strong zhì níng yú jiǎ zhèn fù wèi lǎo zhú wǔ zhuì chéng shuō qín strong
智寧俞假鴆復衛 老燭武縋城說秦
huà shuō zhōu xiāng wáng shòu cháo yǐ bì, yù fǎn luò yáng. zhòng zhū hóu sòng xiāng wáng chū hé yáng zhī jìng, jiù mìng xiān miè yā sòng wèi hóu yú jīng shī. shí wèi chéng gōng yǒu wēi jí, jìn wén gōng shǐ suí xíng yī yǎn, yǔ wèi hóu tóng háng, jiǎ yǐ shì jí wèi míng, shí shǐ zhī zhèn shā wèi hóu, yǐ xiè xiōng zhōng zhī fèn: ruò bù yòng xīn, bì sǐ wú shè! yòu fēn fù xiān miè: zuò jí zài yì, liǎo shì zhī rì, yī tóng yī yǎn huí huà.
話說周襄王受朝已畢,欲返洛陽。眾諸侯送襄王出河陽之境,就命先蔑押送衛侯於京師。時衛成公有微疾,晉文公使隨行醫衍,與衛侯同行,假以視疾為名,實使之鴆殺衛侯,以泄胸中之忿:「若不用心,必死無赦!」又吩咐先蔑:「作急在意,了事之日,一同醫衍回話。」
xiāng wáng xíng hòu, zhòng zhū hóu wèi sàn, jìn wén gōng yuē: guǎ rén fèng tiān zǐ zhī mìng, dé zhuān zhēng fá. jīn xǔ rén yī xīn shì chǔ, bù tōng zhōng guó. wáng jià zài lín, zhū jūn qū zǒu bù xiá, yǐng yáng mì ěr, zhì ruò bù wén, dài màn mò shén. yuàn xié zhū jūn wèn zuì yú xǔ.
襄王行後,眾諸侯未散,晉文公曰:「寡人奉天子之命,得專征伐。今許人一心事楚,不通中國。王駕再臨,諸君趨走不暇,潁陽密邇,置若不聞,怠慢莫甚。願偕諸君問罪於許。」
zhòng zhū hóu jiē yuē: jìng cóng jūn mìng.
眾諸侯皆曰:「敬從君命。」
shí jìn hóu wèi zhǔ, qí sòng lǔ cài chén qín jǔ zhū bā guó zhū hóu, jiē lǜ chē tú tīng mìng, yī qí xiàng yǐng yáng jìn fā. zhǐ yǒu zhèng wén gōng jié, yuán shì chǔ wáng yīn dǎng, jù jìn lái fù, jiàn jìn wén gōng chù zhì cáo wèi tài guò, xīn zhōng yǒu bù píng zhī yì, sī xiǎng: jìn hóu chū wáng zhī shí, zì jiā yě céng shī lǐ yú tā, kàn tā qīn kǒu xǔ fù cáo wèi, wū zì bù kěn fàng shǒu. rú cǐ huái hèn, wèi bì biàn wàng qíng yú zhèng yě. bù rú qiě liú chǔ guó yí lù, zuò gè tuì bù, hòu lái huàn nán zhī shí, yě yǒu gè yī kào.
時晉侯為主,齊、宋、魯、蔡、陳、秦、莒、邾八國諸侯,皆率車徒聽命,一齊向潁陽進發。只有鄭文公捷,原是楚王姻黨,懼晉來附,見晉文公處置曹、衛太過,心中有不平之意,思想:「晉侯出亡之時,自家也曾失禮於他,看他親口許復曹、衛,兀自不肯放手。如此懷恨,未必便忘情於鄭也。不如且留楚國一路,做個退步,後來患難之時,也有個依靠。」
shàng qīng shū zhān jiàn zhèng bó chóu chú, shì yǒu bèi jìn zhī yì, suì jìn jiàn yuē: jìn xìng rǔ shōu zhèng yǐ, jūn wù èr yě, èr qiě huò zuì bù shè.
上卿叔詹見鄭伯躊躇,似有背晉之意,遂進諫曰:「晉幸辱收鄭矣,君勿貳也,貳且獲罪不赦。」
zhèng bó bù tīng, shǐ rén yáng yán: guó zhōng yǒu yì. tuō yán qí dǎo, suì cí jìn xiān guī, yīn shǐ rén tōng kuǎn yú chǔ yuē: jìn hóu è xǔ zhī nì jiù shàng guó yě, qū lǜ zhū hóu, jiāng wèn zuì yān. guǎ jūn wèi shàng guó zhī wēi, bù gǎn cóng bīng, gǎn gào.
鄭伯不聽,使人揚言:「國中有疫。」託言祈禱,遂辭晉先歸,陰使人通款於楚曰:「晉侯惡許之昵就上國也,驅率諸侯,將問罪焉。寡君畏上國之威,不敢從兵,敢告。」
xǔ rén wén yǒu zhū hóu zhī bīng, yì qiǎn rén gào jí yú chǔ.
許人聞有諸侯之兵,亦遣人告急於楚。
chǔ chéng wáng yuē: wú bīng xīn bài, wù yǔ jìn zhēng. qí qí yàn bīng zhī hòu, ér qiú chéng yān. suì bù jiù xǔ. zhū hóu zhī bīng, wéi le yǐng yáng, shuǐ xiè bù lòu.
楚成王曰:「吾兵新敗,勿與晉爭。俟其厭兵之後,而求成焉。」遂不救許。諸侯之兵,圍了潁陽,水泄不漏。
shí cáo gòng gōng xiāng, shàng jī wǔ lù chéng zhōng, bù jiàn jìn hóu shè lìng, yù qiú néng yán zhī rén, wǎng shuō jìn hóu. xiǎo chén hóu nòu, qǐng xié zhòng lù yǐ xíng, cáo gòng gōng xǔ zhī. hóu nòu wén zhū hóu zài xǔ, jìng zhì yǐng yáng, yù qiú jiàn jìn wén gōng.
時曹共公襄,尚羈五鹿城中,不見晉侯赦令,欲求能言之人,往說晉侯。小臣侯獳,請攜重賂以行,曹共公許之。侯獳聞諸侯在許,徑至潁陽,欲求見晉文公。
shì wén gōng yǐ jī láo zhī gù, yīn rǎn hán jí, mèng yǒu yì guān zhī guǐ, xiàng wén gōng qiú shí, chì zhī ér tuì, bìng shì yù jiā, wò bù néng qǐ, fāng zhào tài bo guō yǎn, zhàn wèn jí xiōng. hóu nòu suì yǐ jīn bó yī chē, zhì yú guō yǎn, gào zhī yǐ qíng, shǐ jiè guǐ shén zhī shì, wèi cáo qiú jiě, xū rú cǐ nèn bān jìn yán. guō yǎn shòu qí huì zhǔ, xǔ wèi jiǎng jiě.
