strong sū qín hé cóng xiāng liù guó zhāng yí bèi jī wǎng qín bāng strong
蘇秦合從相六國 張儀被激往秦邦
huà shuō sū qín zhāng yí cí guǐ gǔ xià shān, zhāng yí zì wǎng wèi guó qù le, sū qín huí zhì luò yáng jiā zhōng. lǎo mǔ zài táng, yī xiōng èr dì, xiōng yǐ xiān wáng, wéi guǎ sǎo zài, èr dì nǎi sū dài sū lì yě. yī bié shù nián, jīn rì zhòng huì, jǔ jiā huān xǐ, zì bù bì shuō.
話說蘇秦、張儀辭鬼谷下山,張儀自往魏國去了,蘇秦回至洛陽家中。老母在堂,一兄二弟,兄已先亡,惟寡嫂在,二弟乃蘇代、蘇厲也。一別數年,今日重會,舉家歡喜,自不必說。
guò le shù rì, sū qín yù chū yóu liè guó, nǎi qǐng yú fù mǔ, biàn mài jiā cái, wèi zī shēn zhī fèi. mǔ sǎo jí qī jù lì zǔ zhī, yuē: jì zǐ bù zhì gēng huò, lì gōng shāng, qiú shén yī zhī lì, nǎi sī yǐ kǒu shé bó fù guì, qì jiàn chéng zhī yè, tú wèi huò zhī lì, tā rì shēng jì wú liáo, qǐ kě huǐ hū? sū dài sū lì yì yuē: xiōng rú shàn yú yóu shuō zhī shù, hé bù jiù shuō zhōu wáng, zài běn xiāng yì kě chéng míng, hé bì yuǎn chū?
過了數日,蘇秦欲出遊列國,乃請於父母,變賣家財,為資身之費。母、嫂及妻俱力阻之,曰:「季子不治耕穫,力工商,求什一之利,乃思以口舌博富貴,棄見成之業,圖未獲之利,他日生計無聊,豈可悔乎?」蘇代、蘇厲亦曰:「兄如善於遊說之術,何不就說周王,在本鄉亦可成名,何必遠出?」
sū qín bèi yī jiā zǔ dǎng, nǎi qiú jiàn zhōu xiǎn wáng, shuō yǐ zì qiáng zhī shù, xiǎn wáng liú zhī guǎn shě. zuǒ yòu jiē sù zhī sū qín chū yú nóng jiǎ zhī jiā, yí qí yán kōng shū wú yòng, bù kěn zài xiǎn wáng qián bǎo jǔ. sū qín zài guǎn shě jī liú suì yú, bù néng tǎo gè jìn shēn, yú shì fā fèn huí jiā, jǐn pò qí chǎn, dé huáng jīn bǎi yì, zhì hēi diāo qiú wèi yī, zhì chē mǎ pú cóng, áo yóu liè guó, fǎng qiú shān chuān dì xíng, rén mín fēng tǔ, jǐn dé tiān xià lì hài zhī xiáng, rú cǐ shù nián, wèi yǒu suǒ yù.
蘇秦被一家阻擋,乃求見周顯王,說以自強之術,顯王留之館舍。左右皆素知蘇秦出於農賈之家,疑其言空疏無用,不肯在顯王前保舉。蘇秦在館舍羈留歲余,不能討個進身,於是發憤回家,盡破其產,得黃金百鎰,制黑貂裘為衣,治車馬僕從,遨遊列國,訪求山川地形,人民風土,盡得天下利害之詳,如此數年,未有所遇。
wén wèi yāng fēng shāng jūn, shén dé qín xiào gōng zhī xīn, nǎi xī zhì xián yáng. ér xiào gōng yǐ hōng, shāng jūn yì sǐ, nǎi qiú jiàn huì wén wáng. huì wén wáng xuān qín zhì diàn, wèn yuē: xiān shēng bù yuǎn qiān lǐ ér lái bì yì, yǒu hé jiào huì?
聞衛鞅封商君,甚得秦孝公之心,乃西至咸陽。而孝公已薨,商君亦死,乃求見惠文王。惠文王宣秦至殿,問曰:「先生不遠千里而來敝邑,有何教誨?」
sū qín zòu yuē: chén wén dài wáng qiú zhū hóu gē dì, yì zhě yù ān zuò ér bìng tiān xià hū?
蘇秦奏曰:「臣聞大王求諸侯割地,意者欲安坐而並天下乎?」
huì wén wáng yuē: rán.
惠文王曰:「然。」
qín yuē: dài wáng dōng yǒu guān hé, xī yǒu hàn zhōng, nán yǒu bā shǔ, běi yǒu hú háo, cǐ sì sāi zhī guó yě, wò yě qiān lǐ, fèn jī bǎi wàn, yǐ dài wáng zhī xián, shì mín zhī zhòng, chén qǐng xiàn móu xiào lì, bìng zhū hóu, tūn zhōu shì, chēng dì ér yì tiān xià, yì rú fǎn zhǎng, qǐ yǒu ān zuò ér néng chéng shì zhě hū?
秦曰:「大王東有關、河,西有漢中,南有巴蜀,北有胡貉,此四塞之國也,沃野千里,奮擊百萬,以大王之賢,士民之眾,臣請獻謀效力,並諸侯,吞周室,稱帝而一天下,易如反掌,豈有安坐而能成事者乎?」
huì wén wáng chū shā shāng yāng, xīn è yóu shuō zhī shì, nǎi cí yuē: gū wén máo yǔ bù chéng, bù néng gāo fēi', xiān shēng suǒ yán, gū yǒu zhì wèi dǎi, gèng qí shù nián, bīng lì shāo zú, rán hòu yì zhī. sū qín nǎi tuì, fù jiāng gǔ sān wáng wǔ bà gōng zhàn ér dé tiān xià zhī shù, huì chéng yī shū, fán shí yú wàn yán, cì rì xiàn shàng qín wáng, qín wáng suī rán liú lǎn, jué wú yòng sū qín zhī yì.
惠文王初殺商鞅,心惡遊說之士,乃辭曰:「孤聞『毛羽不成,不能高飛',先生所言,孤有志未逮,更俟數年,兵力稍足,然後議之。」蘇秦乃退,復將古三王五霸攻戰而得天下之術,匯成一書,凡十餘萬言,次日獻上秦王,秦王雖然留覽,絕無用蘇秦之意。
zài yè qín xiàng gōng sūn yǎn, yǎn jì qí cái, bù wèi yǐn jìn.
再謁秦相公孫衍,衍忌其才,不為引進。
sū qín liú qín fù suì yú, huáng jīn bǎi yì, jù yǐ yòng jǐn, hēi diāo zhī qiú yì bì huài, jì wú suǒ chū, nǎi huò qí chē mǎ pú cóng yǐ wèi lù zī, dān náng tú bù ér guī. fù mǔ jiàn qí láng bèi, rǔ mà zhī qī fāng zhī bù, jiàn qín lái, bù kěn xià jī xiāng jiàn qín è shén, xiàng sǎo qiú yī fàn, sǎo cí yǐ wú chái, bù kěn wèi chuī. yǒu shī wèi zhèng:
蘇秦留秦復歲余,黃金百鎰,俱已用盡,黑貂之裘亦敝壞,計無所出,乃貨其車馬僕從以為路資,擔囊徒步而歸。父母見其狼狽,辱罵之;妻方織布,見秦來,不肯下機相見;秦餓甚,向嫂求一飯,嫂辭以無柴,不肯為炊。有詩為證:
fù guì tú rén chéng gǔ ròu, pín qióng gǔ ròu yì tú rén.
富貴途人成骨肉,貧窮骨肉亦途人。
shì kàn jì zǐ diāo qiú bì, jǔ mù suī qīn jǐn bù qīn.
