strong wèi yì gōng hǎo hè wáng guó qí huán gōng xìng bīng fá chǔ strong
衛懿公好鶴亡國 齊桓公興兵伐楚
huà shuō wèi huì gōng zhī zǐ yì gōng, zì zhōu huì wáng jiǔ nián sì lì, zài wèi jiǔ nián, bān lè dài ào, bù xù guó zhèng. zuì hǎo de shì yǔ zú zhōng yī wù, qí míng yuē hè. àn fú qiū bó xiāng hè jīng yún:
話說衛惠公之子懿公,自周惠王九年嗣立,在位九年,般樂怠傲,不恤國政。最好的是羽族中一物,其名曰鶴。按浮邱伯《相鶴經》云:
hè, yáng niǎo yě, ér yóu yú yīn, yīn jīn qì, chéng huǒ jīng yǐ zì yǎng. jīn shù jiǔ, huǒ shù qī, gù hè qī nián yī xiǎo biàn, shí liù nián yī dà biàn, bǎi liù shí nián biàn zhǐ, qiān liù bǎi nián xíng dìng. tǐ shàng jié, gù qí sè bái shēng wén tiān, gù qí tóu chì shí yú shuǐ, gù qí huì zhǎng qī yú lù, gù qí zú gāo xiáng yú yún, gù máo fēng ér ròu shū. dà hóu yǐ tǔ, xiū jǐng yǐ nà xīn, gù shòu bù kě liàng. xíng bì yī zhōu zhǔ, zhǐ bù jí lín mù, gài yǔ zú zhī zōng zhǎng, xiān jiā zhī qí jì yě. hè zhī shàng xiàng: lóng bí duǎn kǒu zé shǎo mián, gāo jiǎo shū jié zé duō lì, lù yǎn chì jīng zé shì yuǎn, fèng yì què máo zé xǐ fēi, guī bèi biē fù zé néng chǎn, qīng qián zhòng hòu zé shàn wǔ, hóng bì xiān zhǐ zé néng xíng.
鶴,陽鳥也,而游於陰,因金氣,乘火精以自養。金數九,火數七,故鶴七年一小變,十六年一大變,百六十年變止,千六百年形定。體尚潔,故其色白;聲聞天,故其頭赤;食於水,故其喙長;棲於陸,故其足高;翔於雲,故毛豐而肉疏。大喉以吐,修頸以納新,故壽不可量。行必依洲渚,止不集林木,蓋羽族之宗長,仙家之騏驥也。鶴之上相:隆鼻短口則少眠,高腳疏節則多力,露眼赤睛則視遠,鳳翼雀毛則喜飛,龜背鱉腹則能產,輕前重後則善舞,洪髀纖趾則能行。
nà hè sè jié xíng qīng, néng míng shàn wǔ, suǒ yǐ yì gōng hǎo zhī. sú yàn yún: shàng rén bù hǎo, xià rén bú yào. yīn yì gōng piān hǎo nà hè, fán xiàn hè zhě jiē yǒu zhòng shǎng, yì rén bǎi fāng luó zhì, dōu lái jìn xiàn, zì yuàn yòu gōng tíng, chù chù yǎng hè, hé zhǐ shù bǎi. yǒu qí gāo dì yǒng hè shī wèi zhèng:
那鶴色潔形清,能鳴善舞,所以懿公好之。俗諺云:「上人不好,下人不要。」因懿公偏好那鶴,凡獻鶴者皆有重賞,弋人百方羅致,都來進獻,自苑囿宮廷,處處養鶴,何止數百。有齊高帝詠鶴詩為證:
bā fēng wǔ yáo hé, jiǔ yě nòng qīng yīn.
八風舞遙翮,九野弄清音。
yī cuī yún jiān zhì, wèi jūn yuàn zhōng qín.
一摧雲間志,為君苑中禽。
yì gōng suǒ chù zhī hè, jiē yǒu pǐn wèi fèng lù, shàng zhě shí dài fū fèng, cì zhě shí shì fèng. yì gōng ruò chū yóu, qí hè yì fēn bān cóng xìng, mìng yǐ dà xuān, zài yú chē qián, hào yuē hè jiāng jūn. yǎng hè zhī rén, yì yǒu cháng fèng, hòu liǎn yú mín, yǐ chōng hè liáng, mín yǒu jī dòng, quán bù fǔ xù.
懿公所畜之鶴,皆有品位俸祿,上者食大夫俸,次者食士俸。懿公若出遊,其鶴亦分班從幸,命以大軒,載於車前,號曰「鶴將軍」。養鶴之人,亦有常俸,厚斂於民,以充鶴糧;,民有飢凍,全不撫恤。
dài fū shí qí zi, nǎi shí què zhī hòu shí tái zhòng zhī zǐ, wèi rén zhōng zhí yǒu míng, yǔ níng zhuāng zi míng sù tóng bǐng guó zhèng, jiē xián chén yě. èr rén jìn jiàn lǚ cì, jù bù tīng. gōng zǐ huǐ nǎi huì gōng shù xiōng, gōng zǐ shuò zhēng yú xuān jiāng ér shēng zhě, jí wén gōng yě. huǐ zhī wèi bì wáng, tuō gù rú qí, qí huán gōng qī yǐ zōng nǚ, jìng liú qí guó. wèi rén xiàng lái xīn lián gù tài zǐ jí zi zhī yuān, zì huì gōng fù wèi zhī hòu, bǎi xìng rì yè zhòu zǔ: ruò tiān dào yǒu zhī, bì bù zhōng yú lù wèi yě!
大夫石祁子,乃石碏之後、石駘仲之子,為人忠直有名,與寧莊子名速同秉國政,皆賢臣也。二人進諫屢次,俱不聽。公子毀乃惠公庶兄,公子碩烝於宣姜而生者,即文公也。毀知衛必亡,託故如齊,齊桓公妻以宗女,竟留齊國。衛人向來心憐故太子急子之冤,自惠公復位之後,百姓日夜咒詛:「若天道有知,必不終於祿位也!」
yīn jí zi yǔ shòu jù wèi yǒu zi, gōng zǐ shuò zǎo sǐ, qián móu yǐ jué, wéi huǐ yǒu xián dé, rén xīn yīn guī fù zhī. jí yì gōng shī zhèng, gōng zǐ huǐ chū bēn, wèi rén wú bù hán yuàn.
因急子與壽俱未有子,公子碩早死,黔牟已絕,惟毀有賢德,人心陰歸附之。及懿公失政,公子毀出奔,衛人無不含怨。
què shuō běi dí zì zhōu tài wáng zhī shí, xūn yù yǐ qiáng shèng, bī tài wáng qiān dōu yú qí. jí wǔ wáng yī tǒng, zhōu gōng nán chéng jīng shū, běi yīng róng dí, zhōng guó jiǔ ān. dài píng wáng dōng qiān zhī hòu, nán mán běi dí, jiāo sì qí héng. dān shuō běi dí zhǔ míng yuē sǒu mán, kòng xián shù wàn, cháng yǒu dié dàng zhōng yuán zhī yì. jí wén qí fá shān róng, sǒu mán nù yuē: qí bīng yuǎn fá, bì yǒu qīng wǒ zhī xīn, dāng xiān fā zhì zhī. nǎi qū hú qí èr wàn fá xíng, cán pò qí guó, wén qí móu jiù xíng, suì yí bīng xiàng wèi.
卻說北狄自周太王之時,獯鬻已強盛,逼太王遷都於岐。及武王一統,周公南懲荊、舒,北膺戎、狄,中國久安。迨平王東遷之後,南蠻北狄,交肆其橫。單說北狄主名曰瞍瞞,控弦數萬,常有迭盪中原之意。及聞齊伐山戎,瞍瞞怒曰:「齊兵遠伐,必有輕我之心,當先發制之。」乃驅胡騎二萬伐邢,殘破其國,聞齊謀救邢,遂移兵向衛。
shí wèi yì gōng zhèng yù zài hè chū yóu, dié bào: dí rén rù kòu. yì gōng dà jīng, jí shí liǎn bīng shòu jiǎ, wèi zhàn shǒu jì. bǎi xìng jiē táo bì cūn yě, bù kěn jí róng, yì gōng shǐ sī tú jū zhí zhī. xū yú, qín bǎi yú rén lái, wèn qí táo bì zhī gù, zhòng rén yuē: jūn yòng yī wù, zú yǐ yù dí, ān yòng wǒ děng? yì gōng wèn: hé wù? zhòng rén yuē: hè. yì gōng yuē: hè hé néng yù dí yé? zhòng rén yuē: hè jì bù néng zhàn, shì wú yòng zhī wù. jūn bì yǒu yòng yǐ yǎng wú yòng, bǎi xìng suǒ yǐ bù fú yě. yì gōng yuē: guǎ rén zhī zuì yǐ. yuàn sàn hè yǐ cóng mín, kě hū? shí qí zǐ yuē: jūn jí xíng zhī, yóu kǒng qí wǎn yě.
