strong lián gǔ chéng zi yù zì shā jiàn tǔ tán jìn hóu zhǔ méng strong
連谷城子玉自殺 踐土壇晉侯主盟
huà shuō chǔ jiāng dòu yuè jiāo yǔ xiǎo jiāng jūn chéng dà xīn, bù qù zhuī gǎn qí mán, jìng shā rù zhōng jūn, yuè jiāo jiàn dà jiāng qí yíng fēng dàng yáng, yī jiàn shè jiāng xià lái. jìn jūn bù jiàn le shuài qí, jí shí dà luàn, què dé xún lín fù xiān miè liǎng lù jiē yīng bīng dào, xún lín fù jiē zhù dòu yuè jiāo sī shā, xiān miè biàn jiē zhù chéng dà xīn sī shā. chéng dé chén huī jūn dà jìn, rǎng bì dà hū yuē: jīn rì ruò róng jìn jūn yī gè shēng hái, shì bù huí jūn!
話說楚將斗越椒與小將軍成大心,不去追趕祁瞞,竟殺入中軍,越椒見大將旗迎風盪揚,一箭射將下來。晉軍不見了帥旗,即時大亂,卻得荀林父、先蔑兩路接應兵到,荀林父接住斗越椒廝殺,先蔑便接住成大心廝殺。成得臣麾軍大進,攘臂大呼曰:「今日若容晉軍一個生還,誓不回軍!」
zhèng zài shī shè, xiān zhěn xì qín bīng dào, liǎng xià hùn zhàn duō shí, luán zhī xū chén hú máo hú yǎn yī qí dōu dào, rú tóng qiáng tiě bì, tuán guǒ jiāng lái. dé chén fāng zhī zuǒ yòu èr jūn yǐ kuì, wú xīn liàn zhàn, jí jí chuán lìng míng jīn shōu jūn.
正在施設,先軫、郤溱兵到,兩下混戰多時,欒枝、胥臣、狐毛、狐偃一齊都到,如銅牆鐵壁,團裹將來。得臣方知左右二軍已潰,無心戀戰,急急傳令鳴金收軍。
zěn dāng dé jìn bīng zhòng shèng, bǎ chǔ jiā bīng jiāng fēn zuò shí lái chù wéi zhù. xiǎo jiāng jūn chéng dà xīn yī zhī huà jǐ, shén chū guǐ méi, lǜ lǐng zōng bīng liù bǎi rén, wú bù yī yǐ dāng bǎi, bǎo hù qí fù dé chén, pàn mìng shā chū zhòng wéi, bù jiàn le dòu yuè jiāo, fù fān shēn shā rù.
怎當得晉兵眾盛,把楚家兵將分做十來處圍住。小將軍成大心一枝畫戟,神出鬼沒,率領宗兵六百人,無不一以當百,保護其父得臣,拚命殺出重圍,不見了斗越椒,復翻身殺入。
nà dòu yuè jiāo, nǎi shì zi wén zhī cóng dì, shēng de zhuàng rú xióng hǔ, shēng ruò chái láng, yǒu wàn fū bù dāng zhī yǒng, jīng yú shè yì, shǐ wú xū fā, zài jìn jūn zhōng zuǒ chōng yòu tū, zhèng xún mì chéng jiā fù zǐ, qià hǎo chéng dà xīn yù jiàn, shuō yuán shuài yǒu le, jiāng jūn kě kuài xíng! liǎng gè suì hé zuò yī chù, gè fèn shén wēi, fù jiù chū xǔ duō chǔ jūn, kuì wéi ér chū.
那斗越椒,乃是子文之從弟,生得狀如熊虎,聲若豺狼,有萬夫不當之勇,精於射藝,矢無虛發,在晉軍中左衝右突,正尋覓成家父子,恰好成大心遇見,說$%元帥有了,將軍可快行!」兩個遂合做一處,各奮神威,復救出許多楚軍,潰圍而出。
jìn wén gōng zài yǒu shēn shān shàng, guān jiàn jìn bīng dé shèng, máng shǐ rén jiào xiān zhěn chuán yù gè jūn: dàn zhú chǔ bīng chū le sòng wèi zhī jìng zú yǐ, bù bì duō shì qín shā, yǐ shāng liǎng guó zhī qíng, fù le chǔ wáng shī huì zhī yì.
晉文公在有莘山上,觀見晉兵得勝,忙使人教先軫傳諭各軍:「但逐楚兵出了宋、衛之境足矣,不必多事擒殺,以傷兩國之情,負了楚王施惠之意。」
xiān zhěn suì yuē zhù zhū jūn, bù xíng zhuī gǎn. qí mán wéi lìng chū zhàn, qiú yú hòu jūn, cì hou fā luò.
先軫遂約住諸軍,不行追趕。祁瞞違令出戰,囚於後軍,伺候發落。
hú céng xiān shēng yǒu shī yún:
胡曾先生有詩云:
bì bīng sān shè wèi chóu ēn, yòu jiè jiū zhuī miǎn chǔ jūn.
避兵三舍為酬恩,又誡究追免楚軍。
liǎng dí jiāo fēng shàng rú cǐ, píng jū fù yì shì hé rén?
兩敵交鋒尚如此,平居負義是何人?
chén cài zhèng xǔ sì guó, sǔn bīng zhé jiāng, gè zì táo shēng, huí běn guó qù le.
陳、蔡、鄭、許四國,損兵折將,各自逃生,回本國去了。
dān shuō chéng dé chén tóng chéng dà xīn dòu yuè jiāo chū le zhòng wéi, jí tóu dà zhài, qián shào bào: zhài zhōng yǐ shù qǐ qí qín liǎng jiā qí hào le! yuán lái guó guī fù xiǎo zi yìn èr jiāng shā sàn chǔ bīng, jù le dà zhài, zī zhòng liáng cǎo, jǐn guī qí shǒu. dé chén bù gǎn jīng guò, zhǐ de dào zhuǎn cóng yǒu shēn shān hòu, yán suī shuǐ yí lù ér xíng, dòu yí shēn, dòu bó gè yǐn cán bīng lái huì.