適文公以積勞之故,因染寒疾,夢有衣冠之鬼,向文公求食,叱之而退,病勢愈加,臥不能起,方召太卜郭偃,占問吉凶。侯獳遂以金帛一車,致於郭偃,告之以情,使借鬼神之事,為曹求解,須如此恁般進言。郭偃受其賄囑,許為講解。
jì jiàn, jìn hóu shì zhī yǐ mèng. bù guà dé, tiān zé, zhī xiàng, yīn biàn wèi yáng. yǎn xiàn yáo yú wén gōng, qí cí yuē:
既見,晉侯示之以夢。布卦得,天澤,之象,陰變為陽。偃獻繇於文公,其詞曰:
yīn jí shēng yáng, zhé chóng kāi zhāng
陰極生陽,蟄蟲開張;
dà shè tiān xià, zhōng gǔ táng táng.
大赦天下,鐘鼓堂堂。
wén gōng wèn yuē: hé wèi yě?
文公問曰:「何謂也?」
guō yǎn duì yuē: yǐ guà hé zhī yú mèng, bì yǒu shī sì zhī guǐ shén, qiú shè yú jūn yě.
郭偃對曰:「以卦合之於夢,必有失祀之鬼神,求赦於君也。」
wén gōng yuē: guǎ rén yú sì shì, yǒu jǔ wú fèi. qiě guǐ shén hé zuì, ér qiú shè yé?
文公曰:「寡人於祀事,有舉無廢。且鬼神何罪,而求赦耶?」
yǎn yuē: yǐ chén zhī yú dù zhī, qí cáo hū? cáo shū zhèn duó, wén zhī zhāo yě. jìn xiān jūn táng shū, wǔ zhī mù yě. xī qí huán gōng wèi huì, ér fēng xíng wèi yì xìng zhī guó. jīn jūn wèi huì, ér miè cáo wèi tóng xìng zhī guó. kuàng èr guó yǐ méng xǔ fù yǐ. jiàn tǔ zhī méng, jūn fù wèi ér bù fù cáo, tóng zuì yì fá, zhèn duó shī sì, qí jiàn mèng bù yì yí hū? jūn ruò fù cáo bó, yǐ ān zhèn duó zhī líng, bù kuān rén zhī lìng, xiǎng zhōng gǔ zhī lè, yòu hé jí zhī zú huàn?
偃曰:「以臣之愚度之,其曹乎?曹叔振鐸,文之昭也。晉先君唐叔,武之穆也。昔齊桓公為會,而封邢、衛異姓之國。今君為會,而滅曹、衛同姓之國。況二國已蒙許復矣。踐土之盟,君復衛而不復曹,同罪異罰,振鐸失祀,其見夢不亦宜乎?君若復曹伯,以安振鐸之靈,布寬仁之令,享鐘鼓之樂,又何疾之足患?」
zhè yī xí huà, shuō dé wén gōng xīn xià huò rán, jué bìng shì dùn qù qí bàn. jí rì qiǎn rén zhào cáo bó xiāng yú wǔ lù, shǐ fù guī běn guó wèi jūn, suǒ bì sòng guó tián tǔ, yì tǔ hái zhī.
這一席話,說得文公心下豁然,覺病勢頓去其半。即日遣人召曹伯襄於五鹿,使復歸本國為君,所畀宋國田土,亦吐還之。
cáo bó xiāng dé shì, rú lóng niǎo dé xiáng yú xiāo hàn, kǎn yuán fù shēng yú lín mù, jí tǒng běn guó zhī bīng, qū zhì yǐng yáng, miàn xiè jìn hóu fù guó zhī ēn, suì xié zhù zhòng zhū hóu wéi xǔ. wén gōng bìng yì jiàn yù.
曹伯襄得釋,如籠鳥得翔於霄漢,檻猿復升於林木,即統本國之兵,趨至潁陽,面謝晉侯復國之恩,遂協助眾諸侯圍許。文公病亦漸愈。
xǔ xī gōng jiàn chǔ jiù bù zhì, nǎi miàn fù xián bì, xiàng jìn jūn zhōng qǐ xiáng, dà chū jīn bó kào jūn.
許僖公見楚救不至,乃面縛銜璧,向晉軍中乞降,大出金帛犒軍。
wén gōng nǎi yǔ zhū hóu jiě wéi ér qù.
文公乃與諸侯解圍而去。
qín mù gōng lín bié, yǔ jìn wén gōng xiāng yuē: yì rì ruò yǒu jūn lǚ zhī shì, qín bīng chū, jìn bì zhù zhī jìn bīng chū, qín yì zhù zhī. bǐ cǐ tóng xīn xié lì, bù dé zuò shì. èr jūn xiāng yuē yǐ dìng, gè zì fēn lù.
秦穆公臨別,與晉文公相約:「異日若有軍旅之事,秦兵出,晉必助之;晉兵出,秦亦助之。彼此同心協力,不得坐視。」二君相約已定,各自分路。
jìn wén gōng zài bàn tú, wén zhèng guó qiǎn shǐ fù tōng kuǎn yú chǔ, bó rán dà nù, biàn yù yí bīng fá zhèng. zhào shuāi jiàn yuē: jūn yù tǐ zhà píng, wèi kě xí láo, qiě shì zú jiǔ bì, zhū hóu jiē sàn, bù rú qiě guī, xiū xī yī nián, ér hòu tú zhī. wén gōng nǎi guī.
晉文公在半途,聞鄭國遣使復通款於楚,勃然大怒,便欲移兵伐鄭。趙衰諫曰:「君玉體乍平,未可習勞,且士卒久敝,諸侯皆散,不如且歸,休息一年,而後圖之。」文公乃歸。
huà fēn liǎng tóu.
話分兩頭。
zài biǎo zhōu xiāng wáng huí zhì jīng shī, qún chén yè jiàn chēng hè bì. xiān miè qǐ shǒu, zhì jìn hóu zhī mìng, qǐ yǐ wèi hóu fù sī kòu. shí zhōu gōng yuè wèi tài zǎi bǐng zhèng, yuè qǐng jī wèi hóu yú guǎn shě, tīng qí xiū shěng. xiāng wáng yuē: zhì dà yù tài zhòng, shě gōng guǎn tài qīng. nǎi yú mín jiān kōng fáng, bié lì qiú shì ér yōu zhī.
