí shuí zhǔ zhāng?
子般遭弒閔公戕，操刃當時誰主張？

lǔ luàn jǐn yóu gōng kǔn qǐ, qǔ qī hé bì dìng qí jiāng!
魯亂盡由宮閫起，娶妻何必定齊姜！

què shuō guó rén sù fú jì yǒu, wén lǔ hóu bèi shā, xiāng guó chū bēn, jǔ guó ruò kuáng, jiē yuàn bo chǐ qí ér hèn qìng fù, shì rì guó zhōng bà shì. yī jù qiān rén, xiān wéi bo chǐ qí zhī jiā, mǎn mén zāo lù, jiāng gōng qìng fù, jù zhě yì zhòng, qìng fù zhī rén xīn bù fù, yù móu chū bēn, xiǎng qǐ qí hóu céng jí jǔ lì yǐ fù guó, qí jǔ yǒu ēn, kě yīn jǔ yǐ zì jiě yú qí. kuàng wén jiāng yuán yǒu jǔ yī yī mài jiāo qíng jīn fū rén jiāng shì, jí wén jiāng zhī zhí nǚ, yǒu cǐ yīn yuán, fán shì kě tuō. suì wēi fú bàn zuò shāng rén, zài le huò lù mǎn chē, chū bēn jǔ guó.
卻說國人素服季友，聞魯侯被殺，相國出奔，舉國若狂，皆怨卜齒奇而恨慶父，是日國中罷市。一聚千人，先圍卜齒奇之家，滿門遭戮，將攻慶父，聚者益眾，慶父知人心不附，欲謀出奔，想起齊侯曾藉莒力以復國，齊、莒有恩，可因莒以自解於齊。況文姜原有莒醫一脈交情；今夫人姜氏，即文姜之侄女，有此因緣，凡事可托。遂微服扮作商人，載了貨賂滿車，出奔莒國。

fū rén jiāng shì wén qìng fù bēn jǔ, ān shēn bù láo, yì xiǎng zhì jǔ guó duǒ bì. zuǒ yòu yuē: fū rén yǐ zhòng gù dé zuì guó rén, jīn fù jù yī guó, shuí néng róng zhī? jì yǒu zài zhū, zhòng suǒ yǔ yě, fū rén bù rú shì zhū, yǐ qǐ lián yú jì. nǎi bēn zhū guó qiú jiàn jì yǒu., jì yǒu jù zhī fú jiàn, jì yǒu wén qìng fù. jiāng shì jù chū, suì jiāng gōng zǐ shēn guī lǔ, yī miàn shǐ rén gào nán yú qí.
夫人姜氏聞慶父奔莒，安身不牢，亦想至莒國躲避。左右曰：「夫人以仲故得罪國人，今復聚一國，誰能容之？季友在邾，眾所與也，夫人不如適邾，以乞憐於季。」乃奔邾國求見季友。，季友拒之弗見，季友聞慶父。姜氏俱出，遂將公子申歸魯，一面使人告難於齊。

qí huán gōng wèi zhòng sūn jiǎo yuē: jīn lǔ guó wú jūn, qǔ zhī rú hé? zhòng sūn jiǎo yuē: lǔ, bǐng lǐ zhī guó, suī zāo shì luàn, yī shí zhī biàn, rén xīn wèi wàng zhōu gōng, bù kě qǔ yě. kuàng gōng zǐ shēn míng xí guó shì, jì yǒu yǒu kān luàn zhī cái, bì néng ān jí zhòng shù, bù rú yīn ér shǒu zhī. huán gōng yuē: nuò.
齊桓公謂仲孫湫曰：「今魯國無君，取之如何？」仲孫湫曰：「魯，秉禮之國，雖遭弒亂，一時之變，人心未忘周公，不可取也。況公子申明習國事，季友有戡亂之才，必能安集眾庶，不如因而守之。」桓公曰：「諾。」

nǎi mìng shàng qīng gāo xī, lǜ nán yáng jiǎ shì sān qiān rén. fēn fù gāo xī xiāng jī ér dòng: gōng zǐ shēn guǒ kān zhǔ shè jì, jí dāng fú lì wèi jūn, yǐ xiū lín hǎo. bù rán, biàn kě bìng jiān qí dì.
乃命上卿高傒，率南陽甲士三千人。吩咐高傒相機而動：「公子申果堪主社稷，即當扶立為君，以修鄰好。不然，便可併兼其地。」