單說成得臣同成大心、斗越椒出了重圍,急投大寨,前哨報:「寨中已豎起齊、秦兩家旗號了!」原來國歸父、小子憗二將殺散楚兵,據了大寨,輜重糧草,盡歸其手。得臣不敢經過,只得倒轉從有莘山後,沿睢水一路而行,斗宜申,斗勃各引殘兵來會。
xíng zhì kōng sāng dì miàn, hū rán lián zhū pào xiǎng, yī jūn dāng lù, qí shàng xiě dà jiāng wèi zì. wèi chōu xiān zài chǔ guó, dú zhì mò shòu, chǔ rén wú bù fú qí shén yǒng, jīn rì lù dāng xiǎn chù, yù cǐ jìn dí, nà cán bīng yòu dōu shì gè shāng gōng zhī niǎo, shuí rén bù sàng dǎn xiāo hún? zǎo yǐ wàng fēng ér kuì le.
行至空桑地面,忽然連珠炮響,一軍當路,旗上寫「大將魏」字。魏犨先在楚國,獨制貘獸,楚人無不服其神勇,今日路當險處,遇此勁敵,那殘兵又都是個傷弓之鳥,誰人不喪膽消魂?早已望風而潰了。
dòu yuè jiāo dà nù, jiào xiǎo jiāng jūn bǎo hù yuán shuài, fèn qǐ jīng shén, dú lì jù zhàn, dòu yí shēn, dòu bó yě zhǐ de miǎn qiáng xiāng bāng. wèi chōu lì zhàn sān jiāng, shuǐ xiè bù lòu. zhèng zài xiāng chí, hū jiàn běi lái yī rén, fēi mǎ ér zhì, dà jiào: jiāng jūn bà zhàn, xiān yuán shuài fèng zhǔ gōng zhī mìng, fàng chǔ jiāng shēng hái běn guó, yǐ bào chū wáng shí kuǎn dài zhī dé. wèi chōu fāng cái zhù shǒu, jiào jūn shì fēn kāi liǎng xià, dà hē: ráo nǐ qù!
斗越椒大怒,叫小將軍保護元帥,奮起精神,獨力拒戰,斗宜申,斗勃也只得勉強相幫。魏犨力戰三將,水泄不漏。正在相持,忽見北來一人,飛馬而至,大叫:「將軍罷戰,先元帥奉主公之命,放楚將生還本國,以報出亡時款待之德。」魏犨方才住手,教軍士分開兩下,大喝:「饒你去!」
dé chén děng bēn zǒu bù dié, huí zhì lián gǔ, diǎn jiǎn cán jūn, zhōng jūn suī yǒu sǔn zhé, shàng shí cún liù qī. qí shēn xī zhī shī, fēn shǔ zuǒ yòu èr jūn zhě, suǒ cún shí wú yī èr. āi zāi! gǔ rén yǒu diào zhàn chǎng shī yún:
得臣等奔走不迭,回至連谷,點檢殘軍,中軍雖有損折,尚十存六七。其申、息之師,分屬左右二軍者,所存十無一二。哀哉!古人有吊戰場詩云:
shèng bài bīng jiā bù kě cháng, yīng xióng jǐ gè lǎo shā chǎng?
勝敗兵家不可常,英雄幾個老沙場?
qín bēn shòu hài tóu kēng jǐng, ròu chàn jīn fēi bǎo jiàn máng.
禽奔獸駭投坑阱,肉顫筋飛飽劍鋩。
guǐ huǒ yíng yíng hún sù cǎo, bēi fēng sà sà gǔ qīn shuāng.
鬼火熒熒魂宿草,悲風颯颯骨侵霜。
quàn jūn mò xiàn fēng hóu shì, yī jiāng gōng chéng wàn mìng wáng.
勸君莫羨封侯事,一將功成萬命亡。
dé chén dà tòng yuē: běn tú wèi chǔ guó yáng wàn lǐ zhī wēi, bù yì zhōng jìn rén guǐ móu, tān gōng bài jī, zuì fù hé cí? nǎi yǔ dòu yí shēn dòu bó jù zì qiú yú lián gǔ, shǐ qí zi dà xīn bù lǐng cán jūn, qù jiàn chǔ wáng, zì qǐng shòu zhū.
得臣大慟曰:「本圖為楚國揚萬里之威,不意中晉人詭謀,貪功敗績,罪復何辭?」乃與斗宜申、斗勃俱自囚於連谷,使其子大心部領殘軍,去見楚王,自請受誅。
shí chǔ chéng wáng shàng zài shēn chéng, jiàn chéng dà xīn zhì, dà nù yuē: rǔ fù yǒu yán zài qián: bù shèng gān dāng jūn lìng.' jīn rì hé yán?
時楚成王尚在申城,見成大心至,大怒曰:「汝父有言在前:『不勝甘當軍令。'今日何言?」
dà xīn kòu tóu yuē: chén fù zì zhī qí zuì, biàn yù zì shā, chén shí zhǐ zhī. yù shǐ jiù jūn zhī lù, yǐ shēn guó fǎ yě. chǔ wáng yuē: chǔ guó zhī fǎ, bīng bài zhě sǐ. zhū jiāng sù yí zì cái, wú wū wú fǔ zhì.
大心叩頭曰:「臣父自知其罪,便欲自殺,臣實止之。欲使就君之戮,以申國法也。」楚王曰:「楚國之法,兵敗者死。諸將速宜自裁,毋污吾斧鑕。」
dà xīn jiàn chǔ wáng wú lián shè zhī yì, hào qì ér chū, huí fù dé chén. dé chén tàn yuē: zòng chǔ wáng shè wǒ, wǒ yì hé miàn mù jiàn shēn xī zhī fù lǎo hū? nǎi běi xiàng zài bài, bá pèi jiàn zì wěn ér sǐ.
大心見楚王無憐赦之意,號泣而出,回復得臣。得臣嘆曰:「縱楚王赦我,我亦何面目見申、息之父老乎?」乃北向再拜,拔佩劍自刎而死。
què shuō wěi jiǎ zài jiā, wèn qí fù wěi lǚ chén yuē: wén lìng yǐn bīng bài, xìn hū?
卻說蔿賈在家,問其父蔿呂臣曰:「聞令尹兵敗,信乎?」
lǚ chén yuē: xìn.
呂臣曰:「信。」
wěi jiǎ yuē: wáng hé yǐ chù zhī?
蔿賈曰:「王何以處之?」
lǚ chén yuē: zi yù yǔ zhū jiāng qǐng sǐ, wáng tīng zhī yǐ.
