strong chǔ líng wáng xié zhà miè chén cài yàn píng zhòng qiǎo biàn fú jīng mán strong
楚靈王挾詐滅陳蔡 晏平仲巧辯服荊蠻
huà shuō chén āi gōng míng nì, qí yuán fēi zhèng jī shēng zǐ yǎn shī, yǐ lì wèi shì zǐ yǐ. cì fēi shēng gōng zǐ liú, sān fēi shēng gōng zǐ shèng. cì fēi shàn mèi dé chǒng, jì shēng liú, āi gōng jí qí chǒng ài, dàn yǐ yǎn shī yǐ lì, fèi zhī wú míng, nǎi yǐ qí dì sī tú gōng zǐ zhāo wèi liú tài fù, gōng zǐ guò wèi shǎo fù, zhǔ fù zhāo guò: yì rì yǎn shī dāng chuán wèi yú zi liú.
話說陳哀公名溺,其元妃鄭姬生子偃師,已立為世子矣。次妃生公子留,三妃生公子勝。次妃善媚得寵,既生留,哀公極其寵愛,但以偃師已立,廢之無名,乃以其弟司徒公子招為留太傅,公子過為少傅,囑付招、過:「異日偃師當傳位於子留。」
zhōu jǐng wáng shí yī nián, chén āi gōng bìng fèi zài chuáng, jiǔ bù shì cháo. gōng zǐ zhāo wèi gōng zǐ guò yuē: gōng sūn wú qiě zhǎng yǐ, ruò yǎn shī sì wèi, bì fù lì wú wèi shì zǐ, ān néng jí liú? shì fù jūn zhī tuō yě, jīn jūn bìng fèi yǐ jiǔ, shì zài wú děng zhǎng wò, jí jūn wèi sǐ, jiǎ yǐ jūn mìng, shā yǎn shī ér lì liú, kě yǐ wú huǐ.
周景王十一年,陳哀公病廢在床,久不視朝。公子招謂公子過曰:「公孫吳且長矣,若偃師嗣位,必復立吳為世子,安能及留?是負君之託也,今君病廢已久,事在吾等掌握,及君未死,假以君命,殺偃師而立留,可以無悔。」
gōng zǐ guò yǐ wèi rán, nǎi yǔ dài fū chén kǒng huàn shāng yì, kǒng huàn yuē: shì zǐ měi rì bì rù gōng wèn jí sān cì, zhāo xī zài jūn zuǒ yòu, mìng bù kě jiǎ yě, bù ruò fú jiǎ yú gōng xiàng, qí qí chū rù, chéng biàn cì zhī, yī fū zhī lì ěr. guò suì yǔ zhāo dìng jì, yǐ qí shì tuō kǒng huàn, xǔ yǐ lì liú zhī rì, yì fēng dà yì, kǒng huàn zì qù yīn zhào xīn fù lì shì, hùn yú shǒu mén rén yì shù nèi, hūn rén yòu rèn zuò shì zǐ qīn suí, bìng bù yí lǜ.
公子過以為然,乃與大夫陳孔奐商議,孔奐曰:「世子每日必入宮問疾三次,朝夕在君左右,命不可假也,不若伏甲於宮巷,俟其出入,乘便刺之,一夫之力耳。」過遂與招定計,以其事托孔奐,許以立留之日,益封大邑,孔奐自去陰召心腹力士,混於守門人役數內,閽人又認做世子親隨,並不疑慮。
shì zǐ yǎn shī wèn ān bì, yè chū gōng mén, lì shì miè qí huǒ, cì shā zhī. gōng mén dà luàn.
世子偃師問安畢,夜出宮門,力士滅其火,刺殺之。宮門大亂。
xū yú, gōng zǐ zhāo tóng gōng zǐ guò dào, yáng zuò jīng hài zhī zhuàng, yī miàn shǐ rén sōu zéi, yī miàn chàng yán: chén hóu bìng dǔ, yí lì cì zǐ liú wèi jūn. chén āi gōng wén biàn, fèn huì zì yì ér sǐ. shǐ chén yǒu shī yún:
須臾,公子招同公子過到,佯作驚駭之狀,一面使人搜賊,一面倡言:「陳侯病篤,宜立次子留為君。」陳哀公聞變,憤恚自縊而死。史臣有詩云:
dí zhǎng yí jūn guó běn ān, rú hé chǒng shù qǐ zhēng duān?
嫡長宜君國本安,如何寵庶起爭端?
gǔ jīn duō shǎo piān xīn fù, qǐng bǎ chén āi zǐ xì kàn.
古今多少偏心父,請把陳哀仔細看。
sī tú zhāo fèng gōng zǐ liú zhǔ sàng jí wèi, qiǎn dài fū yú zhēng shī yǐ hōng fù gào yú chǔ. shí wǔ jǔ shì yú líng wáng zhī cè, wén chén yǐ lì gōng zǐ liú wèi jūn, bù zhī shì zǐ yǎn shī xià luò, fāng zài yí huò, hū bào: chén hóu dì sān zi gōng zǐ shèng tóng zhí ér gōng sūn wú qiú jiàn. líng wáng zhào zhī wèn qí lái yì, èr rén kū bài yú dì, gōng zǐ shèng kāi yán: dí xiōng shì zǐ yǎn shī, bèi sī tú zhāo yǔ gōng zǐ guò shè móu wǎng shā, zhì fù qīn zì yì ér sǐ, shàn lì gōng zǐ liú wèi jūn, wǒ děng kǒng qí jiàn hài, tè lái xiāng tóu. líng wáng jié wèn yú zhēng shī, zhēng shī chū yóu dǐ lài, què bèi gōng zǐ shèng zhǐ shí, wú yán kě dá. líng wáng nù yuē: rǔ jí zhāo guò zhī dǎng yě! hē jiào dāo fǔ shǒu, jiāng zhēng shī bǎng xià zhǎn qì.
司徒招奉公子留主喪即位,遣大夫於徵師以薨赴告於楚。時伍舉侍於靈王之側,聞陳已立公子留為君,不知世子偃師下落,方在疑惑,忽報:「陳侯第三子公子勝同侄兒公孫吳求見。」靈王召之問其來意,二人哭拜於地,公子勝開言:「嫡兄世子偃師,被司徒招與公子過設謀枉殺,致父親自縊而死,擅立公子留為君,我等恐其見害,特來相投。」靈王詰問於徵師,徵師初猶抵賴,卻被公子勝指實,無言可答。靈王怒曰:「汝即招、過之黨也!」喝教刀斧手,將徵師綁下斬訖。
wǔ jǔ zòu yuē: wáng yǐ zhū nì chén zhī shǐ, yí fèng gōng sūn wú yǐ tǎo zhāo guò zhī zuì, míng zhèng yán shùn, shuí gǎn bù fú? jì dìng chén guó, cì jí yú cài, xiān jūn zhuāng wáng zhī jī bù zú dào yě! líng wáng dà yuè, nǎi chū lìng xìng shī fá chén.
伍舉奏曰:「王已誅逆臣之使,宜奉公孫吳以討招、過之罪,名正言順,誰敢不服?既定陳國,次及於蔡,先君莊王之績不足道也!」靈王大悅,乃出令興師伐陳。
gōng zǐ liú wén yú zhēng shī jiàn shā, jù huò bù yuàn wèi jūn, chū bēn zhèng guó qù le. huò quàn sī tú zhāo: hé bù tóng bēn? zhāo yuē: chǔ shī ruò zhì, wǒ zì yǒu jì tuì zhī.
公子留聞於徵師見殺,懼禍不願為君,出奔鄭國去了。或勸司徒招:「何不同奔?」招曰:「楚師若至,我自有計退之。」
què shuō chǔ líng wáng dà bīng zhì chén, chén rén jiē lián yǎn shī zhī sǐ, jiàn gōng sūn wú zài jūn zhōng, wú bù yǒng yuè, xián dān shí hú jiāng, yǐ yíng chǔ shī.
卻說楚靈王大兵至陳,陳人皆憐偃師之死,見公孫吳在軍中,無不踴躍,咸簞食壺漿,以迎楚師。
sī tú zhāo shì jí, shǐ rén qǐng gōng zǐ guò yì shì, guò lái zuò dìng, wèn yuē: sī tú yún yǒu jì tuì chǔ', jì jiāng ān chū? zhāo yuē: tuì chǔ zhǐ xū yī wù, yù wèn rǔ jiè. guò yòu wèn: hé wù? zhāo yuē: jiè rǔ tóu ěr! guò dà jīng, fāng yù qǐ shēn, zhāo zuǒ yòu biān chuí luàn xià, jiāng guò jī dào, jí bá jiàn zhǎn qí shǒu, qīn zì chí fù chǔ jūn, qǐ shǒu sù yuē: shā shì zǐ lì liú, jiē gōng zǐ guò zhī suǒ wèi, zhāo jīn zhàng dài wáng zhī wēi, zhǎn guò yǐ xiàn, wéi jūn shè chén bù mǐn zhī zuì!