再表周襄王回至京師,群臣謁見稱賀畢。先蔑稽首,致晉侯之命,乞以衛侯付司寇。時周公閱為太宰秉政,閱請羈衛侯於館舍,聽其修省。襄王曰:「置大獄太重,舍公館太輕。」乃於民間空房,別立囚室而幽之。
xiāng wáng běn yù bǎo quán wèi hóu, zhǐ yīn jìn wén gōng shí fēn fèn hèn, yòu yǒu xiān miè jiān yā, kǒng fú qí yì, gù yōu zhī bié shì, míng wèi qiú jìn, shí kuān zhī yě. níng yú jǐn suí qí jūn, qǐn chù bì xié, yī bù bù lí, fán yǐn shí zhī lèi, bì qīn cháng guò, fāng cái jìn yòng. xiān miè cuī cù yī yǎn shù cì, nài níng yú fáng fàn shén mì, wú chù xià shǒu. yī yǎn méi nài hé, zhǐ de yǐ shí qíng gào yú níng yú yuē: jìn jūn zhī qiáng míng, zi suǒ zhī yě. yǒu fàn bì zhū, yǒu yuàn bì bào. yǎn zhī cǐ xíng, shí fèng mìng yòng zhèn, bù rán, yǎn qiě dé zuì. yǎn jiāng wèi tuō sǐ zhī jì, zi wù yǔ zhī kě yě.
襄王本欲保全衛侯,只因晉文公十分忿恨,又有先蔑監押,恐拂其意,故幽之別室,名為囚禁,實寬之也。寧俞緊隨其君,寢處必偕,一步不離,凡飲食之類,必親嘗過,方才進用。先蔑催促醫衍數次,奈寧俞防範甚密,無處下手。醫衍沒奈何,只得以實情告於寧俞曰:「晉君之強明,子所知也。有犯必誅,有怨必報。衍之此行,實奉命用鴆,不然,衍且得罪。衍將為脫死之計,子勿與知可也。」
níng yú fù ěr yán yuē: zi jì pōu fù xīn yǐ jiào wǒ, gǎn bù qū wèi zi móu hū. zi zhī jūn lǎo yǐ, yuǎn yú rén móu, ér jìn yú guǐ móu. jìn wén cáo jūn huò yòu, tè yǐ wū shǐ yī yán, zi ruò báo qí zhèn yǐ jìn, ér tuō yán guǐ shén, jūn bì bù zuì, guǎ jūn dāng yǒu báo xiàn. yī yǎn huì yì ér qù.
寧俞附耳言曰:「子既剖腹心以教我,敢不曲為子謀乎。子之君老矣,遠於人謀,而近於鬼謀。近聞曹君獲宥,特以巫史一言,子若薄其鴆以進,而託言鬼神,君必不罪,寡君當有薄獻。」醫衍會意而去。
níng yú jiǎ yǐ wèi hóu zhī mìng, xiàng yǎn qǔ yào jiǔ liáo jí, yīn mì zhì bǎo yù yī hán. yǎn gào xiān miè yuē: wèi hóu sǐ qī zhì yǐ. suì diào zhèn yú ōu yǐ jìn, yòng dú shén shǎo, zá tā yào yǐ luàn qí sè. níng yú qǐng cháng, yǎn yáng bù xǔ, qiáng bī wèi hóu ér guàn zhī. cái guàn xià liǎng sān kǒu, yǎn zhāng mù yǎng kàn tíng zhōng, hū rán dà jiào dǎo dì, kǒu tǔ xiān xuè, bù xǐng rén shì, pū ōu yú dì, zhèn jiǔ láng jí. níng yú gù yì dà jīng xiǎo guài, mìng zuǒ yòu jiāng tài yī fú qǐ, bàn shǎng fāng sū, wèn qí yuán gù, yǎn yán: fāng guàn jiǔ shí, hū jiàn yī shén rén, shēn zhǎng zhàng yú, tóu dà rú hú, zhuāng shù wēi yán, zì tiān ér xià, zhí rù shì zhōng, yán: fèng táng shū zhī mìng, lái jiù wèi hóu. suì yòng jīn chuí, jī luò jiǔ ōu, shǐ wǒ hún pò jù sàng yě? wèi hóu zì yán suǒ jiàn, yǔ yǎn xiāng tóng.
寧俞假以衛侯之命,向衍取藥酒療疾,因密緻寶玉一函。衍告先蔑曰:「衛侯死期至矣。」遂調鴆於甌以進,用毒甚少,雜他藥以亂其色。寧俞請嘗,衍佯不許,強逼衛侯而灌之。才灌下兩三口,衍張目仰看庭中,忽然大叫倒地,口吐鮮血,不省人事,仆甌於地,鴆酒狼藉。寧俞故意大驚小怪,命左右將太醫扶起,半晌方蘇,問其緣故,衍言:「方灌酒時,忽見一神人,身長丈余,頭大如斛,裝束威嚴,自天而下,直入室中,言:「奉唐叔之命,來救衛侯。」遂用金錘,擊落酒甌,使我魂魄俱喪也?」衛侯自言所見,與衍相同。
níng yú yáng nù yuē: rǔ yuán lái yòng dú yǐ hài wú jūn, ruò fēi shén rén xiāng jiù, jǐ bù miǎn yǐ. wǒ yǔ rǔ yì bù jù shēng! jí fèn bì yù yǔ yǎn dòu, zuǒ yòu wèi zhī quàn jiě.
寧俞佯怒曰:「汝原來用毒以害吾君,若非神人相救,幾不免矣。我與汝義不俱生!」即奮臂欲與衍斗,左右為之勸解。
xiān miè wén qí shì, yì fēi jià lái shì, wèi níng yú yuē: rǔ jūn jì huò shén yòu, hòu lù wèi ài, miè dāng fù yú guǎ jūn. wèi hóu fú zhèn, yòu báo yòu shǎo, yǐ cǐ shòu dú bù shēn, lüè lüè huàn bìng, suí jí quán ān. xiān miè yǔ yī yǎn hái jìn, jiāng cǐ shì huí fù wén gōng. wén gōng xìn yǐ wèi rán, shè yī yǎn bù zhū. shǐ chén yǒu shī yún:
先蔑聞其事,亦飛駕來視,謂寧俞曰:「汝君既獲神祐,後祿未艾,蔑當復於寡君。」衛侯服鴆,又薄又少,以此受毒不深,略略患病,隨即痊安。先蔑與醫衍還晉,將此事回復文公。文公信以為然,赦醫衍不誅。史臣有詩云:
zhèn jiǔ hé míng dú wèi hóu, màn jiào yī yǎn suì cí ōu.