呂臣曰:「子玉與諸將請死,王聽之矣。」
jiǎ yuē: zi yù gāng bì ér jiāo, bù kě dú rèn. rán qí rén qiáng yì bù qū, shǐ de zhì móu zhī shì, yǐ wèi zhī fǔ, kě shǐ lì gōng. jīn suī bīng bài, tā rì néng bào jìn chóu zhě, bì zi yù yě. fù qīn hé bù jiàn ér liú zhī?
賈曰:「子玉剛愎而驕,不可獨任。然其人強毅不屈,使得智謀之士,以為之輔,可使立功。今雖兵敗,他日能報晉仇者,必子玉也。父親何不諫而留之?」
wěi lǚ chén yuē: wáng nù shén, kǒng yán zhī wú yì.
蔿呂臣曰:「王怒甚,恐言之無益。」
wěi jiǎ yuē: fù qīn bù jì fàn wū yù shì zhī yán hū?
蔿賈曰:「父親不記范巫矞似之言乎?」
lǚ chén yuē: rǔ shì yán zhī.
呂臣曰:「汝試言之。」
wěi jiǎ yuē: yù shì shàn xiāng rén. zhǔ shàng wèi gōng zǐ shí, yù sì céng yán: zhǔ shàng yǔ zi yù zǐ xī sān rén, rì hòu jiē bù dé qí sǐ.' zhǔ shàng qiē jì qí yán, jí wèi zhī rì, jí cì zi yù zǐ xī miǎn sǐ pái gè yī miàn, yù shǐ yù shì zhī yán bù yàn yě. zhǔ shàng nù zhōng, ǒu wàng zhī ěr. fù qīn ruò yán jí cǐ, zhǔ shàng bì liú èr chén wú yí yǐ.
蔿賈曰:「矞似善相人。主上為公子時,矞似曾言:『主上與子玉、子西三人,日後皆不得其死。'主上切記其言,即位之日,即賜子玉、子西免死牌各一面,欲使矞似之言不驗也。主上怒中,偶忘之耳。父親若言及此,主上必留二臣無疑矣。」
lǚ chén jí shí wǎng jiàn chǔ wáng, zòu yuē: zi yù zuì suī dāng sǐ, rán wú wáng céng yǒu miǎn sǐ pái zài bǐ, kě yǐ shè zhī.
呂臣即時往見楚王,奏曰:「子玉罪雖當死,然吾王曾有免死牌在彼,可以赦之。」
chǔ wáng è rán yuē: qǐ fēi fàn wū yù shì zhī gù yé? wēi zǐ yán, guǎ rén jǐ wàng zhī yǐ! nǎi shǐ dài fū pān wāng tóng chéng dà xīn chéng jí chuán xuān chǔ wáng mìng: bài jiāng yī gài miǎn sǐ.
楚王愕然曰:「豈非范巫矞似之故耶?微子言,寡人幾忘之矣!」乃使大夫潘尪同成大心乘急傳宣楚王命:「敗將一概免死。」
bǐ jí dào lián gǔ shí, dé chén xiān sǐ bàn rì yǐ. zuǒ shī jiāng jūn dòu yí shēn xuán liáng zì yì, yīn shēn qū zhòng dà, xuán bó duàn jué, qià hǎo miǎn sǐ mìng zhì, liú xià xìng mìng. dòu bó yuán yào shōu liàn zi yù zǐ xī zhī shī, fāng cái zì jǐn, gù cǐ yì bù céng sǐ, dān sǐ le gè chéng dé chén, qǐ fēi mìng hū? qián yuān jū shì yǒu shī diào zhī yún:
比及到連谷時,得臣先死半日矣。左師將軍斗宜申懸樑自縊,因身軀重大,懸帛斷絕,恰好免死命至,留下性命。斗勃原要收殮子玉、子西之屍,方才自盡,故此亦不曾死,單死了個成得臣,豈非命乎?潛淵居士有詩吊之云:
chǔ guó áng cáng yī zhàng fū, qì tūn quán jìn xié xióng tú.
楚國昂藏一丈夫,氣吞全晉挾雄圖。
yī zhāo shī zú shēn qū sàng, shǐ xìn jiān qiáng shì sǐ tú.
一朝失足身軀喪,始信堅強是死徒。
chǔ wáng zhī dé chén zì shā, ào huǐ bù yǐ. hái jià yǐng dū, shēng wěi lǚ chén wèi lìng yǐn. chéng dà xīn bìn liàn fù shī, dòu yí shēn dòu bó dòu yuè jiāo děng, suí pān wāng dào shēn chéng yè chǔ wáng, fú dì bài xiè bù shā zhī ēn
楚王知得臣自殺,懊悔不已。還駕郢都,升蔿呂臣為令尹。成大心殯殮父屍,斗宜申、斗勃、斗越椒等,隨潘尪到申城謁楚王,伏地拜謝不殺之恩
biǎn dòu yí shēn wèi shāng yì yǐn, wèi zhī shāng gōng dǒu bó chū shǒu xiāng chéng. chǔ wáng zhuǎn lián dé chén zhī sǐ, bài qí zi chéng dà xīn chéng jiā jù wèi dài fū.
貶斗宜申為商邑尹,謂之商公;斗勃出守襄城。楚王轉憐得臣之死,拜其子成大心、成嘉俱為大夫。
lìng yǐn zi wén zhì zhèng jū jiā, wén dé chén bīng bài, tàn yuē: bù chū wěi jiǎ suǒ liào. wú zhī shí jiàn, fǎn bù rú tóng zǐ, níng bù zì xiū? ǒu xuè shù shēng, fú chuáng bù qǐ, zhào qí zi dòu bān zhǔ yuē: wú sǐ zài dàn xī, wéi yǒu yī yán zhǔ rǔ. rǔ shū yuè jiāo, zì chū shēng zhī rì, yǐ yǒu xióng hǔ zhī zhuàng, chái láng zhī shēng, cǐ miè zú zhī xiāng yě. wú cǐ shí céng quàn rǔ zǔ wù yù zhī, rǔ zǔ bù tīng. wú guān wěi lǚ chén bù shòu, bó yǔ yí shēn, jiē fēi shàn zhōng zhī xiāng, chǔ guó wèi zhèng, fēi rǔ zé yuè jiāo. yuè jiāo ào hěn hǎo shā, ruò wèi zhèng, bì yǒu fēi lǐ zhī wàng, dòu shì zhī zǔ zōng qí bù sì hū wú sǐ hòu, jiāo ruò wèi zhèng, rǔ bì táo zhī, wú yǔ qí huò yě. bān zài bài shòu mìng, zi wén suì zú.
