strong qín wén gōng jiāo tiān yīng mèng zhèng zhuāng gōng jué dì jiàn mǔ strong
秦文公郊天應夢 鄭莊公掘地見母
huà shuō píng wáng dōng qiān, chē jià zhì yú luò yáng, jiàn shì jǐng chóu mì, gōng què zhuàng lì, yǔ hào jīng wú yì, xīn zhōng dà xǐ. jīng dū jì dìng, sì fāng zhū hóu mò bù jìn biǎo chēng hè, gòng xiàn fāng wù. wéi yǒu jīng guó bú dào, píng wáng yì yù zhēng zhī. qún chén jiàn yuē: mán jīng jiǔ zài huà wài, xuān wáng shǐ tǎo ér fú zhī. měi nián zhǐ gòng jīng máo yī chē, yǐ gōng jì sì suō jiǔ zhī yòng, bù zé tā wù, suǒ yǐ shì jī mí zhī yì. jīn qiān dōu fāng shǐ, rén xīn wèi dìng, tǎng wáng shī yuǎn tǎo, wèi bǔ shùn nì, qiě yí bāo róng, shǐ bǐ huái dé ér lái. rú huò shǐ zhōng bù quān, qí bīng lì jì zú, tǎo zhī wèi wǎn. zì cǐ nán zhēng zhī yì suì xī. qín xiāng gōng gào cí huí guó. píng wáng yuē: jīn qí fēng zhī dì, bàn bèi quǎn róng qīn jù, qīng ruò néng qū zhú quǎn róng, cǐ dì jǐn yǐ cì qīng, shǎo chóu hù cóng zhī láo. yǒng zuò xī fān, qǐ bù měi zāi? qín xiāng gōng qǐ shǒu shòu mìng ér guī, jí zhěng dùn róng mǎ, wèi miè róng zhī jì. bù jí sān nián, shā dé quǎn róng qī líng bā luò, qí dà jiāng bèi dīng mǎn yě sù děng, jù sǐ yú zhàn zhèn, róng zhǔ yuǎn dùn xī huāng, qí fēng yī piàn, jǐn wèi qín yǒu. pì dì qiān lǐ, suì chéng dà guó. rán wēng yǒu shī yún:
話說平王東遷,車駕至於洛陽,見市井稠密,宮闕壯麗,與鎬京無異,心中大喜。京都既定,四方諸侯莫不進表稱賀,貢獻方物。惟有荊國不到,平王議欲征之。群臣諫曰:「蠻荊久在化外,宣王始討而服之。每年止貢菁茅一車,以供祭祀縮酒之用,不責他物,所以示羈縻之意。今遷都方始,人心未定,倘王師遠討,未卜順逆,且宜包容,使彼懷德而來。如或始終不悛,俟兵力既足,討之未晚。」自此南征之議遂息。秦襄公告辭回國。平王曰:「今岐豐之地,半被犬戎侵據,卿若能驅逐犬戎,此地盡以賜卿,少酬扈從之勞。永作西藩,豈不美哉?」秦襄公稽首受命而歸,即整頓戎馬,為滅戎之計。不及三年,殺得犬戎七零八落,其大將孛丁、滿也速等,俱死於戰陣,戎主遠遁西荒,岐豐一片,盡為秦有。闢地千里,遂成大國。髯翁有詩云:
wén wǔ dāng nián fā jī xiāng, rú hé qīng qì bì qín bāng.
文武當年發跡鄉,如何輕棄畀秦邦。
qí fēng xíng shèng rú yī jiù, ān dé qín qiáng hào shǐ huáng?
岐豐形勝如依舊,安得秦強號始皇?
què shuō qín nǎi dì zhuān xū zhī yì, qí hòu rén míng gāo yáo, zì táng yáo shí wèi shì shī guān. gāo yáo zi bó yì, zuǒ dà yǔ zhì shuǐ, liè shān fén zé, qū zhú měng shòu, yǐ gōng cì xìng yuē yíng, wèi shùn zhǔ xù mù zhī shì. bó yì shēng èr zi, ruò mù dà lián. ruò mù fēng guó yú xú, xià shāng yǐ lái, shì wèi zhū hóu. zhì zhòu wáng shí, dà lián zhī hòu, yǒu fēi lián zhě, shàn zǒu, rì xíng wǔ bǎi lǐ qí zi è lái yǒu jué lì, néng shǒu liè hǔ bào zhī pí. fù zǐ jù yǐ cái yǒng, wèi zhòu xìng chén, xiāng zhù wèi nüè. wǔ wáng kè shāng, zhū fēi lián bìng jí è lái. fēi lián shǎo zǐ yuē jì shèng, qí céng sūn míng zào fù, yǐ shàn yù de xìng yú zhōu mù wáng, fēng yú zhào, wèi jìn zhào shì zhī zǔ. qí hòu yǒu fēi zi zhě, jū quǎn qiū, shàn yú yǎng mǎ, zhōu xiào wáng yòng zhī, mìng chù mǎ yú qiān wèi èr shuǐ zhī jiān, mǎ dà fān xī. xiào wáng dà xǐ, yǐ qín dì fēng fēi zi wèi fù yōng zhī jūn, shǐ xù yíng sì, hào wèi yíng qín. chuán liù shì zhì xiāng gōng, yǐ qín wáng gōng fēng qín bó, yòu dé qí fēng zhī dì, shì yì qiáng dà, dìng dū yú yōng, shǐ yǔ zhū hóu tōng pìn. xiāng gōng hōng, zi wén gōng lì, shí píng wáng shí wǔ nián yě. yī rì, wén gōng mèng lì yì zhī yě, yǒu huáng shé zì tiān ér jiàng, zhǐ yú shān bǎn, tóu rú chē lún, xià shǔ yú dì, qí wěi lián tiān, é qǐng huà wèi xiǎo ér. wèi wén gōng yuē: wǒ shàng