strong sū qín hé cóng xiāng liù guó zhāng yí bèi jī wǎng qín bāng strong
苏秦合从相六国 张仪被激往秦邦
huà shuō sū qín zhāng yí cí guǐ gǔ xià shān, zhāng yí zì wǎng wèi guó qù le, sū qín huí zhì luò yáng jiā zhōng. lǎo mǔ zài táng, yī xiōng èr dì, xiōng yǐ xiān wáng, wéi guǎ sǎo zài, èr dì nǎi sū dài sū lì yě. yī bié shù nián, jīn rì zhòng huì, jǔ jiā huān xǐ, zì bù bì shuō.
话说苏秦、张仪辞鬼谷下山,张仪自往魏国去了,苏秦回至洛阳家中。老母在堂,一兄二弟,兄已先亡,惟寡嫂在,二弟乃苏代、苏厉也。一别数年,今日重会,举家欢喜,自不必说。
guò le shù rì, sū qín yù chū yóu liè guó, nǎi qǐng yú fù mǔ, biàn mài jiā cái, wèi zī shēn zhī fèi. mǔ sǎo jí qī jù lì zǔ zhī, yuē:" jì zǐ bù zhì gēng huò, lì gōng shāng, qiú shén yī zhī lì, nǎi sī yǐ kǒu shé bó fù guì, qì jiàn chéng zhī yè, tú wèi huò zhī lì, tā rì shēng jì wú liáo, qǐ kě huǐ hū?" sū dài sū lì yì yuē:" xiōng rú shàn yú yóu shuì zhī shù, hé bù jiù shuō zhōu wáng, zài běn xiāng yì kě chéng míng, hé bì yuǎn chū?"
过了数日,苏秦欲出游列国,乃请于父母,变卖家财,为资身之费。母、嫂及妻俱力阻之,曰:“季子不治耕获,力工商,求什一之利,乃思以口舌博富贵,弃见成之业,图未获之利,他日生计无聊,岂可悔乎?”苏代、苏厉亦曰:“兄如善于游说之术,何不就说周王,在本乡亦可成名,何必远出?”
sū qín bèi yī jiā zǔ dǎng, nǎi qiú jiàn zhōu xiǎn wáng, shuō yǐ zì qiáng zhī shù, xiǎn wáng liú zhī guǎn shè. zuǒ yòu jiē sù zhī sū qín chū yú nóng jiǎ zhī jiā, yí qí yán kōng shū wú yòng, bù kěn zài xiǎn wáng qián bǎo jǔ. sū qín zài guǎn shè jī liú suì yú, bù néng tǎo gè jìn shēn, yú shì fā fèn huí jiā, jǐn pò qí chǎn, dé huáng jīn bǎi yì, zhì hēi diāo qiú wèi yī, zhì chē mǎ pú cóng, áo yóu liè guó, fǎng qiú shān chuān dì xíng, rén mín fēng tǔ, jǐn dé tiān xià lì hài zhī xiáng, rú cǐ shù nián, wèi yǒu suǒ yù.
苏秦被一家阻挡,乃求见周显王,说以自强之术,显王留之馆舍。左右皆素知苏秦出于农贾之家,疑其言空疏无用,不肯在显王前保举。苏秦在馆舍羁留岁余,不能讨个进身,于是发愤回家,尽破其产,得黄金百镒,制黑貂裘为衣,治车马仆从,遨游列国,访求山川地形,人民风土,尽得天下利害之详,如此数年,未有所遇。
wén wèi yāng fēng shāng jūn, shén dé qín xiào gōng zhī xīn, nǎi xī zhì xián yáng. ér xiào gōng yǐ hōng, shāng jūn yì sǐ, nǎi qiú jiàn huì wén wáng. huì wén wáng xuān qín zhì diàn, wèn yuē:" xiān shēng bù yuǎn qiān lǐ ér lái bì yì, yǒu hé jiào huì?"
闻卫鞅封商君,甚得秦孝公之心,乃西至咸阳。而孝公已薨,商君亦死,乃求见惠文王。惠文王宣秦至殿,问曰:“先生不远千里而来敝邑,有何教诲?”
sū qín zòu yuē:" chén wén dài wáng qiú zhū hóu gē dì, yì zhě yù ān zuò ér bìng tiān xià hū?"
苏秦奏曰:“臣闻大王求诸侯割地,意者欲安坐而并天下乎?”
huì wén wáng yuē:" rán."
惠文王曰:“然。”
qín yuē:" dài wáng dōng yǒu guān hé, xī yǒu hàn zhōng, nán yǒu bā shǔ, běi yǒu hú háo, cǐ sì sāi zhī guó yě, wò yě qiān lǐ, fèn jī bǎi wàn, yǐ dài wáng zhī xián, shì mín zhī zhòng, chén qǐng xiàn móu xiào lì, bìng zhū hóu, tūn zhōu shì, chēng dì ér yì tiān xià, yì rú fǎn zhǎng, qǐ yǒu ān zuò ér néng chéng shì zhě hū?"
秦曰:“大王东有关、河,西有汉中,南有巴蜀,北有胡貉,此四塞之国也,沃野千里,奋击百万,以大王之贤,士民之众,臣请献谋效力,并诸侯,吞周室,称帝而一天下,易如反掌,岂有安坐而能成事者乎?”
huì wén wáng chū shā shāng yāng, xīn è yóu shuì zhī shì, nǎi cí yuē:" gū wén' máo yǔ bù chéng, bù néng gāo fēi', xiān shēng suǒ yán, gū yǒu zhì wèi dǎi, gèng qí shù nián, bīng lì shāo zú, rán hòu yì zhī." sū qín nǎi tuì, fù jiāng gǔ sān wáng wǔ bà gōng zhàn ér dé tiān xià zhī shù, huì chéng yī shū, fán shí yú wàn yán, cì rì xiàn shàng qín wáng, qín wáng suī rán liú lǎn, jué wú yòng sū qín zhī yì.
惠文王初杀商鞅,心恶游说之士,乃辞曰:“孤闻‘毛羽不成,不能高飞',先生所言,孤有志未逮,更俟数年,兵力稍足,然后议之。”苏秦乃退,复将古三王五霸攻战而得天下之术,汇成一书,凡十余万言,次日献上秦王,秦王虽然留览,绝无用苏秦之意。
zài yè qín xiàng gōng sūn yǎn, yǎn jì qí cái, bù wéi yǐn jìn.
再谒秦相公孙衍,衍忌其才,不为引进。
sū qín liú qín fù suì yú, huáng jīn bǎi yì, jù yǐ yòng jìn, hēi diāo zhī qiú yì bì huài, jì wú suǒ chū, nǎi huò qí chē mǎ pú cóng yǐ wéi lù zī, dān náng tú bù ér guī. fù mǔ jiàn qí láng bèi, rǔ mà zhī qī fāng zhī bù, jiàn qín lái, bù kěn xià jī xiāng jiàn qín è shén, xiàng sǎo qiú yī fàn, sǎo cí yǐ wú chái, bù kěn wèi chuī. yǒu shī wèi zhèng:
苏秦留秦复岁余,黄金百镒,俱已用尽,黑貂之裘亦敝坏,计无所出,乃货其车马仆从以为路资,担囊徒步而归。父母见其狼狈,辱骂之;妻方织布,见秦来,不肯下机相见;秦饿甚,向嫂求一饭,嫂辞以无柴,不肯为炊。有诗为证:
fù guì tú rén chéng gǔ ròu, pín qióng gǔ ròu yì tú rén.
富贵途人成骨肉,贫穷骨肉亦途人。
shì kàn jì zǐ diāo qiú bì, jǔ mù suī qīn jǐn bù qīn.