令尹子文致政居家,聞得臣兵敗,嘆曰:「不出蔿賈所料。吾之識見,反不如童子,寧不自羞?」嘔血數升,伏床不起,召其子斗般囑曰:「吾死在旦夕,惟有一言囑汝。汝叔越椒,自初生之日,已有熊虎之狀,豺狼之聲,此滅族之相也。吾此時曾勸汝祖勿育之,汝祖不聽。吾觀蔿呂臣不壽,勃與宜申,皆非善終之相,楚國為政,非汝則越椒。越椒傲狠好殺,若為政,必有非理之望,斗氏之祖宗其不祀乎;吾死後,椒若為政,汝必逃之,無與其禍也。」般再拜受命,子文遂卒。
wèi jǐ, wěi lǚ chén yì sǐ. chéng wáng zhuī niàn zi wén zhī gōng, shǐ dòu bān sì wèi lìng yǐn, yuè jiāo wèi sī mǎ, jiǎ wèi gōng zhèng, bù zài huà xià.
未幾,蔿呂臣亦死。成王追念子文之功,使斗般嗣為令尹,越椒為司馬,賈為工正,不在話下。
què shuō jìn wén gōng jì bài chǔ shī, yí tún yú chǔ dà zhài. zhài zhōng suǒ yí liáng cǎo shén guǎng, gè jūn zī zhī yǐ shí, xì yuē: cǐ chǔ rén guǎn gǔ wǒ yě.
卻說晉文公既敗楚師,移屯於楚大寨。寨中所遺糧草甚廣,各軍資之以食,戲曰:「此楚人館穀我也。」
qí qín jí zhū jiāng děng, jiē běi miàn chēng hè.
齊、秦及諸將等,皆北面稱賀。
wén gōng xiè bù shòu, miàn yǒu yōu sè. zhū jiāng yuē: jūn shèng dí ér yōu, hé yě?
文公謝不受,面有憂色。諸將曰:「君勝敵而憂,何也?」
wén gōng yuē: zi yù fēi gān chū rén xià zhě, shèng bù kě shì, néng wù jù hū?
文公曰:「子玉非甘出人下者,勝不可恃,能勿懼乎?」
guó guī fù xiǎo zi yìn děng cí guī, wén gōng yǐ jūn huò zhī bàn yí zhī, èr guó zòu kǎi ér hái. sòng gōng sūn gù yì guī běn guó, sòng gōng zì qiǎn shǐ bài xiè qí qín bù zài huà xià.
國歸父、小子憗等辭歸,文公以軍獲之半遺之,二國奏凱而還。宋公孫固亦歸本國,宋公自遣使拜謝齊、秦、不在話下。
xiān zhěn qiú qí mán zhì wén gōng zhī qián, zòu qí wéi mìng rǔ shī zhī zuì. wén gōng yuē: ruò fēi shàng xià èr jūn xiān shèng, chǔ bīng shàng kě zhì hū?
先軫囚祁瞞至文公之前,奏其違命辱師之罪。文公曰:「若非上下二軍先勝,楚兵尚可制乎?」
mìng sī mǎ zhào shuāi dìng qí zuì, zhǎn qí mán yǐ xùn yú jūn, hào lìng yuē: jīn hòu yǒu wéi yuán shuài zhī lìng zhě, shì cǐ! jūn zhōng yì jiā sǒng jù.
命司馬趙衰定其罪,斬祁瞞以徇於軍,號令曰:「今後有違元帥之令者,視此!」軍中益加悚懼。
dà jūn liú yǒu shēn sān rì, rán hòu xià lìng bān shī.
大軍留有莘三日,然後下令班師。
xíng zhì nán hé, shào mǎ bǐng fù: hé xià chuán zhī, shàng wèi qí bèi. wén gōng shǐ zhào zhōu zhī qiáo, qiáo yì bù zài.
行至南河,哨馬稟復:「河下船隻,尚未齊備。」文公使召舟之僑,僑亦不在。
yuán lái zhōu zhī qiáo shì guó guó jiàng jiāng, shì jìn yǐ jiǔ, mǎn wàng zhòng yòng lì gōng, què chà tā nán hé jū jí chuán zhī, xīn zhōng bù píng. qià hǎo jiē dé jiā bào, qí qī zài jiā bìng zhòng, qiáo liào jìn chǔ xiāng chí, bì rán rì jiǔ, wèi bì biàn néng bān shī, yīn cǐ zàn qiě huí guó kàn shì. bù xiǎng xià sì yuè wù chén, shī zhì chéng pú, jǐ sì jiāo zhàn, biàn dà bài chǔ shī, xiū bīng sān rì, zhì guǐ yǒu dà jūn suì hái, qián hòu bù guò liù rì, jìn hóu biàn zhì hé xià, suì wù le jì hé zhī shì.
原來舟之僑是虢國降將,事晉已久,滿望重用立功,卻差他南河拘集船隻,心中不平。恰好接得家報,其妻在家病重,僑料晉、楚相持,必然日久,未必便能班師,因此暫且回國看視。不想夏四月戊辰,師至城濮,己巳交戰,便大敗楚師,休兵三日,至癸酉大軍遂還,前後不過六日,晉侯便至河下,遂誤了濟河之事。
wén gōng dà nù, yù lìng jūn shì sì xià sōu bǔ mín chuán. xiān zhěn yuē: nán hé bǎi xìng, wén wú bài chǔ, shuí bù zhèn kǒng? ruò shǐ sōu bǔ, bì rán táo nì, bù ruò chū lìng yǐ hòu shǎng mù zhī.
文公大怒,欲令軍士四下搜捕民船。先軫曰:「南河百姓,聞吾敗楚,誰不震恐?若使搜捕,必然逃匿,不若出令以厚賞募之。」
wén gōng yuē: shàn.
文公曰:「善。」
cái xuán shǎng jūn mén, bǎi xìng zhēng yǐ chuán yīng mù, qǐng kè zhōu jí rú yǐ, dà jūn suì dù le huáng hé.
才懸賞軍門,百姓爭艤船應募,頃刻舟集如蟻,大軍遂渡了黃河。
wén gōng wèi zhào shuāi yuē: cáo wèi zhī chǐ yǐ xuě yǐ, wéi zhèng chóu wèi bào, nài hé!