dì zhī zǐ yě, dì mìng rǔ wèi bái dì, yǐ zhǔ xī fāng zhī sì. yán qì bù jiàn. míng rì, zhào tài shǐ dūn zhàn zhī, dūn zòu yuē: bái zhě, xī fāng zhī sè jūn yǎn yǒu xī fāng, shàng dì suǒ mìng, cí zhī bì dāng huò fú. nǎi yú fū yì zhú gāo tái, lì bái dì miào, hào yuē fū zhì, yòng bái niú jì zhī. yòu chén cāng rén liè dé yī shòu, shì zhū ér duō cì, jī zhī bù sǐ, bù zhī qí míng, yù qiān yǐ xiàn wén gōng. lù jiān, yù èr tóng zǐ, zhǐ yuē: cǐ shòu míng yuē wèi'. cháng fú dì zhōng, dàn sǐ rén nǎo, ruò chuí qí shǒu jí sǐ. wèi yì zuò rén yán yuē: èr tóng zǐ nǎi zhì jīng, míng yuē chén bǎo', dé xióng zhě wáng, dé cí zhě bà. èr tóng zǐ bèi shuō pò, jí huà wèi yě jī fēi qù. qí cí zhě, zhǐ yú chén cāng shān zhī běi bǎn, huà wèi shí jī. shì wèi, yì shī qù yǐ. liè rén jīng yì, bēn gào wén gōng, wén gōng fù lì chén bǎo cí yú chén cāng shān. yòu zhōng nán shān, yǒu dà zǐ shù, wén gōng yù fá wèi diàn cái, jù zhī bù duàn, kǎn zhī bù rù. hū dà fēng yǔ, nǎi zhǐ. yǒu yī rén yè sù shān xià, wén zhòng guǐ xiàng shù hè xǐ, shù shén yì yīng zhī, yī guǐ yuē: qín ruò shǐ rén bèi qí fā, yǐ zhū sī rào shù, jiāng nài zhī hé? shù shén mò rán, míng rì, cǐ rén yǐ guǐ yǔ gào yú wén gōng, wén gōng yī qí shuō, fù shǐ rén fá zhī, shù suí jù ér duàn, yǒu qīng niú cóng shù zhōng zǒu chū, jìng tóu yōng shuǐ. qí hòu jìn shuǐ jū mín, shí jiàn qīng niú chū shuǐ zhōng, wén gōng wén zhī, shǐ qí shì hòu ér jī zhī, niú lì dà, chù qí shì dǎo dì, qí shì fā sàn bèi miàn, niú jù gèng bù gǎn chū, wén gōng nǎi zhì máo tóu yú jūn zhōng, fù lì nù tè cí, yǐ jì dà zǐ zhī shén. shí lǔ huì gōng wén qín guó jiàn sì shàng dì, yì qiǎn tài zǎi ràng dào zhōu, qǐng yòng jiāo dì zhī lǐ, píng wáng bù xǔ. huì gōng yuē: wú zǔ zhōu gōng yǒu dà xūn láo yú wáng shì, lǐ lè wú zǔ zhī suǒ zhì zuò, zi sūn yòng zhī hé shāng? kuàng tiān zǐ bù néng jìn qín, ān néng jìn lǔ? suì jiàn yòng jiāo dì, bǐ yú wáng shì. píng wáng zhī zhī, bù gǎn wèn yě. zì cǐ wáng shì rì yì bēi ruò, zhū hóu gè zì shàn quán, hù xiāng qīn fá, tiān xià fēn fēn duō shì yǐ. shǐ guān yǒu shī tàn yuē:
卻說秦乃帝顓頊之裔,其後人名皋陶,自唐堯時為士師官。皋陶子伯翳,佐大禹治水,烈山焚澤,驅逐猛獸,以功賜姓曰嬴,為舜主畜牧之事。伯翳生二子,若木、大廉。若木封國於徐,夏商以來,世為諸侯。至紂王時,大廉之後,有蜚廉者,善走,日行五百里;其子惡來有絕力,能手裂虎豹之皮。父子俱以材勇,為紂幸臣,相助為虐。武王克商,誅蜚廉並及惡來。蜚廉少子曰季勝,其曾孫名造父,以善御得幸於周穆王,封於趙,為晉趙氏之祖。其後有非子者,居犬邱,善於養馬,周孝王用之,命畜馬於汧、渭二水之間,馬大蕃息。孝王大喜,以秦地封非子為附庸之君,使續嬴祀,號為嬴秦。傳六世至襄公,以勤王功封秦伯,又得岐豐之地,勢益強大,定都於雍,始與諸侯通聘。襄公薨,子文公立,時平王十五年也。一日,文公夢酈邑之野,有黃蛇自天而降,止於山阪,頭如車輪,下屬於地,其尾連天,俄頃化為小兒。謂文公曰:「我上帝之子也,帝命汝為白帝,以主西方之祀。」言訖不見。明日,召太史敦占之,敦奏曰:「白者,西方之色;君奄有西方,上帝所命,祠之必當獲福。」乃於鄜邑築高台,立白帝廟,號曰鄜畤,用白牛祭之。又陳倉人獵得一獸,似豬而多刺,擊之不死,不知其名,欲牽以獻文公。路間,遇二童子,指曰:「此獸名曰『蝟'。常伏地中,啖死人腦,若捶其首即死。」蝟亦作人言曰:「二童子乃雉精,名曰『陳寶',得雄者王,得雌者霸。」二童子被說破,即化為野雞飛去。其雌者,止於陳倉山之北阪,化為石雞。視蝟,亦失去矣。獵人驚異,奔告文公,文公復立陳寶祠於陳倉山。又終南山,有大梓樹,文公欲伐為殿材,鋸之不斷,砍之不入。忽大風雨,乃止。有一人夜宿山下,聞眾鬼向樹賀喜,樹神亦應之,一鬼曰:「秦若使人被其發,以朱絲繞樹,將奈之何?」樹神默然,明日,此人以鬼語告於文公,文公依其說,復使人伐之,樹隨鋸而斷,有青牛從樹中走出,徑投雍水。其後近水居民,時見青牛出水中,文公聞之,使騎士候而擊之,牛力大,觸騎士倒地,騎士發散被面,牛懼更不敢出,文公乃制髦頭於軍中,復立怒特祠,以祭大梓之神。時魯惠公聞秦國僭祀上帝,亦遣太宰讓到周,請用郊禘之禮,平王不許。惠公曰:「吾祖周公有大勳勞於王室,禮樂吾祖之所製作,子孫用之何傷?況天子不能禁秦,安能禁魯?」遂僭用郊禘,比於王室。平王知之,不敢問也。自此王室日益卑弱,諸侯各自擅權,互相侵伐,天下紛紛多事矣。史官有詩嘆曰:
zì gǔ wáng hóu lǐ shù xuán, wèi wén hóu guó kě jiāo tiān.