试看季子貂裘敝,举目虽亲尽不亲。
qín bù jué duò lèi, tàn yuē:" yī shēn pín jiàn, qī bù yǐ wǒ wèi fū, sǎo bù yǐ wǒ wèi shū, mǔ bù yǐ wǒ wèi zi, jiē wǒ zhī zuì yě!" yú shì jiǎn shū qiè zhōng, dé tài gōng yīn fú yī piān, hū wù yuē:" guǐ gǔ xiān shēng céng yán:' ruò yóu shuì shī yì, zhǐ xū shú wán cǐ shū, zì yǒu jìn yì.'" nǎi bì hù tàn tǎo, wù qióng qí qù, zhòu yè bù xī, yè juàn yù shuì, zé yǐn zhuī zì cì qí gǔ, xuè liú biàn zú.
秦不觉堕泪,叹曰:“一身贫贱,妻不以我为夫,嫂不以我为叔,母不以我为子,皆我之罪也!”于是简书箧中,得太公《阴符》一篇,忽悟曰:“鬼谷先生曾言:‘若游说失意,只须熟玩此书,自有进益。'”乃闭户探讨,务穷其趣,昼夜不息,夜倦欲睡,则引锥自刺其股,血流遍足。
jì yú yīn fú yǒu wù, rán hòu jiāng liè guó xíng shì xì xì chuǎi mó, rú cǐ yī nián, tiān xià dà shì, rú zài zhǎng zhōng. nǎi zì wèi yuē:" qín yǒu xué rú cǐ, yǐ shuō rén zhǔ, qǐ bù néng chū qí jīn yù jǐn xiù, qǔ qīng xiàng zhī wèi zhě hū?"
既于《阴符》有悟,然后将列国形势细细揣摩,如此一年,天下大势,如在掌中。乃自慰曰:“秦有学如此,以说人主,岂不能出其金玉锦绣,取卿相之位者乎?”
suì wèi qí dì dài lì yuē:" wú xué yǐ chéng, qǔ fù guì rú jì. dì kě zhù wú xíng zī, chū shuō liè guó, tǎng yǒu chū shēn zhī rì, bì dāng xiāng yǐn." fù yǐ yīn fú wèi dì jiǎng jiě, dài yǔ lì yì yǒu xǐng wù, nǎi gè chū huáng jīn, yǐ zī qí xíng. qín cí fù mǔ qī sǎo, yù zài wǎng qín guó, sī xiǎng:" dāng jīn qī guó zhī zhōng, wéi qín zuì qiáng, kě yǐ fǔ chéng dì yè, kě nài qín wáng bù kěn shōu yòng, wú jīn zài qù, tǎng fù rú qián, hé miàn fù guī gù lǐ?" nǎi sī yī bìn qín zhī cè, bì shǐ liè guó tóng xīn xié lì, yǐ gū qín shì, fāng kě zì lì, yú shì dōng tóu zhào guó.
遂谓其弟代、厉曰:“吾学已成,取富贵如寄。弟可助吾行资,出说列国,倘有出身之日,必当相引。”复以《阴符》为弟讲解,代与厉亦有省悟,乃各出黄金,以资其行。秦辞父母妻嫂,欲再往秦国,思想:“当今七国之中,惟秦最强,可以辅成帝业,可奈秦王不肯收用,吾今再去,倘复如前,何面复归故里?”乃思一摈秦之策,必使列国同心协力,以孤秦势,方可自立,于是东投赵国。
shí zhào sù hóu zài wèi, qí dì gōng zǐ chéng wéi xiàng guó, hào fèng yáng jūn, sū qín xiān shuō fèng yáng jūn, fèng yáng jūn bù xǐ.
时赵肃侯在位,其弟公子成为相国,号奉阳君,苏秦先说奉阳君,奉阳君不喜。
qín nǎi qù zhào, běi yóu yú yàn, qiú jiàn yàn wén gōng, zuǒ yòu mò wèi tōng dá. jū suì yú, zī yòng yǐ qìng, jī è yú lǚ dǐ, lǚ dǐ zhī rén āi zhī, dài yǐ bǎi qián, qín lài yǐ jì, shì zhí yàn wén gōng chū yóu, qín fú yè dào zuǒ. wén gōng wèn qí xìng míng, zhī shì sū qín, xǐ yuē:" wén xiān shēng xī nián yǐ shí wàn yán xiàn qín wáng, guǎ rén xīn mù zhī, hèn wèi de néng dú xiān shēng zhī shū, jīn xiān shēng xìng huì jiào guǎ rén, yàn zhī xìng yě." suì huí chē rù cháo, zhào qín rù jiàn, jū gōng qǐng jiào.
秦乃去赵,北游于燕,求见燕文公,左右莫为通达。居岁余,资用已罄,饥饿于旅邸,旅邸之人哀之,贷以百钱,秦赖以济,适值燕文公出游,秦伏谒道左。文公问其姓名,知是苏秦,喜曰:“闻先生昔年以十万言献秦王,寡人心慕之,恨未得能读先生之书,今先生幸惠教寡人,燕之幸也。”遂回车入朝,召秦入见,鞠躬请教。
sū qín zòu yuē:" dài wáng liè zài zhàn guó, dì fāng èr qiān lǐ, bīng jiǎ shù shí wàn, chē liù bǎi chéng, qí liù qiān pǐ. rán bǐ yú zhōng yuán, céng wèi jí bàn, nǎi ěr bù wén jīn gē tiě mǎ zhī shēng, mù bù dǔ fù chē zhǎn jiāng zhī wēi, ān jū wú shì, dài wáng yì zhī qí gù hū?"
苏秦奏曰:“大王列在战国,地方二千里,兵甲数十万,车六百乘,骑六千匹。然比于中原,曾未及半,乃耳不闻金戈铁马之声,目不睹覆车斩将之危,安居无事,大王亦知其故乎?”
yàn wén gōng yuē:" guǎ rén bù zhī yě."
燕文公曰:“寡人不知也。”
qín yòu yuē:" yàn suǒ yǐ bù bèi bīng zhě, yǐ zhào wèi zhī bì ěr. dài wáng bù zhī jié hǎo yú jìn zhào, ér fǎn yù gē dì yǐ mèi yuǎn qín, bù yú shén yé?"
秦又曰:“燕所以不被兵者,以赵为之蔽耳。大王不知结好于近赵,而反欲割地以媚远秦,不愚甚耶?”
yàn wén gōng yuē:" rán zé rú hé?"
燕文公曰:“然则如何?”
qín duì yuē:" yī chén yú jiàn, bù ruò yǔ zhào cóng qīn, yīn ér jié lián liè guó, tiān xià wèi yī, xiāng yǔ xié lì yù qín, cǐ bǎi shì zhī ān yě."
秦对曰:“依臣愚见,不若与赵从亲,因而结连列国,天下为一,相与协力御秦,此百世之安也。”
yàn wén gōng yuē:" xiān shēng hé zòng yǐ ān yān guó, guǎ rén suǒ yuàn, dàn kǒng zhū hóu bù kěn wèi zòng ěr."
燕文公曰:“先生合纵以安燕国,寡人所愿,但恐诸侯不肯为纵耳。”
qín yòu yuē:" chén suī bù cái, yuàn miàn jiàn zhào hóu, yǔ dìng zòng yuē."
秦又曰:“臣虽不才,愿面见赵侯,与定纵约。”
yàn wén gōng dà xǐ, zī yǐ jīn bó lù fèi, gāo chē sì mǎ, shǐ zhuàng shì sòng qín zhì zhào.
燕文公大喜,资以金帛路费,高车驷马,使壮士送秦至赵。
shì fèng yáng jūn zhào chéng yǐ zú, zhào sù hóu wén yān guó sòng kè lái zhì, suì jiàng jiē ér yíng yuē:" shàng kè yuǎn rǔ, hé yǐ jiào wǒ?"