司徒招事急,使人請公子過議事,過來坐定,問曰:「司徒雲『有計退楚',計將安出?」招曰:「退楚只須一物,欲問汝借。」過又問:「何物?」招曰:「借汝頭耳!」過大驚,方欲起身,招左右鞭捶亂下,將過擊倒,即拔劍斬其首,親自持赴楚軍,稽首訴曰:「殺世子立留,皆公子過之所為,招今仗大王之威,斬過以獻,惟君赦臣不敏之罪!」
líng wáng tīng qí yán cí bēi xùn, xīn zhōng yǐ zì huān xǐ, zhāo yòu xī xíng ér qián, xíng jìn wáng zuò, mì zòu yuē: xī zhuāng wáng dìng chén zhī luàn, yǐ xiàn chén yǐ, hòu fù fēng zhī, suì sàng qí gōng jīn gōng zǐ liú jù zuì chū bēn, chén guó wú zhǔ, yuàn dài wáng shōu wèi jùn xiàn, wù wèi tā xìng suǒ yǒu yě! líng wáng dà xǐ yuē: rǔ yán zhèng hé wú yì, rǔ qiě guī guó, wèi guǎ rén pì chú gōng shì, yǐ hòu guǎ rén zhī xún xìng.
靈王聽其言詞卑遜,心中已自歡喜,招又膝行而前,行近王座,密奏曰:「昔莊王定陳之亂,已縣陳矣,後復封之,遂喪其功;今公子留懼罪出奔,陳國無主,願大王收為郡縣,勿為他姓所有也!」靈王大喜曰:「汝言正合吾意,汝且歸國,為寡人辟除宮室,以候寡人之巡幸。」
sī tú zhāo kòu xiè ér qù. gōng zǐ shèng wén líng wáng fàng zhāo hái guó, fù lái kū sù, yán: zào móu jù chū yú zhāo, qí lín shí xíng shì, zé guò shǐ dài fū kǒng huàn wèi zhī. jīn nǎi wěi zuì yú guò, jì yǐ zì jiě, xiān jūn xiān tài zǐ mù bù míng yú dì xià yǐ! yán bà, tòng kū bù yǐ, yī jūn wèi zhī gǎn dòng. líng wáng wèi zhī yuē: gōng zǐ wù bēi, guǎ rén zì yǒu chù fēn.
司徒招叩謝而去。公子勝聞靈王放招還國,復來哭訴,言:「造謀俱出於招,其臨時行事,則過使大夫孔奐為之。今乃委罪於過,冀以自解,先君先太子目不瞑於地下矣!」言罷,痛哭不已,一軍為之感動。靈王慰之曰:「公子勿悲,寡人自有處分。」
cì rì, sī tú zhāo bèi fǎ jià yí cóng, lái yíng chǔ wáng rù chéng, líng wáng zuò yú cháo táng, chén guó bǎi guān jù lái cān yè, líng wáng huàn chén kǒng huàn zhì qián, zé zhī yuē: qiāng zéi shì zǐ, jiē rǔ xíng xiōng, bù zhū hé yǐ jǐng zhòng? chì zuǒ yòu jiāng kǒng huàn zhǎn qì, yǔ gōng zǐ guò èr shǒu gòng xuán yú guó mén, fù qiào sī tú zhāo yuē: guǎ rén běn yù xiāng kuān, nài gōng lùn bù róng hé? jīn shè rǔ yī mìng, biàn kě yí jiā yuǎn cuàn dōng hǎi. zhāo cāng huáng bù gǎn cuò biàn, zhǐ de bài cí, líng wáng shǐ rén yā wǎng yuè guó ān zhì qù qì.
次日,司徒招備法駕儀從,來迎楚王入城,靈王坐於朝堂,陳國百官俱來參謁,靈王喚陳孔奐至前,責之曰:「戕賊世子,皆汝行兇,不誅何以儆眾?」叱左右將孔奐斬訖,與公子過二首共懸於國門,復誚司徒招曰:「寡人本欲相寬,奈公論不容何?今赦汝一命,便可移家遠竄東海。」招倉皇不敢措辯,只得拜辭,靈王使人押往越國安置去訖。
gōng zǐ shèng lǜ lǐng gōng sūn wú bài xiè tǎo zéi zhī ēn. líng wáng wèi gōng sūn wú yuē: běn yù lì rǔ, yǐ yán hú gōng zhī sì, dàn zhāo guò zhī dǎng shàng duō, yuàn rǔ bì shēn, kǒng wèi rǔ hài, rǔ gū cóng guǎ rén guī chǔ. nǎi mìng huǐ chén zhī zōng miào, gǎi chén guó wèi xiàn, yǐ chuān fēng shù zhēng zhèng qiú huáng xié shì, bù wèi chǎn mèi, shǐ shǒu chén dì, wèi zhī chén gōng. chén rén dà shī wàng. rán wēng yǒu shī tàn yún:
公子勝率領公孫吳拜謝討賊之恩。靈王謂公孫吳曰:「本欲立汝,以延胡公之祀,但招、過之黨尚多,怨汝必深,恐為汝害,汝姑從寡人歸楚。」乃命毀陳之宗廟,改陳國為縣,以穿封戍爭鄭囚皇頡事,不為諂媚,使守陳地,謂之陳公。陳人大失望。髯翁有詩嘆云:
běn xìng yì lǚ zhū cán zéi, què ài shān hé lì xiàn fēng.
本興義旅誅殘賊,卻愛山河立縣封。
jì dé qī tián duó niú yǔ, hèn wú zhōng jiàn shì shēn gōng!
記得蹊田奪牛語,恨無忠諫似申公!
líng wáng xié gōng sūn wú yǐ guī, xiū bīng yī zài, rán hòu fá cài. wǔ jǔ xiàn móu yuē: cài bān hù è yǐ jiǔ, wàng qí zuì yǐ, ruò wǎng tǎo, bǐ fǎn yǒu cí, bù rú yòu ér shā zhī. líng wáng cóng qí jì, nǎi tuō yán xún fāng, zhù jūn yú shēn dì, shǐ rén zhì bì yú cài, qǐng líng gōng zhì shēn dì xiāng huì. shǐ rén chéng shàng guó shū, cài hóu qǐ ér dú zhī, lüè yún:
靈王攜公孫吳以歸,休兵一載,然後伐蔡。伍舉獻謀曰:「蔡般怙惡已久,忘其罪矣,若往討,彼反有詞,不如誘而殺之。」靈王從其計,乃託言巡方,駐軍於申地,使人致幣於蔡,請靈公至申地相會。使人呈上國書,蔡侯啟而讀之,略云:
guǎ rén yuàn wàng jūn hóu zhī yán sè, qǐng jūn hóu rǔ lín yú shēn. bù tiǎn zhī yí, yù yǐ kào cóng zhě.
寡人願望君侯之顏色,請君侯辱臨於申。不腆之儀,預以犒從者。
cài hóu jiāng róng chē qǐ xíng, dài fū gōng sūn guī shēng jiàn yuē: chǔ wáng wèi rén tān ér wú xìn, jīn shǐ rén zhī lái, bì zhòng ér yán bēi, dài yòu wǒ yě, jūn bù kě wǎng. cài hóu yuē: cài zhī dì bù néng dāng chǔ zhī yī xiàn, zhào ér bù wǎng, bǐ ruò jiā bīng, shuí néng kàng zhī? guī shēng yuē: rán zé qǐng lì shì zǐ ér hòu xíng. cài hóu cóng zhī, lì qí zi yǒu wèi shì zǐ, shǐ guī shēng fǔ zhī jiān guó.
蔡侯將戎車起行,大夫公孫歸生諫曰:「楚王為人貪而無信,今使人之來,幣重而言卑,殆誘我也,君不可往。」蔡侯曰:「蔡之地不能當楚之一縣,召而不往,彼若加兵,誰能抗之?」歸生曰:「然則請立世子而後行。」蔡侯從之,立其子有為世子,使歸生輔之監國。
jí rì mìng jià zhì shēn, yè jiàn líng wáng. líng wáng yuē: zì cǐ dì yī bié, yú jīn bā nián yǐ! qiě xǐ jūn fēng zī rú jiù. cài hóu duì yuē: bān hé shàng guó rǔ shōu méng jí, yǐ jūn wáng zhī líng, zhèn fǔ bì yì, gǎn ēn fēi qiǎn, wén jūn wáng tà dì shāng xū, fāng yù chí hè, shǐ mìng xià lín, gǎn bù qū chéng.