試看季子貂裘敝,舉目雖親盡不親。
qín bù jué duò lèi, tàn yuē: yī shēn pín jiàn, qī bù yǐ wǒ wèi fū, sǎo bù yǐ wǒ wèi shū, mǔ bù yǐ wǒ wèi zi, jiē wǒ zhī zuì yě! yú shì jiǎn shū qiè zhōng, dé tài gōng yīn fú yī piān, hū wù yuē: guǐ gǔ xiān shēng céng yán: ruò yóu shuō shī yì, zhǐ xū shú wán cǐ shū, zì yǒu jìn yì.' nǎi bì hù tàn tǎo, wù qióng qí qù, zhòu yè bù xī, yè juàn yù shuì, zé yǐn zhuī zì cì qí gǔ, xuè liú biàn zú.
秦不覺墮淚,嘆曰:「一身貧賤,妻不以我為夫,嫂不以我為叔,母不以我為子,皆我之罪也!」於是簡書篋中,得太公《陰符》一篇,忽悟曰:「鬼谷先生曾言:『若遊說失意,只須熟玩此書,自有進益。'」乃閉戶探討,務窮其趣,晝夜不息,夜倦欲睡,則引錐自刺其股,血流遍足。
jì yú yīn fú yǒu wù, rán hòu jiāng liè guó xíng shì xì xì chuǎi mó, rú cǐ yī nián, tiān xià dà shì, rú zài zhǎng zhōng. nǎi zì wèi yuē: qín yǒu xué rú cǐ, yǐ shuō rén zhǔ, qǐ bù néng chū qí jīn yù jǐn xiù, qǔ qīng xiàng zhī wèi zhě hū?
既於《陰符》有悟,然後將列國形勢細細揣摩,如此一年,天下大勢,如在掌中。乃自慰曰:「秦有學如此,以說人主,豈不能出其金玉錦繡,取卿相之位者乎?」
suì wèi qí dì dài lì yuē: wú xué yǐ chéng, qǔ fù guì rú jì. dì kě zhù wú xíng zī, chū shuō liè guó, tǎng yǒu chū shēn zhī rì, bì dāng xiāng yǐn. fù yǐ yīn fú wèi dì jiǎng jiě, dài yǔ lì yì yǒu xǐng wù, nǎi gè chū huáng jīn, yǐ zī qí xíng. qín cí fù mǔ qī sǎo, yù zài wǎng qín guó, sī xiǎng: dāng jīn qī guó zhī zhōng, wéi qín zuì qiáng, kě yǐ fǔ chéng dì yè, kě nài qín wáng bù kěn shōu yòng, wú jīn zài qù, tǎng fù rú qián, hé miàn fù guī gù lǐ? nǎi sī yī bìn qín zhī cè, bì shǐ liè guó tóng xīn xié lì, yǐ gū qín shì, fāng kě zì lì, yú shì dōng tóu zhào guó.
遂謂其弟代、厲曰:「吾學已成,取富貴如寄。弟可助吾行資,出說列國,倘有出身之日,必當相引。」復以《陰符》為弟講解,代與厲亦有省悟,乃各出黃金,以資其行。秦辭父母妻嫂,欲再往秦國,思想:「當今七國之中,惟秦最強,可以輔成帝業,可奈秦王不肯收用,吾今再去,倘復如前,何面復歸故里?」乃思一擯秦之策,必使列國同心協力,以孤秦勢,方可自立,於是東投趙國。
shí zhào sù hóu zài wèi, qí dì gōng zǐ chéng wèi xiāng guó, hào fèng yáng jūn, sū qín xiān shuō fèng yáng jūn, fèng yáng jūn bù xǐ.
時趙肅侯在位,其弟公子成為相國,號奉陽君,蘇秦先說奉陽君,奉陽君不喜。
qín nǎi qù zhào, běi yóu yú yàn, qiú jiàn yàn wén gōng, zuǒ yòu mò wèi tōng dá. jū suì yú, zī yòng yǐ qìng, jī è yú lǚ dǐ, lǚ dǐ zhī rén āi zhī, dài yǐ bǎi qián, qín lài yǐ jì, shì zhí yàn wén gōng chū yóu, qín fú yè dào zuǒ. wén gōng wèn qí xìng míng, zhī shì sū qín, xǐ yuē: wén xiān shēng xī nián yǐ shí wàn yán xiàn qín wáng, guǎ rén xīn mù zhī, hèn wèi de néng dú xiān shēng zhī shū, jīn xiān shēng xìng huì jiào guǎ rén, yàn zhī xìng yě. suì huí chē rù cháo, zhào qín rù jiàn, jū gōng qǐng jiào.
秦乃去趙,北游於燕,求見燕文公,左右莫為通達。居歲余,資用已罄,飢餓於旅邸,旅邸之人哀之,貸以百錢,秦賴以濟,適值燕文公出遊,秦伏謁道左。文公問其姓名,知是蘇秦,喜曰:「聞先生昔年以十萬言獻秦王,寡人心慕之,恨未得能讀先生之書,今先生幸惠教寡人,燕之幸也。」遂回車入朝,召秦入見,鞠躬請教。
sū qín zòu yuē: dài wáng liè zài zhàn guó, dì fāng èr qiān lǐ, bīng jiǎ shù shí wàn, chē liù bǎi chéng, qí liù qiān pǐ. rán bǐ yú zhōng yuán, céng wèi jí bàn, nǎi ěr bù wén jīn gē tiě mǎ zhī shēng, mù bù dǔ fù chē zhǎn jiāng zhī wēi, ān jū wú shì, dài wáng yì zhī qí gù hū?
蘇秦奏曰:「大王列在戰國,地方二千里,兵甲數十萬,車六百乘,騎六千匹。然比於中原,曾未及半,乃耳不聞金戈鐵馬之聲,目不睹覆車斬將之危,安居無事,大王亦知其故乎?」
yàn wén gōng yuē: guǎ rén bù zhī yě.
燕文公曰:「寡人不知也。」
qín yòu yuē: yàn suǒ yǐ bù bèi bīng zhě, yǐ zhào wèi zhī bì ěr. dài wáng bù zhī jié hǎo yú jìn zhào, ér fǎn yù gē dì yǐ mèi yuǎn qín, bù yú shén yé?
秦又曰:「燕所以不被兵者,以趙為之蔽耳。大王不知結好於近趙,而反欲割地以媚遠秦,不愚甚耶?」
yàn wén gōng yuē: rán zé rú hé?
燕文公曰:「然則如何?」
qín duì yuē: yī chén yú jiàn, bù ruò yǔ zhào cóng qīn, yīn ér jié lián liè guó, tiān xià wèi yī, xiāng yǔ xié lì yù qín, cǐ bǎi shì zhī ān yě.
秦對曰:「依臣愚見,不若與趙從親,因而結連列國,天下為一,相與協力御秦,此百世之安也。」
yàn wén gōng yuē: xiān shēng hé zòng yǐ ān yàn guó, guǎ rén suǒ yuàn, dàn kǒng zhū hóu bù kěn wèi zòng ěr.
燕文公曰:「先生合縱以安燕國,寡人所願,但恐諸侯不肯為縱耳。」
qín yòu yuē: chén suī bù cái, yuàn miàn jiàn zhào hóu, yǔ dìng zòng yuē.
秦又曰:「臣雖不才,願面見趙侯,與定縱約。」
yàn wén gōng dà xǐ, zī yǐ jīn bó lù fèi, gāo chē sì mǎ, shǐ zhuàng shì sòng qín zhì zhào.
燕文公大喜,資以金帛路費,高車駟馬,使壯士送秦至趙。
shì fèng yáng jūn zhào chéng yǐ zú, zhào sù hóu wén yàn guó sòng kè lái zhì, suì jiàng jiē ér yíng yuē: shàng kè yuǎn rǔ, hé yǐ jiào wǒ?