時衛懿公正欲載鶴出遊,諜報:「狄人入寇。」懿公大驚,即時斂兵授甲,為戰守計。百姓皆逃避村野,不肯即戎,懿公使司徒拘執之。須臾,擒百餘人來,問其逃避之故,眾人曰:「君用一物,足以御狄,安用我等?」懿公問:「何物?」眾人曰:「鶴。」懿公曰:「鶴何能御狄耶?」眾人曰:「鶴既不能戰,是無用之物。君敝有用以養無用,百姓所以不服也。」懿公曰:「寡人知罪矣。願散鶴以從民,可乎?」石祁子曰:「君亟行之,猶恐其晚也。」
yì gōng guǒ shǐ rén zòng hè, hè sù shòu huàn yǎng, pán xuán gù chù, zhōng bù kěn qù. shí níng èr dài fū, qīn wǎng jiē shì, shù wèi hóu huǐ guò zhī yì, bǎi xìng shǐ shāo shāo fù jí.
懿公果使人縱鶴,鶴素受豢養,盤旋故處,終不肯去。石、寧二大夫,親往街市,述衛侯悔過之意,百姓始稍稍復集。
dí bīng yǐ shā zhì xíng zé, qǐng kè sān bào. shí qí zi zòu yuē: dí bīng xiāo yǒng, bù kě qīng dí, chén qǐng qiú jiù yú qí. yì gōng yuē: qí xī rì fèng mìng lái fá, suī rán tuì bīng, wǒ guó bìng wèi xiū pìn xiè, ān kěn xiāng jiù? bù rú yī zhàn, yǐ jué cún wáng! níng sù yuē: chén qǐng lǜ shī yù dí, jūn jū shǒu. yì gōng yuē: gū bù qīn xíng, kǒng rén bù yòng xīn. nǎi yǔ shí qí zi yù jué, shǐ dài lǐ guó zhèng, yuē: qīng jué duàn rú cǐ jué yǐ! yǔ níng sù shǐ, shǐ zhuān lì shǒu yù, yòu yuē: guó zhōng zhī shì quán wěi èr qīng, guǎ rén bù shèng dí, bù néng guī yě. shí níng èr dài fū jiē chuí lèi.
狄兵已殺至滎澤,頃刻三報。石祁子奏曰:「狄兵驍勇,不可輕敵,臣請求救於齊。」懿公曰:「齊昔日奉命來伐,雖然退兵,我國並未修聘謝,安肯相救?不如一戰,以決存亡!」寧速曰:「臣請率師御狄,君居守。」懿公曰:「孤不親行,恐人不用心。」乃與石祁子玉玦,使代理國政,曰:「卿決斷如此玦矣!」與寧速矢,使專力守御,又曰:「國中之事全委二卿,寡人不勝狄,不能歸也。」石、寧二大夫皆垂淚。
yì gōng fēn fù yǐ bì, nǎi dà jí chē tú, shǐ dài fū qú kǒng wèi jiāng, yú bó fù zhī, huáng yí wèi xiān fēng, kǒng yīng qí wèi hòu duì. yí lù jūn rén kǒu chū yuàn yán, yì gōng yè wǎng chá zhī, jūn zhōng gē yuē:
懿公吩咐已畢,乃大集車徒,使大夫渠孔為將,於伯副之,黃夷為先鋒,孔嬰齊為後隊。一路軍人口出怨言,懿公夜往察之,軍中歌曰:
hè shí lù, mín lì gēng,
鶴食祿,民力耕,
hè chéng xuān, mín cāo bīng.
鶴乘軒,民操兵。
dí fēng lì xī bù kě yīng,
狄鋒厲兮不可攖,
yù zhàn xī jiǔ sǐ ér yī shēng.
欲戰兮九死而一生。
hè jīn hé zài xī?
鶴今何在兮?
ér wǒ qú qú wèi cǐ xíng!
而我瞿瞿為此行!
yì gōng wén gē, mèn mèn bù yǐ. dài fū qú kǒng yòng fǎ tài yán, rén xīn yì lí, xíng jìn xíng zé, jiàn dí jūn qiān yú, zuǒ yòu fēn chí, quán wú xíng cì. qú kǒng yuē: rén yán dí yǒng, xū míng ěr! jí mìng gǔ xíng ér jìn, dí rén zhà bài, yǐn rù fú zhōng, yī shí hū shào ér qǐ, rú tiān bēng dì tā, jiāng wèi bīng jié zuò sān chù, nǐ wǒ bù néng xiāng gù, wèi bīng yuán wú xīn jiāo zhàn, jiàn dí shì xiōng měng, jǐn qì chē zhàng ér táo, yì gōng bèi dí bīng wéi zhī shù zhòng.
懿公聞歌,悶悶不已。大夫渠孔用法太嚴,人心益離,行近滎澤,見敵軍千餘,左右分馳,全無行次。渠孔曰:「人言狄勇,虛名耳!」即命鼓行而進,狄人詐敗,引入伏中,一時呼哨而起,如天崩地塌,將衛兵截做三處,你我不能相顧,衛兵原無心交戰,見敵勢兇猛,盡棄車仗而逃,懿公被狄兵圍之數重。
qú kǒng yuē: shì jí yǐ! qǐng yǎn dà pèi, jūn wēi fú xià chē, shàng kě tuō yě. yì gōng tàn yuē: èr sān zi gǒu néng xiāng jiù, yǐ pèi wèi shí, bù rán, qù pèi wú yì yě! gū níng yī sǐ, yǐ xiè bǎi xìng ěr! xū yú, wèi bīng qián hòu duì jù bài, huáng yí zhàn sǐ, kǒng yīng qí zì wěn ér wáng, dí jūn wéi yì hòu, yú bó zhōng jiàn zhuì chē, yì gōng yǔ qú kǒng xiān hòu bèi hài, bèi dí rén kǎn wèi ròu ní, quán jūn jù méi. rán wēng yǒu shī yún:
渠孔曰:「事急矣!請偃大旆,君微服下車,尚可脫也。」懿公嘆曰:「二三子苟能相救,以旆為識,不然,去旆無益也!孤寧一死,以謝百姓耳!」須臾,衛兵前後隊俱敗,黃夷戰死,孔嬰齊自刎而亡,狄軍圍益厚,於伯中箭墜車,懿公與渠孔先後被害,被狄人砍為肉泥,全軍俱沒。髯翁有詩云:
céng wén gǔ xùn jiè qín huāng, yī hè shuí zhī biàn sàng bāng.
曾聞古訓戒禽荒,一鶴誰知便喪邦。
xíng zé dāng shí biàn lín huǒ, kě néng qí hè fǎn xiān xiāng?
滎澤當時遍磷火,可能騎鶴返仙鄉?
dí rén qiú wèi tài shǐ huá lóng huá lǐ kǒng, yù shā zhī. huá, lǐ èr rén zhī hú sú xìn guǐ, dài zhī yuē: wǒ tài shǐ yě, shí zhǎng guó zhī jì sì, wǒ xiān wǎng wèi rǔ bái shén. bù rán, guǐ shén bù rǔ yòu, guó bù kě de yě. sǒu mán xìn qí yán, suì zòng zhī dēng chē.