鴆酒何名毒衛侯,漫教醫衍碎磁甌。
wén gōng nù qì suī rú huǒ, zěn tuō jīn zhāo níng wǔ móu?
文公怒氣雖如火,怎脫今朝寧武謀?
què shuō lǔ xī gōng yuán yǔ wèi shì xiàng qīn mù, wén dé yī yǎn jìn zhèn bù sǐ, jìn wén gōng bù jiā zé zuì, nǎi wèn yú zāng sūn chén yuē: wèi hóu shàng kě fù hū?
卻說魯僖公原與衛世相親睦,聞得醫衍進鴆不死,晉文公不加責罪,乃問於臧孫辰曰:「衛侯尚可復乎?」
chén duì yuē: kě fù.
辰對曰:「可復。」
xī gōng yuē: hé yǐ jiàn zhī?
僖公曰:「何以見之?」
chén duì yuē: fán wǔ xíng zhī yòng, dà zhě jiǎ bīng fǔ yuè, cì zhě dāo jù zuān zé, zuì xià biān pū, huò chén zhī yuán yě, huò sì zhī shì cháo, yǔ bǎi xìng gòng míng qí zuì. jīn jìn hóu yú wèi, bù yòng xíng ér sī zhèn yān. yòu bù zhū yī yǎn, shì huì shā wèi hóu zhī míng yě. wèi hóu bù sǐ, qí néng lǎo yú zhōu hū? ruò yǒu zhū hóu qǐng zhī, jìn bì shè wèi. wèi hóu fù guó, bì yì qīn yú lǔ, zhū hóu shuí bù sòng lǔ zhī gāo yì?
辰對曰:「凡五刑之用,大者甲兵斧鉞,次者刀鋸鑽笮,最下鞭撲,或陳之原野,或肆之市朝,與百姓共明其罪。今晉侯於衛,不用刑而私鴆焉。又不誅醫衍,是諱殺衛侯之名也。衛侯不死,其能老於周乎?若有諸侯請之,晉必赦衛。衛侯復國,必益親於魯,諸侯誰不誦魯之高義?」
xī gōng dà yuè, shǐ zāng sūn chén xiān yǐ bái bì shí shuāng, xiàn yú zhōu xiāng wáng, wèi wèi qiú jiě. xiāng wáng yuē: cǐ jìn hóu zhī yì yě. ruò jìn wú hòu yán, zhèn hé è yú wèi jūn?
僖公大悅,使臧孫辰先以白璧十雙,獻於周襄王,為衛求解。襄王曰:「此晉侯之意也。若晉無後言,朕何惡於衛君?」
chén duì yuē: guǎ jūn jiāng shǐ chén āi qǐng yú jìn, rán fēi tiān wáng yǒu mìng, xià chén bù gǎn zì wǎng.
辰對曰:「寡君將使辰哀請於晉,然非天王有命,下臣不敢自往。」
xiāng wáng shòu le bái bì, míng shì yī yǔn zhī yì.
襄王受了白璧,明是依允之意。
zāng sūn chén suí dào jìn guó, jiàn le wén gōng, yì yǐ bái bì shí shuāng wèi xiàn, yuē: guǎ jūn yǔ wèi, xiōng dì yě, wèi hóu dé zuì jūn hóu, guǎ jūn bù huáng níng chù. jīn wén jūn yǐ shì cáo bó, guǎ jūn yuàn yǐ bù tiǎn zhī fù, wèi wèi jūn shú zuì.
臧孫辰隨到晉國,見了文公,亦以白璧十雙為獻,曰:「寡君與衛,兄弟也,衛侯得罪君侯,寡君不遑寧處。今聞君已釋曹伯,寡君願以不腆之賦,為衛君贖罪。」
wén gōng yuē: wèi hóu yǐ zài jīng shī, wáng zhī zuì rén, guǎ rén hé dé zì zhuān hū?
文公曰:「衛侯已在京師,王之罪人,寡人何得自專乎?」
zāng sūn chén yuē: jūn hóu dài tiān zǐ yǐ lìng zhū hóu, jūn hóu rú shì qí zuì, suī wáng mìng yòu hé shū yě?
臧孫辰曰:「君侯代天子以令諸侯,君侯如釋其罪,雖王命又何殊也?」
xiān miè jìn yuē: lǔ qīn yú wèi, jūn wèi lǔ ér shì wèi, èr guó jiāo qīn, yǐ fù yú jìn, jūn hé bù lì yān?
先蔑進曰:「魯親於衛,君為魯而釋衛,二國交親,以附於晉,君何不利焉?」
wén gōng xǔ zhī, jí mìng xiān miè zài tóng zāng sūn chén rú zhōu, gòng qǐng yú xiāng wáng. nǎi shì wèi chéng gōng zhī qiú, fàng zhī huí guó.
文公許之,即命先蔑再同臧孫辰如周,共請於襄王。乃釋衛成公之囚,放之回國。
shí yuán xuǎn yǐ fèng gōng zǐ xiá wèi jūn, xiū chéng shàn bèi, chū rù jī chá shén yán. wèi chéng gōng kǒng guī guó zhī rì, yuán xuǎn fā bīng xiāng jù, mì móu yú níng yú. yú duì yuē: wén zhōu chuǎn yě jǐn yǐ yōng zi xiá zhī gōng, qiú wèi qīng ér bù dé, zhōng huái yuàn wàng, cǐ kě jié wèi nèi yuán yě. chén yǒu jiāo hòu yī rén, xìng kǒng míng dá, cǐ rén nǎi sòng zhōng chén kǒng fù zhī hòu, xiōng zhōng guǎng yǒu jīng lún, zhōu yě èr rén, yì shì kǒng fù xiāng shí. ruò shǐ kǒng dá fèng jūn zhī mìng, yǐ qīng wèi dàn èr rén, shǐ shā yuán xuǎn, qí yú jù bù zú jù yǐ.
時元咺已奉公子瑕為君,修城繕備,出入稽察甚嚴。衛成公恐歸國之日,元咺發兵相拒,密謀於寧俞。俞對曰:「聞周歂、冶廑以擁子瑕之功,求為卿而不得,中懷怨望,此可結為內援也。臣有交厚一人,姓孔名達,此人乃宋忠臣孔父之後,胸中廣有經綸,周、冶二人,亦是孔父相識。若使孔達奉君之命,以卿位啖二人,使殺元咺,其餘俱不足懼矣。」
wèi hóu yuē: zi wèi wǒ mì zhì zhī, ruò shì chéng, qīng wèi gù bù lìn yě.