適奉陽君趙成已卒,趙肅侯聞燕國送客來至,遂降階而迎曰:「上客遠辱,何以教我?」
sū qín zòu yuē: qín wén tiān xià bù yī xián shì, mò bù gāo xián jūn zhī xíng yì, jiē yuàn chén zhōng yú jūn qián, nài fèng yáng jūn dù cái jí néng, shì yǐ yóu shì guǒ zú ér bù jìn, juǎn kǒu ér bù yán, jīn fèng yáng jūn juān guǎn shě, chén gù gǎn xiàn qí yú zhōng. chén wén bǎo guó mò rú ān mín, ān mín mò rú zé jiāo.' dāng jīn shān dōng zhī guó, wéi zhào wèi qiáng, zhào dì fāng èr qiān yú lǐ, dài jiǎ shù shí wàn, chē qiān shèng, qí wàn pǐ, sù zhī shù nián. qín zhī suǒ zuì jì hài zhě, mò rú zhào. rán ér bù gǎn jǔ bīng fá zhào zhě, wèi hán wèi zhī xí qí hòu yě, gù wèi zhào nán bì zhě, hán wèi yě. hán, wèi wú míng shān dà chuān zhī xiǎn, yī dàn qín bīng dà chū, cán shí èr guó, èr guó jiàng, zé huò cì yú zhào yǐ. chén cháng kǎo dì tú, liè guó zhī dì, guò qín wàn lǐ zhū hóu zhī bīng, duō qín shí bèi. shè shǐ liù guó hé yī, bìng lì xī xiàng, hé nán pò qín? jīn wèi qín móu zhě, yǐ qín kǒng xià zhū hóu, bì xū gē dì qiú hé. fū wú gù ér gē dì, shì zì pò yě. pò rén yǔ pò yú rén, èr zhě shú yù? yī chén yú jiàn, mò rú yuē liè guó jūn chén huì yú huán shuǐ, jiāo méng dìng shì, jié wèi xiōng dì, lián wèi chún chǐ, qín gōng yī guó, zé wǔ guó gòng jiù zhī, rú yǒu bài méng bèi shì zhě, zhū hóu gòng fá zhī. qín suī qiáng bào, qǐ gǎn yǐ gū guó yǔ tiān xià zhī zhòng zhēng shèng fù zāi!
蘇秦奏曰:「秦聞天下布衣賢士,莫不高賢君之行義,皆願陳忠於君前,奈奉陽君妒才嫉能,是以游士裹足而不進,卷口而不言,今奉陽君捐館舍,臣故敢獻其愚忠。臣聞『保國莫如安民,安民莫如擇交。'當今山東之國,惟趙為強,趙地方二千餘里,帶甲數十萬,車千乘,騎萬匹,粟支數年。秦之所最忌害者,莫如趙。然而不敢舉兵伐趙者,畏韓、魏之襲其後也,故為趙南蔽者,韓、魏也。韓,魏無名山大川之險,一旦秦兵大出,蠶食二國,二國降,則禍次於趙矣。臣嘗考地圖,列國之地,過秦萬里;諸侯之兵,多秦十倍。設使六國合一,並力西向,何難破秦?今為秦謀者,以秦恐嚇諸侯,必須割地求和。夫無故而割地,是自破也。破人與破於人,二者孰愈?依臣愚見,莫如約列國君臣會於洹水,交盟定誓,結為兄弟,聯為唇齒,秦攻一國,則五國共救之,如有敗盟背誓者,諸侯共伐之。秦雖強暴,豈敢以孤國與天下之眾爭勝負哉!」
zhào sù hóu yuē: guǎ rén nián shào, lì guó rì qiǎn, wèi wén zhì jì. jīn shàng kè yù jiū zhū hóu yǐ jù qín, guǎ rén gǎn bù jìng cóng? nǎi pèi yǐ xiāng yìn, cì yǐ dà dì, yòu yǐ shì chē bǎi chéng, huáng jīn qiān yì, bái bì bǎi shuāng, jǐn xiù qiān pǐ, shǐ wèi zòng yuē zhǎng.
趙肅侯曰:「寡人年少,立國日淺,未聞至計。今上客欲糾諸侯以拒秦,寡人敢不敬從?」乃佩以相印,賜以大第,又以飾車百乘,黃金千鎰,白璧百雙,錦繡千匹,使為「縱約長」。
sū qín nǎi shǐ rén yǐ bǎi jīn wǎng yàn, cháng lǚ dǐ rén zhī bǎi qián.
蘇秦乃使人以百金往燕,償旅邸人之百錢。
zhèng yù zé rì qǐ xíng, lì shuō hán wèi zhū guó, hū zhào sù hóu zhào sū qín rù cháo, yǒu jí shì shāng yì, sū qín huāng máng lái jiàn sù hóu. sù hóu yuē: shì biān lì lái bào: qín xiāng guó gōng sūn yǎn chū shī gōng wèi, qín qí dà jiāng lóng jiǎ, zhǎn shǒu sì wàn wǔ qiān, wèi wáng gē hé běi shí chéng yǐ qiú hé, yǎn yòu yù yí bīng gōng zhào.' jiāng ruò zhī hé?
正欲擇日起行,歷說韓、魏諸國,忽趙肅侯召蘇秦入朝,有急事商議,蘇秦慌忙來見肅侯。肅侯曰:「適邊吏來報:『秦相國公孫衍出師攻魏,擒其大將龍賈,斬首四萬五千,魏王割河北十城以求和,衍又欲移兵攻趙。'將若之何?」
sū qín wén yán, àn àn chī jīng: qín bīng ruò dào zhào, zhào jūn bì rán yì xiào wèi qiú hé, hé zòng' zhī jì bù chéng yǐ! zhèng shì rén jí jì shēng, qiě dá yīng guò qù, lìng zuò qū chù. nǎi gù zuò ān xián zhī tài, gǒng shǒu duì yuē: chén dù qín bīng pí bì, wèi néng jí zhì zhào guó, wàn yī lái dào, chén zì yǒu jì tuì zhī.
蘇秦聞言,暗暗吃驚:「秦兵若到趙,趙君必然亦效魏求和,『合縱'之計不成矣!」正是人急計生,且答應過去,另作區處。乃故作安閒之態,拱手對曰:「臣度秦兵疲敝,未能即至趙國,萬一來到,臣自有計退之。」
sù hóu yuē: xiān shēng qiě zàn liú bì yì, dài qín bīng guǒ rán bú dào, fāng kě yuǎn lí guǎ rén ěr.
肅侯曰:「先生且暫留敝邑,待秦兵果然不到,方可遠離寡人耳。」
zhè jù huà, zhèng zhōng sū qín zhī yì, yīng nuò ér tuì.
這句話,正中蘇秦之意,應諾而退。
sū qín huí zhì fǔ dì, huàn mén xià xīn fù, huàn zuò bì chéng, zhì yú mì shì, fēn fù yuē: wú yǒu tóng xué gù rén, míng yuē zhāng yí, zì yú zi, nǎi dà liáng rén shì, wǒ jīn yǔ rǔ qiān jīn, rǔ kě bàn zuò shāng jiǎ, biàn xìng míng wèi jiǎ shè rén, qián wǎng wèi bāng, xún fǎng zhāng yí, tǎng xiāng jiàn shí, xū rú cǐ rú cǐ, ruò dào zhào zhī rì, yòu xū rú cǐ rú cǐ, rǔ kě xiǎo xīn zài yì.
蘇秦回至府第,喚門下心腹,喚做畢成,至於密室,吩咐曰:「吾有同學故人,名曰張儀,字餘子,乃大梁人氏,我今予汝千金,汝可扮作商賈,變姓名為賈舍人,前往魏邦,尋訪張儀,倘相見時,須如此如此,若到趙之日,又須如此如此,汝可小心在意。」
jiǎ shè rén lǐng mìng, lián yè wàng dà liáng ér xíng.
賈舍人領命,連夜望大梁而行。
huà fēn liǎng tóu, què shuō zhāng yí zì lí guǐ gǔ guī wèi, jiā pín qiú shì wèi huì wáng bù dé, hòu jiàn wèi bīng lǚ bài, nǎi qiè qí qī qù wèi yóu chǔ, chǔ xiāng guó zhāo yáng liú zhī wèi mén xià kè. zhāo yáng jiāng bīng fá wèi, dà bài wèi shī, qǔ xiāng líng děng qī chéng, chǔ wēi wáng jiā qí gōng, yǐ hé shì zhī bì cì zhī.