即日命駕至申,謁見靈王。靈王曰:「自此地一別,於今八年矣!且喜君丰姿如舊。」蔡侯對曰:「般荷上國辱收盟籍,以君王之靈,鎮撫敝邑,感恩非淺,聞君王拓地商墟,方欲馳賀,使命下臨,敢不趨承。」
líng wáng jí yú shēn dì xíng gōng, shè yàn kuǎn dài cài hóu, dà chén gē wǔ, bīn zhǔ tòng yǐn shén lè, fù qiān xí yú tā qǐn, shǐ wǔ jǔ láo cóng zhě yú wài guǎn, cài hóu huān yǐn, bù jué máo táo dà zuì, bì yī zhōng fú yǒu jiǎ shì, líng wáng zhì bēi wèi hào, jiǎ shì tū qǐ, fù cài hóu yú xí shàng, cài hóu zuì zhōng, shàng bù zhī yě.
靈王即於申地行宮,設宴款待蔡侯,大陳歌舞,賓主痛飲甚樂,復遷席於他寢,使伍舉勞從者於外館,蔡侯歡飲,不覺酕醄大醉,壁衣中伏有甲士,靈王擲杯為號,甲士突起,縛蔡侯於席上,蔡侯醉中,尚不知也。
líng wáng shǐ rén xuān yán yú zhòng yuē: cài bān shì qí jūn fù, guǎ rén dài tiān xíng tǎo, cóng zhě wú zuì, jiàng zhě yǒu shǎng, yuàn guī zhě tīng.
靈王使人宣言於眾曰:「蔡般弒其君父,寡人代天行討,從者無罪,降者有賞,願歸者聽。」
yuán lái cài hóu dài xià jí yǒu ēn lǐ, cóng xíng zhū chén wú yī rén kěn jiàng zhě, líng wáng yī shēng hào lìng, chǔ jūn wéi guǒ jiāng lái, jù bèi qín huò, cài hóu fāng cái jiǔ xǐng, zhī shēn bèi shù fù, zhāng mù shì líng wáng yuē: bān dé hé zuì? líng wáng yuē: rǔ qīn shì qí fù, bèi nì tiān lǐ, jīn rì sǐ yóu wǎn yǐ. cài hóu tàn yuē: wú huǐ bù yòng guī shēng zhī yán yě! líng wáng mìng jiāng cài hóu zhé sǐ, cóng sǐ zhě gòng qī shí rén, yú lì zuì jiàn zhě, jù zhū bù shè. dà shū cài hóu bān shì nì zhī zuì yú bǎn, xuān bù guó zhōng, suì mìng gōng zǐ qì jí tǒng lǐng dà jūn, zhǎng qū rù cài.
原來蔡侯待下極有恩禮,從行諸臣無一人肯降者,靈王一聲號令,楚軍圍裹將來,俱被擒獲,蔡侯方才酒醒,知身被束縛,張目視靈王曰:「般得何罪?」靈王曰:「汝親弒其父,悖逆天理,今日死猶晚矣。」蔡侯嘆曰:「吾悔不用歸生之言也!」靈王命將蔡侯磔死,從死者共七十人,輿隸最賤者,俱誅不赦。大書蔡侯般弒逆之罪於版,宣布國中,遂命公子棄疾統領大軍,長驅入蔡。
sòng rú lùn cài bān zuì gù dāng zhū, rán yòu ér shā zhī, fēi fǎ yě. rán wēng yǒu shī yún:
宋儒論蔡般罪固當誅,然誘而殺之,非法也。髯翁有詩云:
cài bān wú fù yì wú jūn, míng gǔ fāng néng zhèng dà lún.
蔡般無父亦無君,鳴鼓方能正大倫。
mò guài yòu zhū fēi fǎ diǎn, chǔ líng yuán shì shì jūn rén.
莫怪誘誅非法典,楚靈原是弒君人。
què shuō cài shì zǐ yǒu, zì qí fù fā jià zhī hòu, dàn wǎn shǐ dié zhě tàn tīng. hū bào cài hóu bèi shā, chǔ bīng bù rì lín cài, shì zǐ yǒu jí shí jiū jí bīng zhòng, shòu bīng dēng pí. chǔ bīng zhì, wéi zhī shù zhòng, gōng sūn guī shēng yuē: cài suī jiǔ fù yú chǔ, rán jìn chǔ hé chéng, guī shēng shí yǔ zài shū, bù ruò qiǎn rén qiú jiù yú jìn, tǎng huì gù qián méng, huò zhě kěn lái xiāng yuán. shì zǐ yǒu cóng qí jì, mù guó rén néng shǐ jìn zhě.
卻說蔡世子有,自其父發駕之後,旦晚使諜者探聽。忽報蔡侯被殺,楚兵不日臨蔡,世子有即時糾集兵眾,授兵登埤。楚兵至,圍之數重,公孫歸生曰:「蔡雖久附於楚,然晉、楚合成,歸生實與載書,不若遣人求救於晉,倘惠顧前盟,或者肯來相援。」世子有從其計,募國人能使晉者。
cài wěi zhī fù cài lüè, cóng cài hóu yú shēn, zài bèi shā qī shí rén zhī zhōng, wěi yù bào fù chóu, yīng mù ér chū, lǐng le guó shū, chéng yè zhuì chéng běi zǒu, zhí dá jìn guó, lái jiàn jìn zhāo gōng, kū sù qí shì, zhāo gōng jí qún chén wèn zhī, xún sī zòu yuē: jìn wèi méng zhǔ, zhū hóu yī lài yǐ wèi ān, jì bù jiù chén, yòu bù jiù cài, méng zhǔ zhī yè duò yǐ.
蔡洧之父蔡略,從蔡侯於申,在被殺七十人之中,洧欲報父仇,應募而出,領了國書,乘夜縋城北走,直達晉國,來見晉昭公,哭訴其事,昭公集群臣問之,荀虒奏曰:「晉為盟主,諸侯依賴以為安,既不救陳,又不救蔡,盟主之業墮矣。」
zhāo gōng yuē: chǔ qián bào héng, wú bīng lì bù dǎi, nài hé? hán qǐ duì yuē: suī zhī bù dǎi, kě zuò shì hū? hé bù hé zhū hóu yǐ móu zhī? zhāo gōng nǎi mìng hán qǐ yuē zhū guó huì yú jué yìn, sòng qí lǔ wèi zhèng cáo gè qiǎn dài fū zhì huì suǒ tīng mìng.
昭公曰:「楚虔暴橫,吾兵力不逮,奈何?」韓起對曰:「雖知不逮,可坐視乎?何不合諸侯以謀之?」昭公乃命韓起約諸國會於厥憖,宋、齊、魯、衛、鄭、曹各遣大夫至會所聽命。
hán qǐ yán jí jiù cài zhī shì, gè guó dài fū rén rén shēn shé, gè gè yáo shǒu, méi yī gè kěn dān dāng zhǔ zhāng de, hán qǐ yuē: zhū jūn wèi chǔ rú cǐ, jiāng tīng qí cán shí hū? tǎng chǔ bīng yóu chén cài jiàn jí zhū guó, guǎ jūn yì bù gǎn yǔ wén yǐ. zhòng rén miàn miàn xiāng qù, mò yǒu yīng zhě.
韓起言及救蔡之事,各國大夫人人伸舌,個個搖首,沒一個肯擔當主張的,韓起曰:「諸君畏楚如此,將聽其蠶食乎?倘楚兵由陳、蔡漸及諸國,寡君亦不敢與聞矣。」眾人面面相覷,莫有應者。
shí sòng guó yòu shī huá hài zài huì, hán qǐ dú wèi huá hài yuē: méng sòng zhī yì, rǔ jiā xiān yòu shī shí chàng qí móu, yuē dìng nán běi mǐ bīng, yǒu xiān yòng bīng zhě, gè guó gòng fá zhī, jīn chǔ shǒu xiān bài yuē, jiā bīng chén cài, rǔ xiù shǒu bù fā yī yán, fēi chǔ wú xìn, nǎi ěr guó zhī qī mán yě! huá hài hú sù duì yuē: xià guó hé gǎn qī mán, dé zuì zhǔ méng? dàn mán yí bù gù xìn yì, xià guó wú rú zhī hé ěr! jīn gè guó jiǔ chí wǔ bèi, yī dàn yòng bīng, shèng fù wèi bǔ, bù ruò zūn mǐ bīng zhī yuē, qiǎn yī shǐ wèi cài qǐng yòu, chǔ bì wú cí.