狄人囚衛太史華龍滑、禮孔,欲殺之。華,禮二人知胡俗信鬼,紿之曰:「我太史也,實掌國之祭祀,我先往為汝白神。不然,鬼神不汝佑,國不可得也。」瞍瞞信其言,遂縱之登車。
níng sù fāng róng fú xún chéng, wàng jiàn dān chē chí dào, rèn shì èr tài shǐ, dà jīng, wèn: zhǔ gōng hé zài? yuē: yǐ quán jūn fù méi yǐ! dí shī qiáng shèng, bù kě zuò dài miè wáng, yí qiě bì qí fēng. níng sù yù kāi mén nà zhī, lǐ kǒng yuē: yǔ jūn jù chū, bù yǔ jūn jù rù, rén chén zhī yì wèi hé? wú jiāng shì wú jūn yú dì xià. suì bá jiàn zì wěn. huá lóng huá yuē: bù kě shī shǐ shì zhī jí. nǎi rù chéng.
寧速方戎服巡城,望見單車馳到,認是二太史,大驚,問:「主公何在?」曰:「已全軍覆沒矣!狄師強盛,不可坐待滅亡,宜且避其鋒。」寧速欲開門納之,禮孔曰:「與君俱出,不與君俱入,人臣之義謂何?吾將事吾君於地下。」遂拔劍自刎。華龍滑曰:「不可失史氏之籍。」乃入城。
níng sù yǔ shí qí zi shāng yì, yǐn zhe wèi hóu gōng juàn jí gōng zǐ shēn, chéng yè chéng xiǎo chē chū chéng dōng zǒu, huá lóng huá bào diǎn jí cóng zhī. guó rén wén èr dài fū yǐ xíng, gè gè xié nán bào nǚ, suí hòu táo mìng, kū shēng zhèn tiān. dí bīng chéng shèng zhǎng qū, zhí rù wèi chéng, bǎi xìng bēn zǒu luò hòu zhě, jǐn bèi shā lù. yòu fēn bīng zhuī zhú. shí
寧速與石祁子商議,引著衛侯宮眷及公子申,乘夜乘小車出城東走,華龍滑抱典籍從之。國人聞二大夫已行,各各攜男抱女,隨後逃命,哭聲震天。狄兵乘勝長驅,直入衛城,百姓奔走落後者,盡被殺戮。又分兵追逐。石
qí zi bǎo gōng juàn xiān xíng, níng sù duàn hòu, qiě zhàn qiě zǒu, cóng xíng zhī mín, bàn lí dí rèn. jiāng jí huáng hé, xǐ de sòng huán gōng qiǎn bīng lái yíng, bèi xià chuán zhī, xīng yè dù hé, dí bīng fāng cái tuì qù, jiāng wèi guó fǔ kù, jí mín jiān cún liú jīn sù zhī lèi, jié lüè yī kōng, duò qí chéng guō, mǎn zài ér guī. bù zài huà xià.
祁子保宮眷先行,寧速斷後,且戰且走,從行之民,半罹狄刃。將及黃河,喜得宋桓公遣兵來迎,備下船隻,星夜渡河,狄兵方才退去,將衛國府庫,及民間存留金粟之類,劫掠一空,墮其城郭,滿載而歸。不在話下。
què shuō wèi dài fū hóng yǎn, xiān fèng shǐ pìn chén, bǐ jí fǎn yì, wèi yǐ pò miè. wén wèi hóu sǐ yú xíng zé, wǎng mì qí shī, yí lù kàn jiàn hái gǔ bào lù, xuè ròu láng jí, bù shèng shāng gǎn. xíng zhì yī chù, jiàn dà pèi dào yú huāng zé zhī páng, hóng yǎn yuē: pèi zài cǐ, shī dāng bù yuǎn yǐ. wèi shù bù, wén shēn yín zhī shēng, qián wǎng chá zhī, jiàn yī xiǎo nèi shì zhé bì ér wò. hóng yǎn wèn yuē: rǔ rèn dé zhǔ gōng sǐ chù fǒu? nèi shì zhǐ yī duī xuè ròu yuē: cǐ jí zhǔ gōng zhī shī yě. wú qīn jiàn zhǔ gōng bèi shā, wèi bì shāng téng tòng, bù néng xíng zǒu, gù wò shǒu yú cǐ, yù qí guó rén lái ér shì zhī. hóng yǎn shì qí shī tǐ, jù yǐ líng luò bù quán, wéi yī gān wán hǎo. hóng yǎn duì zhī zài bài dà kū, nǎi fù mìng yú gān qián, rú shēng shí zhī lǐ. shì bì, hóng yǎn yuē: zhǔ gōng wú rén shōu zàng, wú jiāng yǐ shēn wèi guān ěr. zhǔ cóng rén yuē: wǒ sǐ hòu, mái wǒ yú lín xià, qí yǒu xīn jūn, fāng kě gào zhī. suì bá pèi dāo zì pōu qí fù, shǒu qǔ yì gōng zhī gān, nà yú fù zhōng, xū yú ér jué. cóng zhě rú yán mái yǎn, yīn yǐ chē zài xiǎo nèi shì dù hé, chá tīng xīn jūn xiāo xī.
卻說衛大夫弘演,先奉使聘陳,比及反役,衛已破滅。聞衛侯死於滎澤,往覓其屍,一路看見骸骨暴露,血肉狼藉,不勝傷感。行至一處,見大旆倒於荒澤之旁,弘演曰:「旆在此,屍當不遠矣。」未數步,聞呻吟之聲,前往察之,見一小內侍折臂而臥。弘演問曰:「汝認得主公死處否?」內侍指一堆血肉曰:「此即主公之屍也。吾親見主公被殺,為臂傷疼痛,不能行走,故臥守於此,欲俟國人來而示之。」弘演視其屍體,俱已零落不全,惟一肝完好。弘演對之再拜大哭,乃復命於肝前,如生時之禮。事畢,弘演曰:「主公無人收葬,吾將以身為棺耳。」囑從人曰:「我死後,埋我於林下,俟有新君,方可告之。」遂拔佩刀自剖其腹,手取懿公之肝,納於腹中,須臾而絕。從者如言埋掩,因以車載小內侍渡河,察聽新君消息。
què shuō shí qí zi xiān fú gōng zǐ shēn dēng zhōu, níng sù shōu shí yí mín, suí hòu gǎn shàng, zhì yú cáo yì, diǎn chá nán nǚ, cái cún dé qī bǎi yǒu èr shí rén. dí rén shā lù zhī duō, qǐ bù bēi zāi! èr dài fū xiāng yì: guó bù kě yī rì wú jūn, qí nài yí mín tài shǎo! nǎi yú gòng téng èr yì, shí chōu qí sān, gòng dé sì qiān yǒu yú rén, lián yí mín còu chéng wǔ qiān zhī shù, jí yú cáo yì chuàng lì lú shě, fú lì gōng zǐ shēn wèi jūn, shì wèi dài gōng.
卻說石祁子先扶公子申登舟,寧速收拾遺民,隨後趕上,至於漕邑,點查男女,才存得七百有二十人。狄人殺戮之多,豈不悲哉!二大夫相議:「國不可一日無君,其奈遺民太少!」乃於共、滕二邑,十抽其三,共得四千有餘人,連遺民湊成五千之數,即於漕邑創立廬舍,扶立公子申為君,是為戴公。
sòng huán gōng yù shuō xǔ huán gōng xīn chén, gè qiǎn rén zhì yàn. dài gōng xiān yǐ yǒu jí, lì shù rì suì hōng.
宋桓公御說許桓公新臣,各遣人致唁。戴公先已有疾,立數日遂薨。
níng sù rú qí, yíng gōng zǐ huǐ sì wèi. qí huán gōng yuē: gōng zǐ guī zì bì yì, jiāng shǒu zōng miào, ruò qì yòng bù jù, jiē guǎ rén zhī guò yě. nǎi yí yǐ liáng mǎ yī chéng, jì fú wǔ chēng, niú yáng shǐ jī gǒu gè sān bǎi zhī, yòu yǐ yú xuān zèng qí fū rén, jiān měi jǐn sān shí duān, mìng gōng zǐ wú kuī shuài chē sān bǎi chéng sòng zhī, bìng zhì mén cái, shǐ lì mén hù. gōng zǐ huǐ zhì cáo yì.