話分兩頭,卻說張儀自離鬼谷歸魏,家貧求事魏惠王不得,後見魏兵屢敗,乃挈其妻去魏游楚,楚相國昭陽留之為門下客。昭陽將兵伐魏,大敗魏師,取襄陵等七城,楚威王嘉其功,以「和氏之璧」賜之。
hé wèi hé shì zhī bì? dāng chū chǔ lì wáng zhī mò nián, yǒu chǔ rén biàn hé dé yù pú yú jīng shān, xiàn yú lì wáng. wáng shǐ yù gōng xiāng zhī, yuē: shí yě! lì wáng dà nù, yǐ biàn hé qī jūn, yuè qí zuǒ zú. jí chǔ wǔ wáng jí wèi, hé fù xiàn qí pú, yù gōng yòu yǐ wèi shí, wǔ wáng nù, yuè qí yòu zú, jí chǔ wén wáng jí wèi, biàn hé yòu yù wǎng xiàn, nài shuāng zú jù yuè, bù néng xíng dòng, nǎi bào pú yú huái, tòng kū yú jīng shān zhī xià, sān rì sān yè, qì jǐn jì zhī yǐ xuè. yǒu xiǎo dé biàn hé de, wèn yuē: rǔ zài xiàn zài yuè, kě yǐ zhǐ yǐ, shàng xī shǎng hū, yòu hé kū wèi? hé yuē: wú fēi wèi qiú shǎng yě, suǒ hèn zhě, běn liáng yù ér wèi zhī shí, běn zhēn shì ér wèi zhī qī, shì fēi diān dào, bù dé zì míng, shì yǐ bēi ěr! chǔ wén wáng wén biàn hé zhī qì, nǎi qǔ qí pú, shǐ yù rén pōu zhī, guǒ dé wú xiá měi yù, yīn zhì wèi bì, míng yuē: hé shì zhī bì. jīn xiāng yáng fǔ nán zhāng xiàn jīng shān zhī diān yǒu chí, chí páng yǒu shí shì, wèi zhī bào yù yán, jí biàn hé suǒ jū, qì yù chù yě. chǔ wáng lián qí chéng, yǐ dài fū zhī lù gěi biàn hé, zhōng qí shēn.
何謂「和氏之璧」?當初楚厲王之末年,有楚人卞和得玉璞於荊山,獻於厲王。王使玉工相之,曰:「石也!」厲王大怒,以卞和欺君,刖其左足。及楚武王即位,和復獻其璞,玉工又以為石,武王怒,刖其右足,及楚文王即位,卞和又欲往獻,奈雙足俱刖,不能行動,乃抱璞於懷,痛哭於荊山之下,三日三夜,泣盡繼之以血。有曉得卞和的,問曰:「汝再獻再刖,可以止矣,尚希賞乎,又何哭為?」和曰:「吾非為求賞也,所恨者,本良玉而謂之石,本貞士而謂之欺,是非顛倒,不得自明,是以悲耳!」楚文王聞卞和之泣,乃取其璞,使玉人剖之,果得無瑕美玉,因制為璧,名曰:「和氏之璧」。今襄陽府南漳縣荊山之顛有池,池旁有石室,謂之抱玉岩,即卞和所居,泣玉處也。楚王憐其誠,以大夫之祿給卞和,終其身。
cǐ bì nǎi wú jià zhī bǎo, zhǐ wèi zhāo yáng miè yuè bài wèi, gōng láo zuì dà, gù yǐ zhòng bǎo cì zhī. zhāo yáng suí shēn xié dài, wèi cháng shǎo lí.
此璧乃無價之寶,只為昭陽滅越敗魏,功勞最大,故以重寶賜之。昭陽隨身攜帶,未嘗少離。
yī rì, zhāo yáng chū yóu yú chì shān, sì fāng bīn kè cóng xíng zhě bǎi rén, nà chì shān xià yǒu shēn tán, xiāng chuán jiāng tài gōng céng diào yú cǐ, tán biān jiàn yǒu gāo lóu, zhòng rén zài lóu shàng yǐn jiǔ zuò lè, yǐ jí bàn hān, bīn kè mù hé bì zhī měi, qǐng yú zhāo yáng, qiú jiè guān zhī. zhāo yáng mìng shǒu cáng shù yú chē xiāng zhōng qǔ chū bǎo dú zhì qián, qīn zì qǐ yào, jiě kāi sān chóng jǐn fú, yù guāng shuò shuò, zhào rén yán miàn, bīn kè cì dì chuán guān, wú bù jí kǒu chēng zàn. zhèng shǎng wán jiān, zuǒ yòu yán: tán zhōng yǒu dà yú yuè qǐ. zhāo yáng qǐ shēn píng lán ér guān, zhòng bīn kè yī qí chū kàn, nà dà yú yòu yuè qǐ lái, zú yǒu zhàng yú, qún yú cóng zhī tiào yuè, é yān yún xìng dōng běi, dà yǔ jiāng zhì. zhāo yáng fēn fù: shōu shí zhuǎn chéng. shǒu cáng shù yù shōu hé bì zhì dú, yǐ bù zhī chuán dì shuí shǒu, jìng bù jiàn le. luàn le yī huí, zhāo yáng huí fǔ, jiào mén xià kè ái chá dào bì zhī rén, mén xià kè yuē: zhāng yí chì pín, sù wú xíng, yào dào bì chú fēi cǐ rén. zhāo yáng yì xīn yí zhī, shǐ rén zhí zhāng yí chī lüè zhī, yào tā zhāo chéng, zhāng yí shí bù céng dào, rú hé kěn fú, chī zhì shù bǎi, biàn tǐ jù shāng, yǎn yǎn yī xī, zhāo yáng jiàn zhāng yí chuí sǐ, zhǐ de shì fàng, páng yǒu kě lián zhāng yí de, fú yí guī jiā.
一日,昭陽出遊於赤山,四方賓客從行者百人,那赤山下有深潭,相傳姜太公曾釣於此,潭邊建有高樓,眾人在樓上飲酒作樂,已及半酣,賓客慕「和璧」之美,請於昭陽,求借觀之。昭陽命守藏豎於車箱中取出寶櫝至前,親自啟鑰,解開三重錦袱,玉光爍爍,照人顏面,賓客次第傳觀,無不極口稱讚。正賞玩間,左右言:「潭中有大魚躍起。」昭陽起身憑欄而觀,眾賓客一齊出看,那大魚又躍起來,足有丈余,群魚從之跳躍,俄焉雲興東北,大雨將至。昭陽吩咐:「收拾轉程。」守藏豎欲收「和璧」置櫝,已不知傳遞誰手,竟不見了。亂了一回,昭陽回府,教門下客捱查盜璧之人,門下客曰:「張儀赤貧,素無行,要盜璧除非此人。」昭陽亦心疑之,使人執張儀笞掠之,要他招承,張儀實不曾盜,如何肯服,笞至數百,遍體俱傷,奄奄一息,昭陽見張儀垂死,只得釋放,旁有可憐張儀的,扶儀歸家。
qí qī jiàn zhāng yí kùn dùn mó yàng, chuí lèi ér yán yuē: zi jīn rì shòu rǔ, jiē yóu dú shū yóu shuō suǒ zhì, ruò ān jū wù nóng, níng yǒu cǐ huò yé? yí zhāng kǒu xiàng qī shǐ shì zhī, wèn yuē: wú shé shàng zài hu. qī xiào yuē: shàng zài. yí yuē: shé zài, biàn shì běn qián, bù chóu zhōng kùn yě.
其妻見張儀困頓模樣,垂淚而言曰:「子今日受辱,皆由讀書遊說所致,若安居務農,寧有此禍耶?」儀張口向妻使視之,問曰:「吾舌尚在乎。」妻笑曰:「尚在。」儀曰:「舌在,便是本錢,不愁終困也。」
yú shì jiāng xī bàn yù, fù hái wèi guó. jiǎ shè rén zhì wèi zhī shí, zhāng yí yǐ huí wèi bàn nián yǐ.