時宋國右師華亥在會,韓起獨謂華亥曰:「盟宋之役,汝家先右師實倡其謀,約定南北弭兵,有先用兵者,各國共伐之,今楚首先敗約,加兵陳、蔡,汝袖手不發一言,非楚無信,乃爾國之欺謾也!」華亥觳觫對曰:「下國何敢欺謾,得罪主盟?但蠻夷不顧信義,下國無如之何耳!今各國久弛武備,一旦用兵,勝負未卜,不若遵弭兵之約,遣一使為蔡請宥,楚必無辭。」
hán qǐ jiàn gè guó dài fū jù yǒu jù chǔ zhī yì, liào jiù cài yī shì gǔ wǔ bù lái, nǎi shāng yì xiū shū yī fēng, qiǎn dài fū hú fù jìng zhì shēn chéng lái jiàn chǔ líng wáng. cài wěi jiàn gè guó bù kěn fā bīng jiù cài, hào qì ér qù, hú fù dào shēn chéng jiāng shū chéng shàng, líng wáng chāi shū kàn zhī, lüè yún:
韓起見各國大夫俱有懼楚之意,料救蔡一事鼓舞不來,乃商議修書一封,遣大夫狐父徑至申城來見楚靈王。蔡洧見各國不肯發兵救蔡,號泣而去,狐父到申城將書呈上,靈王拆書看之,略云:
rì zhě sòng zhī méng, nán běi jiāo jiàn, běn yǐ mǐ bīng wèi míng guó zhī huì, zài shēn jiù yuē, guǐ shén lín zhī. guǎ jūn lǜ zhū hóu kè shǒu chéng yán, bù gǎn yī shì gān gē, jīn chén cài yǒu zuì, shàng guó hè rán zhèn nù, xìng shī wǎng tǎo, yì fèn suǒ jī, liáo yǐ cóng quán. zuì rén jì zhū, bīng yóu wèi jiě, shàng guó qí hé shuō zhī cí? zhū guó dài fū zhí zhèng, jiē zǒu jí bì yì, zé guǎ jūn yǐ zhěng nì jiě fēn zhī yì, guǎ jūn kuì yān! yóu jù yǐ zhēng fā shī tú, zì gàn méng yuē, qiǎn xià chén qǐ hé zhū dài fū gòng cǐ chǐ shū, wèi cài qǐng mìng, tǎng shàng guó huì gù qián hǎo, cún cài zhī zōng miào, guǎ jūn jí tóng méng, xián shòu jūn cì, qǐ wéi cài rén!
日者宋之盟,南北交見,本以弭兵為名;虢之會,再申舊約,鬼神臨之。寡君率諸侯恪守成言,不敢一試干戈,今陳、蔡有罪,上國赫然震怒,興師往討,義憤所激,聊以從權。罪人既誅,兵猶未解,上國其何說之辭?諸國大夫執政,皆走集敝邑,責寡君以拯溺解紛之義,寡君愧焉!猶懼以徵發師徒,自干盟約,遣下臣起合諸大夫共此尺書,為蔡請命,倘上國惠顧前好,存蔡之宗廟,寡君及同盟,咸受君賜,豈惟蔡人!
shū mò, sòng qí gè guó dài fū jù shǔ yǒu míng zì, líng wáng lǎn bì xiào yuē: cài chéng dàn mù qiě xià, rǔ yǐ kōng yán jiě wéi, yǐ sān chǐ tóng zǐ dài guǎ rén yé? rǔ qù huí fù rǔ jūn, chén cài nǎi gū jiā shǔ guó, yǔ rǔ běi fāng wú yǔ, bù láo zhào guǎn! hú fù zài yù āi kěn, líng wáng jù qǐ shēn rù nèi, yì wú piàn zhǐ huí shū. hú fù yàng yàng ér huí, jìn jūn chén suī zé hèn chǔ, wú kě nài hé, zhèng shì:
書末,宋、齊各國大夫俱署有名字,靈王覽畢笑曰:「蔡城旦暮且下,汝以空言解圍,以三尺童子待寡人耶?汝去回復汝君,陳、蔡乃孤家屬國,與汝北方無與,不勞照管!」狐父再欲哀懇,靈王遽起身入內,亦無片紙回書。狐父怏怏而回,晉君臣雖則恨楚,無可奈何,正是:
yǒu lì wú xīn kōng fù lì, yǒu xīn wú lì wǎng láo xīn.
有力無心空負力,有心無力枉勞心。
ruò hái xīn lì qí qí dào, hé hǎi yí shān shú gǎn jìn!
若還心力齊齊到,涸海移山孰敢禁!
cài wěi huí zhì cài guó, bèi chǔ xún jūn suǒ huò, jiě dào gōng zǐ qì jí zhàng qián, qì jí xié shǐ tóu xiáng, cài wěi bù cóng, nǎi qiú yú hòu jūn., qì jí zhī jìn jiù bù zhì, gōng chéng yì lì. guī shēng yuē: shì jí yǐ! chén dāng pàn yī mìng, jìng wǎng chǔ yíng, shuō zhī tuì bīng, wàn yī jiàn tīng, miǎn zhì shēng líng tú tàn! shì zǐ yǒu yuē: chéng zhōng diào dù, quán lài dài fū, ān kě shě gū ér qù? guī shēng duì yuē: diàn xià ruò bù xiāng shě, chén zǐ cháo wú kě shǐ yě! shì zǐ zhào cháo wú zhì, hán lèi qiǎn zhī.
蔡洧回至蔡國,被楚巡軍所獲,解到公子棄疾帳前,棄疾脅使投降,蔡洧不從,乃囚於後軍。,棄疾知晉救不至,攻城益力。歸生曰:「事急矣!臣當拚一命,徑往楚營,說之退兵,萬一見聽,免至生靈塗炭!」世子有曰:「城中調度,全賴大夫,安可舍孤而去?」歸生對曰:「殿下若不相舍,臣子朝吳可使也!」世子召朝吳至,含淚遣之。
cháo wú chū chéng wǎng jiàn qì jí, qì jí dài zhī yǐ lǐ, cháo wú yuē: gōng zǐ zhòng bīng jiā cài, cài zhī wáng yǐ, rán wèi zhī zuì zhī zài yě. ruò yǐ xiān jūn bān shī dé, bù méng shè yòu, zé shì zǐ hé zuì, cài zhī zōng shè hé zuì, xìng gōng zǐ lián ér chá zhī!
朝吳出城往見棄疾,棄疾待之以禮,朝吳曰:「公子重兵加蔡,蔡知亡矣,然未知罪之在也。若以先君般失德,不蒙赦宥,則世子何罪,蔡之宗社何罪,幸公子憐而察之!」
qì jí yuē: wú yì zhī cài wú miè wáng zhī dào, dàn shòu mìng gōng chéng, ruò wú gōng guī bào, bì děi zuì yǐ!
棄疾曰:「吾亦知蔡無滅亡之道,但受命攻城,若無功歸報,必得罪矣!」
cháo wú yuē: wú gèng yǒu yī yán, qǐng píng zuǒ yòu.
朝吳曰:「吳更有一言,請屏左右。」
qì jí yuē: rǔ dì yán zhī, wú zuǒ yòu wú fáng yě.
棄疾曰:「汝第言之,吾左右無妨也。」
cháo wú yuē: chǔ wáng dé guó fēi zhèng, gōng zǐ níng bù zhī zhī? fán yǒu rén xīn, mò bù yuàn fèn. yòu nèi jié zhī gāo yú tǔ mù, wài jié jīn gǔ yú gān gē, yòng mín bù xù, tān dé wú yàn. xī suì miè chén, jīn fù yòu cài. gōng zǐ bù niàn jūn chóu, fèng qí qū shǐ, yuàn dú fāng zuò, gōng zǐ jiāng fēn qí bàn yǐ. gōng zǐ xián míng zhe yù, qiě yǒu dāng bì' zhī xiáng, chǔ rén jiē yù de gōng zǐ wèi jūn, chéng fǎn gē nèi xiàng, zhū qí shì jūn nüè mín zhī zuì, rén xīn xiǎng yīng, shuí néng wèi gōng zǐ kàng zhě? shú yǔ shì wú dào zhī jūn, liǎn wàn mín zhī yuàn hū, gōng zǐ tǎng xìng tīng yú jì, wú yuàn lǜ sǐ wáng zhī yú, wèi gōng zǐ xiān qū!
朝吳曰:「楚王得國非正,公子寧不知之?凡有人心,莫不怨憤。又內竭脂膏於土木,外竭筋骨於干戈,用民不恤,貪得無厭。昔歲滅陳,今復誘蔡。公子不念君仇,奉其驅使,怨黷方作,公子將分其半矣。公子賢明著譽,且有『當璧'之祥,楚人皆欲得公子為君,誠反戈內向,誅其弒君虐民之罪,人心響應,誰能為公子抗者?孰與事無道之君,斂萬民之怨乎,公子倘幸聽愚計,吳願率死亡之餘,為公子先驅!」
qì jí nù yuē: pǐ fū gǎn yǐ qiǎo yán lí jiān wǒ jūn chén, běn gāi zhǎn shǒu, gū jì rǔ tóu yú jǐng shàng, chuán yǔ shì zǐ, sù sù miàn fù chū jiàng, shàng kě bǎo quán yú chuǎn yě! chì zuǒ yòu qiān cháo wú chū yíng.