衛侯曰:「子為我密緻之,若事成,卿位固不吝也。」
níng yú nǎi shǐ xīn fù rén yí lù yáng yán: wèi hóu suī méng kuān shì, wú yán huí guó, jiāng wǎng chǔ guó bì nán yǐ.
寧俞乃使心腹人一路揚言:「衛侯雖蒙寬釋,無顏回國,將往楚國避難矣。」
yīn qǔ wèi hóu shǒu shū, fù kǒng dá wèi xìn, jiào tā sī jié zhōu chuǎn yě jǐn èr rén, rú cǐ nèn bān.
因取衛侯手書,付孔達為信,教他私結周歂、冶廑二人,如此恁般。
chuǎn jǐn xiāng yǔ móu yuē: yuán xuǎn měi yè bì qīn zì xún chéng, shè fú bīng dīng chéng yīn yǐn chù, tū qǐ cì zhī, yīn ér shā rù gōng zhōng, bìng shā zi xiá, sǎo qīng gōng shì, yǐ yíng wèi hóu, gōng wú chū wǒ èr rén shàng zhě. liǎng jiā gè zì yuē huì jiā dīng, mái fú tíng dāng.
歂廑相與謀曰:「元咺每夜必親自巡城,設伏兵丁城闉隱處,突起刺之,因而殺入宮中,並殺子瑕,掃清宮室,以迎衛侯,功無出我二人上者。」兩家各自約會家丁,埋伏停當。
huáng hūn zuǒ cè, yuán xuǎn xún zhì dōng mén, zhǐ jiàn zhōu chuǎn yě jǐn èr rén yī qí lái yíng. yuán xuǎn jīng yuē: èr wèi wèi hé zài cǐ! zhōu chuǎn yuē: wài rén chuán yán gù jūn yǐ rù wèi jìng, dàn wǎn zhì cǐ, dài fū bù wén hū?
黃昏左側,元咺巡至東門,只見周歂、冶廑二人一齊來迎。元咺驚曰:「二位為何在此!」周歂曰:「外人傳言故君已入衛境,旦晚至此,大夫不聞乎?」
yuán xuǎn è rán yuē: cǐ yán cóng hé lái! yě jǐn yuē: wén níng dài fū yǒu rén rù chéng, yuē zài wèi zhū chén wǎng yíng, dài fū hé yǐ chù zhī!
元咺愕然曰:「此言從何來!」冶廑曰:「聞寧大夫有人入城,約在位諸臣往迎,大夫何以處之!」
yuán xuǎn yuē: cǐ luàn yán, bù kě xìn zhī. kuàng dà wèi yǐ dìng, qǐ yǒu fù yíng gù jūn zhī lǐ!
元咺曰:「此亂言,不可信之。況大位已定,豈有復迎故君之理!」
zhōu chuǎn yuē: dài fū shēn wèi zhèng qīng, dāng dòng guān wàn lǐ, rú cǐ dà shì, shàng rán bù zhī, yào nǐ zé shén?
周歂曰:「大夫身為正卿,當洞觀萬里,如此大事,尚然不知,要你則甚?」
yě jǐn biàn ná zhù yuán xuǎn shuāng shǒu, yuán xuǎn jí dài zhēng zhā, zhōu chuǎn shǒu bá pèi dāo, dà hē yī shēng, pī tóu kǎn lái, qù le bàn gè tiān líng gài. fú bīng qí qǐ, zuǒ yòu yī shí jīng táo. zhōu chuǎn yě jǐn lǜ lǐng jiā dīng, yán tú dà hū: wèi hóu yǐn qí lǔ zhī bīng, jiàn jí chéng wài yǐ! ěr bǎi xìng gè yí ān jū, wù dé rǎo dòng. bǎi xìng jiā jiā bì hù, chù chù guān mén. biàn shì wèi guān zài cháo de, cǐ shí yě bàn yí bàn xìn, zhèng bù zhī shén me yuán gù, yī gè gè xiù shǒu jìng zuò, yǐ dài xiāo xī.
冶廑便拿住元咺雙手,元咺急待掙扎,周歂手拔佩刀,大喝一聲,劈頭砍來,去了半個天靈蓋。伏兵齊起,左右一時驚逃。周歂、冶廑率領家丁,沿途大呼:「衛侯引齊、魯之兵,見集城外矣!爾百姓各宜安居,勿得擾動。」百姓家家閉戶,處處關門。便是為官在朝的,此時也半疑半信,正不知甚麼緣故,一個個袖手靜坐,以待消息。
zhōu chuǎn yě jǐn èr rén, shā rù gōng zhōng, gōng zǐ shì fāng yǔ qí dì zǐ yí zài gōng zhōng yǐn jiǔ, wén wài miàn yǒu bīng biàn, zi yí bá jiàn zài shǒu, chū gōng tàn xìn. zhèng yù zhōu chuǎn, yì bèi suǒ shā. xún mì gōng zǐ shì bù jiàn. gōng zhōng luàn le yī yè, zhì tiān míng, fāng zhī zi shì yǐ tóu jǐng zhōng sǐ yǐ.
周歂、冶廑二人,殺入宮中,公子適方與其弟子儀在宮中飲酒,聞外面有兵變,子儀拔劍在手,出宮探信。正遇周歂,亦被所殺。尋覓公子適不見。宮中亂了一夜,至天明,方知子適已投井中死矣。
zhōu chuǎn yě jǐn jiāng wèi hóu shǒu shū, bǎng yú cháo táng, dà jí bǎi guān, yíng jiē wèi chéng gōng rù chéng fù wèi. hòu rén lùn níng wǔ zi, néng wěi qū yǐ qiú fù chéng gōng, kě wèi zhì yǐ. rán shǐ dāng cǐ zhī shí, néng yù zhī ràng guó yú zi xiá, xiá zhī wèi jūn zhī guī, wèi bì yǐn bīng xiāng jù, huò tuì jū chén wèi, qǐ bù liǎng quán. nǎi dǎo zhōu chuǎn yě jǐn xíng xí qǔ zhī shì, suì jí shì nì, gǔ ròu xiāng cán, suī wèi chéng gōng zhī báo, wǔ zi bù wèi wú zuì yě. yǒu shī tàn yuē:
周歂、冶廑將衛侯手書,榜於朝堂,大集百官,迎接衛成公入城復位。後人論寧武子,能委曲以求復成公,可謂智矣。然使當此之時,能諭之讓國於子瑕,瑕知衛君之歸,未必引兵相拒,或退居臣位,豈不兩全。乃導周歂、冶廑行襲取之事,遂及弒逆,骨肉相殘,雖衛成公之薄,武子不為無罪也。有詩嘆曰:
qián qū yī shǐ zhèng hán yuān, yòu pò xīn jūn fù jǐng quán.