适奉阳君赵成已卒,赵肃侯闻燕国送客来至,遂降阶而迎曰:“上客远辱,何以教我?”
sū qín zòu yuē:" qín wén tiān xià bù yī xián shì, mò bù gāo xián jūn zhī xíng yì, jiē yuàn chén zhōng yú jūn qián, nài fèng yáng jūn dù cái jí néng, shì yǐ yóu shì guǒ zú ér bù jìn, juǎn kǒu ér bù yán, jīn fèng yáng jūn juān guǎn shè, chén gù gǎn xiàn qí yú zhōng. chén wén' bǎo guó mò rú ān mín, ān mín mò rú zé jiāo.' dāng jīn shān dōng zhī guó, wéi zhào wèi qiáng, zhào dì fāng èr qiān yú lǐ, dài jiǎ shù shí wàn, chē qiān shèng, qí wàn pǐ, sù zhī shù nián. qín zhī suǒ zuì jì hài zhě, mò rú zhào. rán ér bù gǎn jǔ bīng fá zhào zhě, wèi hán wèi zhī xí qí hòu yě, gù wèi zhào nán bì zhě, hán wèi yě. hán, wèi wú míng shān dà chuān zhī xiǎn, yī dàn qín bīng dà chū, cán shí èr guó, èr guó jiàng, zé huò cì yú zhào yǐ. chén cháng kǎo dì tú, liè guó zhī dì, guò qín wàn lǐ zhū hóu zhī bīng, duō qín shí bèi. shè shǐ liù guó hé yī, bìng lì xī xiàng, hé nán pò qín? jīn wèi qín móu zhě, yǐ qín kǒng hè zhū hóu, bì xū gē dì qiú hé. fū wú gù ér gē dì, shì zì pò yě. pò rén yǔ pò yú rén, èr zhě shú yù? yī chén yú jiàn, mò rú yuē liè guó jūn chén huì yú huán shuǐ, jiāo méng dìng shì, jié wèi xiōng dì, lián wèi chún chǐ, qín gōng yī guó, zé wǔ guó gòng jiù zhī, rú yǒu bài méng bèi shì zhě, zhū hóu gòng fá zhī. qín suī qiáng bào, qǐ gǎn yǐ gū guó yǔ tiān xià zhī zhòng zhēng shèng fù zāi!"
苏秦奏曰:“秦闻天下布衣贤士,莫不高贤君之行义,皆愿陈忠于君前,奈奉阳君妒才嫉能,是以游士裹足而不进,卷口而不言,今奉阳君捐馆舍,臣故敢献其愚忠。臣闻‘保国莫如安民,安民莫如择交。'当今山东之国,惟赵为强,赵地方二千余里,带甲数十万,车千乘,骑万匹,粟支数年。秦之所最忌害者,莫如赵。然而不敢举兵伐赵者,畏韩、魏之袭其后也,故为赵南蔽者,韩、魏也。韩,魏无名山大川之险,一旦秦兵大出,蚕食二国,二国降,则祸次于赵矣。臣尝考地图,列国之地,过秦万里;诸侯之兵,多秦十倍。设使六国合一,并力西向,何难破秦?今为秦谋者,以秦恐吓诸侯,必须割地求和。夫无故而割地,是自破也。破人与破于人,二者孰愈?依臣愚见,莫如约列国君臣会于洹水,交盟定誓,结为兄弟,联为唇齿,秦攻一国,则五国共救之,如有败盟背誓者,诸侯共伐之。秦虽强暴,岂敢以孤国与天下之众争胜负哉!”
zhào sù hóu yuē:" guǎ rén nián shào, lì guó rì qiǎn, wèi wén zhì jì. jīn shàng kè yù jiū zhū hóu yǐ jù qín, guǎ rén gǎn bù jìng cóng?" nǎi pèi yǐ xiāng yìn, cì yǐ dà dì, yòu yǐ shì chē bǎi chéng, huáng jīn qiān yì, bái bì bǎi shuāng, jǐn xiù qiān pǐ, shǐ wèi" zòng yuē zhǎng".
赵肃侯曰:“寡人年少,立国日浅,未闻至计。今上客欲纠诸侯以拒秦,寡人敢不敬从?”乃佩以相印,赐以大第,又以饰车百乘,黄金千镒,白璧百双,锦绣千匹,使为“纵约长”。
sū qín nǎi shǐ rén yǐ bǎi jīn wǎng yàn, cháng lǚ dǐ rén zhī bǎi qián.
苏秦乃使人以百金往燕,偿旅邸人之百钱。
zhèng yù zé rì qǐ xíng, lì shuō hán wèi zhū guó, hū zhào sù hóu zhào sū qín rù cháo, yǒu jí shì shāng yì, sū qín huāng máng lái jiàn sù hóu. sù hóu yuē:" shì biān lì lái bào:' qín xiàng guó gōng sūn yǎn chū shī gōng wèi, qín qí dà jiàng lóng jiǎ, zhǎn shǒu sì wàn wǔ qiān, wèi wáng gē hé běi shí chéng yǐ qiú hé, yǎn yòu yù yí bīng gōng zhào.' jiāng ruò zhī hé?"
正欲择日起行,历说韩、魏诸国,忽赵肃侯召苏秦入朝,有急事商议,苏秦慌忙来见肃侯。肃侯曰:“适边吏来报:‘秦相国公孙衍出师攻魏,擒其大将龙贾,斩首四万五千,魏王割河北十城以求和,衍又欲移兵攻赵。'将若之何?”
sū qín wén yán, àn àn chī jīng:" qín bīng ruò dào zhào, zhào jūn bì rán yì xiào wèi qiú hé,' hé zòng' zhī jì bù chéng yǐ!" zhèng shì rén jí jì shēng, qiě dā yìng guò qù, lìng zuò qū chǔ. nǎi gù zuò ān xián zhī tài, gǒng shǒu duì yuē:" chén dù qín bīng pí bì, wèi néng jí zhì zhào guó, wàn yī lái dào, chén zì yǒu jì tuì zhī."
苏秦闻言,暗暗吃惊:“秦兵若到赵,赵君必然亦效魏求和,‘合纵'之计不成矣!”正是人急计生,且答应过去,另作区处。乃故作安闲之态,拱手对曰:“臣度秦兵疲敝,未能即至赵国,万一来到,臣自有计退之。”
sù hóu yuē:" xiān shēng qiě zàn liú bì yì, dài qín bīng guǒ rán bú dào, fāng kě yuǎn lí guǎ rén ěr."
肃侯曰:“先生且暂留敝邑,待秦兵果然不到,方可远离寡人耳。”
zhè jù huà, zhèng zhōng sū qín zhī yì, yìng nuò ér tuì.
这句话,正中苏秦之意,应诺而退。
sū qín huí zhì fǔ dì, huàn mén xià xīn fù, huàn zuò bì chéng, zhì yú mì shì, fēn fù yuē:" wú yǒu tóng xué gù rén, míng yuē zhāng yí, zì yú zi, nǎi dà liáng rén shì, wǒ jīn yǔ rǔ qiān jīn, rǔ kě bàn zuò shāng gǔ, biàn xìng míng wéi jiǎ shè rén, qián wǎng wèi bāng, xún fǎng zhāng yí, tǎng xiāng jiàn shí, xū rú cǐ rú cǐ, ruò dào zhào zhī rì, yòu xū rú cǐ rú cǐ, rǔ kě xiǎo xīn zài yì."
苏秦回至府第,唤门下心腹,唤做毕成,至于密室,吩咐曰:“吾有同学故人,名曰张仪,字余子,乃大梁人氏,我今予汝千金,汝可扮作商贾,变姓名为贾舍人,前往魏邦,寻访张仪,倘相见时,须如此如此,若到赵之日,又须如此如此,汝可小心在意。”
jiǎ shè rén lǐng mìng, lián yè wàng dà liáng ér xíng.
贾舍人领命,连夜望大梁而行。
huà fēn liǎng tóu, què shuō zhāng yí zì lí guǐ gǔ guī wèi, jiā pín qiú shì wèi huì wáng bù dé, hòu jiàn wèi bīng lǚ bài, nǎi qiè qí qī qù wèi yóu chǔ, chǔ xiàng guó zhāo yáng liú zhī wèi mén xià kè. zhāo yáng jiāng bīng fá wèi, dà bài wèi shī, qǔ xiāng líng děng qī chéng, chǔ wēi wáng jiā qí gōng, yǐ" hé shì zhī bì" cì zhī.
