strong zé zhào dùn dǒng hú zhí bǐ zhū dòu jiāo jué yīng dà huì strong
責趙盾董狐直筆 誅斗椒絕纓大會
huà shuō jìn líng gōng móu shā zhào dùn, suī rán qí shì bù chéng, què xǐ de zhào dùn lí le jiàng chéng, rú cūn tóng lí shī, wán shù lí zhǔ, jué dé xiōng huái shū chàng, kuài bù kě yán, suì xié dài gōng juàn yú táo yuán zhù sù, rì yè bù guī.
話說晉靈公謀殺趙盾,雖然其事不成,卻喜得趙盾離了絳城,如村童離師,頑豎離主,覺得胸懷舒暢,快不可言,遂攜帶宮眷於桃園住宿,日夜不歸。
zài shuō zhào chuān zài xī jiāo shè liè ér huí, zhèng yù jiàn dùn shuò fù zǐ, tíng chē xiāng jiàn, xún wèn yuán yóu. zhào chuān yuē: shū fù qiě mò chū jìng, shù rì zhī nèi, chuān yǒu xìn dào, zài jué xíng zhǐ. zhào dùn yuē: jì rán rú cǐ, wú quán zhù shǒu yáng shān, zhuān dài hǎo yīn. rǔ fán shì jǐn shèn, mò shǐ huò shàng jiā huò.
再說趙穿在西郊射獵而回,正遇見盾、朔父子,停車相見,詢問緣由。趙穿曰:「叔父且莫出境,數日之內,穿有信到,再決行止。」趙盾曰:「既然如此,吾權住首陽山,專待好音。汝凡事謹慎,莫使禍上加禍。」
zhào chuān bié le dùn shuò fù zǐ, huí zhì jiàng chéng, zhī líng gōng zhù yú táo yuán, jiǎ yì yè jiàn, qǐ shǒu xiè zuì, yán: chén chuān suī tiǎn zōng qī, rán zuì rén zhī zú, bù gǎn fù shì zuǒ yòu, qǐ cì bà chì! líng gōng xìn wèi zhēn chéng, nǎi wèi zhī yuē: dùn lěi cì qī miè guǎ rén, guǎ rén shí bù néng kān, yǔ qīng hé yǔ? qīng kě ān xīn gōng zhí.
趙穿別了盾、朔父子,回至絳城,知靈公住於桃園,假意謁見,稽首謝罪,言:「臣穿雖忝宗戚,然罪人之族,不敢復侍左右,乞賜罷斥!」靈公信為真誠,乃慰之曰:「盾累次欺蔑寡人,寡人實不能堪,與卿何與?卿可安心供職。」
chuān xiè ēn bì, fù zòu yuē: chén wén: suǒ guì wèi rén zhǔ zhě, wéi néng jí rén shēng shēng sè zhī lè yě!' zhǔ gōng zhōng gǔ suī xuán, ér nèi gōng bù bèi, hé lè zhī yǒu? qí huán gōng bì xìng mǎn gōng, zhèng qǔ zhī wài, rú fū rén zhě liù rén. xiān jūn wén gōng suī chū wáng, huàn nán zhī jì, suǒ zhì nà jī, qì yú fǎn guó, nián yú liù xún, shàng qiě qiè yìng wú shù. zhǔ gōng jì yǒu gāo tái guǎng yòu, yǐ wèi qǐn chù zhī suǒ, hé bù duō xuǎn liáng jiā nǔ: zǐ, chōng rèn qí zhōng, shǐ míng shī jiào zhī gē wǔ, yǐ bèi yú lè, qǐ bù měi zāi!