文公謂趙衰曰:「曹、衛之恥已雪矣,惟鄭仇未報,奈何!」
zhào shuāi duì yuē: jūn xuán shī guò zhèng, bù huàn zhèng zhī bù lái yě.
趙衰對曰:「君旋師過鄭,不患鄭之不來也。」
wén gōng cóng zhī.
文公從之。
xíng bù shù rì, yáo jiàn yī duì chē mǎ, cù yōng zhe yī wèi guì rén, cóng dōng ér lái. qián duì luán zhī yíng zhù, wèn: lái zhě hé rén!
行不數日,遙見一隊車馬,簇擁著一位貴人,從東而來。前隊欒枝迎住,問:「來者何人!」
dá yuē: wú nǎi zhōu tiān zǐ zhī qīng shì wáng zǐ hǔ yě. wén jìn hóu fá chǔ dé shèng, shǎo ān zhōng guó, gù tiān zǐ qīn jià luán yú, lái kào sān jūn, xiān lìng hǔ lái bào zhī.
答曰:「吾乃周天子之卿士王子虎也。聞晉侯伐楚得勝,少安中國,故天子親駕鑾輿,來犒三軍,先令虎來報知。」
luán zhī jí yǐn zǐ hǔ lái jiàn wén gōng. wén gōng wèn yú qún xià yuē: jīn tiān zǐ xià láo guǎ rén, dào lù zhī jiān, rú hé xíng lǐ!
欒枝即引子虎來見文公。文公問於群下曰:「今天子下勞寡人,道路之間,如何行禮!」
zhào shuāi yuē: cǐ qù héng yōng bù yuǎn, yǒu dì míng jiàn tǔ, qí dì kuān píng, lián yè jiàn zào wáng gōng yú cǐ, rán hòu zhǔ gōng yǐn liè guó zhū hóu yíng jià, yǐ xíng cháo lǐ, shù bù shī jūn chén zhī yì yě.
趙衰曰:「此去衡雍不遠,有地名踐土,其地寬平,連夜建造王宮於此,然後主公引列國諸侯迎駕,以行朝禮,庶不失君臣之義也。」
wén gōng suì yǔ wáng zǐ hǔ dìng qī, yuē yǐ wǔ yuè zhī jí, yú jiàn tǔ hòu zhōu wáng jià lín, zi hǔ cí qù.
文公遂與王子虎訂期,約以五月之吉,於踐土候周王駕臨,子虎辭去。
dà jūn wàng héng yōng ér jìn, tú zhōng yòu jiàn chē mǎ yī duì, yǒu yī shǐ chén lái yíng, nǎi shì zhèng dài fū zi rén jiǔ, fèng zhèng bó zhī mìng, kǒng jìn bīng lái tǎo qí zuì, tè qiǎn xíng chéng. jìn wén gōng nù yuē: zhèng wén chǔ bài ér jù, fēi chū běn xīn, guǎ rén qí jìn wáng zhī hòu, dāng qīn lǜ shī tú, zhì yú chéng xià.
大軍望衡雍而進,途中又見車馬一隊,有一使臣來迎,乃是鄭大夫子人九,奉鄭伯之命,恐晉兵來討其罪,特遣行成。晉文公怒曰:「鄭聞楚敗而懼,非出本心,寡人俟覲王之後,當親率師徒,至於城下。」
zhào shuāi jìn yuē: zì wǒ chū shī yǐ lái, zhú wèi jūn, zhí cáo bó, bài chǔ shī, bīng wēi yǐ dà zhèn yǐ. yòu qiú duō yú zhèng, nài láo shī hé? jūn bì xǔ zhī. ruò zhèng jiān xīn lái guī, shè zhī kě yě. rú qí fù èr, gū xiū xī shù yuè, tǎo zhī wèi wǎn.
趙衰進曰:「自我出師以來,逐衛君,執曹伯,敗楚師,兵威已大震矣。又求多於鄭,奈勞師何?君必許之。若鄭堅心來歸,赦之可也。如其復貳,姑休息數月,討之未晚。」
wén gōng nǎi xǔ zhèng chéng.
文公乃許鄭成。
dà jūn zhì héng yōng xià zhài, yī miàn shǐ hú máo hú yǎn shuài běn bù bīng, wǎng jiàn tǔ zhú zào wáng gōng yī miàn shǐ luán zhī rù zhèng chéng, yǔ zhèng bó wèi méng. zhèng bó qīn zhì héng yōng, zhì xì xiè zuì. wén gōng fù yǔ shà xuè dìng hǎo. huà jiān, yīn kuā měi zi yù zhī yīng yǒng.
大軍至衡雍下寨,一面使狐毛、狐偃帥本部兵,往踐土築造王宮;一面使欒枝入鄭城,與鄭伯為盟。鄭伯親至衡雍,致餼謝罪。文公復與歃血訂好。話間,因夸美子玉之英勇。
zhèng bó yuē: yǐ zì shā yú lián gǔ yǐ.
鄭伯曰:「已自殺於連谷矣。」
wén gōng tàn xī jiǔ zhī.
文公嘆息久之。
zhèng bó jì tuì, wén gōng sī wèi zhū chén yuē: wú jīn rì bù xǐ de zhèng, xǐ chǔ zhī shī zi yù yě. zi yù sǐ, yú rén bù zú lǜ, zhū qīng kě gāo zhěn ér wò yǐ. rán wēng yǒu shī yún:
鄭伯既退,文公私謂諸臣曰:「吾今日不喜得鄭,喜楚之失子玉也。子玉死,餘人不足慮,諸卿可高枕而臥矣。」髯翁有詩云:
dé chén suī shì mǎng nán ér, shèng fù jiāng lái wèi kě zhī.
得臣雖是莽男兒,勝負將來未可知。
jǐn shuō chǔ bīng jīn zài bài, kě lián lián gǔ yǒu yú shī.
盡說楚兵今再敗,可憐連谷有輿屍。
què shuō hú máo hú yǎn zhú wáng gōng yú jiàn tǔ, zhào yī míng táng zhī zhì. zěn jiàn dé? yǒu míng táng fù wèi zhèng:
卻說狐毛、狐偃築王宮於踐土,照依明堂之制。怎見得?有《明堂賦》為證:
hè hè míng táng, jū guó zhī yáng.
赫赫明堂,居國之陽。
wéi é tè lì, zhèn yā shū fāng.
嵬峨特立,鎮壓殊方。
suǒ yǐ shī yī rén zhī zhèng lìng, cháo wàn guó zhī hóu wáng.