於是將息半愈,復還魏國。賈舍人至魏之時,張儀已回魏半年矣。
wén sū qín shuō zhào dé yì, zhèng yù wǎng fǎng, ǒu rán chū mén, qià yù jiǎ shè rén xiū chē yú mén wài, xiāng wèn jiān, zhī cóng zhào lái, suì wèn: sū qín wèi zhào xiāng guó, xìn guǒ zhēn fǒu? jiǎ shè rén yuē: xiān shēng hé rén, dé wú yǔ wú xiāng guó yǒu jiù yé, hé wèi wèn zhī? yí gào yǐ tóng xué xiōng dì zhī qíng, jiǎ shè rén yuē: ruò shì, hé bù wǎng yóu, xiāng guó bì dāng jiàn yáng, wú jiǎ shì yǐ bì, zhèng yù hái zhào, ruò bù qì xián wēi jiàn, yuàn yǔ xiān shēng tóng zài. zhāng yí xīn rán cóng zhī.
聞蘇秦說趙得意,正欲往訪,偶然出門,恰遇賈舍人休車於門外,相問間,知從趙來,遂問:「蘇秦為趙相國,信果真否?」賈舍人曰:「先生何人,得無與吾相國有舊耶,何為問之?」儀告以同學兄弟之情,賈舍人曰:「若是,何不往游,相國必當薦揚,吾賈事已畢,正欲還趙,若不棄嫌微賤,願與先生同載。」張儀欣然從之。
jì zhì zhào jiāo, jiǎ shè rén yuē: hán jiā zài jiāo wài, yǒu shì zhǐ de zàn bié, chéng nèi gè mén jù yǒu lǚ diàn, ān xiē yuǎn kè, róng bēi rén guò jǐ rì xiāng fǎng. zhāng yí cí jiǎ shè rén xià chē, jìn chéng ān xiē. cì rì, xiū cì qiú yè sū qín, qín yù jiè mén xià rén bù xǔ wèi tōng, hòu zhì dì wǔ rì, fāng dé tóu jìn míng cì, qín cí yǐ shì rǒng, gǎi rì qǐng huì. yí fù hòu shù rì, zhōng bù dé jiàn, nù yù qù, dì fāng diàn zhǔ rén jū liú zhī, yuē: zi yǐ tóu cì xiāng fǔ, wèi jiàn fā luò, wàn yī xiāng guó lái zhào, hé yǐ yīng zhī? suī yī nián bàn zài, yì bù gǎn fàng qù yě.
既至趙郊,賈舍人曰:「寒家在郊外,有事只得暫別,城內各門俱有旅店,安歇遠客,容卑人過幾日相訪。」張儀辭賈舍人下車,進城安歇。次日,修刺求謁蘇秦,秦預誡門下人不許為通,候至第五日,方得投進名刺,秦辭以事冗,改日請會。儀復候數日,終不得見,怒欲去,地方店主人拘留之,曰:「子已投刺相府,未見發落,萬一相國來召,何以應之?雖一年半載,亦不敢放去也。」
zhāng yí mèn shén, fǎng jiǎ shè rén hé zài, rén yì wú zhī zhě, yòu guò shù rì, fù shū cì wǎng cí xiāng fǔ, sū qín chuán mìng: lái rì xiāng jiàn. yí xiàng diàn zhǔ rén jiǎ jiè yī lǚ tíng dāng, cì rì qīn chén wǎng hòu, sū qín yù xiān pái xià wēi yí, hé qí zhōng mén, mìng kè cóng ěr mén ér rù. zhāng yí yù dēng jiē, zuǒ yòu zhǐ zhī yuē: xiāng guó gōng yè wèi bì, kè yí shǎo dài. yí nǎi lì yú wǔ xià, nì shì táng qián guān shǔ bài jiàn zhě shén zhòng, yǐ ér bǐng shì zhě yòu yǒu duō rén.
張儀悶甚,訪賈舍人何在,人亦無知者,又過數日,復書刺往辭相府,蘇秦傳命:「來日相見。」儀向店主人假借衣履停當,次日侵晨往候,蘇秦預先排下威儀,闔其中門,命客從耳門而入。張儀欲登階,左右止之曰:「相國公謁未畢,客宜少待。」儀乃立於廡下,睨視堂前官屬拜見者甚眾,已而稟事者又有多人。
liáng jiǔ, rì jiāng zè, wén táng shàng hū yuē: kè jīn hé zài? zuǒ yòu yuē: xiāng jūn zhào kè. yí zhěng yī shēng jiē, zhǐ wàng sū qín jiàng zuò xiāng yíng, shuí zhī qín ān zuò bù dòng.
良久,日將昃,聞堂上呼曰:「客今何在?」左右曰:「相君召客。」儀整衣升階,只望蘇秦降坐相迎,誰知秦安坐不動。
yí rěn qì jìn yī, qín qǐ lì, wēi jǔ shǒu dá zhī, yuē: yú zi bié lái wú yàng? yí nù qì bó bó, jìng bù dá yán.
儀忍氣進揖,秦起立,微舉手答之,曰:「餘子別來無恙?」儀怒氣勃勃,竟不答言。
zuǒ yòu bǐng jìn wǔ cān, qín fù yuē: gōng shì cōng rǒng, fán yú zi jiǔ dài, kǒng jī něi, qiě cǎo shuài yī fàn, fàn hòu yǒu yán. mìng zuǒ yòu shè zuò yú táng xià, qín zì fàn yú táng shàng, zhēn xiū mǎn àn, yí qián bù guò yī ròu yī cài, cū lì zhī cān ér yǐ.
左右稟進午餐,秦復曰:「公事匆冗,煩餘子久待,恐飢餒,且草率一飯,飯後有言。」命左右設坐於堂下,秦自飯於堂上,珍饈滿案,儀前不過一肉一菜,粗糲之餐而已。
zhāng yí běn dài bù chī, nài fù zhōng jī shén, kuàng diàn zhǔ rén fàn qián xiān yǐ qiàn xià xǔ duō, zhǐ zhǐ wàng jīn rì jiàn le sū qín, biàn bù kěn jiàn yòng, yě yǒu xiē jīn zī jī fā, bù xiǎng rú cǐ guāng jǐng. zhèng shì: zài tā ǎi yán xià, shuí gǎn bù dī tóu? chū yú wú nài, zhǐ de hán xiū jǔ zhù, yáo wàng jiàn sū qín bēi pán láng jí, yǐ qí yú yáo fēn shǎng zuǒ yòu, bǐ zhāng yí suǒ shí, hái shèng xǔ duō. yí xīn zhōng qiě xiū qiě nù, shí bì, qín fù chuán yán: qǐng kè shàng táng. zhāng yí jǔ mù guān kàn, qín réng jiù gāo zuò bù qǐ.
張儀本待不吃,奈腹中飢甚,況店主人飯錢先已欠下許多,只指望今日見了蘇秦,便不肯薦用,也有些金資齎發,不想如此光景。正是:「在他矮檐下,誰敢不低頭?」出於無奈,只得含羞舉箸,遙望見蘇秦杯盤狼藉,以其餘餚分賞左右,比張儀所食,還盛許多。儀心中且羞且怒,食畢,秦復傳言:「請客上堂。」張儀舉目觀看,秦仍舊高坐不起。
zhāng yí rěn qì bù guò, zǒu shàng jǐ bù, dà mà: jì zǐ, wǒ dào nǐ bù wàng gù jiù, yuǎn lái xiāng tóu, hé yì rǔ wǒ zhì cǐ, tóng xué zhī qíng hé zài? sū qín xú xú dá yuē: yǐ yú zi zhī cái, zhī dào xiān wǒ ér jì yù le, bù qī qióng kùn rú cǐ, wú qǐ bù néng jiàn yú zhào hóu, shǐ zi fù guì? dàn kǒng zi zhì shuāi cái tuì, bù néng yǒu wèi, yí lèi yú jiàn jǔ zhī rén.