穿謝恩畢,復奏曰:「臣聞:『所貴為人主者,惟能極人生聲色之樂也!'主公鐘鼓雖懸,而內宮不備,何樂之有?齊桓公嬖倖滿宮,正娶之外,如夫人者六人。先君文公雖出亡,患難之際,所至納姬,迄於返國,年逾六旬,尚且妾媵無數。主公既有高台廣囿,以為寢處之所,何不多選良家女子,充牣其中,使明師教之歌舞,以備娛樂,豈不美哉!」
líng gōng yuē: qīng suǒ yán zhèng hé guǎ rén zhī yì. jīn yù sōu kuò guó zhōng nǚ sè, hé rén kě shǐ? chuān duì yuē: dài fū tú àn jiǎ kě shǐ. líng gōng suì mìng tú àn jiǎ zhuān rèn qí shì, bù jū chéng nèi chéng wài, yǒu yán sè nǚ zǐ, nián èr shí yǐ nèi wèi jià zhě, xián lìng bào míng xuǎn zé, xiàn yī yuè nèi huí huà. zhào chuān jí cǐ gōng chāi, qiǎn kāi le tú àn jiǎ, yòu zòu yú líng gōng yuē: táo yuán shì wèi dān ruò, chén yú jūn zhōng jīng xuǎn xiāo yǒng èr bǎi rén, yuàn chōng sù wèi, fú qǐ zhǔ cái. líng gōng fù zhǔn qí zòu.
靈公曰:「卿所言正合寡人之意。今欲搜括國中女色,何人可使?」穿對曰:「大夫屠岸賈可使。」靈公遂命屠岸賈專任其事,不拘城內城外,有顏色女子,年二十以內未嫁者,咸令報名選擇,限一月內回話。趙穿藉此公差,遣開了屠岸賈,又奏於靈公曰:「桃園侍衛單弱,臣於軍中精選驍勇二百人,願充宿衛,伏乞主裁。」靈公復准其奏。
zhào chuān huí yíng, guǒ rán tiāo xuǎn le èr bǎi míng jiǎ shì, nà jiǎ shì wèn dào: jiāng jūn yǒu hé chāi qiǎn? zhào chuān yuē: zhǔ shàng bù xù mín qíng, zhōng rì zài táo yuán xíng lè, mìng wǒ tiāo xuǎn rǔ děng, tì tā xún jǐng, rǔ děng jù yǒu shì jiā, cǐ qù lì fēng sù lù, hé rì le qī? jūn shì jiē jiē yuàn yuē: rú cǐ wú dào hūn jūn, hé bù sù sǐ? ruò xiāng guó zài cǐ, bì wú cǐ shì. zhào chuān yuē: wú yǒu yī yǔ, yǔ rǔ děng shāng liáng, bù zhī kě fǒu? zhòng jūn shì jiē yuē: jiāng jūn néng jiù bá wǒ děng zhī kǔ, ēn tóng zài shēng. chuān yuē: táo yuán bù bǐ shēn gōng suì mì, rǔ děng yǐ èr gēng wèi hòu, gōng rù yuán zhōng, tuō yán tǎo shǎng, wǒ huī xiù wèi hào, rǔ děng shā le jìn hóu, wǒ dāng yíng hái xiāng guó, bié lì xīn jūn, cǐ jì hé rú? jūn shì jiē yuē: shén shàn.