所以施一人之政令,朝萬國之侯王。
miàn shì yǒu sān, zǒng shù wéi jiǔ.
面室有三,總數惟九。
jiān tài miào yú zhèng wèi, chù tài shì yú zhōng liū.
間太廟於正位,處太室於中溜。
qǐ bì hū sān shí liù hù, luó liè hū qī shí èr yǒu.
啟閉乎三十六戶,羅列乎七十二牖。
zuǒ gè yòu gè, wèi jì mèng zhī jiāo fēn
左個右個,為季孟之交分;
shàng yuán xià fāng, fǎ tiān dì zhī jī ǒu.
上圓下方,法天地之奇偶。
jí fū zhū wèi sàn shè, sān gōng zuì chóng
及夫諸位散設,三公最崇;
dāng zhōng jiē ér liè wèi, yǔ qún chén ér bù tóng.
當中階而列位,與群臣而不同。
zhū hóu dōng jiē zhī dōng, xī miàn ér běi shàng
諸侯東階之東,西面而北上;
zhū bó xī jiē zhī xī, dōng miàn ér xiāng xiàng.
諸伯西階之西,東面而相向。
zhū zi yīng mén zhī dōng ér hú lì,
諸子應門之東而鵠立,
zhū nán yīng mén zhī xī ér hè wàng.
諸男應門之西而鶴望。
róng yí jīn mù zhī hù wài, mán dí shuǐ huǒ ér wèi pèi.
戎夷金木之戶外,蠻狄水火而位配。
jiǔ cǎi wài píng zhī yòu yǐ chéng liè, sì sài wài píng zhī zuǒ ér yáo duì.
九采外屏之右以成列,四塞外屏之左而遙對。
zhū gān yù qī, sēn sǒng yǐ xiāng cān
朱干玉戚,森聳以相參;
lóng qí bào tāo, yì yáng ér xiāng cuò.
龍旗豹韜,抑揚而相錯。
sù sù chén chén, luán chóng hè shēn.
肅肅沉沉,巒崇壑深。
yān shōu ér qīng shì qí liè, rì chū ér tiān yán shǐ lín.
煙收而卿士齊列,日出而天顏始臨。
dài miǎn liú yǐ dāng xuān, jiàn bā hóng zhī jī sǎng
戴冕旒以當軒,見八紘之稽顙;
fù fǔ yǐ ér nán miàn, zhī wàn guó zhī guī xīn.
負斧扆而南面,知萬國之歸心。
wáng gōng zuǒ yòu, yòu bié jiàn guǎn shě shù chù, zhòu yè bìng gōng, yuè yú ér bì. chuán xí zhū hóu: jù yào wǔ yuè shuò rì, jiàn tǔ qǔ qí.
王宮左右,又別建館舍數處,晝夜並工,月余而畢。傳檄諸侯:「俱要五月朔日,踐土取齊。」
shì shí, sòng chéng gōng wáng chén qí zhāo gōng pān, jù xì jiù hǎo zhèng wén gōng jié, shì xīn fù zhī guó, shuài xiān lái fù tā rú lǔ xī gōng shēn, yǔ chǔ tōng hǎo chén mù gōng kuǎn cài zhuāng gōng jiǎ wǔ, yǔ chǔ lián bīng, dōu shì chǔ dǎng, zhì shì jù zuì, yì lái fù huì. zhū jǔ xiǎo guó, zì bù bì shuō, wéi xǔ xī gōng yè, shì chǔ zuì jiǔ, bù yuàn cóng jìn qín mù gōng rèn hǎo, suī yǔ jìn hé, cóng wèi yǔ zhōng guó huì méng, chí yí bù zhì wèi chéng gōng zhèng, chū zài xiāng niú cáo gòng gōng xiāng, jiàn jū wǔ lù, jìn hóu céng xǔ yǐ fù guó, shàng wèi míng shè, yì bù yǔ huì.
是時,宋成公王臣、齊昭公潘,俱系舊好;鄭文公捷,是新附之國,率先來赴;他如魯僖公申,與楚通好;陳穆公款、蔡莊公甲午,與楚連兵,都是楚黨,至是懼罪,亦來赴會。邾、莒小國,自不必說,惟許僖公業,事楚最久,不願從晉;秦穆公任好,雖與晉合,從未與中國會盟,遲疑不至;衛成公鄭,出在襄牛;曹共公襄,見拘五鹿,晉侯曾許以復國,尚未明赦,亦不與會。
dān shuō wèi chéng gōng wén jìn jiāng hé zhū hóu, wèi níng yú yuē: zhēng huì bù jí yú wèi, jìn nù shàng wèi xī yě, guǎ rén bù kě liú yǐ.
單說衛成公聞晉將合諸侯,謂寧俞曰:「征會不及於衛,晉怒尚未息也,寡人不可留矣。」
níng yú duì yuē: jūn tú chū bēn, shuí nà jūn zhě? bù rú ràng wèi yú shū wǔ, shǐ yuán xuǎn fèng zhī, yǐ qǐ méng yú jiàn tǔ, jūn ruò wèi xùn bì ér chū, tiān rú zuò wèi, wǔ huò yǔ méng, wǔ zhī yǒu guó, yóu jūn yǒu zhī. kuàng wǔ sù xiào yǒu, qǐ rěn dài lì? bì dāng wèi fù jūn zhī jì yǐ. wèi hóu xīn suī bù yuàn, dào cǐ dì wèi, wú kě nài hé, shǐ sūn yán yǐ jūn mìng zhì guó yú shū wǔ, rú níng yú zhī yán, sūn yán lǐng mìng, wǎng chǔ qiū qù le.
寧俞對曰:「君徒出奔,誰納君者?不如讓位於叔武,使元咺奉之,以乞盟於踐土,君若為遜避而出,天如祚衛,武獲與盟,武之有國,猶君有之。況武素孝友,豈忍代立?必當為復君之計矣。」衛侯心雖不願,到此地位,無可奈何,使孫炎以君命致國於叔武,如寧俞之言,孫炎領命,往楚丘去了。
wèi hóu yòu wèn yú níng yú yuē: guǎ rén jīn yù chū bēn, hé guó ér kě?
衛侯又問於寧俞曰:「寡人今欲出奔,何國而可?」
yú chóu chú wèi dá, wèi hóu yòu yuē: shì chǔ hé rú?