话分两头,却说张仪自离鬼谷归魏,家贫求事魏惠王不得,后见魏兵屡败,乃挈其妻去魏游楚,楚相国昭阳留之为门下客。昭阳将兵伐魏,大败魏师,取襄陵等七城,楚威王嘉其功,以“和氏之璧”赐之。
hé wèi" hé shì zhī bì"? dāng chū chǔ lì wáng zhī mò nián, yǒu chǔ rén biàn hé dé yù pú yú jīng shān, xiàn yú lì wáng. wáng shǐ yù gōng xiāng zhī, yuē:" shí yě!" lì wáng dà nù, yǐ biàn hé qī jūn, yuè qí zuǒ zú. jí chǔ wǔ wáng jí wèi, hé fù xiàn qí pú, yù gōng yòu yǐ wéi shí, wǔ wáng nù, yuè qí yòu zú, jí chǔ wén wáng jí wèi, biàn hé yòu yù wǎng xiàn, nài shuāng zú jù yuè, bù néng xíng dòng, nǎi bào pú yú huái, tòng kū yú jīng shān zhī xià, sān rì sān yè, qì jǐn jì zhī yǐ xuè. yǒu xiǎo de biàn hé de, wèn yuē:" rǔ zài xiàn zài yuè, kě yǐ zhǐ yǐ, shàng xī shǎng hū, yòu hé kū wèi?" hé yuē:" wú fēi wéi qiú shǎng yě, suǒ hèn zhě, běn liáng yù ér wèi zhī shí, běn zhēn shì ér wèi zhī qī, shì fēi diān dǎo, bù dé zì míng, shì yǐ bēi ěr!" chǔ wén wáng wén biàn hé zhī qì, nǎi qǔ qí pú, shǐ yù rén pōu zhī, guǒ dé wú xiá měi yù, yīn zhì wèi bì, míng yuē:" hé shì zhī bì". jīn xiāng yáng fǔ nán zhāng xiàn jīng shān zhī diān yǒu chí, chí páng yǒu shí shì, wèi zhī bào yù yán, jí biàn hé suǒ jū, qì yù chù yě. chǔ wáng lián qí chéng, yǐ dài fū zhī lù gěi biàn hé, zhōng qí shēn.
何谓“和氏之璧”?当初楚厉王之末年,有楚人卞和得玉璞于荆山,献于厉王。王使玉工相之,曰:“石也!”厉王大怒,以卞和欺君,刖其左足。及楚武王即位,和复献其璞,玉工又以为石,武王怒,刖其右足,及楚文王即位,卞和又欲往献,奈双足俱刖,不能行动,乃抱璞于怀,痛哭于荆山之下,三日三夜,泣尽继之以血。有晓得卞和的,问曰:“汝再献再刖,可以止矣,尚希赏乎,又何哭为?”和曰:“吾非为求赏也,所恨者,本良玉而谓之石,本贞士而谓之欺,是非颠倒,不得自明,是以悲耳!”楚文王闻卞和之泣,乃取其璞,使玉人剖之,果得无瑕美玉,因制为璧,名曰:“和氏之璧”。今襄阳府南漳县荆山之颠有池,池旁有石室,谓之抱玉岩,即卞和所居,泣玉处也。楚王怜其诚,以大夫之禄给卞和,终其身。
cǐ bì nǎi wú jià zhī bǎo, zhǐ wèi zhāo yáng miè yuè bài wèi, gōng láo zuì dà, gù yǐ zhòng bǎo cì zhī. zhāo yáng suí shēn xié dài, wèi cháng shǎo lí.
此璧乃无价之宝,只为昭阳灭越败魏,功劳最大,故以重宝赐之。昭阳随身携带,未尝少离。
yī rì, zhāo yáng chū yóu yú chì shān, sì fāng bīn kè cóng xíng zhě bǎi rén, nà chì shān xià yǒu shēn tán, xiāng chuán jiāng tài gōng céng diào yú cǐ, tán biān jiàn yǒu gāo lóu, zhòng rén zài lóu shàng yǐn jiǔ zuò yuè, yǐ jí bàn hān, bīn kè mù" hé bì" zhī měi, qǐng yú zhāo yáng, qiú jiè guān zhī. zhāo yáng mìng shǒu cáng shù yú chē xiāng zhōng qǔ chū bǎo dú zhì qián, qīn zì qǐ yào, jiě kāi sān chóng jǐn fú, yù guāng shuò shuò, zhào rén yán miàn, bīn kè cì dì chuán guān, wú bù jí kǒu chēng zàn. zhèng shǎng wán jiān, zuǒ yòu yán:" tán zhōng yǒu dà yú yuè qǐ." zhāo yáng qǐ shēn píng lán ér guān, zhòng bīn kè yī qí chū kàn, nà dà yú yòu yuè qǐ lái, zú yǒu zhàng yú, qún yú cóng zhī tiào yuè, é yān yún xìng dōng běi, dà yǔ jiāng zhì. zhāo yáng fēn fù:" shōu shí zhuǎn chéng." shǒu cáng shù yù shōu" hé bì" zhì dú, yǐ bù zhī chuán dì shuí shǒu, jìng bú jiàn le. luàn le yī huí, zhāo yáng huí fǔ, jiào mén xià kè ái chá dào bì zhī rén, mén xià kè yuē:" zhāng yí chì pín, sù wú xíng, yào dào bì chú fēi cǐ rén." zhāo yáng yì xīn yí zhī, shǐ rén zhí zhāng yí chī lüè zhī, yào tā zhāo chéng, zhāng yí shí bù céng dào, rú hé kěn fú, chī zhì shù bǎi, biàn tǐ jù shāng, yǎn yǎn yī xī, zhāo yáng jiàn zhāng yí chuí sǐ, zhǐ de shì fàng, páng yǒu kě lián zhāng yí de, fú yí guī jiā.
一日,昭阳出游于赤山,四方宾客从行者百人,那赤山下有深潭,相传姜太公曾钓于此,潭边建有高楼,众人在楼上饮酒作乐,已及半酣,宾客慕“和璧”之美,请于昭阳,求借观之。昭阳命守藏竖于车箱中取出宝椟至前,亲自启钥,解开三重锦袱,玉光烁烁,照人颜面,宾客次第传观,无不极口称赞。正赏玩间,左右言:“潭中有大鱼跃起。”昭阳起身凭栏而观,众宾客一齐出看,那大鱼又跃起来,足有丈余,群鱼从之跳跃,俄焉云兴东北,大雨将至。昭阳吩咐:“收拾转程。”守藏竖欲收“和璧”置椟,已不知传递谁手,竟不见了。乱了一回,昭阳回府,教门下客捱查盗璧之人,门下客曰:“张仪赤贫,素无行,要盗璧除非此人。”昭阳亦心疑之,使人执张仪笞掠之,要他招承,张仪实不曾盗,如何肯服,笞至数百,遍体俱伤,奄奄一息,昭阳见张仪垂死,只得释放,旁有可怜张仪的,扶仪归家。
qí qī jiàn zhāng yí kùn dùn mú yàng, chuí lèi ér yán yuē:" zi jīn rì shòu rǔ, jiē yóu dú shū yóu shuì suǒ zhì, ruò ān jū wù nóng, níng yǒu cǐ huò yé?" yí zhāng kǒu xiàng qī shǐ shì zhī, wèn yuē:" wú shé shàng zài hu." qī xiào yuē:" shàng zài." yí yuē:" shé zài, biàn shì běn qián, bù chóu zhōng kùn yě."
其妻见张仪困顿模样,垂泪而言曰:“子今日受辱,皆由读书游说所致,若安居务农,宁有此祸耶?”仪张口向妻使视之,问曰:“吾舌尚在乎。”妻笑曰:“尚在。”仪曰:“舌在,便是本钱,不愁终困也。”
yú shì jiāng xī bàn yù, fù huán wèi guó. jiǎ shè rén zhì wèi zhī shí, zhāng yí yǐ huí wèi bàn nián yǐ.