前驅一矢正含冤,又迫新君赴井泉。
zhōng shǐ tān cán wú jiàn zǔ, qiān qiū kōng shuō níng yú xián.
終始貪殘無諫阻,千秋空說寧俞賢。
wèi chéng gōng fù wèi zhī hòu, zé rì jì xiǎng tài miào. bù fù qián yuē, fēng zhōu chuǎn yě jǐn bìng shòu qīng zhí, shǐ zhī fú qīng fú, péi jì yú miào.
衛成公復位之後,擇日祭享太廟。不負前約,封周歂、冶廑並受卿職,使之服卿服,陪祭於廟。
shì rì wǔ gǔ, zhōu chuǎn shēng chē xiān xíng, jiāng jí miào mén, hū rán mù jīng fǎn shì, dà jiào: zhōu chuǎn chuān yú xiǎo rén, shé shǐ jiān zéi. wǒ fù zǐ jǐn zhōng wèi guó, rǔ tān qīng wèi zhī róng, qiāng hài wǒ mìng. wǒ fù zǐ hán yuān jiǔ quán, rǔ shèng fú péi sì, hǎo bù kuài huó. wǒ ná nǐ qù jiàn tài shū jí zi xiá, kàn nǐ yǒu hé lǐ shuō? wú nǎi shàng dài fū yuán xuǎn shì yě! yán bì, jiǔ qiào liú xiě, jiāng sǐ chē zhōng.
是日五鼓,周歂升車先行,將及廟門,忽然目睛反視,大叫:「周歂穿窬小人,蛇豕奸賊。我父子盡忠為國,汝貪卿位之榮,戕害我命。我父子含冤九泉,汝盛服陪祀,好不快活。我拿你去見太叔及子瑕,看你有何理說?吾乃上大夫元咺是也!」言畢,九竅流血,僵死車中。
yě jǐn hòu dào, chī yī dà jīng, huāng máng tuō xiè qīng fú, tuō yán zhōng hán ér fǎn. wèi chéng gōng zhì tài miào, gǎi mìng níng yú kǒng dá péi sì. hái cháo zhī shí, yě jǐn cí jué biǎo zhāng yǐ zhì. wèi hóu zhī zhōu chuǎn sǐ dé xī qí, suì bù qiáng qí shòu. wèi yú yuè, yě jǐn yì bìng wáng.
冶廑後到,吃一大驚,慌忙脫卸卿服,託言中寒而返。衛成公至太廟,改命寧俞、孔達陪祀。還朝之時,冶廑辭爵表章已至。衛侯知周歂死得希奇,遂不強其受。未逾月,冶廑亦病亡。
kě lián zhōu yě èr rén zhǐ wèi tān tú qīng wèi, gàn cǐ bù yì zhī shì, wèi xiǎng yī rì róng huá, tú qǔ qiān nián tuò mà, qǐ bù yú zāi? wèi hóu yǐ níng yú yǒu bǎo hù zhī gōng, yù yòng wèi shàng qīng, yú ràng yú kǒng dá, nǎi yǐ dá wèi shàng qīng, níng yú wèi yà qīng, dá wèi wèi hóu huà cè, jiāng xuǎn xiá zhī sǐ, xī tuī zài yǐ sǐ zhōu chuǎn yě jǐn èr rén shēn shàng, qiǎn shǐ wǎng xiè jìn hóu, jìn hóu yì fù zhī bù wèn.
可憐周、冶二人止為貪圖卿位,干此不義之事,未享一日榮華,徒取千年唾罵,豈不愚哉?衛侯以寧俞有保護之功,欲用為上卿,俞讓於孔達,乃以達為上卿,寧俞為亞卿,達為衛侯畫策,將咺、瑕之死,悉推在已死周歂、冶廑二人身上,遣使往謝晉侯,晉侯亦付之不問。
shí zhōu xiāng wáng shí èr nián, jìn bīng yǐ xiū xī suì yú, wén gōng yī rì zuò cháo, wèi qún chén yuē: zhèng rén bù lǐ zhī chóu wèi bào, jīn yòu bèi jìn kuǎn chǔ, wú yù hé zhū hóu wèn zuì hé rú?
時周襄王十二年,晉兵已休息歲余,文公一日坐朝,謂群臣曰:「鄭人不禮之仇未報,今又背晉款楚,吾欲合諸侯問罪何如?」
xiān zhěn yuē: zhū hóu lǚ qín yǐ, jīn yǐ zhèng gù, yòu xíng zhēng fā, fēi suǒ yǐ jìng zhōng guó yě, kuàng wǒ jūn xíng wú quē, jiāng shì yòng mìng, hé bì wài qiú?
先軫曰:「諸侯屢勤矣,今以鄭故,又行徵發,非所以靖中國也,況我軍行無缺,將士用命,何必外求?」
wén gōng yuē: qín jūn lín xíng yǒu yuē, bì yǔ tóng shì.
文公曰:「秦君臨行有約,必與同事。」
xiān zhěn duì yuē: zhèng wèi zhōng guó yān hóu, gù qí huán yù bó tiān xià, měi zhēng zhèng dì, jīn ruò shǐ qín gòng fá, qín bì zhēng zhī, bù rú dú yòng běn guó zhī bīng.
先軫對曰:「鄭為中國咽喉,故齊桓欲伯天下,每爭鄭地,今若使秦共伐,秦必爭之,不如獨用本國之兵。」
wén gōng yuē: zhèng lín jìn ér yuǎn yú qín, qín hé lì yān? nǎi shǐ rén yǐ bīng qī gào qín, yuē yú jiǔ yuè shàng xún, tóng jí zhèng jìng.
文公曰:「鄭鄰晉而遠於秦,秦何利焉?」乃使人以兵期告秦,約於九月上旬,同集鄭境。
wén gōng lín fā, yǐ gōng zǐ lán cóng xíng, lán nǎi zhèng bó jié zhī shù dì, xiàng nián táo jìn, shì wèi dài fū, jí wén gōng jí wèi, lán zhōu xuán zuǒ yòu, zhōng jǐn wú bǐ, gù wén gōng ài jìn zhī, cǐ xíng gài yù jiè wèi xiàng dǎo yě. lán cí yuē: chén wén jūn zǐ suī zài tā xiāng, bù wàng fù mǔ zhī guó.' jūn yǒu tǎo yú zhèng, chén bù gǎn yǔ qí shì.