gāo xī lǐng mìng ér xíng, lái zhì lǔ guó, qià hǎo gōng zǐ shēn jì yǒu yì dào. gāo xī jiàn gōng zǐ shēn xiàng mào duān zhuāng, yì lùn tiáo lǐ, xīn zhōng shí fēn jìng zhòng, suì yǔ jì yǒu dìng jì, yōng lì gōng zǐ shēn wèi jūn, shì wèi xī gōng. shǐ jiǎ shì bāng zhù lǔ rén, zhú lù mén zhī chéng, yǐ fáng zhū jǔ zhī biàn. jì yǒu shǐ gōng zǐ xī sī, suí gāo xī zhì qí, xiè qí hóu dìng guó zhī gōng, yī miàn shǐ rén rú
高傒領命而行，來至魯國，恰好公子申、季友亦到。高傒見公子申相貌端莊，議論條理，心中十分敬重，遂與季友定計，擁立公子申為君，是為僖公。使甲士幫助魯人，築鹿門之城，以防邾、莒之變。季友使公子奚斯，隨高傒至齊，謝齊侯定國之功，一面使人如

jǔ, yào jiǎ shǒu jǔ rén yǐ lù qìng fù, dàn yǐ zhòng lù.
莒，要假手莒人以戮慶父，啖以重賂。

què shuō qìng fù bēn jǔ zhī shí, zài yǒu lǔ guó bǎo qì, yīn jǔ yī yǐ xiàn yú jǔ zi. jǔ zi nà zhī, zhì shì fù tān lǔ zhòng lù, shǐ rén wèi qìng fù yuē: jǔ guó biǎn xiǎo, jù yǐ gōng zǐ wèi bīng duān, qǐng gōng zǐ gǎi shì tā guó. qìng fù yóu wèi xíng, jǔ zi xià lìng zhú zhī.
卻說慶父奔莒之時，載有魯國寶器，因莒醫以獻於莒子。莒子納之，至是復貪魯重賂，使人謂慶父曰：「莒國褊小，懼以公子為兵端，請公子改適他國。」慶父猶未行，莒子下令逐之。

qìng fù sī shù diāo céng shòu lù xiāng hǎo, nǎi zì zhū rú qí, qí jiāng lì sù zhī qìng fù zhī è, bù gǎn shàn nà, nǎi yù jū yú wèn shuǐ zhī shàng.
慶父思豎貂曾受賂相好，乃自邾如齊，齊疆吏素知慶父之惡，不敢擅納，乃寓居於汶水之上。

qià hǎo gōng zǐ xī sī xiè qí shì bì, hái zhì wèn shuǐ, yǔ qìng fù xiāng jiàn, yù zài zhī guī guó. qìng fù yuē: jì yǒu bì bù jiàn róng, zi yú néng wèi wǒ dài yán, qǐ niàn xiān jūn yī mài, yuàn liú xìng mìng, zhǎng wèi pǐ fū, sǐ qiě bù xiǔ! xī sī zhì lǔ fù mìng, suì zhì qìng fù zhī yán, xī gōng yù xǔ zhī. jì yǒu yuē: shǐ shì jūn zhě bù zhū, hé yǐ jiè hòu? yīn sī wèi xī sī yuē: qìng fù ruò zì cái, shàng kě wèi lì hòu, bù jué shì sì yě. xī sī lǐng mìng, zài wǎng wèn shàng, yù gào qìng fù, ér nán yú qǐ chǐ, nǎi yú mén wài hào táo dà kū. qìng fù wén qí shēng, zhī shì xī sī, nǎi tàn yuē: zi yú bù rù jiàn ér kū shén āi, wú bù miǎn yǐ. nǎi jiě dài zì yì yú shù ér sǐ. xī sī nǎi rù ér liàn zhī, hái bào xī gōng.
恰好公子奚斯謝齊事畢，還至汶水，與慶父相見，欲載之歸國。慶父曰：「季友必不見容，子魚能為我代言，乞念先君一脈，願留性命，長為匹夫，死且不朽！」奚斯至魯復命，遂致慶父之言，僖公欲許之。季友曰：「使弒君者不誅，何以戒後？」因私謂奚斯曰：「慶父若自裁，尚可為立後，不絕世祀也。」奚斯領命，再往汶上，欲告慶父，而難於啟齒，乃於門外號啕大哭。慶父聞其聲，知是奚斯，乃嘆曰：「子魚不入見而哭甚哀，吾不免矣。」乃解帶自縊於樹而死。奚斯乃入而殮之，還報僖公。