自古王侯禮數懸,未聞侯國可郊天。
yī cóng qín lǔ kāi duān jiàn, liè guó fēn fēn qiè dà quán.
一從秦魯開端僭,列國紛紛竊大權。
zài shuō zhèng shì zǐ jué tū sì wèi, shì wèi wǔ gōng. wǔ gōng chéng zhōu luàn, bìng yǒu dōng guó jí kuài dì, qiān dōu yú kuài, wèi zhī xīn zhèng, yǐ xíng yáng wèi jīng chéng, shè guān yú zhì yì, zhèng zì shì yì suì qiáng dà, yǔ wèi wǔ gōng tóng wèi zhōu cháo qīng shì. píng wáng shí sān nián, wèi wǔ gōng hōng, zhèng wǔ gōng dú bǐng zhōu zhèng, zhǐ wèi zhèng dōu xíng yáng, yǔ luò yì lín jìn, huò zài cháo, huò zài guó, wǎng lái bù yī, zhè yě bù zài huà xià. què shuō zhèng wǔ gōng fū rén, shì shēn hóu zhī nǚ jiāng shì, suǒ shēng èr zi, zhǎng yuē wù shēng, cì yuē duàn. wèi hé huàn zuò wù shēng? yuán lái jiāng shì fū rén fēn miǎn zhī shí, bù céng zuò rù, zài shuì mèng zhōng chǎn xià le, xǐng jué fāng zhī, jiāng shì chī le yī jīng, yǐ cǐ qǔ míng wù shēng, xīn zhōng biàn yǒu bù kuài zhī yì. jí shēng cì zǐ duàn, zhǎng chéng dé yī biǎo rén cái, miàn rú fù fěn, chún ruò tú zhū, yòu qiě duō lì shàn shè, wǔ yì gāo qiáng, jiāng shì xīn zhōng piān ài cǐ zi: ruò xí wèi wèi jūn, qǐ bù shèng wù shēng shí bèi? lǚ cì xiàng qí fū wǔ gōng chēng dào cì zǐ zhī xián, yí lì wèi sì. wǔ gōng yuē: zhǎng yòu yǒu xù, bù kě wěn luàn. kuàng wù shēng wú guò, qǐ kě fèi zhǎng ér lì yòu hū? suì lì wù shēng wèi shì zǐ, zhǐ yǐ xiǎo xiǎo gòng chéng, wèi duàn zhī shí yì, hào yuē gòng shū. jiāng shì xīn zhōng yù jiā bù yuè. jí wǔ gōng hōng, wù shēng jí wèi, shì wèi zhèng zhuāng gōng, réng dài fù wèi zhōu qīng shì. jiāng shì fū rén jiàn gòng shū wú quán, xīn zhōng yàng yàng, nǎi wèi zhuāng gōng yuē: rǔ chéng fù wèi, xiǎng dì shù bǎi lǐ, shǐ tóng bāo zhī dì, róng shēn zuì ěr, yú xīn hé rěn? zhuāng gōng yuē: wéi mǔ suǒ yù. jiāng shì yuē: hé bù yǐ zhì yì fēng zhī? zhuāng gōng yuē: zhì yì yán xiǎn zhù míng, xiān wáng yí mìng, bù xǔ fēn fēng. chú cǐ zhī wài, wú bù fèng mìng. jiāng shì yuē: qí cì zé jīng chéng yì kě. zhuāng gōng mò rán bù yǔ. jiāng shì zuò sè yuē: zài ruò bù yǔn, wéi yǒu zhú zhī tā guó, shǐ qí bié tú shì jìn, yǐ hú kǒu ěr! zhuāng gōng lián shēng yuē: bù gǎn, bù gǎn. suì wěi wěi ér tuì. cì rì shēng diàn, jí xuān gòng shū duàn yù fēng zhī. dài fū jì zú jiàn yuē: bù kě. tiān wú èr rì, mín wú èr jūn. jīng chéng yǒu bǎi zhì zhī xióng, dì guǎng mín zhòng, yǔ xíng yáng xiāng děng. kuàng gòng shū, fū rén zhī ài zi, ruò fēng zhī dà yì, shì èr jūn yě, shì qí nèi chǒng, kǒng yǒu hòu huàn. zhuāng gōng yuē: wǒ mǔ zhī mìng, hé gǎn jù zhī? suì fēng gòng shū yú jīng chéng. gòng shū xiè ēn yǐ bì, rù gōng lái cí jiāng shì. jiāng shì píng qù zuǒ yòu, sī wèi duàn yuē: rǔ xiōng bù niàn tóng bāo zhī qíng, dài rǔ shén báo. jīn rì zhī fēng, wǒ zài sān kěn qiú, suī zé miǎn cóng, zhōng xīn wèi bì hé shùn. rǔ dào jīng chéng, yí jù bīng sōu chéng, yīn wèi zhǔn bèi, tǎng yǒu jī huì kě chéng, wǒ dāng xiāng yuē, rǔ xìng xí zhèng zhī shī, wǒ wèi nèi yīng, guó kě de yě. rǔ ruò dài le wù shēng zhī wèi, wǒ sǐ wú hàn yǐ! gòng shū lǐng mìng, suì wǎng jīng chéng jū zhù. zì cǐ guó rén gǎi kǒu, jù chēng wèi jīng chéng tài shū. kāi fǔ zhī rì, xī bǐ běi bǐ zhī zǎi, jù lái chēng hè. tài shū duàn wèi èr zǎi yuē: rǔ èr rén suǒ zhǎng zhī dì, rú jīn shǔ wǒ fēng tǔ, zì jīn gòng shuì, jù yào dào wǒ chù jiāo nà, bīng chē jù yào tīng wǒ zhēng diào, bù kě wéi wù. èr zǎi jiǔ zhī