寧速如齊,迎公子毀嗣位。齊桓公曰:「公子歸自敝邑,將守宗廟,若器用不具,皆寡人之過也。」乃遺以良馬一乘,祭服五稱,牛、羊、豕、雞、狗各三百隻,又以魚軒贈其夫人,兼美錦三十端,命公子無虧帥車三百乘送之,並致門材,使立門戶。公子毀至漕邑。
hóng yǎn zhī cóng rén, tóng zhé bì xiǎo nèi shì jù dào, bèi shù nà gān zhī shì, gōng zǐ huǐ xiān qiǎn shǐ jù guān, wǎng xíng zé shōu liàn, yī miàn wèi yì gōng. dài gōng fā sàng, zhuī fēng hóng yǎn, lù yòng qí zi, yǐ jīng qí zhōng, zhū hóu zhòng qí huán gōng zhī yì, duō yǒu diào fù, shí zhōu huì wáng shí bā nián dōng shí èr yuè yě.
弘演之從人,同折臂小內侍俱到,備述納肝之事,公子毀先遣使具棺,往滎澤收殮,一面為懿公。戴公發喪,追封弘演,錄用其子,以旌其忠,諸侯重齊桓公之義,多有吊賻,時周惠王十八年冬十二月也。
qí míng nián, chūn zhēng yuè, wèi hóu huǐ gǎi yuán, shì wèi wén gōng. cái yǒu chē sān shí chéng, jì jū mín jiān, shèn shì huāng liáng. wén gōng bù yī bó guān, shū shí cài gēng, zǎo qǐ yè xī, fǔ ān bǎi xìng, rén chēng qí xián.
其明年,春正月,衛侯毀改元,是為文公。才有車三十乘,寄居民間,甚是荒涼。文公布衣帛冠,蔬食菜羹,早起夜息,撫安百姓,人稱其賢。
gōng zǐ wú kuī cí guī qí guó, liú jiǎ shì sān qiān rén, xié shù cáo yì, yǐ fáng dí huàn. wú kuī huí jiàn huán gōng, yán wèi huǐ cǎo chuàng zhī zhuàng, bìng shù hóng yǎn nà gān zhī shì. huán gōng tàn yuē: wú dào zhī jūn, yì yǒu zhōng chén rú cǐ zhě hū? qí guó zhèng wèi ài yě. guǎn zhòng jìn yuē: jīn liú shù láo mín, bù rú zé dì zhú chéng, yī láo yǒng yì. huán gōng yǐ wèi rán.
公子無虧辭歸齊國,留甲士三千人,協戍漕邑,以防狄患。無虧回見桓公,言衛毀草創之狀,並述弘演納肝之事。桓公嘆曰:「無道之君,亦有忠臣如此者乎?其國正未艾也。」管仲進曰:「今留戍勞民,不如擇地築城,一勞永逸。」桓公以為然。
zhèng yù jiū hé zhū hóu tóng yì, hū xíng guó qiǎn rén gào jí, yán: dí bīng yòu dào běn guó, shì bù néng zhī, fú wàng jiù yuán! huán gōng wèn guǎn zhòng yuē: xíng kě jiù hū? guǎn zhòng duì yuē: zhū hóu suǒ yǐ shì qí, wèi qí néng zhěng qí zāi huàn yě, bù néng jiù wèi, yòu bù jiù xíng, bà yè yǔn yǐ! huán gōng yuē: rán zé xíng wèi zhī jí shú xiān? guǎn zhòng duì yuē: qí xíng huàn jì píng, yīn ér chéng wèi, cǐ bǎi shì zhī gōng yě. huán gōng yuē: shàn.
正欲糾合諸侯同役,忽邢國遣人告急,言:「狄兵又到本國,勢不能支,伏望救援!」桓公問管仲曰:「邢可救乎?」管仲對曰:「諸侯所以事齊,謂齊能拯其災患也,不能救衛,又不救邢,霸業隕矣!」桓公曰:「然則邢、衛之急孰先?」管仲對曰:「俟邢患既平,因而城衛,此百世之功也。」桓公曰:「善。」
jí chuán xí sòng lǔ cáo zhū gè guó, hé bīng jiù xíng, jù yú niè běi qǔ qí. sòng cáo èr guó bīng xiān dào. guǎn zhòng yòu yuē: dí kòu fāng zhāng, xíng lì wèi jié, dí fāng zhāng zhī kòu, qí láo bèi, zhù wèi jié zhī lì, qí gōng shǎo, bù rú dài zhī, xíng bù zhī dí, bì kuì, dí shèng xíng, bì pí, qū pí dí ér yuán kuì xíng, suǒ wèi lì shěng ér gōng duō zhě yě. huán gōng yòng qí móu, tuō yán dài lǔ zhū bīng dào, nǎi tún bīng yú niè běi, qiǎn dié dǎ tàn xíng dí gōng shǒu xiāo xī. shǐ chén yǒu shī jī guǎn zhòng bù zǎo jiù xíng wèi, nǎi bà zhě yǎng luàn wèi gōng zhī móu yě. shī yún:
即傳檄宋、魯、曹、邾各國,合兵救邢,俱於聶北取齊。宋、曹二國兵先到。管仲又曰:「狄寇方張,邢力未竭,敵方張之寇,其勞倍,助未竭之力,其功少,不如待之,邢不支狄,必潰,狄勝邢,必疲,驅疲狄而援潰邢,所謂力省而功多者也。」桓公用其謀,託言待魯、邾兵到,乃屯兵於聶北,遣諜打探邢、狄攻守消息。史臣有詩譏管仲不早救邢、衛,乃霸者養亂為功之謀也。詩云:
jiù huàn rú tóng jiě dào xuán, tí bīng nà kě fù qiān yán?
救患如同解倒懸,提兵那可復遷延?
cóng lái bà shì xùn wáng shì, gōng lì piān jū dào yì xiān!
從來霸事遜王事,功利偏居道義先!
huà shuō sān guó zhù bīng niè běi, yuē jí liǎng yuè, dí bīng gōng xíng, zhòu yè bù xī, xíng rén lì jié, kuì wéi ér chū. dié bào fāng dào, xíng guó nán nǚ, tián yǒng ér lái, jù tóu bèn qí yíng qiú jiù. nèi yī rén kū dào zài dì, nǎi xíng hóu shū yán yě. huán gōng fú qǐ, wèi zhī yuē: guǎ rén xiāng yuán bù zǎo, yǐ zhì rú cǐ, zuì zài guǎ rén, dāng qǐng sòng gōng cáo bó gòng yì, qū zhú dí rén. jí rì bá zhài dōu qǐ. dí zhǔ sǒu mán lǔ lüè mǎn yù, wú xīn liàn zhàn, wén sān guó dà bīng jiāng zhì, fàng qǐ yī bǎ huǒ, wàng běi fēi chí ér qù. bǐ jí gè guó bīng dào, zhǐ jiàn yī pài huǒ guāng, dí rén yǐ dùn.
話說三國駐兵聶北,約及兩月,狄兵攻邢,晝夜不息,邢人力竭,潰圍而出。諜報方到,邢國男女,填涌而來,俱投奔齊營求救。內一人哭倒在地,乃邢侯叔顏也。桓公扶起,慰之曰:「寡人相援不早,以致如此,罪在寡人,當請宋公、曹伯共議,驅逐狄人。」即日拔寨都起。狄主瞍瞞擄掠滿欲,無心戀戰,聞三國大兵將至,放起一把火,望北飛馳而去。比及各國兵到,只見一派火光,狄人已遁。
huán gōng chuán lìng jiāng huǒ pū miè, wèn shū yán: gù chéng shàng kě jū fǒu? shū yán yuē: bǎi xìng táo nán zhě, dà bàn zài yí yí dì fāng, yuàn qiān yí yí, yǐ cóng mín yù. huán gōng nǎi mìng sān guó gè jù bǎn zhú, zhú yí yí chéng, shǐ shū yán jū zhī, gèng wèi jiàn lì cháo miào, tiān shè lú shě, niú mǎ sù bó zhī lèi, jiē cóng qí guó yùn zhì, chōng rèn qí zhōng, xíng guó jūn chén rú guī gù guó, huān zhù zhī shēng chè ěr.