xī gōng tàn xī bù yǐ, hū bào: jǔ zi qiǎn qí dì yíng ná, lǐng bīng lín jìng, wén qìng fù yǐ sǐ, tè suǒ xiè lù. jì yǒu yuē: jǔ rén wèi cháng qín sòng qìng fù, ān dé jū gōng? nǎi zì qǐng lǜ shī yíng dí, xī gōng jiě suǒ pèi bǎo dāo xiāng zèng, wèi yuē: cǐ dāo míng yuē mèng láo', zhǎng bù mǎn chǐ, fēng lì wú bǐ, shū fù bǎo zhī. jì yǒu xuán yú yāo kuà zhī jiān, xiè ēn ér chū.
僖公嘆息不已，忽報：「莒子遣其弟嬴拿，領兵臨境，聞慶父已死，特索謝賂。」季友曰：「莒人未嘗擒送慶父，安得居功？」乃自請率師迎敵，僖公解所佩寶刀相贈，謂曰：「此刀名曰『孟勞'，長不滿尺，鋒利無比，叔父寶之。」季友懸於腰胯之間，謝恩而出。

xíng zhì lì dì, jǔ gōng zǐ yíng ná liè zhèn yǐ dài. jì yǒu yuē: lǔ xīn lì jūn, guó shì wèi dìng, ruò zhàn ér bù shèng, rén xīn dòng yáo yǐ, jǔ ná tān ér wú móu, wú dāng yǐ jì qǔ zhī. nǎi chū zhèn qián, qǐng yíng ná miàn huà, yīn wèi zhī yuē: wǒ èr rén bù xiāng yuè, shì zú hé zuì. wén gōng zǐ duō lì shàn bó, yǒu qǐng gè shì qì xiè, yǔ gōng zǐ tú shǒu dǔ yī cí xióng, hé rú? yíng ná yuē: shén shàn. liǎng xià yuē tuì jūn shì, jiù yú zhàn chǎng fàng duì, yī lái yī wǎng, gè wú pò zhàn, yuē dòu wǔ shí yú hé, jì yǒu zhī zǐ xíng fù, shí nián bā suì, yǒu shén ài zhī, jù zhì jūn zhōng. shí zài páng guān dòu, jiàn fù qīn bù néng qǔ shèng, lián hū: mèng láo' hé zài? jì yǒu hū rán xǐng wù, gù yì mài gè pò zhàn, ràng yíng ná gǎn rù yī bù, jì yǒu lüè yī zhuǎn shēn, yú yāo jiān bá chū mèng láo, huí shǒu yī huī, lián méi dài é xuē qù tiān líng gài bàn biān, rèn wú xuè hén, zhēn bǎo dāo yě! jǔ jūn jiàn zhǔ jiāng pī dào, bù dài jiāo fēng gè zì táo mìng, jì yǒu quán shèng, chàng kǎi hái cháo.
行至酈地，莒公子嬴拿列陣以待。季友曰：「魯新立君，國事未定，若戰而不勝，人心動搖矣，莒拿貪而無謀，吾當以計取之。」乃出陣前，請嬴拿面話，因謂之曰：「我二人不相悅，士卒何罪。聞公子多力善搏，友請各釋器械，與公子徒手賭一雌雄，何如？」嬴拿曰：「甚善。」兩下約退軍士，就於戰場放對，一來一往，各無破綻，約斗五十餘合，季友之子行父，時年八歲，友甚愛之，俱至軍中。時在旁觀斗，見父親不能取勝，連呼：「『孟勞'何在？」季友忽然醒悟，故意賣個破綻，讓嬴拿趕入一步，季友略一轉身，於腰間拔出「孟勞」，回手一揮，連眉帶額削去天靈蓋半邊，刃無血痕，真寶刀也！莒軍見主將劈倒，不待交鋒各自逃命，季友全勝，唱凱還朝。