俞躊躇未答,衛侯又曰:「適楚何如?」
yú duì yuē: chǔ suī hūn yīn, shí jìn chóu yě, qiě qián yǐ gào jué bù kě fù wǎng. bù rú shì chén, chén jiāng shì jìn, yòu kě jí wèi tōng jìn zhī dì yě.
俞對曰:「楚雖婚姻,實晉仇也,且前已告絕不可復往。不如適陳,陳將事晉,又可藉為通晉之地也。」
wèi hóu yuē: bù rán, gào jué fēi guǎ rén yì, chǔ bì liàng zhī. jìn chǔ jiāng lái shì wèi kě dìng, shǐ wǔ shì jìn, ér wǒ tuō yú chǔ, liǎng tú guān wàng bù yì kě hū?
衛侯曰:「不然,告絕非寡人意,楚必諒之。晉楚將來事未可定,使武事晉,而我托於楚,兩途觀望不亦可乎?」
wèi hóu suì shì chǔ, chǔ biān rén zhuī ér lì zhī, nǎi gǎi shì chén, shǐ fú níng yú zhī xiān jiàn yǐ.
衛侯遂適楚,楚邊人追而詈之,乃改適陳,始服寧俞之先見矣。
sūn yán jiàn shū wǔ, zhì wèi hóu zhī mìng, wǔ yuē: wú zhī shǒu guó, shè yě, gǎn shòu ràng hū? jí tóng yuán xuǎn fù huì, shǐ sūn yán huí fù wèi hóu, yán: jiàn jìn zhī shí, bì dāng wèi xiōng qǐ lián qiú fù yě.
孫炎見叔武,致衛侯之命,武曰:「吾之守國,攝也,敢受讓乎?」即同元咺赴會,使孫炎回復衛侯,言:「見晉之時,必當為兄乞憐求復也。」
yuán xuǎn yuē: jūn xìng duō cāi jì, wú bù qiǎn qīn zǐ dì xiāng cóng, hé yǐ qǔ xìn?
元咺曰:「君性多猜忌,吾不遣親子弟相從,何以取信?」
nǎi shǐ qí zi yuán jiǎo, bàn sūn yán yǐ wǎng, míng suī wèn hóu, shí zé liú zhì zhī yì, gōng zǐ chuǎn quǎn sī wèi yuán xuǎn yuē: jūn zhī bù fù, yì kě zhī yǐ, zi hé bù yǐ ràng guó zhī shì, míng gào guó rén, yōng lì yí shū ér xiāng zhī. jìn rén bì xǐ, zi xié jìn zhī zhòng yǐ lín wèi, shì zi yǔ wǔ gòng wèi yě.
乃使其子元角,伴孫炎以往,名雖問侯,實則留質之意,公子歂犬私謂元咺曰:「君之不復,亦可知矣,子何不以讓國之事,明告國人,擁立夷叔而相之。晉人必喜,子挾晉之重以臨衛,是子與武共衛也。」
yuán xuǎn yuē: shū wǔ bù gǎn wú xiōng, wú gǎn wú jūn hū? cǐ xíng qiě qǐng fù wú jūn yǐ.
元咺曰:「叔武不敢無兄,吾敢無君乎?此行且請復吾君矣。」
chuǎn quǎn yǔ sāi ér tuì, kǒng wèi hóu yī dàn fù guó, yuán xuǎn xiè qí yán, wèi miǎn de zuì, nǎi sī wǎng chén guó, mì bào wèi hóu, fǎn shuō: yuán xuǎn yǐ lì shū wǔ wèi jūn, móu huì jìn yǐ dìng qí wèi.
歂犬語塞而退,恐衛侯一旦復國,元咺泄其言,未免得罪,乃私往陳國,密報衛侯,反說:「元咺已立叔武為君,謀會晉以定其位。」
wèi chéng gōng huò qí yán, yǐ wèn sūn yán, sūn yán duì yuē: chén bù zhī yě, yuán jiǎo jiàn zài jūn suǒ, qí fù yǒu móu, jiǎo bì yǔ wén, jūn hé bù wèn zhī? wèi hóu fù wèn yú yuán jiǎo, jiǎo yán bìng wú shì shì.
衛成公惑其言,以問孫炎,孫炎對曰:「臣不知也,元角見在君所,其父有謀,角必與聞,君何不問之?」衛侯復問於元角,角言並無是事。
níng yú yì yán yuē: xuǎn ruò bù zhōng yú jūn, kěn qiǎn zi chū shì hū? jūn wù yí yě.
寧俞亦言曰:「咺若不忠於君,肯遣子出侍乎?君勿疑也。」
gōng zǐ chuǎn quǎn sī jiàn wèi hóu yuē: xuǎn zhī shè móu jù jūn, fēi yī rì yǐ, qí qiǎn zi, fēi zhōng yú jūn yě, jiāng yǐ kuī jūn zhī dòng jìng, ér wèi zhī bèi yě, ruò shǐ qǐ lián yú jìn, yǐ qiú fù wú jūn, bì cí huì ér bù gǎn yǔ, rú gōng rán yǔ huì, zé wèi jūn xìn yǐ, jūn qí chá zhī.
公子歂犬私見衛侯曰:「咺之設謀拒君,非一日矣,其遣子,非忠於君也,將以窺君之動靜,而為之備也,若使乞憐於晉,以求復吾君,必辭會而不敢與,如公然與會,則為君信矣,君其察之。」
wèi hóu guǒ yīn shǐ rén wǎng jiàn tǔ, cì chá shū wǔ, yuán xuǎn zhī shì. hú céng xiān shēng yǒu shī yún:
衛侯果陰使人往踐土,伺察叔武,元咺之事。胡曾先生有詩云:
dì yǒu chén zhōng wú jiān rán, hé kān chuǎn quǎn sì chán yán?
弟友臣忠無間然,何堪歂犬肆讒言?
cóng lái fù guì shēng cāi jì, zhōng xiào cháng hán wàn gǔ yuān.
從來富貴生猜忌,忠孝常含萬古冤。
què shuō zhōu xiāng wáng yǐ xià wǔ yuè dīng wèi rì jià xìng jiàn tǔ. jìn hóu lǜ zhū hóu, yù yú sān shí lǐ wài yíng jiē, zhù bì wáng gōng.