桓公傳令將火撲滅,問叔顏:「故城尚可居否?」叔顏曰:「百姓逃難者,大半在夷儀地方,願遷夷儀,以從民欲。」桓公乃命三國各具版築,築夷儀城,使叔顏居之,更為建立朝廟,添設廬舍,牛馬粟帛之類,皆從齊國運至,充牣其中,邢國君臣如歸故國,歡祝之聲徹耳。
shì bì, sòng cáo yù cí qí guī guó, huán gōng yuē: wèi guó wèi dìng, chéng xíng ér bù chéng wèi, wèi qí wèi wǒ hé? zhū hóu yuē: wéi bà jūn mìng. huán gōng chuán lìng, yí bīng xiàng wèi, fán běn chā zhī shǔ, jǐn xié dài suí shēn. wèi wén gōng huǐ yuǎn yuǎn xiāng jiē, huán gōng jiàn qí dà bù wèi yī, dà bó wèi guān, bù gǎi sàng fú, cè rán jiǔ zhī, nǎi yuē: guǎ rén jiè zhū jūn zhī lì, yù wèi jūn dìng dū, wèi shěn hé dì wèi jí? wén gōng huǐ yuē: gū yǐ bo dé jí dì, zài yú chǔ qiū. dàn bǎn zhú zhī fèi, fēi wáng guó suǒ néng bàn ěr! huán gōng yuē: cǐ shì guǎ rén lì rèn zhī!
事畢,宋、曹欲辭齊歸國,桓公曰:「衛國未定,城邢而不城衛,衛其謂我何?」諸侯曰:「惟霸君命。」桓公傳令,移兵向衛,凡畚鍤之屬,盡攜帶隨身。衛文公毀遠遠相接,桓公見其大布為衣,大帛為冠,不改喪服,惻然久之,乃曰:「寡人借諸君之力,欲為君定都,未審何地為吉?」文公毀曰:「孤已卜得吉地,在於楚邱。但版築之費,非亡國所能辦耳!」桓公曰:「此事寡人力任之!」
jí rì chuán lìng sān guó zhī bīng, jù wǎng chǔ qiū xìng gōng, fù yùn mén cái, zhòng lì cháo miào, wèi zhī fēng wèi, wèi wén gōng gǎn qí zài zào zhī ēn, wèi mù guā zhī shī yǐ yǒng zhī. shī yún:
即日傳令三國之兵,俱往楚邱興工,復運門材,重立朝廟,謂之「封衛」,衛文公感齊再造之恩,為《木瓜》之詩以詠之。詩云:
tóu wǒ yǐ mù guā xī, bào zhī yǐ qióng jū.
投我以木瓜兮,報之以瓊琚。
tóu wǒ yǐ mù táo xī, bào zhī yǐ qióng yáo.
投我以木桃兮,報之以瓊瑤。
tóu wǒ yǐ mù lǐ xī, bào zhī yǐ qióng jiǔ.
投我以木李兮,報之以瓊玖。
dāng shí chēng huán gōng cún sān wáng guó, wèi lì xī gōng yǐ cún lǔ, chéng yí yí yǐ cún xíng, chéng chǔ qiū yǐ cún wèi. yǒu cǐ sān dà gōng láo, cǐ suǒ yǐ wèi wǔ bà zhī shǒu yě. qián yuān xiān shēng dú shǐ shī yún:
當時稱桓公存三亡國,謂立僖公以存魯,城夷儀以存邢,城楚邱以存衛。有此三大功勞,此所以為五霸之首也。潛淵先生讀史詩云:
zhōu shì dōng qiān gāng jì cuī, huán gōng jiū hé zhèn qīng tuí.
周室東遷綱紀摧,桓公糾合振傾頹。
xìng miè jì jué cún sān guó, dà yì táng táng wǔ bà kuí.
興滅繼絕存三國,大義堂堂五霸魁。
shí chǔ chéng wáng xióng yùn, rèn yòng lìng yǐn zi wén tú zhì, xiū míng guó zhèng, yǒu zhì zhēng bà. wén qí hóu jiù xíng cún wèi, sòng shēng chuán zhì jīng xiāng. chǔ chéng wáng xīn shén bù lè, wèi zi wén yuē: qí hóu bù dé gū míng, rén xīn guī xiàng. guǎ rén fú chù hàn dōng, dé bù zú yǐ huái rén, wēi bù zú yǐ shè zhòng, dāng jīn zhī shí, yǒu qí wú chǔ, guǎ rén chǐ zhī! zi wén duì yuē: qí hóu jīng yíng bó yè, yú jīn jǐ sān shí nián yǐ. bǐ yǐ zūn wáng wèi míng, zhū hóu lè fù, wèi kě dí yě. zhèng jū nán běi zhī jiān, wèi zhōng yuán píng bì, wáng ruò yù tú zhōng yuán, fēi děi zhèng bù kě! chéng wáng yuē: shuí néng wèi guǎ rén rèn fá zhèng zhī shì zhě? dài fū dòu zhāng yuàn wǎng, chéng wáng yǔ chē èr bǎi chéng, zhǎng qū zhì zhèng.
時楚成王熊惲,任用令尹子文圖治,修明國政,有志爭霸.聞齊侯救邢存衛,頌聲傳至荊襄。楚成王心甚不樂,謂子文曰:「齊侯布德沽名,人心歸向。寡人伏處漢東,德不足以懷人,威不足以懾眾,當今之時,有齊無楚,寡人恥之!」子文對曰:「齊侯經營伯業,於今幾三十年矣。彼以尊王為名,諸侯樂附,未可敵也。鄭居南北之間,為中原屏蔽,王若欲圖中原,非得鄭不可!」成王曰:「誰能為寡人任伐鄭之事者?」大夫斗章願往,成王與車二百乘,長驅至鄭。
què shuō zhèng zì chún mén shòu shī yǐ hòu, rì yè dī fáng chǔ bīng, tàn zhī chǔ guó xìng shī, zhèng bó dà jù, jí qiǎn dài fū dān bó lǜ shī bǎ shǒu chún mén, shǐ rén xīng yè gào jí yú qí. qí hóu chuán xí, dà hé zhū hóu yú chēng, jiāng móu jiù zhèng. dòu zhāng zhī zhèng yǒu zhǔn bèi, yòu wén qí jiù jiāng zhì, kǒng qí shī lì, zhì jiè ér fǎn.
卻說鄭自純門受師以後,日夜提防楚兵,探知楚國興師,鄭伯大懼,即遣大夫聃伯率師把守純門,使人星夜告急於齊。齊侯傳檄,大合諸侯於檉,將謀救鄭。斗章知鄭有準備,又聞齊救將至,恐其失利,至界而返。
chǔ chéng wáng dà nù, jiě pèi jiàn cì dòu lián, shǐ jí jūn zhōng zhǎn dòu zhāng zhī shǒu. dòu lián nǎi dòu zhāng zhī xiōng yě, jì zhì jūn zhōng, qiě yǐn xià chǔ wáng zhī mìng, mì yǔ dòu zhāng shāng yì: yù miǎn guó fǎ, bì xū lì gōng, fāng kě zì shú! dòu zhāng guì ér qǐng jiào, dòu lián yuē: zhèng zhī tuì bīng, wèi rǔ bì bù zhòu lái, ruò jí zǒu xí zhī, kě dé zhì yě!
楚成王大怒,解佩劍賜斗廉,使即軍中斬斗章之首。斗廉乃斗章之兄也,既至軍中,且隱下楚王之命,密與斗章商議:「欲免國法,必須立功,方可自贖!」斗章跪而請教,斗廉曰:「鄭知退兵,謂汝必不驟來,若疾走襲之,可得志也!」
dòu zhāng fēn jūn wèi èr duì, zì lǜ qián duì xiān xíng, dòu lián lǜ hòu duì jiē yīng. què shuō dòu zhāng xián méi wò gǔ, qiāo dì qīn rù zhèng jiè, qià yù dān bó zài jiè shàng diǎn yuè bīng mǎ. dān bó wén yǒu kòu bīng, zhèng bù zhī hé guó, huāng máng diǎn bīng, zài jiè shàng yíng zhù sī shā, bù qī dòu lián hòu duì yǐ dào, fǎn chāo chū zhèng shī zhī hòu, fù bèi jiā gōng. dān bó lì bù néng zhī, bèi dòu zhāng zhǐ yī tiě jiǎn dǎ dǎo, shuāng shǒu ná lái. dòu lián chéng shèng yǎn shā, zhèng bīng zhé qí dà bàn. dòu zhāng jiāng dān bó shàng le qiú chē, biàn yù zhǎng qū rù zhèng, dòu lián yuē: cǐ fān yǎn xí chéng gōng, qiě tú miǎn sǐ, gǎn jiǎo xìng cóng shì yé? nǎi jí rì bān shī.