xī gōng qīn zì yíng zhī yú jiāo, lì wèi shàng xiàng, cì fèi yì wèi zhī cǎi dì, jì yǒu zòu yuē: chén yǔ qìng fù shū yá bìng shì huán gōng zhī sūn, chén yǐ shè jì zhī gù, zhèn shū yá, yì qìng fù, dà yì miè qīn, chéng fēi děi yǐ, jīn èr zi jù jué hòu, ér chén dú dāo róng jué, shòu dà yì, chén hé yán jiàn huán gōng yú dì xià? xī gōng yuē: èr zi zào nì, fēng zhī dé wú fēi diǎn? jì yǒu yuē: èr zi yǒu nì xīn, wú nì xíng, qiě qí sǐ fēi yǒu dāo jù zhī lù yě, yí bìng jiàn zhī, yǐ míng qīn qīn zhī yì. xī gōng cóng zhī, nǎi yǐ gōng sūn áo jì qìng fù zhī hòu, shì wèi mèng sūn shì. qìng fù zì zhòng, hòu rén yǐ zì wèi shì, běn yuē zhòng sūn, yīn huì qìng fù zhī è, gǎi wèi mèng yě. mèng sūn shì shí cǎi yú chéng yǐ gōng sūn zī jì shū yá zhī hòu, shì wèi shū sūn shì, shí cǎi yú hòu. jì yǒu shí cǎi yú fèi, jiā fēng yǐ wèn yáng zhī tián, shì wèi jì sūn shì. yú shì jì mèng shū sān jiā, dǐng zú ér lì, bìng zhí lǔ zhèng, wèi zhī sān huán.
僖公親自迎之於郊，立為上相，賜費邑為之采地，季友奏曰：「臣與慶父、叔牙並是桓公之孫，臣以社稷之故，酖叔牙，縊慶父，大義滅親，誠非得已，今二子俱絕後，而臣獨叨榮爵，受大邑，臣何顏見桓公於地下？」僖公曰：「二子造逆，封之得無非典？」季友曰：「二子有逆心，無逆形，且其死非有刀鋸之戮也，宜並建之，以明親親之誼。」僖公從之，乃以公孫敖繼慶父之後，是為孟孫氏。慶父字仲，後人以字為氏，本曰仲孫，因諱慶父之惡，改為孟也。孟孫氏食采於成；以公孫茲繼叔牙之後，是為叔孫氏，食采於郈。季友食采於費，加封以汶陽之田，是為季孫氏。於是季、孟、叔三家，鼎足而立，並執魯政，謂之「三桓」。

shì rì, lǔ nán mén wú gù zì bēng, shí zhě yǐ wèi gāo ér hū qīng, yì rì bì yǒu líng tì zhī huò, zhào yǐ jiàn yǐ. shǐ guān yǒu shī yún:
是日，魯南門無故自崩，識者以為高而忽傾，異日必有凌替之禍，兆已見矣。史官有詩云：

shǒu wén zhēng yì yǐ bāo gōng, mèng shū rú hé yì bìng fēng?
手文征異已褒功，孟叔如何亦並封？

luàn shì tiān xīn piān zhù nì, sān jiā zōng yì shì huán gōng.
亂世天心偏助逆，三家宗裔是桓公。

huà shuō qí huán gōng zhī jiāng shì zài zhū, wèi guǎn zhòng yuē: lǔ huán mǐn èr gōng bù de lìng zhōng, jiē yǐ wǒ jiāng zhī gù, ruò bù xíng tǎo, lǔ rén bì yǐ wèi jiè, yīn hǎo jué yǐ. guǎn zhòng yuē: nǚ zǐ jì jià cóng fū, dé zuì fū jiā, fēi wài jiā suǒ de tǎo yě, jūn yù tǎo zhī, yí yǐn qí shì. huán gōng yuē: shàn. nǎi shǐ shù diāo wǎng zhū, sòng jiāng shì guī lǔ.
話說齊桓公知姜氏在邾，謂管仲曰：「魯桓、閔二公不得令終，皆以我姜之故，若不行討，魯人必以為戒，姻好絕矣。」管仲曰：「女子既嫁從夫，得罪夫家，非外家所得討也，君欲討之，宜隱其事。」桓公曰：「善。」乃使豎貂往邾，送姜氏歸魯。