tài shū wèi guó mǔ ài zi, yǒu sì wèi zhī wàng, jīn rì jiàn tā fēng cǎi áng áng, rén cái chū zhòng, bù gǎn wéi kàng, qiě zì yīng chéng. tài shū tuō míng shè liè, zhú rì chū chéng xùn liàn shì zú, bìng shōu èr bǐ zhī zhòng, yī qí zào rù jūn cè. yòu jiǎ chū liè wèi yóu, xí qǔ yān jí lǐn yán. liǎng chù yì zǎi táo rù zhèng guó, suì jiāng tài shū yǐn bīng qǔ yì zhī shì, bèi xì zòu wén zhuāng gōng, zhuāng gōng wēi xiào bù yán. bān zhōng yǒu yī wèi guān yuán, gāo shēng jiào yuē: duàn kě zhū yě! zhuāng gōng tái tóu guān kàn, nǎi shì shàng qīng gōng zǐ lǚ. zhuāng gōng yuē: zi fēng yǒu hé gāo lùn? gōng zǐ lǚ zòu yuē: chén wén rén chén wú jiāng, jiāng zé bì zhū', jīn tài shū nèi xié mǔ hòu zhī chǒng, wài shì jīng chéng zhī gù, rì yè xùn bīng jiǎng wǔ, qí zhì bù cuàn duó bù yǐ. zhǔ gōng jià chén piān shī, zhí zào jīng chéng, fù duàn ér guī, fāng jué hòu huàn. zhuāng gōng yuē: duàn è wèi zhe, ān kě jiā zhū? zi fēng yuē: jīn liǎng bǐ bèi shōu, zhí zhì lǐn yán, xiān jūn tǔ dì, qǐ róng rì gē? zhuāng gōng xiào yuē: duàn nǎi jiāng shì zhī ài zi, guǎ rén zhī ài dì. guǎ rén níng kě shī dì, qǐ kě shāng xiōng dì zhī qíng, fú guó mǔ zhī yì hū? gōng zǐ lǚ yòu zòu yuē: chén fēi lǜ shī dì, shí lǜ shī guó yě. jīn rén xīn huáng huáng, jiàn tài shū shì dà lì qiáng, jǐn huái guān wàng, bù jiǔ dū chéng zhī mín, yì jiāng èr xīn. zhǔ gōng jīn rì néng róng tài shū, kǒng yì rì tài shū bù néng róng zhǔ gōng, huǐ zhī hé jí? zhuāng gōng yuē: qīng wù wàng yán, guǎ rén dāng sī zhī. gōng zǐ lǚ chū wài, wèi zhèng qīng jì zú yuē: zhǔ gōng yǐ gōng wéi zhī sī qíng, ér hū shè jì zhī dà jì, wú shén yōu zhī. jì zú yuē: zhǔ gōng cái zhì jiān rén, cǐ shì bì fēi zuò shì, zhǐ yīn dà tíng ěr mù zhī dì, bù biàn xiè lòu. zi guì qī zhī qīng yě, ruò sī kòu zhī, bì yǒu dìng jiàn. gōng zǐ lǚ yī yán, zhí kòu gōng mén, zài qǐng zhuāng gōng qiú jiàn. zhuāng gōng yuē: qīng cǐ lái hé yì? gōng zǐ lǚ yuē: zhǔ gōng sì wèi, fēi guó mǔ zhī yì yě. wàn yī zhōng wài hé móu, biàn shēng zhǒu yè, zhèng guó fēi zhǔ gōng zhī yǒu yǐ. chén qǐn shí bù níng, shì yǐ zài qǐng. zhuāng gōng yuē: cǐ shì gàn ài guó mǔ. gōng zǐ lǚ yuē: zhǔ gōng qǐ bù wén zhōu gōng zhū guǎn cài zhī shì hū? dāng duàn bù duàn, fǎn shòu qí luàn.' wàng zǎo zǎo jué jì. zhuāng gōng yuē: guǎ rén chóu zhī shú yǐ. duàn suī bù dào, shàng wèi xiǎn rán pàn nì, wǒ ruò jiā zhū, jiāng shì bì cóng zhōng zǔ náo, tú rě wài rén yì lùn, bù wéi shuō wǒ bù yǒu, yòu shuō wǒ bù xiào. wǒ jīn zhì zhī dù wài, rèn qí suǒ wèi, bǐ shì chǒng dé zhì, sì wú jì dàn. dài qí zào nì, nà shí míng zhèng qí zuì, zé guó rén bì bù gǎn zhù, ér jiāng shì yì wú cí yǐ! gōng zǐ lǚ yuē: zhǔ gōng yuǎn jiàn, fēi chén suǒ jí. dàn kǒng rì fù yī rì, yǎng chéng shì dà, rú màn cǎo bù kě shān chú, kě nài hé? zhǔ gōng ruò bì yù qí qí xiān fā, yí tiāo zhī sù lái. zhuāng gōng yuē: jì jiāng ān chū? gōng zǐ lǚ yuē: zhǔ gōng jiǔ bù rù cháo, wú fēi wèi tài shū gù yě. jīn shēng yán rú zhōu, tài shū bì wèi guó nèi kōng xū, xìng bīng zhēng zhèng. chén yù xiān yǐn bīng fú yú jīng chéng jìn chù, chéng qí chū chéng, rù ér jù zhī. zhǔ gōng cóng lǐn yán yí lù shā lái, fù bèi shòu dí, tài shū suī yǒu chōng tiān zhī yì, néng fēi qù hū? zhuāng gōng yuē: qīng jì shén shàn, shèn wú xiè zhī tā rén. gōng zǐ lǚ cí chū gōng mén, tàn yuē: jì zú liào shì, kě wèi rú shén yǐ!