棄疾怒曰:「匹夫敢以巧言離間我君臣,本該斬首,姑寄汝頭於頸上,傳語世子,速速面縛出降,尚可保全餘喘也!」叱左右牽朝吳出營。
yuán lái dāng chū chǔ gòng wáng yǒu chǒng qiè zhī zǐ wǔ rén, zhǎng yuē xióng zhāo, jí kāng wáng cì yuē wéi, jí líng wáng qián sān yuē bǐ, zì zi gàn sì yuē hēi gōng, zì zi xī mò jí gōng zǐ qì jí yě. gòng wáng yù yú wǔ zǐ zhī zhōng, lì yī rén wèi shì zǐ, xīn zhōng bù jué, nǎi dà sì qún shén, fèng bì mì dǎo yuē: qǐng shén yú wǔ rén zhōng, zé yī xián ér yǒu fú zhě, shǐ zhǔ shè jì. nǎi yǐ bì mì mái yú tài shì zhī tíng zhōng, àn jì qí chù, shǐ wǔ zǐ gè zhāi jiè sān rì hòu, wǔ gēng rù miào, cì dì yè zǔ, shì qí bài dāng bì chù zhě, jí shén suǒ xuǎn lì zhī rén yǐ. kāng wáng xiān rù, kuà guò mái bì, bài yú qí qián, líng wáng bài shí, shǒu zhǒu jí yú bì shàng, zi gàn zǐ xī qù bì shén yuǎn, qì jí shí nián shàng yòu, shǐ fù mǔ bào zhī rù bài, zhèng dāng bì niǔ zhī shàng, gòng wáng xīn zhī shén yòu qì jí, chǒng ài yì dǔ, yīn gòng wáng hōng shí, qì jí nián shàng wèi zhǎng, suǒ yǐ kāng wáng xiān lì, rán chǔ dài fū wén mái bì zhī shì zhě, wú bù zhī qì jí zhī dāng wèi chǔ wáng yǐ. jīn rì cháo wú shuō jí dāng bì zhī xiáng, qì jí kǒng cǐ yǔ chuán yáng, wèi líng wáng suǒ jì, gù yáng nù ér qiǎn zhī.
原來當初楚共王有寵妾之子五人,長曰熊昭,即康王;次曰圍,即靈王虔;三曰比,字子干;四曰黑肱,字子晰;末即公子棄疾也。共王欲於五子之中,立一人為世子,心中不決,乃大祀群神,奉璧密禱曰:「請神於五人中,擇一賢而有福者,使主社稷。」乃以璧密埋於太室之庭中,暗記其處,使五子各齋戒三日後,五更入廟,次第謁祖,視其拜當璧處者,即神所選立之人矣。康王先入,跨過埋璧,拜於其前,靈王拜時,手肘及於璧上,子干、子晰去璧甚遠,棄疾時年尚幼,使傅母抱之入拜,正當璧紐之上,共王心知神佑棄疾,寵愛益篤,因共王薨時,棄疾年尚未長,所以康王先立,然楚大夫聞埋璧之事者,無不知棄疾之當為楚王矣。今日朝吳說及「當璧」之祥,棄疾恐此語傳揚,為靈王所忌,故佯怒而遣之。
cháo wú hái rù chéng zhōng, shù qì jí zhī yǔ, shì zǐ yǒu yuē: guó jūn sǐ shè jì, nǎi shì zhèng lǐ, mǒu suī wèi chéng sàng sì wèi, rán jì shè wèi shǒu guó, biàn dāng yǔ cǐ chéng xiāng wèi cún wáng, qǐ kě qū xī chóu rén, zì tóng nú lì hū?
朝吳還入城中,述棄疾之語,世子有曰:「國君死社稷,乃是正理,某雖未成喪嗣位,然既攝位守國,便當與此城相為存亡,豈可屈膝仇人,自同奴隸乎?」
yú shì gù shǒu yì lì, zì xià sì yuè wéi qǐ, zhí zhì dōng shí yī yuè, gōng sūn guī shēng jī láo chéng bìng, wò bù néng qǐ, chéng zhōng shí jǐn, è sǐ zhě jū bàn, shǒu zhě pí kùn, bù néng yù dí, chǔ shī yǐ fù ér shàng, chéng suì pò. shì zǐ duān zuò chéng lóu, shù shǒu shòu fù, qì jí rù chéng, fú wèi jū mín, jiāng shì zǐ yǒu shàng le qiú chē, bìng cài wěi jiě dào líng wáng chù bào jié, yǐ cháo wú yǒu dāng bì zhī yán, liú zhī bù qiǎn. wèi jǐ, guī shēng sǐ, cháo wú suì liú shì qì jí.
於是固守益力,自夏四月圍起,直至冬十一月,公孫歸生積勞成病,臥不能起,城中食盡,餓死者居半,守者疲睏,不能禦敵,楚師蟻附而上,城遂破。世子端坐城樓,束手受縛,棄疾入城,扶慰居民,將世子有上了囚車,並蔡洧解到靈王處報捷,以朝吳有當璧之言,留之不遣。未幾,歸生死,朝吳遂留事棄疾。
cǐ zhōu jǐng wáng shí sì nián shì yě.
此周景王十四年事也。
shí líng wáng jià yǐ huí yǐng, mèng yǒu shén rén lái yè, zì chēng jiǔ gāng shān zhī shén, yuē: jì wǒ, wǒ shǐ rǔ dé tiān xià. jì jué dà xǐ, suì mìng jià zhì jiǔ gāng shān, shì qì jí jié bào dào, jì mìng qǔ shì zǐ yǒu chōng zuò xī shēng, shā yǐ jì shén. shēn wú yǔ jiàn yuē: xī sòng xiāng yòng zēng zi yú cì suī zhī shè, zhū hóu pàn zhī, wáng bù kě dǎo qí fù zhé!
時靈王駕已回郢,夢有神人來謁,自稱九岡山之神,曰:「祭我,我使汝得天下。」既覺大喜,遂命駕至九岡山,適棄疾捷報到,既命取世子有充作犧牲,殺以祭神。申無宇諫曰:「昔宋襄用鄫子於次睢之社,諸侯叛之,王不可蹈其覆轍!」
líng wáng yuē: cǐ nì bān zhī zǐ, zuì rén zhī hòu, ān dé bǐ yú zhū hóu. zhèng dāng liù chù yòng zhī ěr. shēn wú yǔ tuì ér tàn yuē: wáng tài nüè yǐ shèn, qí bù zhōng hū! suì gào lǎo guī tián, qù qì. cài wěi jiàn shì zǐ bèi shā, āi qì sān rì, líng wáng yǐ wèi zhōng, nǎi shì ér yòng zhī.
靈王曰:「此逆般之子,罪人之後,安得比於諸侯。正當六畜用之耳。」申無宇退而嘆曰:「王汰虐已甚,其不終乎!」遂告老歸田,去訖。蔡洧見世子被殺,哀泣三日,靈王以為忠,乃釋而用之。
cài wěi zhī fù xiān wèi líng wáng suǒ shā, yīn huái fù chóu zhī zhì, shuō líng wáng yuē: zhū hóu suǒ yǐ shì jìn ér bù shì chǔ zhě, yǐ jìn jìn ér chǔ yuǎn yě, jīn wáng yǎn yǒu chén cài, yǔ zhōng huá jiē rǎng, ruò gāo guǎng qí chéng, gè fù qiān shèng, yǐ wēi shì zhū hóu, sì fāng shuí bù wèi fú? rán hòu yòng bīng wú yuè, xiān fú dōng nán, cì tú xī běi, kě yǐ dài zhōu ér wèi tiān zǐ. líng wáng yuè qí yú yán, rì jiàn chǒng yòng.
蔡洧之父先為靈王所殺,陰懷復仇之志,說靈王曰:「諸侯所以事晉而不事楚者,以晉近而楚遠也,今王奄有陳、蔡,與中華接壤,若高廣其城,各賦千乘,以威示諸侯,四方誰不畏服?然後用兵吳、越,先服東南,次圖西北,可以代周而為天子。」靈王悅其諛言,日漸寵用。
yú shì zhòng zhú chén cài zhī chéng, bèi jiā gāo guǎng, jí yòng qì jí wèi cài gōng, yǐ chóu qí miè cài zhī gōng, yòu zhú dōng xī èr bù gēng chéng, jù chǔ zhī yào hài. zì yǐ tiān xià mò qiáng yú chǔ, zhǐ gù kě dé tiān xià, zhào tài bo jiāng shǒu guī bo zhī, wèn: guǎ rén hé rì wèi wáng? tài bo yuē: jūn jì yǐ chēng wáng yǐ, shàng hé wèn? líng wáng yuē: chǔ zhōu bìng lì, fēi zhēn wáng yě, dé tiān xià zhě, fāng wèi zhēn wáng ěr. tài bo ruò guī, guī liè, tài bo yuē: suǒ zhàn wú chéng. líng wáng zhì guī yú dì, rǎng bì dà hū yuē: tiān hū, tiān hū! qū qū tiān xià, bù kěn yǔ wǒ, shēng wǒ xióng qián hé yòng? cài wěi zòu yuē: shì zài rén wèi ěr, bǐ xiǔ gǔ zhě hé zhī. líng wáng nǎi yuè.