jiāng shì xíng zhì yí, sù guǎn shě, shù diāo gào jiāng shì yuē: fū rén yǔ shì èr jūn, qí lǔ mò bù wén zhī, fū rén jí guī, hé miàn mù jiàn tài miào hū? bù rú zì cái, yóu kě zì gài yě. jiāng shì wén zhī, bì mén kū qì, zhì bàn yè jì rán, shù diāo qǐ mén shì zhī, yǐ zì yì sǐ yǐ, shù diāo gào yí zǎi. shǐ zhì bìn shì, fēi bào xī gōng.
姜氏行至夷，宿館舍，豎貂告姜氏曰：「夫人與弒二君，齊、魯莫不聞之，夫人即歸，何面目見太廟乎？不如自裁，猶可自蓋也。」姜氏聞之，閉門哭泣，至半夜寂然，豎貂啟門視之，已自縊死矣，豎貂告夷宰。使治殯事，飛報僖公。

xī gōng yíng qí sàng yǐ guī, zàng zhī chéng lǐ, yuē: mǔ zǐ zhī qíng, bù kě jué yě. shì zhī yuē āi, gù yuē āi jiāng. hòu bā nián, xī gōng yǐ zhuāng gōng wú pèi, réng fù āi jiāng yú tài miào, cǐ nǎi guò hòu zhī chù.
僖公迎其喪以歸，葬之成禮，曰：「母子之情，不可絕也。」諡之曰哀，故曰哀姜。後八年，僖公以莊公無配，仍袝哀姜於太廟，此乃過厚之處。

què shuō qí huán gōng zì jiù yàn dìng lǔ yǐ hòu, wēi míng yù zhèn, zhū hóu yuè fú. huán gōng yì xìn rèn guǎn zhòng, zhuān shì yǐn liè wèi lè. yī rì, liè yú dà zé zhī bēi, shù diāo wèi yù, chē chí mǎ zhòu, jiào shè fāng huān, huán gōng hū rán tíng mù ér shì, bàn shǎng wú yán, ruò yǒu jù róng. shù diāo wèn yuē: jūn dèng mù hé suǒ shì yě? huán gōng yuē: guǎ rén shì jiàn yī guǐ wù. qí zhuàng shén guài ér kě wèi. liáng jiǔ hū miè. dài bù xiáng hū? shù diāo yuē: guǐ yīn wù. ān gǎn zhòu jiàn? huán gōng yuē: xiān jūn tián gū fén ér jiàn dà shǐ. shì yì zhòu yě. rǔ wèi wǒ jí zhào zhòng fù! shù diāo yuē: zhòng fù fēi shèng rén. wū néng xī zhī guǐ shén zhī shì? huán gōng yuē: zhòng fù néng shí yú ér', hé wèi fēi shèng? shù diāo yuē: jūn qián zhě xiān yán yú ér zhī zhuàng. zhòng fù yīn féng jūn zhī yì, shì měi shuō yǐ quàn jūn zhī xíng yě, jūn jīn dàn yán jiàn guǐ. wù xiè qí zhuàng. rú zhòng fù yán yǔ jūn hé. zé zhòng fù xìn shèng bù qī yǐ! huán gōng yuē: nuò! nǎi qū jià guī.
卻說齊桓公自救燕定魯以後，威名愈振，諸侯悅服。桓公益信任管仲，專事飲獵為樂。一日，獵於大澤之陂，豎貂為御，車馳馬驟，較射方歡，桓公忽然停目而視，半晌無言，若有懼容。豎貂問曰：「君瞪目何所視也？」桓公曰：「寡人適見一鬼物。其狀甚怪而可畏。良久忽滅。殆不祥乎？」豎貂曰：「鬼陰物。安敢晝見？」桓公曰：「先君田姑棼而見大豕。是亦晝也。汝為我亟召仲父！」豎貂曰：「仲父非聖人。烏能悉知鬼神之事？」桓公曰：「仲父能識『俞兒'，何謂非聖？」豎貂曰：「君前者先言俞兒之狀。仲父因逢君之意，飾美說以勸君之行也，君今但言見鬼。勿泄其狀。如仲父言與君合。則仲父信聖不欺矣！」桓公曰：「諾！」乃趨駕歸。