于是将息半愈,复还魏国。贾舍人至魏之时,张仪已回魏半年矣。
wén sū qín shuō zhào dé yì, zhèng yù wǎng fǎng, ǒu rán chū mén, qià yù jiǎ shè rén xiū chē yú mén wài, xiāng wèn jiān, zhī cóng zhào lái, suì wèn:" sū qín wèi zhào xiàng guó, xìn guǒ zhēn fǒu?" jiǎ shè rén yuē:" xiān shēng hé rén, dé wú yǔ wú xiàng guó yǒu jiù yé, hé wéi wèn zhī?" yí gào yǐ tóng xué xiōng dì zhī qíng, jiǎ shè rén yuē:" ruò shì, hé bù wǎng yóu, xiàng guó bì dāng jiàn yáng, wú jiǎ shì yǐ bì, zhèng yù hái zhào, ruò bù qì xián wēi jiàn, yuàn yǔ xiān shēng tóng zài." zhāng yí xīn rán cóng zhī.
闻苏秦说赵得意,正欲往访,偶然出门,恰遇贾舍人休车于门外,相问间,知从赵来,遂问:“苏秦为赵相国,信果真否?”贾舍人曰:“先生何人,得无与吾相国有旧耶,何为问之?”仪告以同学兄弟之情,贾舍人曰:“若是,何不往游,相国必当荐扬,吾贾事已毕,正欲还赵,若不弃嫌微贱,愿与先生同载。”张仪欣然从之。
jì zhì zhào jiāo, jiǎ shè rén yuē:" hán jiā zài jiāo wài, yǒu shì zhǐ de zàn bié, chéng nèi gè mén jù yǒu lǚ diàn, ān xiē yuǎn kè, róng bēi rén guò jǐ rì xiāng fǎng." zhāng yí cí jiǎ shè rén xià chē, jìn chéng ān xiē. cì rì, xiū cì qiú yè sū qín, qín yù jiè mén xià rén bù xǔ wèi tōng, hòu zhì dì wǔ rì, fāng dé tóu jìn míng cì, qín cí yǐ shì rǒng, gǎi rì qǐng huì. yí fù hòu shù rì, zhōng bù dé jiàn, nù yù qù, dì fāng diàn zhǔ rén jū liú zhī, yuē:" zi yǐ tóu cì xiāng fǔ, wèi jiàn fā luò, wàn yī xiàng guó lái zhào, hé yǐ yīng zhī? suī yī nián bàn zǎi, yì bù gǎn fàng qù yě."
既至赵郊,贾舍人曰:“寒家在郊外,有事只得暂别,城内各门俱有旅店,安歇远客,容卑人过几日相访。”张仪辞贾舍人下车,进城安歇。次日,修刺求谒苏秦,秦预诫门下人不许为通,候至第五日,方得投进名刺,秦辞以事冗,改日请会。仪复候数日,终不得见,怒欲去,地方店主人拘留之,曰:“子已投刺相府,未见发落,万一相国来召,何以应之?虽一年半载,亦不敢放去也。”
zhāng yí mèn shén, fǎng jiǎ shè rén hé zài, rén yì wú zhī zhě, yòu guò shù rì, fù shū cì wǎng cí xiāng fǔ, sū qín chuán mìng:" lái rì xiāng jiàn." yí xiàng diàn zhǔ rén jiǎ jiè yī lǚ tíng dāng, cì rì qīn chén wǎng hòu, sū qín yù xiān pái xià wēi yí, hé qí zhōng mén, mìng kè cóng ěr mén ér rù. zhāng yí yù dēng jiē, zuǒ yòu zhǐ zhī yuē:" xiàng guó gōng yè wèi bì, kè yí shǎo dài." yí nǎi lì yú wǔ xià, nì shì táng qián guān shǔ bài jiàn zhě shén zhòng, yǐ ér bǐng shì zhě yòu yǒu duō rén.
张仪闷甚,访贾舍人何在,人亦无知者,又过数日,复书刺往辞相府,苏秦传命:“来日相见。”仪向店主人假借衣履停当,次日侵晨往候,苏秦预先排下威仪,阖其中门,命客从耳门而入。张仪欲登阶,左右止之曰:“相国公谒未毕,客宜少待。”仪乃立于庑下,睨视堂前官属拜见者甚众,已而禀事者又有多人。
liáng jiǔ, rì jiāng zè, wén táng shàng hū yuē:" kè jīn hé zài?" zuǒ yòu yuē:" xiāng jūn zhào kè." yí zhěng yī shēng jiē, zhǐ wàng sū qín jiàng zuò xiāng yíng, shéi zhī qín ān zuò bù dòng.
良久,日将昃,闻堂上呼曰:“客今何在?”左右曰:“相君召客。”仪整衣升阶,只望苏秦降坐相迎,谁知秦安坐不动。
yí rěn qì jìn yī, qín qǐ lì, wēi jǔ shǒu dá zhī, yuē:" yú zi bié lái wú yàng?" yí nù qì bó bó, jìng bù dá yán.
仪忍气进揖,秦起立,微举手答之,曰:“余子别来无恙?”仪怒气勃勃,竟不答言。
zuǒ yòu bǐng jìn wǔ cān, qín fù yuē:" gōng shì cōng rǒng, fán yú zi jiǔ dài, kǒng jī něi, qiě cǎo shuài yī fàn, fàn hòu yǒu yán." mìng zuǒ yòu shè zuò yú táng xià, qín zì fàn yú táng shàng, zhēn xiū mǎn àn, yí qián bù guò yī ròu yī cài, cū lì zhī cān ér yǐ.
左右禀进午餐,秦复曰:“公事匆冗,烦余子久待,恐饥馁,且草率一饭,饭后有言。”命左右设坐于堂下,秦自饭于堂上,珍馐满案,仪前不过一肉一菜,粗粝之餐而已。
zhāng yí běn dài bù chī, nài fù zhōng jī shén, kuàng diàn zhǔ rén fàn qián xiān yǐ qiàn xià xǔ duō, zhǐ zhǐ wàng jīn rì jiàn le sū qín, biàn bù kěn jiàn yòng, yě yǒu xiē jīn zī jī fā, bù xiǎng rú cǐ guāng jǐng. zhèng shì:" zài tā ǎi yán xià, shuí gǎn bù dī tóu?" chū yú wú nài, zhǐ de hán xiū jǔ zhù, yáo wàng jiàn sū qín bēi pán láng jí, yǐ qí yú yáo fēn shǎng zuǒ yòu, bǐ zhāng yí suǒ shí, hái shèng xǔ duō. yí xīn zhōng qiě xiū qiě nù, shí bì, qín fù chuán yán:" qǐng kè shàng táng." zhāng yí jǔ mù guān kàn, qín réng jiù gāo zuò bù qǐ.
张仪本待不吃,奈腹中饥甚,况店主人饭钱先已欠下许多,只指望今日见了苏秦,便不肯荐用,也有些金资赍发,不想如此光景。正是:“在他矮檐下,谁敢不低头?”出于无奈,只得含羞举箸,遥望见苏秦杯盘狼藉,以其余肴分赏左右,比张仪所食,还盛许多。仪心中且羞且怒,食毕,秦复传言:“请客上堂。”张仪举目观看,秦仍旧高坐不起。
zhāng yí rěn qì bù guò, zǒu shàng jǐ bù, dà mà:" jì zǐ, wǒ dào nǐ bù wàng gù jiù, yuǎn lái xiāng tóu, hé yì rǔ wǒ zhì cǐ, tóng xué zhī qíng hé zài?" sū qín xú xú dá yuē:" yǐ yú zi zhī cái, zhī dào xiān wǒ ér jì yù le, bù qī qióng kùn rú cǐ, wú qǐ bù néng jiàn yú zhào hóu, shǐ zi fù guì? dàn kǒng zi zhì shuāi cái tuì, bù néng yǒu wéi, yí lèi yú jiàn jǔ zhī rén."