張儀忍氣不過,走上幾步,大罵:「季子,我道你不忘故舊,遠來相投,何意辱我至此,同學之情何在?」蘇秦徐徐答曰:「以餘子之才,只道先我而際遇了,不期窮困如此,吾豈不能薦於趙侯,使子富貴?但恐子志衰才退,不能有為,貽累於薦舉之人。」
zhāng yí yuē: dà zhàng fū zì néng qǔ fù guì, qǐ lài rǔ jiàn hū?
張儀曰:「大丈夫自能取富貴,豈賴汝薦乎?」
qín yuē: nǐ jì néng zì qǔ fù guì, hé bì lái yè? niàn tóng xué qíng fèn, zhù rǔ huáng jīn yī hù, qǐng zì fāng biàn. mìng zuǒ yòu yǐ jīn shòu yí. yí yī shí xìng qǐ, jiāng jīn zhì yú dì xià, fèn fèn ér chū, sū qín yì bù wǎn liú.
秦曰:「你既能自取富貴,何必來謁?念同學情分,助汝黃金一笏,請自方便。」命左右以金授儀。儀一時性起,將金擲於地下,憤憤而出,蘇秦亦不挽留。
yí huí zhì lǚ diàn, zhǐ jiàn zì jǐ pù gài, jù yǐ yí chū zài wài. yí wèn qí gù, diàn zhǔ rén yuē: jīn rì zú xià de jiàn xiāng jūn, bì rán zèng guǎn shòu cān, gù yí chū ěr! zhāng yí yáo tóu, kǒu zhōng zhǐ shuō. kě hèn, kě hèn!
儀回至旅店,只見自己鋪蓋,俱已移出在外。儀問其故,店主人曰:「今日足下得見相君,必然贈館授餐,故移出耳!」張儀搖頭,口中只說。」可恨,可恨!」
yī tóu tuō xià yī lǚ, jiāo hái diàn zhǔ rén, diàn zhǔ rén yuē: mò fēi bú shì tóng xué, zú xià yǒu xiē wàng bān me?
一頭脫下衣履,交還店主人,店主人曰:「莫非不是同學,足下有些妄扳麼?」
zhāng yí chě zhù zhǔ rén, jiāng wǎng rì jiāo qíng jí jīn rì xiāng dài guāng jǐng, bèi xì shù le yī biàn.
張儀扯住主人,將往日交情及今日相待光景,備細述了一遍。
diàn zhǔ rén yuē: xiāng jūn suī rán jù ào, dàn wèi zūn quán zhòng, lǐ zhī dāng rán, sòng zú xià huáng jīn yī hù, yì shì měi qíng, zú xià shōu le cǐ jīn, yě kě dǎ fā fàn qián, shèng xiē zuò guī tú zhī fèi, hé bì cí zhī? zhāng yí yuē: wǒ yī shí shǐ xìng, zhì zhī yú dì, rú jīn
店主人曰:「相君雖然倨傲,但位尊權重,禮之當然,送足下黃金一笏,亦是美情,足下收了此金,也可打發飯錢,剩些作歸途之費,何必辭之?」張儀曰:「我一時使性,擲之於地,如今
shǒu wú yī qián, rú zhī nài hé?
手無一錢,如之奈何?」
zhèng shuō huà jiān, zhǐ jiàn qián fān nà jiǎ shè rén zǒu rù diàn mén, yǔ zhāng yí xiāng jiàn, dào: lián rì shǎo hòu, dé zuì. bù zhī xiān shēng céng jiàn guò sū xiāng guó fǒu?
正說話間,只見前番那賈舍人走入店門,與張儀相見,道:「連日少候,得罪。不知先生曾見過蘇相國否?」
zhāng yí jiāng nù qì zhòng fù diào qǐ, jiāng shǒu wǎng diàn àn shàng yī pāi, mà dào: zhè wú qíng wú yì de zéi, zài mò tí tā!
張儀將怒氣重複吊起,將手往店案上一拍,罵道:「這無情無義的賊,再莫提他!」
jiǎ shè rén yuē: xiān shēng chū yán tài zhòng, hé gù rú cǐ fā nù?
賈舍人曰:「先生出言太重,何故如此發怒?」
diàn zhǔ rén suì jiāng xiāng jiàn zhī shì, dài zhāng yí xù shù yī biàn. jīn qiàn zhàng wú hái, yòu bù néng zuò guī jì, hǎo bù chóu mèn!
店主人遂將相見之事,代張儀敘述一遍。「今欠帳無還,又不能作歸計,好不愁悶!」
jiǎ shè rén yuē: dāng chū yuán shì xiǎo rén cuān duō xiān shēng lái de, jīn rì yù ér bù yù, què shì xiǎo rén dài lèi le xiān shēng, xiǎo rén qíng yuàn dài xiān shēng cháng le qiàn zhàng, bèi xià chē mǎ, sòng xiān shēng huí wèi, xiān shēng yì xià hé rú?
賈舍人曰:「當初原是小人攛掇先生來的,今日遇而不遇,卻是小人帶累了先生,小人情願代先生償了欠帳,備下車馬,送先生回魏,先生意下何如?」
zhāng yí yuē: wǒ yì wú yán guī wèi le, yù wǎng qín bāng yī yóu, hèn wú zī fǔ.
張儀曰:「我亦無顏歸魏了,欲往秦邦一游,恨無資斧。」
jiǎ shè rén yuē: xiān shēng yù yóu qín, mò fēi qín bāng hái yǒu tóng xué xiōng dì me?
賈舍人曰:「先生欲游秦,莫非秦邦還有同學兄弟麼?」
zhāng yí yuē: fēi yě, dāng jīn qī guó zhōng, wéi qín zuì qiáng, qín zhī lì kě yǐ kùn zhào, wǒ wǎng qín xìng de yòng shì, kě bào sū qín zhī chóu ěr!
張儀曰:「非也,當今七國中,惟秦最強,秦之力可以困趙,我往秦幸得用事,可報蘇秦之仇耳!」
jiǎ shè rén yuē: xiān shēng ruò wǎng tā guó, xiǎo rén bù gǎn fèng chéng, ruò yù wǎng qín, xiǎo rén zhèng yù wǎng bǐ tàn qīn, yī jiù yǔ xiǎo rén tóng zài, bǐ cǐ dé bàn, qǐ bù měi zāi?
賈舍人曰:「先生若往他國,小人不敢奉承,若欲往秦,小人正欲往彼探親,依舊與小人同載,彼此得伴,豈不美哉?」
zhāng yí dà xǐ yuē: shì jiān yǒu cǐ gāo yì, zú lìng sū qín kuì sǐ! suì yǔ jiǎ shè rén wèi bā bài zhī jiāo, jiǎ shè rén tì zhāng yí suàn hái diàn qián, jiàn yǒu chē mǎ zài mén, èr rén tóng zài, wàng xī qín yí lù ér xíng, lù jiān wèi zhāng yí zhì yī zhuāng mǎi pú cóng, fán yí suǒ xū bù xī cái fèi, jí zhì qín guó, fù dà chū jīn bó, lù qín huì wén wáng zuǒ yòu, wèi zhāng yí yán yù.
張儀大喜曰:「世間有此高義,足令蘇秦愧死!」遂與賈舍人為八拜之交,賈舍人替張儀算還店錢,見有車馬在門,二人同載,望西秦一路而行,路間為張儀製衣裝、買僕從,凡儀所須不惜財費,及至秦國,復大出金帛,賂秦惠文王左右,為張儀延譽。
shí huì wén wáng fāng huǐ shī sū qín, wén zuǒ yòu zhī jiàn, jí shí zhào jiàn, bài wèi kè qīng, yǔ zhī móu zhū hóu zhī shì.
時惠文王方悔失蘇秦,聞左右之薦,即時召見,拜為客卿,與之謀諸侯之事。
jiǎ shè rén nǎi cí qù, zhāng yí chuí lèi yuē: shǐ wú kùn è zhì shén, lài zi zhī lì, dé xiǎn yòng qín guó, fāng tú bào dé, hé jù yán qù yé? jiǎ shè rén xiào yuē: chén fēi néng zhī jūn, zhī jūn zhě, nǎi sū xiāng guó yě.