xīn huái yí jù. shì yè suì dà bìng rú nüè. míng rì, guǎn zhòng yǔ zhū dài fū wèn jí. huán gōng zhào guǎn zhòng, yǔ zhī yán jiàn guǐ: guǎ rén xīn zhōng wèi è, bù néng chū kǒu. zhòng fù shì dào qí zhuàng! guǎn zhòng bù néng dá, yuē: róng chén xún zhī! shù diāo zài páng xiào yuē: chén gù zhī zhòng fù zhī bù néng yán yě! huán gōng bìng yì zēng.
心懷疑懼。是夜遂大病如瘧。明日，管仲與諸大夫問疾。桓公召管仲，與之言見鬼：「寡人心中畏惡，不能出口。仲父試道其狀！」管仲不能答，曰：「容臣詢之！」豎貂在旁笑曰：「臣固知仲父之不能言也！」桓公病益增。

guǎn zhòng yōu zhī. xuán shū yú mén: rú yǒu néng yán gōng suǒ jiàn zhī guǐ zhě. dāng zèng yǐ fēng yì sān fēn zhī yī. yǒu yī rén, hé lì xuán chún ér lái, qiú jiàn guǎn zhòng. guǎn zhòng yī ér jìn zhī, qí rén yuē: jūn yǒu yàng hū? guǎn zhòng yuē: rán! qí rén yuē: jūn bìng jiàn guǐ hū? guǎn zhòng yòu yuē: rán! qí rén yuē: jūn jiàn guǐ yú dà zé zhī zhōng hū? guǎn zhòng yuē: zi néng yán guǐ zhī zhuàng fǒu? wú dāng yǔ zi gòng jiā! qí rén yuē: qǐng jiàn jūn ér yán zhī!
管仲憂之。懸書於門：「如有能言公所見之鬼者。當贈以封邑三分之一。」有一人，荷笠懸鶉而來，求見管仲。管仲揖而進之，其人曰：「君有恙乎？」管仲曰：「然！」其人曰：「君病見鬼乎？」管仲又曰：「然！」其人曰：「君見鬼於大澤之中乎？」管仲曰：「子能言鬼之狀否？吾當與子共家！」其人曰：「請見君而言之！」

guǎn zhòng jiàn huán gōng yú qǐn shì. huán gōng fāng lèi zhòng yīn ér zuò. shǐ liǎng fù rén mó bèi, liǎng fù rén chuí zú. shù diāo pěng tāng, lì ér hòu yǐn. guǎn zhòng yuē: jūn zhī bìng. yǒu néng yán zhě. chén yǐ yǔ zhī jù lái. jūn kě zhào zhī! huán gōng zhào rù. jiàn qí hé lì xuán chún, xīn shū bù xǐ.
管仲見桓公於寢室。桓公方累重裀而坐。使兩婦人摩背，兩婦人捶足。豎貂捧湯，立而候飲。管仲曰：「君之病。有能言者。臣已與之俱來。君可召之！」桓公召入。見其荷笠懸鶉，心殊不喜。