再說鄭世子掘突嗣位,是為武公。武公乘周亂,並有東虢及鄶地,遷都於鄶,謂之新鄭,以滎陽為京城,設關於制邑,鄭自是亦遂強大,與衛武公同為周朝卿士。平王十三年,衛武公薨,鄭武公獨秉周政,只為鄭都滎陽,與洛邑鄰近,或在朝,或在國,往來不一,這也不在話下。卻說鄭武公夫人,是申侯之女姜氏,所生二子,長曰寤生,次曰段。為何喚做寤生?原來姜氏夫人分娩之時,不曾坐蓐,在睡夢中產下了,醒覺方知,姜氏吃了一驚,以此取名寤生,心中便有不快之意。及生次子段,長成得一表人才,面如傅粉,唇若塗朱,又且多力善射,武藝高強,姜氏心中偏愛此子:「若襲位為君,豈不勝寤生十倍?」屢次向其夫武公稱道次子之賢,宜立為嗣。武公曰:「長幼有序,不可紊亂。況寤生無過,豈可廢長而立幼乎?」遂立寤生為世子,只以小小共城,為段之食邑,號曰共叔。姜氏心中愈加不悅。及武公薨,寤生即位,是為鄭莊公,仍代父為周卿士。姜氏夫人見共叔無權,心中怏怏,乃謂莊公曰:「汝承父位,享地數百里,使同胞之弟,容身蕞爾,於心何忍?」莊公曰:「惟母所欲。」姜氏曰:「何不以制邑封之?」莊公曰:「制邑岩險著名,先王遺命,不許分封。除此之外,無不奉命。」姜氏曰:「其次則京城亦可。」莊公默然不語。姜氏作色曰:「再若不允,惟有逐之他國,使其別圖仕進,以餬口耳!」莊公連聲曰:「不敢,不敢。」遂唯唯而退。次日升殿,即宣共叔段欲封之。大夫祭足諫曰:「不可。天無二日,民無二君。京城有百雉之雄,地廣民眾,與滎陽相等。況共叔,夫人之愛子,若封之大邑,是二君也,恃其內寵,恐有後患。」莊公曰:「我母之命,何敢拒之?」遂封共叔於京城。共叔謝恩已畢,入宮來辭姜氏。姜氏屏去左右,私謂段曰:「汝兄不念同胞之情,待汝甚薄。今日之封,我再三懇求,雖則勉從,中心未必和順。汝到京城,宜聚兵搜乘,陰為準備,倘有機會可乘,我當相約,汝興襲鄭之師,我為內應,國可得也。汝若代了寤生之位,我死無憾矣!」共叔領命,遂往京城居住。自此國人改口,俱稱為京城太叔。開府之日,西鄙、北鄙之宰,俱來稱賀。太叔段謂二宰曰:「汝二人所掌之地,如今屬我封土,自今貢稅,俱要到我處交納,兵車俱要聽我徵調,不可違誤。」二宰久知太叔為國母愛子,有嗣位之望,今日見他丰采昂昂,人才出眾,不敢違抗,且自應承。太叔託名射獵,逐日出城訓練士卒,並收二鄙之眾,一齊造入軍冊。又假出獵為由,襲取鄢及廩延。兩處邑宰逃入鄭國,遂將太叔引兵取邑之事,備細奏聞莊公,莊公微笑不言。班中有一位官員,高聲叫曰:「段可誅也!」莊公抬頭觀看,乃是上卿公子呂。莊公曰:「子封有何高論?」公子呂奏曰:「臣聞『人臣無將,將則必誅',今太叔內挾母后之寵,外恃京城之固,日夜訓兵講武,其志不篡奪不已。主公假臣偏師,直造京城,縛段而歸,方絕後患。」莊公曰:「段惡未著,安可加誅?」子封曰:「今兩鄙被收,直至廩延,先君土地,豈容日割?」莊公笑曰:「段乃姜氏之愛子,寡人之愛弟。寡人寧可失地,豈可傷兄弟之情,拂國母之意乎?」公子呂又奏曰:「臣非慮失地,實慮失國也。今人心皇皇,見太叔勢大力強,盡懷觀望,不久都城之民,亦將貳心。主公今日能容太叔,恐異日太叔不能容主公,悔之何及?」莊公曰:「卿勿妄言,寡人當思之。」公子呂出外,謂正卿祭足曰:「主公以宮闈之私情,而忽社稷之大計,吾甚憂之。」祭足曰:「主公才智兼人,此事必非坐視,只因大庭耳目之地,不便泄露。子貴戚之卿也,若私叩之,必有定見。」公子呂依言,直叩宮門,再請莊公求見。莊公曰:「卿此來何意?」公子呂曰:「主公嗣位,非國母之意也。萬一中外合謀,變生肘腋,鄭國非主公之有矣。臣寢食不寧,是以再請。」莊公曰:「此事干礙國母。」公子呂曰:「主公豈不聞周公誅管、蔡之事乎?『當斷不斷,反受其亂。'望早早決計。」莊公曰:「寡人籌之熟矣。段雖不道,尚未顯然叛逆,我若加誅,姜氏必從中阻撓,徒惹外人議論,不惟說我不友,又說我不孝。我今置之度外,任其所為,彼恃寵得志,肆無忌憚。待其造逆,那時明正其罪,則國人必不敢助,而姜氏亦無辭矣!」公子呂曰:「主公遠見,非臣所及。但恐日復一日,養成勢大,如蔓草不可芟除,可奈何?主公若必欲俟其先發,宜挑之速來。」莊公曰:「計將安出?」公子呂曰:「主公久不入朝,無非為太叔故也。今聲言如周,太叔必謂國內空虛,興兵爭鄭。臣預先引兵伏於京城近處,乘其出城,入而據之。主公從廩延一路殺來,腹背受敵,太叔雖有沖天之翼,能飛去乎?」莊公曰:「卿計甚善,慎毋泄之他人。」公子呂辭出宮門,嘆曰:「祭足料事,可謂如神矣!」
cì rì zǎo cháo, zhuāng gōng jià chuán yī lìng, shǐ dài fū jì zú jiān guó, zì jǐ wǎng zhōu cháo miàn jūn fǔ zhèng. jiāng shì wén zhī cǐ xìn, xīn zhōng dà xǐ yuē: duàn yǒu fú wèi jūn yǐ! suì xiě mì xìn yī tòng, qiǎn xīn fù sòng dào jīng chéng, yuē tài shū wǔ yuè chū xún, xìng bīng xí zhèng, shí sì yuè xià xún shì yě. gōng zǐ lǚ yù xiān chāi rén fú yú yào lù, huò zhù jī shū zhī rén, dēng shí shā le, jiāng shū mì sòng zhuāng gōng. zhuāng gōng qǐ jiān kàn bì, zhòng jiā fēng gù, bié qiǎn rén jiǎ zuò jiāng shì suǒ chà, sòng dá tài shū. suǒ yǒu huí shū, yǐ wǔ yuè chū wǔ rì wèi qī, yào lì bái qí yī miàn yú chéng lóu, biàn zhī jiē yīng zhī chù. zhuāng gōng dé shū, xǐ yuē: duàn zhī gōng zhāo zài cǐ, jiāng shì qǐ néng bì hù yé? suì rù gōng cí bié jiāng shì, zhǐ shuō wǎng zhōu, què wàng lǐn yán yí lù xú xú ér jìn. gōng zǐ lǚ lǜ chē èr bǎi chéng, yú jīng chéng lín jìn mái fú, zì bù bì shuō.