张仪忍气不过,走上几步,大骂:“季子,我道你不忘故旧,远来相投,何意辱我至此,同学之情何在?”苏秦徐徐答曰:“以余子之才,只道先我而际遇了,不期穷困如此,吾岂不能荐于赵侯,使子富贵?但恐子志衰才退,不能有为,贻累于荐举之人。”
zhāng yí yuē:" dà zhàng fū zì néng qǔ fù guì, qǐ lài rǔ jiàn hū?"
张仪曰:“大丈夫自能取富贵,岂赖汝荐乎?”
qín yuē:" nǐ jì néng zì qǔ fù guì, hé bì lái yè? niàn tóng xué qíng fèn, zhù rǔ huáng jīn yī hù, qǐng zì fāng biàn." mìng zuǒ yòu yǐ jīn shòu yí. yí yī shí xìng qǐ, jiāng jīn zhì yú dì xià, fèn fèn ér chū, sū qín yì bù wǎn liú.
秦曰:“你既能自取富贵,何必来谒?念同学情分,助汝黄金一笏,请自方便。”命左右以金授仪。仪一时性起,将金掷于地下,愤愤而出,苏秦亦不挽留。
yí huí zhì lǚ diàn, zhī jiàn zì jǐ pū gài, jù yǐ yí chū zài wài. yí wèn qí gù, diàn zhǔ rén yuē:" jīn rì zú xià de jiàn xiāng jūn, bì rán zèng guǎn shòu cān, gù yí chū ěr!" zhāng yí yáo tóu, kǒu zhōng zhǐ shuō." kě hèn, kě hèn!"
仪回至旅店,只见自己铺盖,俱已移出在外。仪问其故,店主人曰:“今日足下得见相君,必然赠馆授餐,故移出耳!”张仪摇头,口中只说。”可恨,可恨!”
yī tóu tuō xià yī lǚ, jiāo huán diàn zhǔ rén, diàn zhǔ rén yuē:" mò fēi bú shì tóng xué, zú xià yǒu xiē wàng bān me?"
一头脱下衣履,交还店主人,店主人曰:“莫非不是同学,足下有些妄扳么?”
zhāng yí chě zhù zhǔ rén, jiāng wǎng rì jiāo qíng jí jīn rì xiāng dài guāng jǐng, bèi xì shù le yī biàn.
张仪扯住主人,将往日交情及今日相待光景,备细述了一遍。
diàn zhǔ rén yuē:" xiāng jūn suī rán jù ào, dàn wèi zūn quán zhòng, lǐ zhī dāng rán, sòng zú xià huáng jīn yī hù, yì shì měi qíng, zú xià shōu le cǐ jīn, yě kě dǎ fā fàn qián, shèng xiē zuò guī tú zhī fèi, hé bì cí zhī?" zhāng yí yuē:" wǒ yī shí shǐ xìng, zhì zhī yú dì, rú jīn
店主人曰:“相君虽然倨傲,但位尊权重,礼之当然,送足下黄金一笏,亦是美情,足下收了此金,也可打发饭钱,剩些作归途之费,何必辞之?”张仪曰:“我一时使性,掷之于地,如今
shǒu wú yī qián, rú zhī nài hé?"
手无一钱,如之奈何?”
zhèng shuō huà jiān, zhī jiàn qián fān nà jiǎ shè rén zǒu rù diàn mén, yǔ zhāng yí xiāng jiàn, dào:" lián rì shǎo hòu, dé zuì. bù zhī xiān shēng céng jiàn guò sū xiàng guó fǒu?"
正说话间,只见前番那贾舍人走入店门,与张仪相见,道:“连日少候,得罪。不知先生曾见过苏相国否?”
zhāng yí jiāng nù qì chóng fù diào qǐ, jiāng shǒu wǎng diàn àn shàng yī pāi, mà dào:" zhè wú qíng wú yì de zéi, zài mò tí tā!"
张仪将怒气重复吊起,将手往店案上一拍,骂道:“这无情无义的贼,再莫提他!”
jiǎ shè rén yuē:" xiān shēng chū yán tài zhòng, hé gù rú cǐ fā nù?"
贾舍人曰:“先生出言太重,何故如此发怒?”
diàn zhǔ rén suì jiàng xiàng jiàn zhī shì, dài zhāng yí xù shù yī biàn." jīn qiàn zhàng wú hái, yòu bù néng zuò guī jì, hǎo bù chóu mèn!"
店主人遂将相见之事,代张仪叙述一遍。“今欠帐无还,又不能作归计,好不愁闷!”
jiǎ shè rén yuē:" dāng chū yuán shì xiǎo rén cuān duō xiān shēng lái de, jīn rì yù ér bù yù, què shì xiǎo rén dài lèi le xiān shēng, xiǎo rén qíng yuàn dài xiān shēng cháng le qiàn zhàng, bèi xià chē mǎ, sòng xiān shēng huí wèi, xiān shēng yì xià hé rú?"
贾舍人曰:“当初原是小人撺掇先生来的,今日遇而不遇,却是小人带累了先生,小人情愿代先生偿了欠帐,备下车马,送先生回魏,先生意下何如?”
zhāng yí yuē:" wǒ yì wú yán guī wèi le, yù wǎng qín bāng yī yóu, hèn wú zī fǔ."
张仪曰:“我亦无颜归魏了,欲往秦邦一游,恨无资斧。”
jiǎ shè rén yuē:" xiān shēng yù yóu qín, mò fēi qín bāng hái yǒu tóng xué xiōng dì me?"
贾舍人曰:“先生欲游秦,莫非秦邦还有同学兄弟么?”
zhāng yí yuē:" fēi yě, dāng jīn qī guó zhōng, wéi qín zuì qiáng, qín zhī lì kě yǐ kùn zhào, wǒ wǎng qín xìng de yòng shì, kě bào sū qín zhī chóu ěr!"
张仪曰:“非也,当今七国中,惟秦最强,秦之力可以困赵,我往秦幸得用事,可报苏秦之仇耳!”
jiǎ shè rén yuē:" xiān shēng ruò wǎng tā guó, xiǎo rén bù gǎn fèng chéng, ruò yù wǎng qín, xiǎo rén zhèng yù wǎng bǐ tàn qīn, yī jiù yǔ xiǎo rén tóng zài, bǐ cǐ dé bàn, qǐ bù měi zāi?"
贾舍人曰:“先生若往他国,小人不敢奉承,若欲往秦,小人正欲往彼探亲,依旧与小人同载,彼此得伴,岂不美哉?”
zhāng yí dà xǐ yuē:" shì jiān yǒu cǐ gāo yì, zú lìng sū qín kuì sǐ!" suì yǔ jiǎ shè rén wèi bā bài zhī jiāo, jiǎ shè rén tì zhāng yí suàn hái diàn qián, jiàn yǒu chē mǎ zài mén, èr rén tóng zài, wàng xī qín yí lù ér xíng, lù jiān wèi zhāng yí zhì yī zhuāng mǎi pú cóng, fán yí suǒ xū bù xī cái fèi, jí zhì qín guó, fù dà chū jīn bó, lù qín huì wén wáng zuǒ yòu, wèi zhāng yí yán yù.
张仪大喜曰:“世间有此高义,足令苏秦愧死!”遂与贾舍人为八拜之交,贾舍人替张仪算还店钱,见有车马在门,二人同载,望西秦一路而行,路间为张仪制衣装、买仆从,凡仪所须不惜财费,及至秦国,复大出金帛,赂秦惠文王左右,为张仪延誉。
shí huì wén wáng fāng huǐ shī sū qín, wén zuǒ yòu zhī jiàn, jí shí zhào jiàn, bài wèi kè qīng, yǔ zhī móu zhū hóu zhī shì.
时惠文王方悔失苏秦,闻左右之荐,即时召见,拜为客卿,与之谋诸侯之事。
jiǎ shè rén nǎi cí qù, zhāng yí chuí lèi yuē:" shǐ wú kùn è zhì shén, lài zǐ zhī lì, dé xiǎn yòng qín guó, fāng tú bào dé, hé jù yán qù yé?" jiǎ shè rén xiào yuē:" chén fēi néng zhī jūn, zhī jūn zhě, nǎi sū xiàng guó yě."
贾舍人乃辞去,张仪垂泪曰:“始吾困阨至甚,赖子之力,得显用秦国,方图报德,何遽言去耶?”贾舍人笑曰:“臣非能知君,知君者,乃苏相国也。”
zhāng yí è rán liáng jiǔ, wèn yuē:" zi yǐ zī fǔ gěi wǒ, hé yán sū xiàng guó yé?"
张仪愕然良久,问曰:“子以资斧给我,何言苏相国耶?”
jiǎ shè rén yuē:" xiàng guó fāng chàng' hé zòng' zhī yuē, lǜ qín fá zhào bài qí shì, sī kě yǐ dé qín zhī bǐng zhě, fēi jūn bù kě, gù xiān qiǎn chén wěi wèi gǔ rén, zhāo jūn zhì zhào, yòu kǒng jūn ān yú xiǎo jiù, gù yì dài màn, jī nù jūn, jūn guǒ méng yóu qín zhī yì, xiāng jūn nǎi dà chū jīn zī fù chén, fēn fù zì jūn suǒ yòng, bì děi qín bǐng ér hòu yǐ. jīn jūn yǐ yòng yú qín, chén qǐng guī bào xiāng jūn."
贾舍人曰:“相国方倡‘合纵'之约,虑秦伐赵败其事,思可以得秦之柄者,非君不可,故先遣臣伪为贾人,招君至赵,又恐君安于小就,故意怠慢,激怒君,君果萌游秦之意,相君乃大出金资付臣,吩咐恣君所用,必得秦柄而后已。今君已用于秦,臣请归报相君。”
zhāng yí tàn yuē:" jiē hū! wú zài jì zǐ shù zhōng, ér wú bù jué, wú bù jí jì zǐ yuǎn yǐ. fán jūn duō xiè jì zǐ, dāng jì zǐ zhī shēn, bù gǎn yán' fá zhào' èr zì, yǐ cǐ bào jì zǐ yù chéng zhī dé yě."
张仪叹曰:“嗟乎!吾在季子术中,而吾不觉,吾不及季子远矣。烦君多谢季子,当季子之身,不敢言‘伐赵'二字,以此报季子玉成之德也。”
jiǎ shè rén huí bào sū qín, qín nǎi zòu zhào sù hóu yuē:" qín bīng guǒ bù chū yǐ!" yú shì bài cí wǎng hán.
贾舍人回报苏秦,秦乃奏赵肃侯曰:“秦兵果不出矣!”于是拜辞往韩。
jiàn hán xuān huì gōng yuē:" hán dì fāng jiǔ bǎi yú lǐ, dài jiǎ shù shí wàn, rán tiān xià zhī qiáng gōng jìng nǔ jiē cóng hán chū, jīn dài wáng shì qín, qín bì qiú gē dì wèi zhì, míng nián jiāng fù qiú zhī. fū hán dì yǒu xiàn, ér qín yù wú qióng, zài sān gē zé hán dì jǐn yǐ. sú yàn yún:' níng wèi jī kǒu, wù wèi niú hòu.' yǐ dài wáng zhī xián, xié qiáng hán zhī bīng, ér yǒu' niú hòu' zhī míng, chén qiè xiū zhī."
见韩宣惠公曰:“韩地方九百余里,带甲数十万,然天下之强弓劲弩皆从韩出,今大王事秦,秦必求割地为贽,明年将复求之。夫韩地有限,而秦欲无穷,再三割则韩地尽矣。俗谚云:‘宁为鸡口,勿为牛后。'以大王之贤,挟强韩之兵,而有‘牛后'之名,臣窃羞之。”
xuān huì gōng cù rán yuē:" yuàn yǐ guó tīng yú xiān shēng, rú zhào wáng yuē." yì zèng sū qín huáng jīn bǎi yì.
宣惠公蹴然曰:“愿以国听于先生,如赵王约。”亦赠苏秦黄金百镒。
sū qín nǎi guò wèi, shuō wèi huì wáng yuē:" wèi dì fāng qiān lǐ, rán ér rén mín zhī zhòng, chē mǎ zhī duō, wú rú wèi zhě, yú yǐ kàng qín yǒu yú yě. jīn nǎi tīng qún chén zhī yán, yù gē dì ér chén shì qín, tǎng qín qiú wú yǐ, jiāng ruò zhī hé? dài wáng chéng néng tīng chén, liù guó zòng qīn, bìng lì zhì qín, kě shǐ yǒng wú qín huàn, chén jīn fèng zhào wáng zhī mìng, lái cǐ yuē zòng."
苏秦乃过魏,说魏惠王曰:“魏地方千里,然而人民之众,车马之多,无如魏者,于以抗秦有余也。今乃听群臣之言,欲割地而臣事秦,倘秦求无已,将若之何?大王诚能听臣,六国纵亲,并力制秦,可使永无秦患,臣今奉赵王之命,来此约纵。”
wèi huì wáng yuē:" guǎ rén yú bù xiào, zì qǔ bài rǔ, jīn xiān shēng yǐ cháng cè xià jiào guǎ rén, gǎn bù cóng mìng!" yì zèng jīn bó yī chē.
魏惠王曰:“寡人愚不肖,自取败辱,今先生以长策下教寡人,敢不从命!”亦赠金帛一车。
sū qín fù zào qí guó, shuō qí xuān wáng yuē:" chén wén lín zī zhī tú, chē gū jī, rén jiān mó, fù shèng tiān xià mò bǐ. nǎi xī miàn ér móu shì qín, níng bù chǐ hū? qiě qí dì qù qín shén yuǎn, qín bīng bì bù néng jí qí, shì qín hé wéi? chén yuàn dài wáng cóng zhào yuē, liù guó hé qīn, hù xiāng jiù yuán." qí xuān wáng yuē:" jǐn shòu jiào."
苏秦复造齐国,说齐宣王曰:“臣闻临淄之涂,车毂击,人肩摩,富盛天下莫比。乃西面而谋事秦,宁不耻乎?且齐地去秦甚远,秦兵必不能及齐,事秦何为?臣愿大王从赵约,六国和亲,互相救援。”齐宣王曰:“谨受教。”
sū qín nǎi qū chē xī nán shuō chǔ wēi wáng yuē:" chǔ dì wǔ qiān yú lǐ, tiān xià mò qiáng, qín zhī suǒ huàn mò rú chǔ. chǔ qiáng zé qín ruò, qín qiáng zé chǔ ruò. jīn liè guó zhī shì, fēi zòng zé héng. fū' hé zòng' zé zhū hóu jiāng gē dì yǐ shì chǔ,' lián héng' zé chǔ jiāng gē dì yǐ shì qín, cǐ èr cè zhě, xiāng qù yuǎn yǐ!"
苏秦乃驱车西南说楚威王曰:“楚地五千余里,天下莫强,秦之所患莫如楚。楚强则秦弱,秦强则楚弱。今列国之士,非纵则衡。夫‘合纵'则诸侯将割地以事楚,‘连衡'则楚将割地以事秦,此二策者,相去远矣!”
chǔ wēi wáng yuē:" xiān shēng zhī yán, chǔ zhī fú yě."
楚威王曰:“先生之言,楚之福也。”
qín nǎi běi xíng huí bào zhào sù hóu, xíng guò luò yáng, zhū hóu gè fā shǐ sòng zhī, yí zhàng jīng máo, qián zhē hòu yōng, chē qí zī zhòng lián jiē èr shí lǐ bù jué, wēi yí bǐ yú wáng zhě. yí lù guān yuán, wàng chén xià bài. zhōu xiǎn wáng wén sū qín jiāng zhì, yù shǐ rén sǎo chú dào lù, shè gōng zhàng yú jiāo wài yǐ yíng zhī.