斗章分軍為二隊,自率前隊先行,斗廉率後隊接應。卻說斗章銜枚臥鼓,悄地侵入鄭界,恰遇聃伯在界上點閱兵馬。聃伯聞有寇兵,正不知何國,慌忙點兵,在界上迎住廝殺,不期斗廉後隊已到,反抄出鄭師之後,腹背夾攻。聃伯力不能支,被斗章只一鐵簡打倒,雙手拿來。斗廉乘勝掩殺,鄭兵折其大半。斗章將聃伯上了囚車,便欲長驅入鄭,斗廉曰:「此番掩襲成功,且圖免死,敢僥倖從事耶?」乃即日班師。
dòu zhāng guī jiàn chǔ chéng wáng, kòu shǒu qǐng zuì, zòu yuē: chén huí jūn shì yòu dí zhī jì, fēi qiè zhàn yě! chéng wáng yuē: jì yǒu qín jiāng zhī gōng, quán xǔ zhǔn zuì. dàn zhèng guó wèi fú, rú hé chè bīng? dòu lián yuē: kǒng bīng shǎo bù néng chéng gōng, jù xiè guó wēi. chéng wáng nù yuē: rǔ yǐ bīng shǎo wèi cí, míng shì qiè dí, jīn tiān bīng chē èr bǎi chéng, rǔ kě zài wǎng, ruò bù dé zhèng chéng, xiū jiàn guǎ rén zhī miàn. dòu lián zòu yuē: chén yuàn xiōng dì tóng wǎng, ruò zhèng bù tóu xiáng, dāng fù zhèng bó yǐ xiàn. chéng wáng zhuàng qí yán, xǔ zhī.
斗章歸見楚成王,叩首請罪,奏曰:「臣回軍是誘敵之計,非怯戰也!」成王曰:「既有擒將之功,權許准罪。但鄭國未服,如何撤兵?」斗廉曰:「恐兵少不能成功,懼褻國威。」成王怒曰:「汝以兵少為辭,明是怯敵,今添兵車二百乘,汝可再往,若不得鄭成,休見寡人之面。」斗廉奏曰:「臣願兄弟同往,若鄭不投降,當縛鄭伯以獻。」成王壯其言,許之。
nǎi bài dòu lián wèi dà jiāng, dòu zhāng fù zhī, gòng lǜ chē sì bǎi chéng, zhòng wàng zhèng guó shā lái. shǐ chén yǒu shī yún:
乃拜斗廉為大將,斗章副之,共率車四百乘,重望鄭國殺來。史臣有詩云:
jīng xiāng zì dì shì yán yán, cán shí duō bāng zhì wèi yàn.
荊襄自帝勢炎炎,蠶食多邦志未厭。
qín wěi hé gū sān shòu fá, jiě xuán zhǐ bǎ bà jūn zhān.
溱洧何辜三受伐,解懸只把霸君瞻。
qiě shuō zhèng bó wén dān bó bèi qiú, fù qiǎn rén rú qí qǐng jiù. guǎn zhòng jìn yuē: jūn shù nián yǐ lái, jiù yàn cún lǔ, chéng xíng fēng wèi, ēn dé jiā yú bǎi xìng, dà yì bù yú zhū hóu, ruò yù yòng zhū hóu zhī bīng, cǐ qí shí yǐ. jūn ruò jiù zhèng, bù rú fá chǔ, fá chǔ bì xū dà hé zhū hóu. huán gōng yuē: dà hé zhū hóu, chǔ bì wèi bèi, kě bì shèng hū? guǎn zhòng yuē: cài rén dé zuì yú jūn, jūn yù tǎo zhī jiǔ yǐ. chǔ cài jiē rǎng, chéng yǐ tǎo cài wèi míng, yīn ér jí chǔ, bīng fǎ suǒ wèi chū qí bù yì' zhě yě.
且說鄭伯聞聃伯被囚,復遣人如齊請救。管仲進曰:「君數年以來,救燕存魯,城邢封衛,恩德加於百姓,大義布於諸侯,若欲用諸侯之兵,此其時矣。君若救鄭,不如伐楚,伐楚必須大合諸侯。」桓公曰:「大合諸侯,楚必為備,可必勝乎?」管仲曰:「蔡人得罪於君,君欲討之久矣。楚、蔡接壤,誠以討蔡為名,因而及楚,《兵法》所謂『出其不意'者也。」
xiān shí, cài mù gōng yǐ qí mèi jià huán gōng wèi dì sān fū rén. yī rì, huán gōng yǔ cài jī gòng dēng xiǎo zhōu, yóu yú chí shàng, cǎi lián wèi lè. cài jī xì yǐ shuǐ sǎ gōng, gōng zhǐ zhī. jī zhī gōng wèi shuǐ, gù dàng qí zhōu, shuǐ jiàn gōng yī, gōng dà nù yuē: bì zǐ bù néng shì jūn'. nǎi qiǎn shù diāo sòng cài jī guī guó, cài mù gōng yì nù yuē: yǐ jià ér guī, shì jué zhī yě. jìng jiāng qí mèi gèng jià yú chǔ guó, wèi chǔ chéng wáng fū rén.
先時,蔡穆公以其妹嫁桓公為第三夫人。一日,桓公與蔡姬共登小舟,游於池上,採蓮為樂。蔡姬戲以水灑公,公止之。姬知公畏水,故盪其舟,水濺公衣,公大怒曰:『婢子不能事君'。」乃遣豎貂送蔡姬歸國,蔡穆公亦怒曰:「已嫁而歸,是絕之也。」竟將其妹更嫁於楚國,為楚成王夫人。
huán gōng shēn hèn cài hóu, gù guǎn zhòng yán jí zhī. huán gōng yuē: jiāng huáng èr guó, bù kān chǔ bào, qiǎn shǐ nà kuǎn, guǎ rén yù yǔ huì méng, fá chǔ zhī rì, yuē wèi nèi yīng, hé rú? guǎn zhòng yuē: jiāng huáng yuǎn qí ér jìn chǔ, yī xiàng fú chǔ, suǒ yǐ jǐn cún. jīn bèi ér cóng qí, chǔ rén bì nù, nù bì jiā tǎo. dāng cǐ shí, wǒ yù jiù, zé zǔ dào lù zhī yáo bù jiù, zé guāi tóng méng zhī yì. kuàng zhōng guó zhū hóu, wǔ hé liù jù, jǐn kě chéng gōng, hé bì jí zhù zuì ěr. bù rú yǐ hǎo yán cí zhī. huán gōng yuē: yuǎn guó mù yì ér lái, cí zhī jiāng shī rén xīn. guǎn zhòng yuē: jūn dàn shí wú yán yú bì, yì rì wù wàng jiāng huáng zhī jí yě.
桓公深恨蔡侯,故管仲言及之。桓公曰:「江、黃二國,不堪楚暴,遣使納款,寡人慾與會盟,伐楚之日,約為內應,何如?」管仲曰:「江、黃遠齊而近楚,一向服楚,所以僅存。今背而從齊,楚人必怒,怒必加討。當此時,我欲救,則阻道路之遙;不救,則乖同盟之義。況中國諸侯,五合六聚,盡可成功,何必藉助蕞爾。不如以好言辭之。」桓公曰:「遠國慕義而來,辭之將失人心。」管仲曰:「君但識吾言於壁,異日勿忘江、黃之急也。」
huán gōng suì yǔ jiāng huáng èr jūn méng huì, mì dìng fá chǔ zhī yuē, yǐ míng nián chūn zhēng yuè wèi qī. èr jūn yán: shū rén zhù chǔ wèi nüè, tiān xià chēng wèi jīng shū', bù kě bù tǎo. huán gōng yuē: guǎ rén dāng xiān qǔ shū guó, yǐ jiǎn chǔ yì. nǎi mì xiě yī shū, fù yú xú zi. xú yǔ shū jìn, xú yíng jià wèi qí huán gōng dì èr fū rén, yǒu hūn yīn zhī hǎo, yī xiàng guī fù yú qí, gù huán gōng yǐ shū shì zhǔ zhī.