次日早朝,莊公假傳一令,使大夫祭足監國,自己往周朝面君輔政。姜氏聞知此信,心中大喜曰:「段有福為君矣!」遂寫密信一通,遣心腹送到京城,約太叔五月初旬,興兵襲鄭,時四月下旬事也。公子呂預先差人伏於要路,獲住齎書之人,登時殺了,將書密送莊公。莊公啟緘看畢,重加封固,別遣人假作姜氏所差,送達太叔。索有回書,以五月初五日為期,要立白旗一面於城樓,便知接應之處。莊公得書,喜曰:「段之供招在此,姜氏豈能庇護耶?」遂入宮辭別姜氏,只說往周,卻望廩延一路徐徐而進。公子呂率車二百乘,於京城鄰近埋伏,自不必說。
què shuō tài shū jiē le mǔ fū rén jiāng shì mì xìn, yǔ qí zi gōng sūn huá shāng yì, shǐ huá wǎng wèi guó jiè bīng, xǔ yǐ zhòng lù. zì jiā jǐn lǜ jīng chéng èr bǐ zhī zhòng, tuō yán fèng zhèng bó zhī mìng, shǐ duàn jiān guó, jì dào kào jūn, yáng yáng chū chéng. gōng zǐ lǚ yù qiǎn bīng chē shí chéng, bàn zuò shāng jiǎ mó yàng, qián rù jīng chéng, zhǐ děng tài shū bīng dòng, biàn yú chéng lóu fàng huǒ. gōng zǐ lǚ wàng jiàn huǒ guāng, jí biàn shā lái, chéng zhōng zhī rén, kāi mén nà zhī, bù láo yú lì, dé le jīng chéng. jí shí chū bǎng ān mín, bǎng zhōng bèi shuō zhuāng gōng xiào yǒu, tài shū bèi yì wàng ēn zhī shì, mǎn chéng rén dōu shuō tài shū bú shì. zài shuō tài shū chū bīng, bù shàng èr rì, jiù wén le jīng chéng shī shì zhī xìn, xīn xià huāng máng, xīng yè huí yuán, tún zā chéng wài, dǎ diǎn gōng chéng, zhǐ jiàn shǒu xià shì zú fēn fēn ěr yǔ. yuán lái jūn wǔ zhōng yǒu rén jiē le chéng zhōng jiā xìn, shuō: zhuāng gōng rú cǐ hòu dé, tài shū bù rén bù yì. yī rén chuán shí, shí rén chuán bǎi, dōu dào: wǒ děng bèi zhèng cóng nì, tiān lǐ nán róng. hōng rán ér sàn. tài shū diǎn bīng, qù qí dà bàn, zhī rén xīn yǐ biàn, jí wàng yān yì bēn zǒu, zài yù jù zhòng. bù dào zhuāng gōng bīng yǐ zài yān. nǎi yuē: gòng wú gù fēng yě. yú shì zǒu rù gòng chéng, bì mén zì shǒu. zhuāng gōng yǐn bīng gōng zhī, nà gòng chéng qū qū xiǎo yì, zěn dāng dé liǎng lù dà jūn? rú tài shān yā luǎn yì bān, xū yú gōng pò. tài shū wén zhuāng gōng jiāng zhì, tàn yuē: jiāng shì wù wǒ yǐ, hé miàn mù jiàn wú xiōng hū? suì zì wěn ér wáng. hú céng xiān shēng yǒu shī yuē:
卻說太叔接了母夫人姜氏密信,與其子公孫滑商議,使滑往衛國借兵,許以重賂。自家盡率京城二鄙之眾,託言奉鄭伯之命,使段監國,祭纛犒軍,揚揚出城。公子呂預遣兵車十乘,扮作商賈模樣,潛入京城,只等太叔兵動,便於城樓放火。公子呂望見火光,即便殺來,城中之人,開門納之,不勞餘力,得了京城。即時出榜安民,榜中備說莊公孝友,太叔背義忘恩之事,滿城人都說太叔不是。再說太叔出兵,不上二日,就聞了京城失事之信,心下慌忙,星夜回轅,屯紮城外,打點攻城,只見手下士卒紛紛耳語。原來軍伍中有人接了城中家信,說:「莊公如此厚德,太叔不仁不義。」一人傳十,十人傳百,都道:」我等背正從逆,天理難容。」哄然而散。太叔點兵,去其大半,知人心已變,急望鄢邑奔走,再欲聚眾。不道莊公兵已在鄢。乃曰:「共吾故封也。」於是走入共城,閉門自守。莊公引兵攻之,那共城區區小邑,怎當得兩路大軍?如泰山壓卵一般,須臾攻破。太叔聞莊公將至,嘆曰:「姜氏誤我矣,何面目見吾兄乎?」遂自刎而亡。胡曾先生有詩曰:
chǒng dì duō cái zhàn dà fēng, kuàng jiān nèi yīng zài gōng zhōng.