秦乃北行回报赵肃侯,行过洛阳,诸侯各发使送之,仪仗旌旄,前遮后拥,车骑辎重连接二十里不绝,威仪比于王者。一路官员,望尘下拜。周显王闻苏秦将至,预使人扫除道路,设供帐于郊外以迎之。
qín zhī lǎo mǔ, fú zhàng páng guān, zé zé jīng tàn èr dì jí qī sǎo cè mù bù gǎn yǎng shì, fǔ fú jiāo yíng. sū qín zài chē zhōng wèi qí sǎo yuē:" sǎo xiàng bù wéi wǒ chuī, jīn yòu hé gōng zhī guò yě?" sǎo yuē:" jiàn jì zǐ wèi gāo ér jīn duō, bù róng bù jìng wèi ěr!" sū qín kuì rán tàn yuē:" shì qíng kàn lěng nuǎn, rén miàn zhú gāo dī. wú jīn rì nǎi zhī fù guì zhī bù kě shǎo yě!" yú shì yǐ chē zài qí qīn shǔ, tóng guī gù lǐ, qǐ jiàn dà zhái, jù zú ér jū. sàn qiān jīn yǐ shàn zōng dǎng. jīn hé nán fǔ chéng nèi yǒu sū qín zhái yí zhǐ, xiāng chuán yǒu rén jué zhī, dé jīn bǎi dìng, gài dāng shí suǒ mái yě. qín dì dài lì xiàn qí xiōng zhī guì shèng, yì xí yīn fú, xué yóu shuì zhī shù.
秦之老母,扶杖旁观,啧啧惊叹;二弟及妻嫂侧目不敢仰视,俯伏郊迎。苏秦在车中谓其嫂曰:“嫂向不为我炊,今又何恭之过也?”嫂曰:“见季子位高而金多,不容不敬畏耳!”苏秦喟然叹曰:“世情看冷暖,人面逐高低。吾今日乃知富贵之不可少也!”于是以车载其亲属,同归故里,起建大宅,聚族而居。散千金以赡宗党。今河南府城内有苏秦宅遗址,相传有人掘之,得金百锭,盖当时所埋也。秦弟代、厉羡其兄之贵盛,亦习《阴符》,学游说之术。
sū qín zhù jiā shù rì, nǎi fā chē wǎng zhào, zhào sù hóu fēng wèi wǔ ān jūn, qiǎn shǐ yuē qí chǔ wèi hán yàn wǔ guó zhī jūn, jù dào huán shuǐ xiàng huì, sū qín tóng zhào sù hóu yù zhì huán shuǐ, zhù tán bù wèi, yǐ dài zhū hóu.
苏秦住家数日,乃发车往赵,赵肃侯封为武安君,遣使约齐、楚、魏、韩、燕五国之君,俱到洹水相会,苏秦同赵肃侯预至洹水,筑坛布位,以待诸侯。
yàn wén gōng xiān dào, cì hán xuān huì gōng dào, bù shù rì, wèi huì wáng qí xuān wáng chǔ wēi wáng lù xù jù dào. sū qín xiān yǔ gè guó dài fū xiāng jiàn, sī yì zuò cì. lùn lái chǔ yàn shì gè lǎo guó, qí hán zhào wèi dū shì gèng xìng xīn guó, dàn cǐ shí zhàn zhēng zhī jì, yǐ guó zhī dà xiǎo wèi xù, chǔ zuì dà, qí cì zhī, wèi cì zhī, cì zhào, cì yàn, cì hán. nèi zhōng chǔ qí wèi yǐ chēng wáng, zhào yàn hán shàng chēng hóu, jué wèi xiàng xuán xiāng xù bù biàn. yú shì sū qín jiàn yì, liù guó yī gài chēng wáng, zhào wáng wèi yuē zhǔ, jū zhǔ wèi, chǔ wáng děng yǐ cì jū kè wèi.
燕文公先到,次韩宣惠公到,不数日,魏惠王、齐宣王、楚威王陆续俱到。苏秦先与各国大夫相见,私议坐次。论来楚、燕是个老国,齐、韩、赵、魏都是更姓新国,但此时战争之际,以国之大小为叙,楚最大,齐次之,魏次之,次赵,次燕,次韩。内中楚、齐、魏已称王,赵、燕、韩尚称侯,爵位相悬相叙不便。于是苏秦建议,六国一概称王,赵王为约主,居主位,楚王等以次居客位。
xiān yǔ gè guó huì yì tíng dāng, zhì qī, gè dēng méng tán, zhào wèi pái lì.
先与各国会议停当,至期,各登盟坛,照位排立。
sū qín lì jiē ér shàng, qǐ gào liù wáng yuē:" zhū jūn shān dōng dà guó, wèi jiē wáng jué, dì guǎng bīng duō, zú yǐ zì xióng. qín nǎi mù mǎ jiàn fū, jù xián yáng zhī xiǎn, cán shí liè guó, zhū jūn néng yǐ běi miàn zhī lǐ shì qín hū?"
苏秦历阶而上,启告六王曰:“诸君山东大国,位皆王爵,地广兵多,足以自雄。秦乃牧马贱夫,据咸阳之险,蚕食列国,诸君能以北面之礼事秦乎?”
zhū hóu jiē yuē:" bù yuàn shì qín, yuàn fèng xiān shēng míng jiào!"
诸侯皆曰:“不愿事秦,愿奉先生明教!”
sū qín yuē:"' hé zòng bìn qín' zhī cè, xiàng zhě yǐ xī chén yú zhū jūn zhī qián yǐ, jīn rì dàn dāng xíng shēng shà xuè, shì yú shén míng, jié wèi xiōng dì, wù qī huàn nàn xiāng xù!"
苏秦曰:“‘合纵摈秦'之策,向者已悉陈于诸君之前矣,今日但当刑牲歃血,誓于神明,结为兄弟,务期患难相恤!”
liù wáng jiē gǒng shǒu yuē:" jǐn shòu jiào."
六王皆拱手曰:“谨受教。”
qín suì pěng pán, qǐng liù wáng yǐ cì shà xuè, bài gào tiān dì jí liù guó zǔ zōng:" yī guó bèi méng, wǔ guó gòng jī!" xiě xià shì shū liù tōng, liù guó gè shōu yī tòng, rán hòu jiù yàn.
秦遂捧盘,请六王以次歃血,拜告天地及六国祖宗:“一国背盟,五国共击!”写下誓书六通,六国各收一通,然后就宴。
zhào wáng yuē:" sū qín yǐ dà cè diàn ān liù guó, yí fēng gāo jué, bǐ qí wǎng lái liù guó, jiān cǐ zòng yuē."
赵王曰:“苏秦以大策奠安六国,宜封高爵,俾其往来六国,坚此纵约。”
wǔ wáng jiē yuē:" zhào wáng zhī yán shì yě!" yú shì liù wáng hé fēng sū qín wèi" zòng yuē zhǎng", jiān pèi liù guó xiāng yìn, jīn pái bǎo jiàn, zǒng xiá liù guó chén mín, yòu gè cì huáng jīn bǎi yì, liáng mǎ shí chéng.
五王皆曰:“赵王之言是也!”于是六王合封苏秦为“纵约长”,兼佩六国相印,金牌宝剑,总辖六国臣民,又各赐黄金百镒,良马十乘。
sū qín xiè ēn, liù wáng gè sàn guī guó, sū qín suí zhào sù hóu guī zhào.
苏秦谢恩,六王各散归国,苏秦随赵肃侯归赵。
cǐ nǎi zhōu xiǎn wáng sān shí liù nián shì yě. shǐ guān yǒu shī yún:
此乃周显王三十六年事也。史官有诗云:
xiāng yào huán shuǐ shì míng shén, chún chǐ xiāng yī gǔ ròu qīn.
相要洹水誓明神,唇齿相依骨肉亲。
jiǎ shǐ hé zòng zhōng bù jiě, hé nán xié lì miè gū qín?
假使合纵终不解,何难协力灭孤秦?
shì nián, wèi huì wáng yàn wén wáng jù hōng, wèi xiāng wáng yàn yì wáng sì lì. bù zhī hòu shì rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
是年,魏惠王、燕文王俱薨,魏襄王、燕易王嗣立。不知后事如何?且看下回分解。