趙穿回營,果然挑選了二百名甲士,那甲士問道:「將軍有何差遣?」趙穿曰:「主上不恤民情,終日在桃園行樂,命我挑選汝等,替他巡警,汝等俱有室家,此去立風宿露,何日了期?」軍士皆嗟怨曰:「如此無道昏君,何不速死?若相國在此,必無此事。」趙穿曰:「吾有一語,與汝等商量,不知可否?」眾軍士皆曰:「將軍能救拔我等之苦,恩同再生。」穿曰:「桃園不比深宮邃密,汝等以二更為候,攻入園中,託言討賞,我揮袖為號,汝等殺了晉侯,我當迎還相國,別立新君,此計何如?」軍士皆曰:「甚善。」
zhào chuān jiē láo yǐ jiǔ shí, shǐ liè yú táo yuán zhī wài, rù gào líng gōng. líng gōng dēng tái yuè zhī, rén rén jīng yǒng, gè gè gāng qiáng, líng gōng dà xǐ, jí liú zhào chuān shì jiǔ. yǐn zhì èr gēng, wài miàn hū wén hǎn shēng, líng gōng jīng wèn qí gù. zhào chuān yuē: cǐ bì sù wèi jūn shì, qū zhú yè xíng zhī rén ěr. chén wǎng yù zhī, wù jīng shèng jià? dāng xià zhào chuān mìng zhǎng dēng, bù xià céng tái, jiǎ shì èr bǎi rén, yǐ huǐ mén ér rù. zhào chuān wěn zhù le zhòng rén, yǐn zhì tái qián, shēng lóu zòu yuē: jūn shì zhī zhǔ gōng yǐn yàn, yù qiú yú lì kào láo, bié wú tā yì. gōng chuán zhǐ, jiào nèi shì qǔ jiǔ fēn kào zhòng rén, yǐ lán kàn gěi.
趙穿皆勞以酒食,使列於桃園之外,入告靈公。靈公登台閱之,人人精勇,個個剛強,靈公大喜,即留趙穿侍酒。飲至二更,外面忽聞喊聲,靈公驚問其故。趙穿曰:「此必宿衛軍士,驅逐夜行之人耳。臣往諭之,勿驚聖駕?」當下趙穿命掌燈,步下層台,甲士二百人,已毀門而入。趙穿穩住了眾人,引至台前,升樓奏曰:「軍士知主公飲宴,欲求餘瀝犒勞,別無他意。」公傳旨,教內侍取酒分犒眾人,倚欄看給。
zhào chuān zài páng hū yuē: zhǔ gōng qīn kào rǔ děng, kě gè lǐng shòu. yán bì, yǐ xiù huī zhī. zhòng jiǎ shì rèn dìng le jìn hóu, yī yǒng ér shàng. líng gōng xīn zhōng zhe máng, wèi zhào chuān yuē: jiǎ shì dēng tái hé yì, qīng kě chuán yù sù tuì. zhào chuān yuē: zhòng rén sī jiàn xiāng guó dùn, yì yù zhǔ gōng zhào hái guī guó ěr! líng gōng wèi jí dá yán, jǐ yǐ zǎn cì, dēng shí shēn sǐ, zuǒ yòu jù gè jīng zǒu. zhào chuān yuē: hūn jūn yǐ chú, rǔ děng wù dé wàng shā yī rén, yí suí wǒ wǎng yíng xiāng guó hái cháo yě. zhǐ wèi jìn hóu wú dào hǎo shā, jìn shì zhāo xī jù zhū, suǒ yǐ jiǎ shì xíng nì, mò yǒu jiù zhě. bǎi xìng yuàn kǔ rì jiǔ, fǎn yǐ jìn hóu zhī sǐ wèi kuài, jué wú yī rén guī zuì yú zhào chuān.
趙穿在旁呼曰:「主公親犒汝等,可各領受。」言畢,以袖麾之。眾甲士認定了晉侯,一涌而上。靈公心中著忙,謂趙穿曰:「甲士登台何意,卿可傳諭速退。」趙穿曰:「眾人思見相國盾,意欲主公召還歸國耳!」靈公未及答言,戟已攢刺,登時身死,左右俱各驚走。趙穿曰:「昏君已除,汝等勿得妄殺一人,宜隨我往迎相國還朝也。」只為晉侯無道好殺,近侍朝夕懼誅,所以甲士行逆,莫有救者。百姓怨苦日久,反以晉侯之死為快,絕無一人歸罪於趙穿。
qī nián zhī qián, huì xīng rù běi dǒu, zhàn yún: qí sòng jìn sān guó zhī jūn, jiē jiāng sǐ luàn, zhì shì yàn yǐ. rán wēng yǒu shī yún:
七年之前,彗星入北斗,占云:「齊、宋、晉三國之君,皆將死亂」,至是驗矣。髯翁有詩云:
chóng tái gē guǎn wèi tíng shēng, xuè jiàn zhū lóu qǐ wài bīng.