寵弟多才占大封,況兼內應在宮中。
shuí zhī gōng lùn nán róng nì, shēng zài jīng chéng sǐ zài gòng.
誰知公論難容逆,生在京城死在共。
yòu yǒu shī shuō zhuāng gōng yǎng chéng duàn è, yǐ sāi jiāng shì zhī kǒu, zhēn qiān gǔ jiān xióng yě. shī yuē:
又有詩說莊公養成段惡,以塞姜氏之口,真千古奸雄也。詩曰:
zǐ dì quán píng jiào yù gōng, yǎng chéng rěn è xiàn zāi xiōng.
子弟全憑教育功,養成稔惡陷災凶。
yī cóng jīng yì fēn fēng rì, tài shū xiān cāo zhǎng wò zhōng.
一從京邑分封日,太叔先操掌握中。
zhuāng gōng fǔ duàn zhī shī, dà kū yī chǎng, yuē: chī ér hé zhì rú cǐ? suì jiǎn qí xíng zhuāng, jiāng shì suǒ jì zhī shū shàng zài. jiāng tài shū huí shū, zǒng zuò yī fēng, shǐ rén chí zhì zhèng guó, jiào jì zú chéng yǔ jiāng shì guān kàn. jí mìng jiāng jiāng shì sòng qù yǐng dì ān zhì, yí yǐ shì yán yuē: bù jí huáng quán, wú xiāng jiàn yě! jiāng shì jiàn le èr shū, xiū cán wú cuò, zì jiā yì wú yán yǔ zhuāng gōng xiāng jiàn, jí shí lí le gōng mén, chū jū yǐng dì. zhuāng gōng huí zhì guó dōu, mù zhōng bù jiàn jiāng shì, bù jué liáng xīn dùn méng, tàn yuē: wú bù dé yǐ ér shā dì, hé rěn yòu lí qí mǔ. chéng tiān lún zhī zuì rén yǐ!
莊公撫段之屍,大哭一場,曰:「痴兒何至如此?」遂簡其行裝,姜氏所寄之書尚在。將太叔回書,總作一封,使人馳至鄭國,教祭足呈與姜氏觀看。即命將姜氏送去潁地安置,遺以誓言曰:「不及黃泉,無相見也!」姜氏見了二書,羞慚無措,自家亦無顏與莊公相見,即時離了宮門,出居潁地。莊公回至國都,目中不見姜氏,不覺良心頓萌,嘆曰:「吾不得已而殺弟,何忍又離其母。誠天倫之罪人矣!」
què shuō yǐng gǔ fēng rén, míng yuē yǐng kǎo shū, wèi rén zhèng zhí wú sī, sù yǒu xiào yǒu zhī yù. jiàn zhuāng gōng ān zhì jiāng shì yú yǐng, wèi rén yuē: mǔ suī bù mǔ, zi bù kě yǐ bù zǐ. zhǔ gōng cǐ jǔ, shāng huà jí yǐ! nǎi mì xiāo niǎo shù tóu, jiǎ yǐ xiàn yě wèi wèi míng, lái jiàn zhuāng gōng. zhuāng gōng wèn yuē: cǐ hé niǎo yě? yǐng kǎo shū duì yuē: cǐ niǎo míng xiāo, zhòu bù jiàn tài shān, yè néng chá qiū háo, míng yú xì ér àn yú dà yě. xiǎo shí qí mǔ bǔ zhī, jì zhǎng, nǎi zhuó shí qí mǔ, cǐ nǎi bù xiào zhī niǎo, gù bǔ ér shí zhī. zhuāng gōng mò rán. shì zǎi fū jìn zhēng yáng, zhuāng gōng mìng gē yī jiān, cì kǎo shū shí zhī. kǎo shū zhǐ jiǎn hǎo ròu, yòng zhǐ bāo guǒ, cáng zhī xiù nèi. zhuāng gōng guài ér wèn zhī, kǎo shū duì yuē: xiǎo chén jiā yǒu lǎo mǔ, xiǎo chén jiā pín, měi rì qǔ yě wèi yǐ yuè qí kǒu, wèi cháng xiǎng cǐ hòu wèi. jīn jūn cì jí xiǎo chén, ér lǎo mǔ bù zhān yī luán zhī huì, xiǎo chén niàn jí lǎo mǔ, hé néng xià yàn? gù cǐ xié guī, yù zuò gēng yǐ jìn mǔ ěr. zhuāng gōng yuē: qīng kě wèi xiào zǐ yǐ! yán bà, bù jué qī rán zhǎng tàn. kǎo shū wèn yuē: zhǔ gōng hé wèi ér tàn? zhuāng gōng yuē: nǐ yǒu mǔ fèng yǎng, dé jǐn rén zǐ zhī xīn. guǎ rén guì wèi zhū hóu, fǎn bù rú nǐ. kǎo shū yáng wèi bù zhī, yòu wèn yuē: jiāng fū rén zài táng wú yàng, hé wèi wú mǔ? zhuāng gōng jiāng jiāng shì yǔ tài shū gòng móu xí zhèng, jí ān zhì yǐng yì zhī shì, xì shù yī biàn: yǐ shè xià huáng quán zhī shì, huǐ zhī wú jí. kǎo shū duì yuē: tài shū yǐ wáng, jiāng fū rén zhǐ cún zhǔ gōng yī zi, yòu bù fèng yǎng, yǔ xiāo niǎo hé yì? tǎng yǐ huáng quán xiāng jiàn wèi qiàn, chén yǒu yī jì, kě yǐ jiě zhī. zhuāng gōng wèn: hé jì kě jiě? kǎo shū duì yuē: jué dì jiàn quán, jiàn yī dì shì, xiān yíng jiāng fū rén zài nèi jū zhù, gào yǐ zhǔ gōng xiǎng niàn zhī qíng, liào fū rén niàn zi, bù jiǎn zhǔ gōng zhī niàn mǔ, zhǔ gōng zài dì shì zhōng xiāng jiàn, yú jí quán zhī shì, wèi cháng wéi yě. zhuāng gōng dà xǐ, suì mìng kǎo shū fā zhuàng shì wǔ bǎi rén, yú qū wěi niú pí shān xià, jué dì shēn shí yú zhàng, quán shuǐ yǒng chū, yīn yú quán cè jià mù wèi shì, shì chéng, shè xià zhǎng tī yī zuò, kǎo shū wǎng jiàn wǔ jiāng, qū dào zhuāng gōng huǐ hèn zhī yì, rú jīn yù yíng guī xiào yǎng, wǔ jiāng qiě bēi qiě xǐ, kǎo shū xiān fèng wǔ jiāng zhì niú pí shān dì shì zhōng, zhuāng gōng chéng yú yì zhì, cóng tī ér xià, bài dǎo zài dì, kǒu chēng: wù shēng bù xiào, jiǔ quē dìng shěng, qiú guó mǔ shù zuì! wǔ jiāng yuē: cǐ nǎi lǎo shēn zhī zuì, yǔ rǔ wú yǔ. yòng shǒu fú qǐ, mǔ zǐ bào tóu dà kū, suì shēng tī chū xué, zhuāng gōng qīn fú wǔ jiāng dēng niǎn, zì jǐ zhí pèi suí shì. guó rén jiàn zhuāng gōng mǔ zǐ tóng guī, wú bù yǐ shǒu jiā é, chēng zhuāng gōng zhī xiào, cǐ jiē kǎo shū diào tíng zhī lì yě. hú céng xiān shēng yǒu shī yún:
卻說潁谷封人,名曰潁考叔,為人正直無私,素有孝友之譽。見莊公安置姜氏於潁,謂人曰:「母雖不母,子不可以不子。主公此舉,傷化極矣!」乃覓鴞鳥數頭,假以獻野味為名,來見莊公。莊公問曰:「此何鳥也?」潁考叔對曰:「此鳥名鴞,晝不見泰山,夜能察秋毫,明於細而暗於大也。小時其母哺之,既長,乃啄食其母,此乃不孝之鳥,故捕而食之。」莊公默然。適宰夫進蒸羊,莊公命割一肩,賜考叔食之。考叔只揀好肉,用紙包裹,藏之袖內。莊公怪而問之,考叔對曰:「小臣家有老母,小臣家貧,每日取野味以悅其口,未嘗享此厚味。今君賜及小臣,而老母不沾一臠之惠,小臣念及老母,何能下咽?故此攜歸,欲作羹以進母耳。」莊公曰:「卿可謂孝子矣!」言罷,不覺悽然長嘆。考叔問曰:「主公何為而嘆?」莊公曰:「你有母奉養,得盡人子之心。寡人貴為諸侯,反不如你。」考叔佯為不知,又問曰:「姜夫人在堂無恙,何為無母?」莊公將姜氏與太叔共謀襲鄭,及安置潁邑之事,細述一遍:」已設下黃泉之誓,悔之無及。」考叔對曰:「太叔已亡,姜夫人止存主公一子,又不奉養,與鴞鳥何異?倘以黃泉相見為歉,臣有一計,可以解之。」莊公問:「何計可解?」考叔對曰:「掘地見泉,建一地室,先迎姜夫人在內居住,告以主公想念之情,料夫人念子,不減主公之念母,主公在地室中相見,於及泉之誓,未嘗違也。」莊公大喜,遂命考叔發壯士五百人,於曲洧牛脾山下,掘地深十餘丈,泉水湧出,因於泉側架木為室,室成,設下長梯一座,考叔往見武姜,曲道莊公悔恨之意,如今欲迎歸孝養,武姜且悲且喜,考叔先奉武姜至牛脾山地室中,莊公乘輿亦至,從梯而下,拜倒在地,口稱:「寤生不孝,久缺定省,求國母恕罪!」武姜曰:「此乃老身之罪,與汝無與。」用手扶起,母子抱頭大哭,遂升梯出穴,莊公親扶武姜登輦,自己執轡隨侍。國人見莊公母子同歸,無不以手加額,稱莊公之孝,此皆考叔調停之力也。胡曾先生有詩云:
huáng quán shì mǔ jué yí lún, dà suì yóu yí gé shì rén.
黃泉誓母絕彝倫,大隧猶疑隔世人。
kǎo shū bù xíng huái ròu jì, zhuāng gōng ān kěn rèn tiān qīn.
考叔不行懷肉計,莊公安肯認天親。
zhuāng gōng gǎn kǎo shū quán qí mǔ zǐ zhī ài, cì jué dài fū, yǔ gōng sūn è tóng zhǎng bīng quán, bù zài huà xià. zài shuō gòng shū zhī zǐ gōng sūn huá, qǐng dé wèi shī, xíng zhì bàn tú, wén gòng shū jiàn shā, suì táo bèn wèi, sù shuō bó fù shā dì qiú mǔ zhī shì. wèi huán gōng yuē: zhèng bó wú dào, dāng wèi gōng sūn tǎo zhī. suì xìng shī fá zhèng. bù zhī shèng fù rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
莊公感考叔全其母子之愛,賜爵大夫,與公孫閼同掌兵權,不在話下。再說共叔之子公孫滑,請得衛師,行至半途,聞共叔見殺,遂逃奔衛,訴說伯父殺弟囚母之事。衛桓公曰:「鄭伯無道,當為公孫討之。」遂興師伐鄭。不知勝負如何?且看下回分解。