文公臨發,以公子蘭從行,蘭乃鄭伯捷之庶弟,向年逃晉,仕為大夫,及文公即位,蘭周旋左右,忠謹無比,故文公愛近之,此行蓋欲借為嚮導也。蘭辭曰:「臣聞『君子雖在他鄉,不忘父母之國。'君有討於鄭,臣不敢與其事。」
wén gōng yuē: qīng kě wèi bù bèi běn yǐ.
文公曰:「卿可謂不背本矣。」
nǎi liú gōng zǐ lán yú dōng bǐ, zì cǐ yǒu fú chí tā wèi zhèng jūn zhī yì.
乃留公子蘭於東鄙,自此有扶持他為鄭君之意。
jìn shī jì rù zhèng jìng, qín mù gōng yì yǐn zhe móu chén bǎi lǐ xī dà jiāng mèng míng shì fù jiāng qǐ zi féng sūn yáng sūn děng, chē èr bǎi chéng lái huì, liǎng xià hé bīng gōng pò jiāo guān, zhí bī qū wěi, zhú zhǎng wéi ér shǒu zhī. jìn bīng yíng yú hán líng, zài zhèng chéng zhī xī qín bīng yíng yú sì nán, zài zhèng chéng zhī dōng.
晉師既入鄭境,秦穆公亦引著謀臣百里奚、大將孟明視、副將杞子、逢孫、楊孫等,車二百乘來會,兩下合兵攻破郊關,直逼曲洧,築長圍而守之。晉兵營於函陵,在鄭城之西;秦兵營於汜南,在鄭城之東。
yóu bīng rì yè xún jǐng, qiáo cǎi jù duàn. huāng de zhèng wén gōng shǒu zú wú cuò, dài fū shū zhān jìn yuē: qín jìn hé bīng, qí shì shén ruì, bù kě yǔ zhēng, dàn dé yī shé biàn zhī shì, wǎng shuō qín gōng, shǐ zhī tuì bīng, qín ruò tuì shī, jìn shì yǐ gū, bù zú wèi yǐ.
游兵日夜巡警,樵採俱斷。慌得鄭文公手足無措,大夫叔詹進曰:「秦、晉合兵,其勢甚銳,不可與爭,但得一舌辯之士,往說秦公,使之退兵,秦若退師,晉勢已孤,不足畏矣。」
zhèng bó yuē: shuí kě wǎng shuō qín gōng zhě?
鄭伯曰:「誰可往說秦公者?」
shū zhān duì yuē: yì zhī hú kě.
叔詹對曰:「佚之狐可。」
zhèng bó mìng yì zhī hú. hú duì yuē: chén bù kān yě, chén yuàn jǔ yī rén yǐ zì dài, cǐ rén nǎi kǒu xuán hé hàn, shé yáo shān yuè zhī shì, dàn qí lǎo bù jiàn yòng, zhǔ gōng ruò jiā qí guān jué, shǐ zhī wǎng shuō, bù huàn qín gōng bù tīng yǐ.
鄭伯命佚之狐。狐對曰:「臣不堪也,臣願舉一人以自代,此人乃口懸河漢,舌搖山嶽之士,但其老不見用,主公若加其官爵,使之往說,不患秦公不聽矣。」
zhèng bó wèn: shì hé rén?
鄭伯問:「是何人?」
hú yuē: kǎo chéng rén yě, xìng zhú míng wǔ, nián guò qī shí, shì zhèng guó wèi yǔ zhèng, sān shì bù qiān guān, qǐ zhǔ gōng jiā lǐ ér qiǎn zhī.
狐曰:「考城人也,姓燭名武,年過七十,事鄭國為圉正,三世不遷官,乞主公加禮而遣之。」
zhèng bó suì zhào zhú wǔ rù cháo, jiàn qí xū méi jǐn bái, yǔ lóu qí shēn, pán shān qí bù, zuǒ yòu wú bù hán xiào.
鄭伯遂召燭武入朝,見其鬚眉盡白,傴僂其身,蹣跚其步,左右無不含笑。
zhú wǔ bài jiàn le zhèng bó, zòu yuē: zhǔ gōng zhào lǎo chén hé shì?
燭武拜見了鄭伯,奏曰:「主公召老臣何事?」
zhèng bó yuē: yì zhī hú yán zi shé biàn guò rén, yù fán zi shuō tuì qín shī, guǎ rén jiāng yǔ zi gòng guó.
鄭伯曰:「佚之狐言子舌辯過人,欲煩子說退秦師,寡人將與子共國。」
zhú wǔ zài bài cí yuē: chén xué shū cái zhuō, dāng shǎo zhuàng shí shàng bù néng jiàn lì chǐ cùn zhī gōng, kuàng jīn lǎo mào, jīn lì jì jié, yǔ yán fā chuǎn, ān néng fàn yán jìn shuō, dòng qiān shèng zhī tīng hū?
燭武再拜辭曰:「臣學疏才拙,當少壯時尚不能建立尺寸之功,況今老耄,筋力既竭,語言發喘,安能犯顏進說,動千乘之聽乎?」
zhèng bó yuē: zi shì zhèng sān shì, lǎo bù jiàn yòng, gū zhī guò yě, jīn fēng zǐ wèi yà qīng, qiáng wèi guǎ rén yī xíng.
鄭伯曰:「子事鄭三世,老不見用,孤之過也,今封子為亞卿,強為寡人一行。」
yì zhī hú zài páng zàn yán yuē: dà zhàng fū lǎo bù yù shí, wěi zhī yú mìng, jīn jūn zhī xiān shēng ér yòng zhī, xiān shēng bù kě zài cí.
佚之狐在旁贊言曰:「大丈夫老不遇時,委之於命,今君知先生而用之,先生不可再辭。」
zhú nǎi shòu mìng ér chū, shí èr guó wéi chéng shén jí, zhú wǔ zhī qín dōng jìn xī, gè bù xiāng zhào, shì yè mìng zhuàng shì yǐ shéng suǒ zhuì xià dōng mén, jìng bēn qín zhài, jiāng shì bǎ chí, bù róng rù jiàn, wǔ cóng yíng wài fàng shēng dà kū.
燭乃受命而出,時二國圍城甚急,燭武知秦東晉西,各不相照,是夜命壯士以繩索縋下東門,徑奔秦寨,將士把持,不容入見,武從營外放聲大哭。
yíng lì qín lái bǐng jiàn mù gōng, mù gōng wèn: shì shuí rén?
營吏擒來稟見穆公,穆公問:「是誰人?」
wǔ yuē: lǎo chén nǎi zhèng zhī dài fū zhú wǔ shì yě.
武曰:「老臣乃鄭之大夫燭武是也。」
mù gōng yuē: suǒ kū hé shì?