桓公遂與江、黃二君盟會,密訂伐楚之約,以明年春正月為期。二君言:「舒人助楚為瘧,天下稱為『荊、舒',不可不討。」桓公曰:「寡人當先取舒國,以剪楚翼。」乃密寫一書,付於徐子。徐與舒近,徐嬴嫁為齊桓公第二夫人,有婚姻之好,一向歸附於齊,故桓公以舒事囑之。
xú guǒ yǐn bīng xí qǔ shū guó, huán gōng jí mìng xú zi tún bīng shū chéng, yǐ bèi huǎn jí. jiāng huáng èr jūn, gè shǒu běn jiè, yǐ hòu diào qiǎn. lǔ xī gōng qiǎn jì yǒu zhì qí xiè zuì, chēng: yǒu zhū jǔ zhī xì, bù dé gòng xíng wèi zhī yì, jīn wén huì méng jiāng huáng, tè lái shēn hǎo. sì yǒu zhēng fá, yuàn zhí biān qián qū. huán gōng dà xǐ, yì yǐ fá chǔ zhī shì, mì yǔ dìng yuē.
徐果引兵襲取舒國,桓公即命徐子屯兵舒城,以備緩急。江、黃二君,各守本界,以候調遣。魯僖公遣季友至齊謝罪,稱:「有邾、莒之隙,不得共邢、衛之役,今聞會盟江、黃,特來申好。嗣有征伐,願執鞭前驅。」桓公大喜,亦以伐楚之事,密與訂約。
shí chǔ bīng zài zhì zhèng guó, zhèng wén gōng qǐng chéng, yǐ shū mín huò. dài fū kǒng shū yuē: bù kě. qí fāng yǒu shì yú chǔ, yǐ wǒ gù yě. rén yǒu dé yú wǒ, qì zhī bù xiáng, yí jiān bì yǐ dài zhī. yú shì zài qiǎn shǐ rú qí gào jí, huán gōng shòu zhī yǐ jì, shǐ yáng yán qí jiù jí zhì, yǐ huǎn chǔ, zhì qī, huò jūn huò chén, lǜ yī jūn chū hǔ láo, yú shàng cài qǔ qí, děng hòu xié lì gōng chǔ.
時楚兵再至鄭國,鄭文公請成,以紓民禍。大夫孔叔曰:「不可。齊方有事於楚,以我故也。人有德於我,棄之不祥,宜堅壁以待之。」於是再遣使如齊告急,桓公授之以計,使揚言齊救即至,以緩楚,至期,或君或臣,率一軍出虎牢,於上蔡取齊,等候協力攻楚。
yú shì biàn yuē sòng lǔ chén wèi cáo xǔ zhī jūn, jù yào rú qī qǐ bīng, míng wèi tǎo cài, shí wèi fá chǔ.
於是遍約宋、魯、陳、衛、曹、許之君,俱要如期起兵,名為討蔡,實為伐楚。
míng nián, wèi zhōu huì wáng zhī shí sān nián, chūn zhēng yuè yuán dàn, qí huán gōng cháo hè yǐ bì, biàn yì tǎo cài yī shì. mìng guǎn zhòng wèi dà jiāng, lǜ lǐng xí péng bīn xū wú bào shū yá gōng zǐ kāi fāng shù rén diāo děng, chū chē sān bǎi chéng, jiǎ shì wàn rén, fēn duì jìn fā. tài shǐ zòu: qī rì chū jūn shàng jí. shù diāo qǐng xiān lǜ yī jūn, qián xíng lüè cài, jiù huì jí gè guó chē mǎ, huán gōng xǔ zhī.
明年,為周惠王之十三年,春正月元旦,齊桓公朝賀已畢,便議討蔡一事。命管仲為大將,率領隰朋、賓須無、鮑叔牙、公子開方、豎人貂等,出車三百乘,甲士萬人,分隊進發。太史奏:「七日出軍上吉。」豎貂請先率一軍,潛行掠蔡,就會集各國車馬,桓公許之。
cài rén shì chǔ, quán bù shè bèi, zhí dài qí bīng dào shí, fāng cái liǎn bīng shè shǒu. shù diāo zài chéng xià yào wǔ yáng wēi, hè lìng gōng chéng, zhì yè fāng tuì. cài mù gōng rèn dé shì shù diāo, xiān nián zài qí gōng céng fú shì cài jī, shòu qí ēn huì, cài jī tuì huí, yòu shì tā sòng qù de, xiǎo dé shì xiāo xiǎo zhī bèi, nǎi yú yè shēn shǐ rén mì sòng jīn bó yī chē, qiú qí huǎn bīng. shù diāo shòu le, suì sī jiāng qí hóu jiū hé qī lù zhū hóu, xiān qīn cài, hòu fá chǔ yī duàn jūn jī, bèi xì xiè lòu yú cài: bù rì gè guó jūn dào, jiāng cài chéng róu wèi píng dì, bù rú jí zǎo táo dùn wèi shàng. shǐ zhě huí bào, cài hóu dà jīng, dāng yè lǜ lǐng gōng juàn, kāi mén chū bēn chǔ guó. bǎi xìng wú zhǔ, jí shí kuì sàn. shù diāo zì yǐ wèi gōng, fēi bào qí hóu qù qì.
蔡人恃楚,全不設備,直待齊兵到時,方才斂兵設守。豎貂在城下耀武揚威,喝令攻城,至夜方退。蔡穆公認得是豎貂,先年在齊宮曾伏侍蔡姬,受其恩惠,蔡姬退回,又是他送去的,曉得是宵小之輩,乃於夜深使人密送金帛一車,求其緩兵。豎貂受了,遂私將齊侯糾合七路諸侯,先侵蔡,後伐楚一段軍機,備細泄漏於蔡:「不日各國軍到,將蔡城蹂為平地,不如及早逃遁為上。」使者回報,蔡侯大驚,當夜率領宮眷,開門出奔楚國。百姓無主,即時潰散。豎貂自以為功,飛報齊侯去訖。
què shuō cài hóu zhì chǔ, jiàn le chéng wáng, bèi shù shù diāo zhī yǔ. chéng wáng fāng shěng qí móu, chuán lìng jiǎn yuè bīng chē, zhǔn bèi zhàn shǒu, yī miàn chè huí dòu zhāng fá zhèng zhī bīng.
卻說蔡侯至楚,見了成王,備述豎貂之語。成王方省齊謀,傳令簡閱兵車,準備戰守,一面撤回斗章伐鄭之兵。
shù rì hòu, qí hóu bīng zhì shàng cài, shù diāo yè jiàn yǐ bì, qī lù zhū hóu lù xù jù dào, yī gè gè gōng lǜ chē tú, qián lái zhù zhàn, jūn wēi shén zhuàng. nà qī lù: sòng huán gōng yù shuō lǔ xī gōng shēn chén xuān gōng chǔ jiù wèi wén gōng huǐ zhèng wén gōng jié cáo zhāo gōng bān xǔ mù gōng xīn chén, lián zhǔ bó qí huán gōng xiǎo bái, gòng shì bā wèi. nèi xǔ mù gōng bào bìng, lì jí lǜ shī xiān dào cài dì, huán gōng jiā qí láo, shǐ xù yú cáo bó zhī shàng. shì yè, xǔ mù gōng hōng, qí hóu liú cài sān rì, wèi zhī fā sàng, mìng xǔ guó yǐ hóu lǐ zàng zhī.