賈舍人乃辭去,張儀垂淚曰:「始吾困阨至甚,賴子之力,得顯用秦國,方圖報德,何遽言去耶?」賈舍人笑曰:「臣非能知君,知君者,乃蘇相國也。」
zhāng yí è rán liáng jiǔ, wèn yuē: zi yǐ zī fǔ gěi wǒ, hé yán sū xiāng guó yé?
張儀愕然良久,問曰:「子以資斧給我,何言蘇相國耶?」
jiǎ shè rén yuē: xiāng guó fāng chàng hé zòng' zhī yuē, lǜ qín fá zhào bài qí shì, sī kě yǐ dé qín zhī bǐng zhě, fēi jūn bù kě, gù xiān qiǎn chén wěi wèi jiǎ rén, zhāo jūn zhì zhào, yòu kǒng jūn ān yú xiǎo jiù, gù yì dài màn, jī nù jūn, jūn guǒ méng yóu qín zhī yì, xiāng jūn nǎi dà chū jīn zī fù chén, fēn fù zì jūn suǒ yòng, bì děi qín bǐng ér hòu yǐ. jīn jūn yǐ yòng yú qín, chén qǐng guī bào xiāng jūn.
賈舍人曰:「相國方倡『合縱'之約,慮秦伐趙敗其事,思可以得秦之柄者,非君不可,故先遣臣偽為賈人,招君至趙,又恐君安於小就,故意怠慢,激怒君,君果萌游秦之意,相君乃大出金資付臣,吩咐恣君所用,必得秦柄而後已。今君已用於秦,臣請歸報相君。」
zhāng yí tàn yuē: jiē hū! wú zài jì zǐ shù zhōng, ér wú bù jué, wú bù jí jì zǐ yuǎn yǐ. fán jūn duō xiè jì zǐ, dāng jì zǐ zhī shēn, bù gǎn yán fá zhào' èr zì, yǐ cǐ bào jì zǐ yù chéng zhī dé yě.
張儀嘆曰:「嗟乎!吾在季子術中,而吾不覺,吾不及季子遠矣。煩君多謝季子,當季子之身,不敢言『伐趙'二字,以此報季子玉成之德也。」
jiǎ shè rén huí bào sū qín, qín nǎi zòu zhào sù hóu yuē: qín bīng guǒ bù chū yǐ! yú shì bài cí wǎng hán.
賈舍人回報蘇秦,秦乃奏趙肅侯曰:「秦兵果不出矣!」於是拜辭往韓。
jiàn hán xuān huì gōng yuē: hán dì fāng jiǔ bǎi yú lǐ, dài jiǎ shù shí wàn, rán tiān xià zhī qiáng gōng jìn nǔ jiē cóng hán chū, jīn dài wáng shì qín, qín bì qiú gē dì wèi zhì, míng nián jiāng fù qiú zhī. fū hán dì yǒu xiàn, ér qín yù wú qióng, zài sān gē zé hán dì jǐn yǐ. sú yàn yún: níng wèi jī kǒu, wù wèi niú hòu.' yǐ dài wáng zhī xián, xié qiáng hán zhī bīng, ér yǒu niú hòu' zhī míng, chén qiè xiū zhī.
見韓宣惠公曰:「韓地方九百餘里,帶甲數十萬,然天下之強弓勁弩皆從韓出,今大王事秦,秦必求割地為贄,明年將復求之。夫韓地有限,而秦欲無窮,再三割則韓地盡矣。俗諺云:『寧為雞口,勿為牛後。'以大王之賢,挾強韓之兵,而有『牛後'之名,臣竊羞之。」
xuān huì gōng cù rán yuē: yuàn yǐ guó tīng yú xiān shēng, rú zhào wáng yuē. yì zèng sū qín huáng jīn bǎi yì.
宣惠公蹴然曰:「願以國聽於先生,如趙王約。」亦贈蘇秦黃金百鎰。
sū qín nǎi guò wèi, shuō wèi huì wáng yuē: wèi dì fāng qiān lǐ, rán ér rén mín zhī zhòng, chē mǎ zhī duō, wú rú wèi zhě, yú yǐ kàng qín yǒu yú yě. jīn nǎi tīng qún chén zhī yán, yù gē dì ér chén shì qín, tǎng qín qiú wú yǐ, jiāng ruò zhī hé? dài wáng chéng néng tīng chén, liù guó zòng qīn, bìng lì zhì qín, kě shǐ yǒng wú qín huàn, chén jīn fèng zhào wáng zhī mìng, lái cǐ yuē zòng.
蘇秦乃過魏,說魏惠王曰:「魏地方千里,然而人民之眾,車馬之多,無如魏者,於以抗秦有餘也。今乃聽群臣之言,欲割地而臣事秦,倘秦求無已,將若之何?大王誠能聽臣,六國縱親,並力制秦,可使永無秦患,臣今奉趙王之命,來此約縱。」
wèi huì wáng yuē: guǎ rén yú bù xiào, zì qǔ bài rǔ, jīn xiān shēng yǐ zhǎng cè xià jiào guǎ rén, gǎn bù cóng mìng! yì zèng jīn bó yī chē.
魏惠王曰:「寡人愚不肖,自取敗辱,今先生以長策下教寡人,敢不從命!」亦贈金帛一車。
sū qín fù zào qí guó, shuō qí xuān wáng yuē: chén wén lín zī zhī tú, chē gǔ jī, rén jiān mó, fù shèng tiān xià mò bǐ. nǎi xī miàn ér móu shì qín, níng bù chǐ hū? qiě qí dì qù qín shén yuǎn, qín bīng bì bù néng jí qí, shì qín hé wèi? chén yuàn dài wáng cóng zhào yuē, liù guó hé qīn, hù xiāng jiù yuán. qí xuān wáng yuē: jǐn shòu jiào.
蘇秦復造齊國,說齊宣王曰:「臣聞臨淄之塗,車轂擊,人肩摩,富盛天下莫比。乃西面而謀事秦,寧不恥乎?且齊地去秦甚遠,秦兵必不能及齊,事秦何為?臣願大王從趙約,六國和親,互相救援。」齊宣王曰:「謹受教。」
sū qín nǎi qū chē xī nán shuō chǔ wēi wáng yuē: chǔ dì wǔ qiān yú lǐ, tiān xià mò qiáng, qín zhī suǒ huàn mò rú chǔ. chǔ qiáng zé qín ruò, qín qiáng zé chǔ ruò. jīn liè guó zhī shì, fēi zòng zé héng. fū hé zòng' zé zhū hóu jiāng gē dì yǐ shì chǔ, lián héng' zé chǔ jiāng gē dì yǐ shì qín, cǐ èr cè zhě, xiāng qù yuǎn yǐ!
蘇秦乃驅車西南說楚威王曰:「楚地五千餘里,天下莫強,秦之所患莫如楚。楚強則秦弱,秦強則楚弱。今列國之士,非縱則衡。夫『合縱'則諸侯將割地以事楚,『連衡'則楚將割地以事秦,此二策者,相去遠矣!」
chǔ wēi wáng yuē: xiān shēng zhī yán, chǔ zhī fú yě.
楚威王曰:「先生之言,楚之福也。」
qín nǎi běi xíng huí bào zhào sù hóu, xíng guò luò yáng, zhū hóu gè fā shǐ sòng zhī, yí zhàng jīng máo, qián zhē hòu yōng, chē qí zī zhòng lián jiē èr shí lǐ bù jué, wēi yí bǐ yú wáng zhě. yí lù guān yuán, wàng chén xià bài. zhōu xiǎn wáng wén sū qín jiāng zhì, yù shǐ rén sǎo chú dào lù, shè gōng zhàng yú jiāo wài yǐ yíng zhī.