於是重築陳、蔡之城,倍加高廣,即用棄疾為蔡公,以酬其滅蔡之功,又築東西二不羹城,據楚之要害。自以天下莫強於楚,指顧可得天下,召太卜將守龜卜之,問:「寡人何日為王?」太卜曰:「君既已稱王矣,尚何問?」靈王曰:「楚、周並立,非真王也,得天下者,方為真王耳。」太卜爇龜,龜裂,太卜曰:「所占無成。」靈王擲龜於地,攘臂大呼曰:「天乎,天乎!區區天下,不肯與我,生我熊虔何用?」蔡洧奏曰:「事在人為耳,彼朽骨者何知。」靈王乃悅。
zhū hóu wèi chǔ zhī qiáng, xiǎo guó lái cháo, dà guó lái pìn, gòng xiàn zhī shǐ, bù jué yú dào.
諸侯畏楚之強,小國來朝,大國來聘,貢獻之使,不絕於道。
jiù zhōng dān biǎo yī rén, nǎi qí guó shàng dài fū yàn yīng, zì píng zhòng, fèng qí jǐng gōng zhī mìng, xiū pìn chǔ guó. líng wáng wèi qún xià yuē: yàn píng zhòng shēn bù mǎn wǔ chǐ, ér xián míng wén yú zhū hóu, dāng jīn hǎi nèi zhū guó, wéi chǔ zuì shèng, guǎ rén yù chǐ rǔ yàn yīng, yǐ zhāng chǔ guó zhī wēi, qīng děng yǒu hé miào jì? tài zǎi wěi qǐ jiāng mì zòu yuē: yàn píng zhòng shàn yú yīng duì, yī shì bù zú yǐ rǔ zhī, bì xū rú cǐ rú cǐ. líng wáng dà yuè.
就中單表一人,乃齊國上大夫晏嬰,字平仲,奉齊景公之命,修聘楚國。靈王謂群下曰:「晏平仲身不滿五尺,而賢名聞於諸侯,當今海內諸國,惟楚最盛,寡人慾恥辱晏嬰,以張楚國之威,卿等有何妙計?」太宰薳啟疆密奏曰:「晏平仲善於應對,一事不足以辱之,必須如此如此。」靈王大悅。
wěi qǐ jiāng yè fā zú tú yú yǐng chéng dōng mén zhī bàng, lìng záo xiǎo dòu, gāng gāng wǔ chǐ, fēn fù shǒu mén jūn shì: hòu qí guó shǐ chén dào shí, què jiāng chéng mén guān bì, shǐ zhī yóu dòu ér rù. bù yī shí, yàn yīng shēn chuān pò qiú, qīng chē léi mǎ, lái zhì dōng mén. jiàn chéng mén bù kāi, suì tíng chē bù xíng, shǐ yù zhě hū mén. shǒu zhě zhǐ xiǎo mén shì zhī yuē: dài fū chū rù cǐ dòu, kuān rán yǒu yú, hé yòng qǐ mén? yàn yīng yuē: cǐ gǒu mén, fēi rén suǒ chū rù yě. shǐ gǒu guó zhě, cóng gǒu mén rù shǐ rén guó zhě, hái xū cóng rén mén rù. shǐ zhě yǐ qí yán, fēi bào líng wáng. wáng yuē: wú yù xì zhī, fǎn bèi qí xì yǐ! nǎi mìng kāi dōng mén, yán zhī rù chéng.
薳啟疆夜發卒徒於郢城東門之傍,另鑿小竇,剛剛五尺,吩咐守門軍士:「候齊國使臣到時,卻將城門關閉,使之由竇而入。」不一時,晏嬰身穿破裘,輕車羸馬,來至東門。見城門不開,遂停車不行,使御者呼門。守者指小門示之曰:「大夫出入此竇,寬然有餘,何用啟門?」晏嬰曰:「此狗門,非人所出入也。使狗國者,從狗門入;使人國者,還須從人門入。」使者以其言,飛報靈王。王曰:「吾欲戲之,反被其戲矣!」乃命開東門,延之入城。
yàn zǐ guān kàn yǐng dū chéng guō jiān gù, shì jǐng chóu mì, zhēn nǎi dì líng rén jié, jiāng nán shèng dì yě. zěn jiàn dé? sòng xué shì sū dōng pō yǒu yǒng jīng mén shī wèi zhèng:
晏子觀看郢都城郭堅固,市井稠密,真乃地靈人傑,江南勝地也。怎見得?宋學士蘇東坡有《詠荊門》詩為證:
yóu rén chū sān xiá, chǔ dì jǐn píng chuān.
遊人出三峽,楚地盡平川。
běi kè suí nán guǎng, wú qiáng kāi shǔ chuán.
北客隨南廣,吳檣開蜀船。
jiāng qīn píng yě duàn, fēng yǎn bái shā xuán.
江侵平野斷,風掩白沙旋。
yù wèn xìng wáng yì, zhòng chéng zì gǔ jiān.
欲問興亡意,重城自古堅。
yàn yīng zhèng zài guān lǎn, hū jiàn yǒu chē qí èr chéng, cóng dà qú lái, chē shàng jù zhǎng qū zhǎng liè, jīng xuǎn de chū sè dà hàn, kuī jiǎ xiān míng, shǒu wò dà gōng zhǎng jǐ, zhuàng rú tiān shén, lái yíng yàn zǐ, yù yǐ xíng yàn zǐ zhī duǎn xiǎo. yàn zǐ yuē: jīn rì wèi pìn hǎo ér lái, fēi wèi gōng zhàn, ān yòng wǔ shì? chì tuì yī biān, qū chē zhí jìn.
晏嬰正在觀覽,忽見有車騎二乘,從大衢來,車上俱長軀長鬣,精選的出色大漢,盔甲鮮明,手握大弓長戟,狀如天神,來迎晏子,欲以形晏子之短小。晏子曰:「今日為聘好而來,非為攻戰,安用武士?」叱退一邊,驅車直進。
jiāng rù cháo, cháo mén wài yǒu shí yú wèi guān yuán, yī gè gè é guān bó dài, jì jì bīn bīn, liè yú liǎng xíng. yàn zǐ zhī shì chǔ guó yī bān háo jié, huāng máng xià chē. zhòng guān yuán xiàng qián zhú yī xiāng jiàn, quán shí fēn zuǒ yòu xù lì, děng hòu cháo jiàn.
將入朝,朝門外有十餘位官員,一個個峨冠博帶,濟濟彬彬,列於兩行。晏子知是楚國一班豪傑,慌忙下車。眾官員向前逐一相見,權時分左右敘立,等候朝見。
jiù zhōng yī hòu shēng, xiān kāi kǒu wèn yuē: dài fū mò fēi yí wéi yàn píng zhòng hū? yàn zǐ shì zhī, nǎi dòu wéi guī zhī zǐ dòu chéng rán yě, guān bài jiāo yǐn. yàn zǐ dá yuē: rán. dài fū yǒu hé jiào yì? chéng rán yuē: wú wén qí nǎi tài gōng suǒ fēng zhī guó, bīng jiǎ dí yú qín chǔ, huò cái tōng yú lǔ wèi. hé zì huán gōng yī bà zhī hòu, cuàn duó xiāng réng, sòng jìn jiāo fá, jīn rì cháo jìn mù chǔ, jūn chén bēn zǒu dào lù, dài wú níng suì. fū yǐ qí hóu zhī zhì, qǐ xià huán gōng? píng zhòng zhī xián, bù ràng guǎn zǐ. jūn chén hé dé, nǎi bù sī dà zhǎn jīng lún, pī zhèn jiù yè, yǐ guāng xiān rén zhī xù ér fú shi dà guó, zì bǐ chén pú, chéng yú suǒ bù jiě yě?