卻說周襄王以夏五月丁未日駕幸踐土。晉侯率諸侯,預於三十里外迎接,駐蹕王宮。
xiāng wáng yù diàn, zhū hóu yè bài qǐ shǒu, qǐ jū lǐ bì, jìn wén gōng xiàn suǒ huò chǔ fú yú wáng, bèi jiǎ zhī mǎ fán bǎi chéng, bù zú qiān rén, qì xiè yì jiǎ shí yú chē. xiāng wáng dà yuè, qīn láo zhī yuē: zì bó jiù qí hóu jí shì zhī hòu, jīng chǔ fù qiáng, píng líng zhōng xià, dé shū fù zhàng yì jiǎn fá, yǐ zūn wáng shì, zì wén wǔ yǐ xià, jiē lài shū fù zhī xiū, qǐ wéi zhèn gōng?
襄王御殿,諸侯謁拜稽首,起居禮畢,晉文公獻所獲楚俘於王,被甲之馬凡百乘,步卒千人,器械衣甲十餘車。襄王大悅,親勞之曰:「自伯舅齊侯即世之後,荊楚復強,憑陵中夏,得叔父仗義翦伐,以尊王室,自文、武以下,皆賴叔父之休,豈惟朕躬?」
jìn hóu zài bài qǐ shǒu yuē: chén zhòng ěr xìng jiān chǔ kòu, jiē zhàng tiān zǐ zhī líng, chén hé gōng yān?
晉侯再拜稽首曰:「臣重耳幸殲楚寇,皆仗天子之靈,臣何功焉?」
cì rì, xiāng wáng shè lǐ jiǔ yǐ xiǎng jìn hóu, shǐ shàng qīng yǐn wǔ gōng, nèi shǐ shū xìng cè mìng jìn hóu wèi fāng bó, cì dà hé zhī fú, fú bì niǎo miǎn róng hé zhī fú, fú wéi biàn tóng gōng yī, tóng shǐ bǎi, xuán gōng shí, xuán shǐ qiān, jù chàng yī yǒu, hǔ bì zhī shì sān bǎi rén, xuān mìng yuē: bǐ ěr jìn hóu, dé zhuān zhēng fá, yǐ jiū wáng tè.
次日,襄王設醴酒以享晉侯,使上卿尹武公,內史叔興策命晉侯為方伯,賜大輅之服,服敝鳥冕;戎輅之服,服韋弁;彤弓一,彤矢百,玄弓十,玄矢千,秬鬯一卣,虎賁之士三百人,宣命曰:「俾爾晉侯,得專征伐,以糾王慝。」
jìn hóu xùn xiè zài sān, rán hòu gǎn shòu, suì yǐ wáng mìng bù gào yú zhū hóu, xiāng wáng fù mìng wáng zǐ hǔ cè fēng jìn hóu wèi méng zhǔ, hé zhū hóu xiū méng huì zhī zhèng, jìn hóu yú wáng gōng zhī cè, shè xià méng tán, zhū hóu xiān zhì wáng gōng xíng jìn lǐ, rán hòu gè qū huì suǒ, wáng zǐ hǔ jiān lín qí shì, jìn hóu xiān dēng, zhí niú ěr, zhū hóu yǐ cì ér dēng.
晉侯遜謝再三,然後敢受,遂以王命布告於諸侯,襄王復命王子虎冊封晉侯為盟主,合諸侯修盟會之政,晉侯於王宮之側,設下盟壇,諸侯先至王宮行覲禮,然後各趨會所,王子虎監臨其事,晉侯先登,執牛耳,諸侯以次而登。
yuán xuǎn yǐ yǐn shū wǔ yè guò jìn hóu le, shì rì, shū wǔ shè wèi jūn zhī wèi, fù yú zài shū zhī mò, zi hǔ dú shì cí yuē: fán zī tóng méng, jiē jiǎng wáng shì, wú xiāng hài yě, yǒu bèi méng zhě, míng shén jí zhī, yāng jí zi sūn, yǔn mìng jué sì. zhū hóu qí shēng yuē: wáng mìng xiū mù, gǎn bù jìng chéng! gè gè shà xuè wèi xìn. qián yuān dú shǐ shī yún:
元咺已引叔武謁過晉侯了,是日,叔武攝衛君之位,附於載書之末,子虎讀誓詞曰:「凡茲同盟,皆獎王室,毋相害也,有背盟者,明神殛之,殃及子孫,隕命絕祀。」諸侯齊聲曰:「王命修睦,敢不敬承!」各各歃血為信。潛淵讀史詩云:
jìn guó jūn chén jiàn dà yóu, qǔ wēi dìng bó fú zhū hóu.
晉國君臣建大猷,取威定伯服諸侯。
yáng jīng chéng pú guān fú guó, lián mèi wáng gōng jìn miǎn liú.
揚旌城濮觀俘馘,連袂王宮覲冕旒。
gèng xiàn jīn zhāo méng jiàn shì, mán kuā dāng rì huì kuí qiū.
更羨今朝盟踐士,謾夸當日會葵邱。
huán gōng mò lù liú yí hèn, zhòng ěr néng jiāng cǐ zhì chóu.
桓公末路留遺恨,重耳能將此志酬。
méng shì jì bì, jìn hóu yù yǐ shū wǔ jiàn xiāng wáng, lì wèi wèi jūn, yǐ dài chéng gōng. shū wǔ tì qì cí yuē: xī níng mǔ zhī huì, zhèng zi huá yǐ zi jiān fù, qí huán gōng jù zhī. jīn jūn fāng jì huán gōng zhī yè, nǎi lìng wǔ yǐ dì jiān xiōng hū? jūn hóu ruò jiā huì yú wǔ, cì zhī jīn lián, qǐ fù chén xiōng zhèng zhī wèi, chén xiōng zhèng shì jūn hóu, bù gǎn bù jǐn? yuán xuǎn yì kòu tóu āi qǐng, jìn hóu fāng cái shǒu kěn. bù zhī wèi hóu hé shí fù guó, zài kàn xià huí fēn jiě.
盟事既畢,晉侯欲以叔武見襄王,立為衛君,以代成公。叔武涕泣辭曰:「昔寧母之會,鄭子華以子奸父,齊桓公拒之。今君方繼桓公之業,乃令武以弟奸兄乎?君侯若嘉惠於武,賜之矜憐,乞復臣兄鄭之位,臣兄鄭事君侯,不敢不盡?」元咺亦叩頭哀請,晉侯方才首肯。不知衛侯何時復國,再看下回分解。