秦乃北行回報趙肅侯,行過洛陽,諸侯各發使送之,儀仗旌旄,前遮後擁,車騎輜重連接二十里不絕,威儀比於王者。一路官員,望塵下拜。周顯王聞蘇秦將至,預使人掃除道路,設供帳於郊外以迎之。
qín zhī lǎo mǔ, fú zhàng páng guān, zé zé jīng tàn èr dì jí qī sǎo cè mù bù gǎn yǎng shì, fǔ fú jiāo yíng. sū qín zài chē zhōng wèi qí sǎo yuē: sǎo xiàng bù wèi wǒ chuī, jīn yòu hé gōng zhī guò yě? sǎo yuē: jiàn jì zǐ wèi gāo ér jīn duō, bù róng bù jìng wèi ěr! sū qín kuì rán tàn yuē: shì qíng kàn lěng nuǎn, rén miàn zhú gāo dī. wú jīn rì nǎi zhī fù guì zhī bù kě shǎo yě! yú shì yǐ chē zài qí qīn shǔ, tóng guī gù lǐ, qǐ jiàn dà zhái, jù zú ér jū. sàn qiān jīn yǐ shàn zōng dǎng. jīn hé nán fǔ chéng nèi yǒu sū qín zhái yí zhǐ, xiāng chuán yǒu rén jué zhī, dé jīn bǎi dìng, gài dāng shí suǒ mái yě. qín dì dài lì xiàn qí xiōng zhī guì shèng, yì xí yīn fú, xué yóu shuō zhī shù.
秦之老母,扶杖旁觀,嘖嘖驚嘆;二弟及妻嫂側目不敢仰視,俯伏郊迎。蘇秦在車中謂其嫂曰:「嫂向不為我炊,今又何恭之過也?」嫂曰:「見季子位高而金多,不容不敬畏耳!」蘇秦喟然嘆曰:「世情看冷暖,人面逐高低。吾今日乃知富貴之不可少也!」於是以車載其親屬,同歸故里,起建大宅,聚族而居。散千金以贍宗黨。今河南府城內有蘇秦宅遺址,相傳有人掘之,得金百錠,蓋當時所埋也。秦弟代、厲羨其兄之貴盛,亦習《陰符》,學遊說之術。
sū qín zhù jiā shù rì, nǎi fā chē wǎng zhào, zhào sù hóu fēng wèi wǔ ān jūn, qiǎn shǐ yuē qí chǔ wèi hán yàn wǔ guó zhī jūn, jù dào huán shuǐ xiàng huì, sū qín tóng zhào sù hóu yù zhì huán shuǐ, zhú tán bù wèi, yǐ dài zhū hóu.
蘇秦住家數日,乃發車往趙,趙肅侯封為武安君,遣使約齊、楚、魏、韓、燕五國之君,俱到洹水相會,蘇秦同趙肅侯預至洹水,築壇布位,以待諸侯。
yàn wén gōng xiān dào, cì hán xuān huì gōng dào, bù shù rì, wèi huì wáng qí xuān wáng chǔ wēi wáng lù xù jù dào. sū qín xiān yǔ gè guó dài fū xiāng jiàn, sī yì zuò cì. lùn lái chǔ yàn shì gè lǎo guó, qí hán zhào wèi dū shì gèng xìng xīn guó, dàn cǐ shí zhàn zhēng zhī jì, yǐ guó zhī dà xiǎo wèi xù, chǔ zuì dà, qí cì zhī, wèi cì zhī, cì zhào, cì yàn, cì hán. nèi zhōng chǔ qí wèi yǐ chēng wáng, zhào yàn hán shàng chēng hóu, jué wèi xiàng xuán xiāng xù bù biàn. yú shì sū qín jiàn yì, liù guó yī gài chēng wáng, zhào wáng wèi yuē zhǔ, jū zhǔ wèi, chǔ wáng děng yǐ cì jū kè wèi.
燕文公先到,次韓宣惠公到,不數日,魏惠王、齊宣王、楚威王陸續俱到。蘇秦先與各國大夫相見,私議坐次。論來楚、燕是個老國,齊、韓、趙、魏都是更姓新國,但此時戰爭之際,以國之大小為敘,楚最大,齊次之,魏次之,次趙,次燕,次韓。內中楚、齊、魏已稱王,趙、燕、韓尚稱侯,爵位相懸相敘不便。於是蘇秦建議,六國一概稱王,趙王為約主,居主位,楚王等以次居客位。
xiān yǔ gè guó huì yì tíng dāng, zhì qī, gè dēng méng tán, zhào wèi pái lì.
先與各國會議停當,至期,各登盟壇,照位排立。
sū qín lì jiē ér shàng, qǐ gào liù wáng yuē: zhū jūn shān dōng dà guó, wèi jiē wáng jué, dì guǎng bīng duō, zú yǐ zì xióng. qín nǎi mù mǎ jiàn fū, jù xián yáng zhī xiǎn, cán shí liè guó, zhū jūn néng yǐ běi miàn zhī lǐ shì qín hū?
蘇秦歷階而上,啟告六王曰:「諸君山東大國,位皆王爵,地廣兵多,足以自雄。秦乃牧馬賤夫,據咸陽之險,蠶食列國,諸君能以北面之禮事秦乎?」
zhū hóu jiē yuē: bù yuàn shì qín, yuàn fèng xiān shēng míng jiào!
諸侯皆曰:「不願事秦,願奉先生明教!」
sū qín yuē: hé zòng bìn qín' zhī cè, xiàng zhě yǐ xī chén yú zhū jūn zhī qián yǐ, jīn rì dàn dāng xíng shēng shà xuè, shì yú shén míng, jié wèi xiōng dì, wù qī huàn nán xiāng xù!
蘇秦曰:「『合縱擯秦'之策,向者已悉陳於諸君之前矣,今日但當刑牲歃血,誓於神明,結為兄弟,務期患難相恤!」
liù wáng jiē gǒng shǒu yuē: jǐn shòu jiào.
六王皆拱手曰:「謹受教。」
qín suì pěng pán, qǐng liù wáng yǐ cì shà xuè, bài gào tiān dì jí liù guó zǔ zōng: yī guó bèi méng, wǔ guó gòng jī! xiě xià shì shū liù tōng, liù guó gè shōu yī tòng, rán hòu jiù yàn.
秦遂捧盤,請六王以次歃血,拜告天地及六國祖宗:「一國背盟,五國共擊!」寫下誓書六通,六國各收一通,然後就宴。
zhào wáng yuē: sū qín yǐ dà cè diàn ān liù guó, yí fēng gāo jué, bǐ qí wǎng lái liù guó, jiān cǐ zòng yuē.
趙王曰:「蘇秦以大策奠安六國,宜封高爵,俾其往來六國,堅此縱約。」
wǔ wáng jiē yuē: zhào wáng zhī yán shì yě! yú shì liù wáng hé fēng sū qín wèi zòng yuē zhǎng, jiān pèi liù guó xiāng yìn, jīn pái bǎo jiàn, zǒng xiá liù guó chén mín, yòu gè cì huáng jīn bǎi yì, liáng mǎ shí chéng.
五王皆曰:「趙王之言是也!」於是六王合封蘇秦為「縱約長」,兼佩六國相印,金牌寶劍,總轄六國臣民,又各賜黃金百鎰,良馬十乘。
sū qín xiè ēn, liù wáng gè sàn guī guó, sū qín suí zhào sù hóu guī zhào.
蘇秦謝恩,六王各散歸國,蘇秦隨趙肅侯歸趙。
cǐ nǎi zhōu xiǎn wáng sān shí liù nián shì yě. shǐ guān yǒu shī yún:
此乃周顯王三十六年事也。史官有詩云:
xiāng yào huán shuǐ shì míng shén, chún chǐ xiāng yī gǔ ròu qīn.
相要洹水誓明神,唇齒相依骨肉親。
jiǎ shǐ hé zòng zhōng bù jiě, hé nán xié lì miè gū qín?
假使合縱終不解,何難協力滅孤秦?
shì nián, wèi huì wáng yàn wén wáng jù hōng, wèi xiāng wáng yàn yì wáng sì lì. bù zhī hòu shì rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
是年,魏惠王、燕文王俱薨,魏襄王、燕易王嗣立。不知後事如何?且看下回分解。