就中一後生,先開口問曰:「大夫莫非夷維晏平仲乎?」晏子視之,乃斗韋龜之子鬥成然也,官拜郊尹。晏子答曰:「然。大夫有何教益?」成然曰:「吾聞齊乃太公所封之國,兵甲敵於秦、楚,貨財通於魯、衛。何自桓公一霸之後,篡奪相仍,宋、晉交伐,今日朝晉暮楚,君臣奔走道路,殆無寧歲。夫以齊侯之志,豈下桓公?平仲之賢,不讓管子。君臣合德,乃不思大展經綸,丕振舊業,以光先人之緒;而服事大國,自比臣僕,誠愚所不解也?」
yàn zǐ yáng shēng duì yuē: fū shí shí wù zhě wèi jùn jié, tōng jī biàn zhě wèi yīng háo. fū zì zhōu gāng shī yù, wǔ bà dié xìng, qí jìn bà yú zhōng yuán, qín bà xī róng, chǔ bà nán mán, suī yuē rén cái dài chū, yì shì qì yùn shǐ rán. fū yǐ jìn wén xióng lüè, sàng cì bèi bīng qín mù qiáng shèng, zi sūn suì ruò. zhuāng wáng zhī hòu, chǔ yì měi shòu jìn wú zhī wǔ. qǐ dú qí zāi? guǎ jūn zhī tiān yùn zhī shèng shuāi, dá shí wù zhī jī biàn, suǒ yǐ yǎng bīng liàn jiāng, dài shí ér jǔ. jīn rì jiāo pìn, nǎi lín guó wǎng lái zhī lǐ, zài zài wáng zhì, hé wèi chén pú? ěr zǔ zi wén, wèi chǔ míng chén, shí shí tōng biàn, tǎng zi fēi qí dí yì yé, hé yán zhī bèi yě? chéng rán mǎn miàn xiū jiàn, suō jǐng ér tuì.
晏子揚聲對曰:「夫識時務者為俊傑,通機變者為英豪。夫自周綱失馭,五霸迭興,齊、晉霸於中原,秦霸西戎,楚霸南蠻,雖曰人材代出,亦是氣運使然。夫以晉文雄略,喪次被兵;秦穆強盛,子孫遂弱。莊王之後,楚亦每受晉、吳之侮。豈獨齊哉?寡君知天運之盛衰,達時務之機變,所以養兵練將,待時而舉。今日交聘,乃鄰國往來之禮,載在王制,何謂臣僕?爾祖子文,為楚名臣,識時通變,倘子非其嫡裔耶,何言之悖也?」成然滿面羞漸,縮頸而退。
xū yú, zuǒ bān zhōng yī shì wèn yuē: píng zhòng gù zì fù shí shí tōng biàn zhī shì, rán cuī qìng zhī nán, qí chén zì jiǎ jǔ yǐ xià, xiào jié sǐ yì zhě wú shù, chén wén zi yǒu mǎ shí chéng, qù ér wéi zhī. zi nǎi qí zhī shì jiā, shàng bù néng tǎo zéi, bù xià néng bì wèi, zhōng bù néng zhì sǐ, hé liàn liàn yú míng wèi yé? yàn zǐ shì zhī, nǎi chǔ shàng dài fū yáng gài zì zi xiá, nǎi mù wáng zhī céng sūn yě.
須臾,左班中一士問曰:「平仲固自負識時通變之士,然崔、慶之難,齊臣自賈舉以下,效節死義者無數,陳文子有馬十乘,去而違之。子乃齊之世家,上不能討賊,不下能避位,中不能致死,何戀戀於名位耶?」晏子視之,乃楚上大夫陽匄、字子瑕,乃穆王之曾孫也。
yàn zǐ jí duì yuē: bào dà jié zhě, bù jū xiǎo liàng yǒu yuǎn lǜ zhě, qǐ gù jìn móu. wú wén jūn sǐ shè jì, chén dāng cóng zhī, jīn xiān jūn zhuāng gōng, fēi wèi shè jì ér sǐ, qí cóng sǐ zhě, jiē qí sī nì. yīng suī bù cái, hé gǎn cè shēn chǒng xìng zhī liè, yǐ yī sǐ gū míng zāi? qiě rén chén yù guó jiā zhī nán, néng zé tú zhī, bù néng zé qù zhī. wú zhī bù qù, yù dìng xīn jūn, yǐ bǎo zōng sì, fēi tān wèi yě. shǐ rén rén jǐn qù, guó shì hé lài? kuàng jūn fù zhī biàn, hé guó wú zhī, zi wèi chǔ guó zhū gōng zài cháo liè zhě, rén rén jiē tǎo zéi sǐ nán zhī shì hū? zhè yī jù huà, àn zhǐ zhe chǔ xióng qián shì jūn, zhū chén fǎn dài zhī wèi jūn, dàn zhī zé rén, bù zhī zé jǐ, gōng sūn xiá wú yán kě dá.
晏子即對曰:「抱大節者,不拘小諒;有遠慮者,豈固近謀。吾聞君死社稷,臣當從之,今先君莊公,非為社稷而死,其從死者,皆其私昵。嬰雖不才,何敢廁身寵幸之列,以一死沽名哉?且人臣遇國家之難,能則圖之,不能則去之。吾之不去,欲定新君,以保宗祀,非貪位也。使人人盡去,國事何賴?況君父之變,何國無之,子謂楚國諸公在朝列者,人人皆討賊死難之士乎?」這一句話,暗指著楚熊虔弒君,諸臣反戴之為君,但知責人,不知責己,公孫瑕無言可答。
shǎo qǐng, yòu bān zhōng yòu yī rén chū yuē: píng zhòng! rǔ yún yù dìng xīn jūn, yǐ bǎo zōng sì', yán tài kuā yǐ. cuī qìng xiāng tú, luán gāo chén bào xiāng bìng, rǔ yī wéi guān wàng qí jiān, bìng bù jiàn chū qí huà cè, wú fēi yīn rén chéng shì, jǐn xīn bào guó zhě, zhǐ yú cǐ hū? yàn zǐ shì zhī, nǎi yòu yǐn zhèng dān zì zi gé. yàn zǐ xiào yuē: zi zhī qí yī, wèi zhī qí èr. cuī qìng zhī méng, yīng dú bù yǔ, sì zú zhī nán, yīng zài jūn suǒ, yí gāng yí róu, xiāng jī ér dòng, zhǔ yú bǎo quán jūn guó, cǐ qǐ páng guān zhě suǒ de ér kuī zāi?
少頃,右班中又一人出曰:「平仲!汝雲『欲定新君,以保宗祀',言太夸矣。崔、慶相圖,欒、高、陳、鮑相併,汝依違觀望其間,並不見出奇畫策,無非因人成事,盡心報國者,止於此乎?」晏子視之,乃右尹鄭丹、字子革。晏子笑曰:「子知其一,未知其二。崔、慶之盟,嬰獨不與,四族之難,嬰在君所,宜剛宜柔,相機而動,主於保全君國,此豈旁觀者所得而窺哉?」
zuǒ bān zhōng yòu yī rén chū yuē: dà zhàng fū kuāng shí yù zhǔ, yǒu dà cái lüè, bì yǒu dà guī mó, yǐ yú guān píng zhòng, wèi miǎn wèi bǐ lìn zhī fū yǐ. yàn zǐ shì zhī, nǎi tài zǎi wěi qǐ jiāng yě, yàn zǐ yuē: zú xià hé yǐ zhī yīng bǐ lìn hū? qǐ jiāng yuē: dà zhàng fū shēn shì míng zhǔ, guì wèi xiāng guó, gù dāng měi fú shì, shèng chē mǎ, yǐ zhāng jūn zhī chǒng xī, nài hé bì qiú léi mǎ, chū shǐ wài bāng, qǐ bù zú yú lù shí yé? qiě wú wén píng zhòng, shǎo fú hú qiú, sān shí nián bù yì, jì sì zhī lǐ, tún jiān bù néng yǎn dòu, fēi bǐ lìn ér hé? yàn zǐ fǔ zhǎng dà xiào yuē: zú xià zhī jiàn, hé qí qiǎn yě? yīng zì jū xiàng wèi yǐ lái, fù zú jiē yī qiú, mǔ zú jiē shí ròu, zhì yú qī zú, yì wú dòng něi. cǎo mǎng zhī shì, dài yīng ér jǔ huǒ zhě, qī shí yú jiā, wú jiā suī jiǎn, ér sān zú féi, shēn shì lìn, ér qún shì zú, yǐ cǐ zhāng jūn zhī chǒng xī, bù yì dà hū?