穆公曰:「所哭何事?」
wǔ yuē: kū zhèng zhī jiāng wáng ěr!
武曰:「哭鄭之將亡耳!」
mù gōng yuē: zhèng wáng. rǔ ān dé zài wú zhài wài hào kū?
穆公曰:「鄭亡。汝安得在吾寨外號哭?」
wǔ yuē: lǎo chén kū zhèng, jiān yì kū qín. zhèng wáng bù zú xī, dú kě xī zhě qín ěr!
武曰:「老臣哭鄭,兼亦哭秦。鄭亡不足惜,獨可惜者秦耳!」
mù gōng dà nù. chì yuē: wú guó yǒu hé kě xī? yán bù hé lǐ, jí dāng zhǎn shǒu!
穆公大怒。叱曰:「吾國有何可惜?言不合理,即當斬首!」
wǔ miàn wú jù sè, dié zhe liǎng gè zhǐ tóu, zhǐ dōng huà xī, shuō chū yī duàn lì hài lái. zhèng shì:
武面無懼色,疊着兩個指頭,指東畫西,說出一段利害來。正是:
shuō shí shí hàn jiē kāi yǎn, dào pò ní rén yě diǎn tóu.
說時石漢皆開眼,道破泥人也點頭。
hóng rì cháo shēng néng yè chū, huáng hé dōng shì kě xī liú.
紅日朝升能夜出,黃河東逝可西流。
zhú wǔ yuē: qín jìn hé bīng lín zhèng, zhèng zhī wáng, bù dài yán yǐ. ruò wáng zhèng ér yǒu yì yú qín, lǎo chén yòu hé gǎn yán? bù wéi wú yì, yòu qiě yǒu sǔn, jūn hé wèi láo shī fèi cái, yǐ gōng tā rén zhī yì hū?
燭武曰:「秦晉合兵臨鄭,鄭之亡,不待言矣。若亡鄭而有益於秦,老臣又何敢言?不惟無益,又且有損,君何為勞師費財,以供他人之役乎?」
mù gōng yuē: rǔ yán wú yì yǒu sǔn, hé shuō yě?
穆公曰:「汝言無益有損,何說也?」
zhú wǔ yuē: zhèng zài jìn zhī dōng jiè, qín zài jìn zhī xī jiè, dōng xī xiāng jù, qiān lǐ zhī yáo, qín dōng gé yú jìn, nán gé yú zhōu, néng yuè zhōu jìn ér yǒu zhèng hū? zhèng suī wáng, chǐ tǔ jiē jìn zhī yǒu, yú qín hé yǔ? fū qín jìn liǎng guó, pí lín bìng lì, shì bù xiāng xià, jìn yì qiáng, zé qín yì ruò yǐ. wèi rén jiān dì, yǐ zì ruò qí guó, zhì zhě jì bù chū cǐ, qiě jìn huì gōng céng yǐ hé wài wǔ chéng xǔ jūn, jì rù ér xuán bèi zhī, jūn suǒ zhī yě. jūn zhī shī yú jìn zhě, lěi shì yǐ, céng jiàn jìn yǒu fèn háo zhī bào yú jūn hū? jìn hóu zì fù guó yǐ lái, zēng bīng shè jiāng, rì wù jiān bìng wèi qiáng, jīn rì tà dì yú dōng, jì wáng zhèng yǐ, yì rì bì sī tà dì yú xī, huàn qiě jí qín. jūn bù wén yú guó zhī shì hū? jiǎ yú jūn yǐ miè guó, xuán fǎn gē ér zhōng yú, yú gōng bù zhì, zhù jìn zì miè, kě bù jiàn zāi? jūn zhī shī jìn, jì bù zú shì, jìn zhī yòng qín, yòu bù kě cè, yǐ jūn zhī xián zhì, ér gān duò jìn zhī shù zhōng, cǐ chén suǒ wèi wú yì ér yǒu sǔn', suǒ yǐ tòng kū zhě cǐ yě!
燭武曰:「鄭在晉之東界,秦在晉之西界,東西相距,千里之遙,秦東隔於晉,南隔於周,能越周、晉而有鄭乎?鄭雖亡,尺土皆晉之有,於秦何與?夫秦、晉兩國,毗鄰並立,勢不相下,晉益強,則秦益弱矣。為人兼地,以自弱其國,智者計不出此,且晉惠公曾以河外五城許君,既入而旋背之,君所知也。君之施於晉者,累世矣,曾見晉有分毫之報於君乎?晉侯自復國以來,增兵設將,日務兼併為強,今日拓地於東,既亡鄭矣,異日必思拓地於西,患且及秦。君不聞虞、虢之事乎?假虞君以滅虢,旋反戈而中虞,虞公不智,助晉自滅,可不鑒哉?君之施晉,既不足恃,晉之用秦,又不可測,以君之賢智,而甘墮晉之術中,此臣所謂『無益而有損',所以痛哭者此也!」
mù gōng jìng tīng liáng jiǔ, sǒng rán dòng sè, pín pín diǎn shǒu yuē: dài fū zhī yán shì yě!
穆公靜聽良久,聳然動色,頻頻點首曰:「大夫之言是也!」
bǎi lǐ xī jìn yuē: zhú wǔ biàn shì, yù lí wú liǎng guó zhī hǎo, jūn bù kě tīng zhī.
百里奚進曰:「燭武辯士,欲離吾兩國之好,君不可聽之。」
zhú wǔ yuē: jūn ruò kěn kuān mù xià zhī wéi, dìng lì méng shì, qì chǔ jiàng qín. jūn rú yǒu dōng fāng zhī shì, xíng lǐ wǎng lái, qǔ gěi yú zhèng, yóu jūn wài fǔ yě.
燭武曰:「君若肯寬目下之圍,定立盟誓,棄楚降秦。君如有東方之事,行李往來,取給於鄭,猶君外府也。」
mù gōng dà yuè, suì yǔ zhú wǔ shà xuè wèi shì, fǎn shǐ qǐ zi féng sūn yáng sūn sān jiāng liú zú èr qiān rén zhù zhèng shù shǒu, bù gào yú jìn, mì dì bān shī ér qù. zǎo yǒu tàn qí bào rù jìn yíng, wén gōng dà nù, hú yǎn zài páng, qǐng zhuī jī qín shī, bù zhī wén gōng cóng fǒu? qiě kàn xià huí fēn jiě.
穆公大悅,遂與燭武歃血為誓,反使杞子、逢孫、楊孫三將留卒二千人助鄭戍守,不告於晉,密地班師而去。早有探騎報入晉營,文公大怒,狐偃在旁,請追擊秦師,不知文公從否?且看下回分解。