數日後,齊侯兵至上蔡,豎貂謁見已畢,七路諸侯陸續俱到,一個個躬率車徒,前來助戰,軍威甚壯。那七路:宋桓公御說、魯僖公申、陳宣公杵臼、衛文公毀、鄭文公捷、曹昭公班、許穆公新臣,連主伯齊桓公小白,共是八位。內許穆公抱病,力疾率師先到蔡地,桓公嘉其勞,使序於曹伯之上。是夜,許穆公薨,齊侯留蔡三日,為之發喪,命許國以侯禮葬之。
qī guó zhī shī wàng nán ér jìn, zhí dá chǔ jiè. zhǐ jiàn jiè shàng zǎo yǒu yī rén yì guān zhěng sù, tíng chē dào zuǒ, qìng zhé ér yán yuē: lái zhě kě shì qí hóu? kě chuán yán chǔ guó shǐ chén fèng hòu jiǔ yǐ. nà rén xìng qū míng wán, nǎi chǔ zhī gōng zú, guān bài dài fū, jīn fèng chǔ wáng zhī mìng wèi xíng rén, shǐ yú qí shī. huán gōng yuē: chǔ rén hé yǐ yù zhī wú jūn zhī zhì yě? guǎn zhòng yuē: cǐ bì yǒu rén lòu xiè xiāo xī, jì bǐ qiǎn shǐ, bì yǒu suǒ chén, chén dāng yǐ dà yì zé zhī, shǐ bǐ zì kuì qū, kě bù zhàn ér jiàng yǐ. guǎn zhòng yì chéng chē ér chū, yǔ qū wán chē shàng gǒng shǒu.
七國之師望南而進,直達楚界。只見界上早有一人衣冠整肅,停車道左,磬折而言曰:「來者可是齊侯?可傳言楚國使臣奉候久矣。」那人姓屈名完,乃楚之公族,官拜大夫,今奉楚王之命為行人,使於齊師。桓公曰:「楚人何以預知吾軍之至也?」管仲曰:「此必有人漏泄消息,既彼遣使,必有所陳,臣當以大義責之,使彼自愧屈,可不戰而降矣。」管仲亦乘車而出,與屈完車上拱手。
qū wán kāi yán yuē: guǎ jūn wén shàng guó chē tú rǔ yú bì yì, shǐ xià chén wán zhì mìng, guǎ jūn mìng shǐ chén cí yuē: qí chǔ gè jūn qí guó, qí jū yú běi hǎi, chǔ jìn yú nán hǎi, suī fēng mǎ niú bù xiāng jí yě, bù zhī jūn hé yǐ shè yú wú dì. gǎn qǐng qí gù?
屈完開言曰:「寡君聞上國車徒辱於敝邑,使下臣完致命,寡君命使臣辭曰:「齊、楚各君其國,齊居於北海,楚近於南海,雖風馬牛不相及也,不知君何以涉於吾地。敢請其故?」
guǎn zhòng duì yuē: xī zhōu chéng wáng fēng wú xiān jūn tài gōng yú qí, shǐ zhào kāng gōng cì zhī mìng, cí yuē: wǔ hóu jiǔ bó, rǔ shì zhǎng zhēng fá, yǐ jiā fǔ zhōu shì, qí dì dōng zhì hǎi, xī zhì hé, nán zhì mù líng, běi zhì wú dì, fán yǒu bù gòng wáng zhí, rǔ wù shè yòu!' zì zhōu shì dōng qiān, zhū hóu fàng zì, guǎ jūn fèng mìng zhǔ méng, xiū fù xiān yè, ěr chǔ guó yú nán jīng, dāng suì gòng bāo máo, yǐ zhù wáng jì. zì ěr quē gòng, wú yǐ suō jiǔ, guǎ rén shì zhēng, qiě zhāo wáng nán zhēng ér bù fǎn, yì ěr gù yě, ěr qí hé cí?
管仲對曰:「昔周成王封吾先君太公於齊,使召康公賜之命,辭曰:『五侯九伯,汝世掌征伐,以夾輔周室,其地東至海,西至河,南至穆陵,北至無棣,凡有不共王職,汝勿赦宥!'自周室東遷,諸侯放恣,寡君奉命主盟,修復先業,爾楚國於南荊,當歲貢包茅,以助王祭。自爾缺貢,無以縮酒,寡人是征,且昭王南征而不返,亦爾故也,爾其何辭?」
qū wán duì yuē: zhōu shī qí gāng, cháo gòng fèi quē, tiān xià jiē rán, qǐ wéi nán jīng? suī rán, bāo máo bù rù, guǎ jūn zhī zuì yǐ! gǎn bù gòng gěi, yǐ chéng jūn mìng? ruò fú zhāo wáng bù fǎn, wéi jiāo zhōu zhī gù, jūn qí wèn zhū shuǐ bīn, guǎ jūn bù gǎn rèn jiù, wán jiāng fù yú guǎ jūn. yán bì, huī chē ér tuì.
屈完對曰:「周失其綱,朝貢廢缺,天下皆然,豈惟南荊?雖然,包茅不入,寡君知罪矣!敢不共給,以承君命?若夫昭王不返,惟膠舟之故,君其問諸水濱,寡君不敢任咎,完將復於寡君。」言畢,麾車而退。
guǎn zhòng gào huán gōng yuē: chǔ rén jué qiáng, wèi kě yǐ kǒu shé qū yě, yí jìn bī zhī. nǎi chuán lìng bā jūn tóng fā, zhí zhì xíng shān, lí hàn shuǐ bù yuǎn. guǎn zhòng xià lìng: jiù cǐ tún zā, bù kě qián xíng. zhū hóu jiē yuē: bīng yǐ shēn rù, hé bù jì hàn, jué yī sǐ zhàn, ér dòu liú yú cǐ. guǎn zhòng yuē: chǔ jì qiǎn shǐ, bì rán yǒu bèi, bīng fēng yī jiāo, bù kě fù jiě. jīn wú dùn bīng cǐ dì, yáo zhāng qí shì. chǔ jù wú zhī zhòng, jiāng fù qiǎn shǐ, wú yīn qǔ chéng yān. yǐ tǎo chǔ chū, yǐ fú chǔ guī, bù yì kě hū? zhū hóu yóu wèi shēn xìn, yì lùn fēn fēn bù yī.
管仲告桓公曰:「楚人倔強,未可以口舌屈也,宜進逼之。」乃傳令八軍同發,直至陘山,離漢水不遠。管仲下令:「就此屯紮,不可前行。」諸侯皆曰:「兵已深入,何不濟漢,決一死戰,而逗留於此。」管仲曰:「楚既遣使,必然有備,兵鋒一交,不可復解。今吾頓兵此地,遙張其勢。楚懼吾之眾,將復遣使,吾因取成焉。以討楚出,以服楚歸,不亦可乎?」諸侯猶未深信,議論紛紛不一。
què shuō chǔ chéng wáng yǐ bài dǒu zi wén wèi dà jiāng, sōu jiǎ lì bīng tún yú hàn nán, zhǐ děng zhū hóu jì hàn, biàn lái yāo jī. dié bào: bā guó zhī bīng, tún zhù xíng dì. zi wén jìn yuē: guǎn zhòng zhī bīng, bù wàn quán bù fā. jīn yǐ bā guó zhī zhòng, dòu liú bù jìn, shì bì yǒu móu, dāng qiǎn shǐ zài wǎng, tàn qí qiáng ruò, chá qí yì xiàng, huò zhàn huò hé, jué jì wèi wǎn. chéng wáng yuē: cǐ fān hé rén kě shǐ? zi wén yuē: qū wán jì yǔ yí wú shí miàn, yí zài qiǎn zhī. qū wán zòu yuē: quē gòng bāo máo, chén qián chéng qí jiù yǐ. jūn ruò qǐng méng, chén dāng miǎn xíng, yǐ jiě liǎng guó zhī fēn ruò yù qǐng zhàn, bié qiǎn néng zhě. chéng wáng yuē: zhàn méng rèn qīng zì cái, guǎ rén bù rǔ zhì yě! qū wán nǎi zài zhì qí jūn. bì jìng qí chǔ rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
卻說楚成王已拜斗子文為大將,搜甲厲兵屯於漢南,只等諸侯濟漢,便來邀擊。諜報:「八國之兵,屯駐陘地。」子文進曰:「管仲知兵,不萬全不發。今以八國之眾,逗留不進,是必有謀,當遣使再往,探其強弱,察其意向,或戰或和,決計未晚。」成王曰:「此番何人可使?」子文曰:「屈完既與夷吾識面,宜再遣之。」屈完奏曰:「缺貢包茅,臣前承其咎矣。君若請盟,臣當勉行,以解兩國之紛;若欲請戰,別遣能者。」成王曰:「戰盟任卿自裁,寡人不汝制也!」屈完乃再至齊軍。畢竟齊、楚如何?且看下回分解。