jù wèn yuē: zhòng fù yán shí guǐ zhě nǎi rǔ hū? duì yuē: gōng zé zì shāng ěr. guǐ ān néng shāng gōng? huán gōng yuē: rán zé yǒu guǐ fǒu? duì yuē: yǒu zhī. shuǐ yǒu wǎng xiàng', qiū yǒu shēn', shān yǒu kuí', yě yǒu páng huáng', zé yǒu wēi yí'. huán gōng yuē: rǔ shì yán wēi yí' zhī zhuàng! duì yuē: fū wēi yí' zhě, qí dà rú gǔ, qí zhǎng rú yuán, zǐ yī ér zhū guān. qí wèi wù yě, è wén hōng chē zhī shēng, wén zé pěng qí shǒu ér lì. cǐ bù qīng jiàn, jiàn zhī zhě bì bà tiān xià! huán gōng chǎn rán ér xiào, bù jué qǐ lì yuē: cǐ zhèng guǎ rén zhī suǒ jiàn yě! yú shì dùn jué jīng shén kāi shuǎng, bù zhī bìng zhī hé wǎng yǐ.
遽問曰：「仲父言識鬼者乃汝乎？」對曰：「公則自傷耳。鬼安能傷公？」桓公曰：「然則有鬼否？」對曰：「有之。水有『罔象'，邱有『峷'，山有『夔'，野有『彷徨'，澤有『委蛇'。」桓公曰：「汝試言『委蛇'之狀！」對曰：「夫『委蛇'者，其大如轂，其長如轅，紫衣而朱冠。其為物也，惡聞轟車之聲，聞則捧其首而立。此不輕見，見之者必霸天下！」桓公囅然而笑，不覺起立曰：「此正寡人之所見也！」於是頓覺精神開爽，不知病之何往矣。

huán gōng yuē: zi hé míng? duì yuē: chén míng huáng zǐ, qí xī bǐ zhī nóng fū yě! huán gōng yuē: zi kě liú shì guǎ rén! suì yù jué wèi dài fū. huáng zǐ gù cí yuē: gōng zūn wáng shì, rǎng sì yí, ān zhōng guó, fǔ bǎi xìng, shǐ chén cháng wèi zhì shì zhī mín, bù fáng nóng wù zú yǐ, bù yuàn jū guān! huán gōng yuē: gāo shì yě! cì zhī sù bó, mìng yǒu sī fù qí jiā.
桓公曰：「子何名？」對曰：「臣名皇子，齊西鄙之農夫也！」桓公曰：「子可留仕寡人！」遂欲爵為大夫。皇子固辭曰：「公尊王室，攘四夷，安中國，撫百姓，使臣常為治世之民，不妨農務足矣，不願居官！」桓公曰：「高士也！」賜之粟帛，命有司復其家。

fù zhòng shǎng guǎn zhòng. shù diāo yuē: zhòng fù bù néng yán, ér huáng zǐ yán zhī, zhòng fù ān dé shòu shǎng hū? huán gōng yuē: guǎ rén wén zhī: rèn dú zhě àn, rèn zhòng zhě míng, wēi zhòng fù, guǎ rén gù bù dé wén huáng zǐ zhī yán yě! shù diāo nǎi fú.
復重賞管仲。豎貂曰：「仲父不能言，而皇子言之，仲父安得受賞乎？」桓公曰：「寡人聞之：『任獨者暗，任眾者明，微仲父，寡人固不得聞皇子之言也！」豎貂乃服。

shí zhōu huì wáng shí qī nián, dí rén qīn fàn xíng bāng, yòu yí bīng fá wèi, wèi yì gōng shǐ rén rú qí gào jí. zhū dài fū qǐng jiù zhī, huán gōng yuē: fá róng zhī yì, chuāng yí wèi xī. qiě qí lái chūn, hé zhū hóu wǎng jiù kě yě!
時周惠王十七年，狄人侵犯邢邦，又移兵伐衛，衛懿公使人如齊告急。諸大夫請救之，桓公曰：「伐戎之役，瘡痍未息。且俟來春，合諸侯往救可也！」

qí dōng, wèi dài fū níng sù zhì qí, yán: dí yǐ pò wèi, shā wèi yì gōng, jīn yù yíng gōng zǐ huǐ wèi jūn. qí hóu dà jīng yuē: bù zǎo jiù wèi, gū zuì wú cí yǐ! bù zhī dí rú hé pò wèi? qiě kàn xià huí fēn jiě.
其冬，衛大夫寧速至齊，言：「狄已破衛，殺衛懿公，今欲迎公子毀為君。」齊侯大驚曰：「不早救衛，孤罪無辭矣！」不知狄如何破衛？且看下回分解。