左班中又一人出曰:「大丈夫匡時遇主,有大才略,必有大規模,以愚觀平仲,未免為鄙吝之夫矣。」晏子視之,乃太宰薳啟疆也,晏子曰:「足下何以知嬰鄙吝乎?」啟疆曰:「大丈夫身仕明主,貴為相國,固當美服飾,盛車馬,以彰君之寵錫,奈何敝裘羸馬,出使外邦,豈不足於祿食耶?且吾聞平仲,少服狐裘,三十年不易,祭祀之禮,豚肩不能掩豆,非鄙吝而何?」晏子撫掌大笑曰:「足下之見,何其淺也?嬰自居相位以來,父族皆衣裘,母族皆食肉,至於妻族,亦無凍餒。草莽之士,待嬰而舉火者,七十餘家,吾家雖儉,而三族肥,身似吝,而群士足,以此彰君之寵錫,不亦大乎?」
yán wèi bì, yòu bān zhōng yòu yī rén chū, zhǐ yàn zǐ dà xiào yuē: wú wén chéng tāng shēn zhǎng jiǔ chǐ, ér zuò xián wáng zǐ sāng lì dí wàn fū, ér wèi míng jiāng. gǔ zhī míng jūn dá shì, jiē yóu zhuàng mào kuí wú, xióng yǒng guān shì, nǎi néng lì gōng dāng shí, chuí míng hòu dài, jīn zi shēn bù mǎn wǔ chǐ, lì bù shèng yī jī, tú shì kǒu shé, zì yǐ wèi néng, níng bù kě chǐ? yàn zǐ shì zhī, nǎi gōng zǐ zhēn zhī sūn, náng wǎ zì zi cháng, jiàn wèi chǔ wáng chē yòu zhī zhí. yīng nǎi wēi wēi ér xiào, duì yuē: wú wén chèng chuí suī xiǎo, néng yā qiān jīn zhōu jiǎng kōng zhǎng, zhōng wèi shuǐ yì. qiáo rú shēn zhǎng ér lù yú lǔ, nán gōng wàn jué lì ér lù yú sòng, zú xià shēn zhǎng lì dà, dé wú jìn zhī, yīng zì zhī wú néng, dàn yǒu wèn zé guò, yòu hé gǎn zì chěng qí kǒu shé yé? náng wǎ bù néng fù duì.
言未畢,右班中又一人出,指晏子大笑曰:「吾聞成湯身長九尺,而作賢王;子桑力敵萬夫,而為名將。古之明君達士,皆由狀貌魁梧,雄勇冠世,乃能立功當時,垂名後代,今子身不滿五尺,力不勝一雞,徒事口舌,自以為能,寧不可恥?」晏子視之,乃公子真之孫,囊瓦字子常,見為楚王車右之職。嬰乃微微而笑,對曰:「吾聞秤錘雖小,能壓千斤;舟槳空長,終為水役。僑如身長而戮於魯,南宮萬絕力而戮於宋,足下身長力大,得無近之,嬰自知無能,但有問則過,又何敢自逞其口舌耶?」囊瓦不能復對。
hū bào: lìng yǐn wěi pí lái dào. zhòng rén jù gǒng lì hòu zhī, wǔ jǔ suì yī yàn zǐ rù yú cháo mén, wèi zhū dài fū yuē: píng zhòng nǎi qí zhī xián shì, zhū jūn hé dé yǐ kǒu yǔ xiāng jiā?
忽報:「令尹薳羆來到。」眾人俱拱立候之,伍舉遂揖晏子入於朝門,謂諸大夫曰:「平仲乃齊之賢士,諸君何得以口語相加?」
xū yú, líng wáng shēng diàn, wǔ jǔ yǐn yàn zǐ rù jiàn, líng wáng yī jiàn yàn zǐ, jù wèn yuē: qí guó gù wú rén yé? yàn zǐ yuē: qí guó zhōng ā qì chéng yún, huī hàn chéng yǔ, xíng zhě mó jiān, lì zhě bìng jī, hé wèi wú rén? líng wáng yuē: rán zé hé wèi shǐ xiǎo rén lái pìn wú guó? yàn zǐ yuē: bì yì chū shǐ yǒu cháng diǎn, xián zhě fèng shǐ xián guó, bù xiào zhě fèng shǐ bù xiào guó, dà rén zé shǐ dà guó, xiǎo rén zé shǐ xiǎo guó, chén xiǎo rén, yòu zuì bù xiào, gù yǐ shǐ chǔ! chǔ wáng cán qí yán, rán xīn zhōng àn àn jīng yì.
須臾,靈王升殿,伍舉引晏子入見,靈王一見晏子,遽問曰:「齊國固無人耶?」晏子曰:「齊國中呵氣成雲,揮汗成雨,行者摩肩,立者並跡,何謂無人?」靈王曰:「然則何為使小人來聘吾國?」晏子曰:「敝邑出使有常典,賢者奉使賢國,不肖者奉使不肖國,大人則使大國,小人則使小國,臣小人,又最不肖,故以使楚!」楚王慚其言,然心中暗暗驚異。
shǐ shì bì, shì jiāo rén xiàn hé huān jú zhì, líng wáng xiān yǐ yī méi cì yīng, yīng suì dài pí ér shí, líng wáng gǔ zhǎng dà xiào yuē: qí rén qǐ wèi cháng jú yé? hé wèi bù pōu? yàn zǐ duì yuē: chén wén shòu jūn cì zhě, guā táo bù xuē, jú gān bù pōu', jīn méng dài wáng zhī cì, yóu wú jūn yě, dài wáng wèi cháng yù pōu, gǎn bù quán shí? líng wáng bù jué qǐ jìng, cì zuò mìng jiǔ.
使事畢,適郊人獻合歡橘至,靈王先以一枚賜嬰,嬰遂帶皮而食,靈王鼓掌大笑曰:「齊人豈未嘗橘耶?何為不剖?」晏子對曰:「臣聞『受君賜者,瓜桃不削,橘柑不剖',今蒙大王之賜,猶吾君也,大王未嘗諭剖,敢不全食?」靈王不覺起敬,賜坐命酒。
shǎo qǐng, wǔ shì sān sì rén, fù yī qiú cóng diàn xià ér guò, líng wáng jù wèn: qiú hé chù rén? wǔ shì duì yuē: qí guó rén! líng wáng yuē: suǒ fàn hé zuì? wǔ shì duì yuē: zuò dào! líng wáng nǎi gù wèi yàn zǐ yuē: qí rén guàn wèi dào yé? yàn zǐ zhī qí gù yì shè nòng, yù yǐ cháo jǐ, nǎi dùn shǒu yuē: chén wén jiāng nán yǒu jú, yí zhī jiāng běi, zé huà ér wèi zhǐ', suǒ yǐ rán zhě, dì tǔ bù tóng yě, jīn qí rén shēng yú qí bù wèi dào, zhì chǔ zé wèi dào, chǔ zhī dì tǔ shǐ rán, yú qí hé yǔ yān?
少頃,武士三四人,縛一囚從殿下而過,靈王遽問:「囚何處人?」武士對曰:「齊國人!」靈王曰:「所犯何罪?」武士對曰:「坐盜!」靈王乃顧謂晏子曰:「齊人慣為盜耶?」晏子知其故意設弄,欲以嘲己,乃頓首曰:「臣聞『江南有橘,移之江北,則化而為枳',所以然者,地土不同也,今齊人生於齊不為盜,至楚則為盜,楚之地土使然,於齊何與焉?」
líng wáng hēi rán liáng jiǔ, yuē: guǎ rén běn jiāng rǔ zi, jīn fǎn wèi zi suǒ rǔ yǐ! nǎi hòu wèi zhī lǐ, qiǎn guī qí guó.
靈王嘿然良久,曰:「寡人本將辱子,今反為子所辱矣!」乃厚為之禮,遣歸齊國。
qí jǐng gōng jiā yàn yīng zhī gōng, zūn wèi shàng xiàng, cì yǐ qiān jīn zhī qiú, yù gē dì yǐ yì qí fēng, yàn zǐ jiē bù shòu. yòu yù guǎng yàn zǐ zhī zhái, yàn zǐ yì lì cí zhī. yī rì, jǐng gōng xìng yàn zǐ zhī jiā, jiàn qí qī, wèi yàn zǐ yuē: cǐ qīng zhī nèi zi yé? yīng duì yuē: rán! jǐng gōng xiào yuē: xī! lǎo qiě chǒu yǐ. guǎ rén yǒu ài nǚ, nián shào ér měi, yuàn yǐ nà zhī yú qīng! yīng duì yuē: rén yǐ shǎo jiāo shì rén zhě, yǐ tā nián lǎo è, kě xiāng tuō yě, chén qī suī lǎo qiě chǒu, rán xiàng yǐ shòu qí tuō yǐ, ān rěn bèi zhī? jǐng gōng tàn yuē: qīng bù bèi qí qī, kuàng jūn fù hū? yú shì shēn xìn yàn zǐ zhī zhōng, yì lóng wěi rèn. yào zhī hòu shì, qiě kàn xià huí fēn jiě.
齊景公嘉晏嬰之功,尊為上相,賜以千金之裘,欲割地以益其封,晏子皆不受。又欲廣晏子之宅,晏子亦力辭之。一日,景公幸晏子之家,見其妻,謂晏子曰:「此卿之內子耶?」嬰對曰:「然!」景公笑曰:「嘻!老且丑矣。寡人有愛女,年少而美,願以納之於卿!」嬰對曰:「人以少姣事人者,以他年老惡,可相托也,臣妻雖老且丑,然向已受其托矣,安忍倍之?」景公嘆曰:「卿不倍其妻,況君父乎?」於是深信晏子之忠,益隆委任。要知後事,且看下回分解。