崇台歌管未停聲,血濺朱樓起外兵。
mò guài tái qián wú jiù zhě, bì wán zhī hòu jué rén xíng.
莫怪台前無救者,避丸之後絕人行。
tú àn jiǎ zhèng zài jiāo wài, ái mén ái hù de fǎng wèn měi sè nǚ zǐ, hū bào: jìn hóu bèi shì. chī le dà jīng, xīn zhī zhào chuān suǒ wèi, bù gǎn shēng zhāng, qián huí fǔ dì. shì huì děng wén biàn, qū zhì táo yuán, jì wú yī rén, yì liào zhào chuān wǎng yíng xiāng guó, jiāng yuán mén fēng suǒ, jìng yǐ dài zhī. bù yī rì, zhào dùn huí chē, rù yú jiàng chéng, xún dào táo yuán, bǎi guān yī shí bìng jí. zhào dùn fú yú líng gōng zhī shī, tòng kū le yī chǎng, āi shēng wén yú yuán wài. bǎi xìng wén zhě jiē yuē: xiāng guó zhōng ài rú cǐ, jìn hóu zì qǔ qí huò, fēi xiāng guó zhī guò yě.
屠岸賈正在郊外,捱門捱戶的訪問美色女子,忽報:「晉侯被弒。」吃了大驚,心知趙穿所為,不敢聲張,潛回府第。士會等聞變,趨至桃園,寂無一人,亦料趙穿往迎相國,將園門封鎖,靜以待之。不一日,趙盾回車,入於絳城,巡到桃園,百官一時並集。趙盾伏於靈公之屍,痛哭了一場,哀聲聞於園外。百姓聞者皆曰:「相國忠愛如此,晉侯自取其禍,非相國之過也。」
zhào dùn fēn fù jiāng líng gōng bìn liàn, guī zàng qǔ wò. yī miàn huì jí qún chén, yì lì xīn jūn. shí líng gōng shàng wèi yǒu zi, zhào dùn yuē: xiān jūn xiāng gōng zhī mò, wú cháng chàng yán yù lì zhǎng jūn, zhòng móu bù xié, yǐ jí jīn rì, cǐ fān bù kě bù shèn.
趙盾吩咐將靈公殯殮,歸葬曲沃。一面會集群臣,議立新君。時靈公尚未有子,趙盾曰:「先君襄公之歿,吾常倡言欲立長君,眾謀不協,以及今日,此番不可不慎。」
shì huì yuē: guó yǒu zhǎng jūn, shè jì zhī fú, chéng rú xiāng guó zhī yán. zhào dùn yuē: wén gōng shàng yǒu yī zi, shǐ shēng zhī shí, qí mǔ mèng shén rén yǐ hēi shǒu tú qí tún, yīn míng yuē hēi tún. jīn shì yú zhōu, qí chǐ yǐ zhǎng, wú yì yù yíng lì zhī, hé rú? bǎi guān bù gǎn yì yán, jiē yuē: xiāng guó chù fēn shén dāng. zhào dùn yù jiě zhào chuān shì jūn zhī zuì, nǎi shǐ chuān rú zhōu, yíng gōng zǐ hēi tún guī jìn, cháo yú tài miào, jí jìn hóu zhī wèi, shì wèi chéng gōng.
士會曰:「國有長君,社稷之福,誠如相國之言。」趙盾曰:「文公尚有一子,始生之時,其母夢神人以黑手塗其臀,因名曰黑臀。今仕於周,其齒已長,吾意欲迎立之,何如?」百官不敢異言,皆曰:「相國處分甚當。」趙盾欲解趙穿弒君之罪,乃使穿如周,迎公子黑臀歸晉,朝於太廟,即晉侯之位,是為成公。
chéng gōng jì lì, zhuān rèn zhào dùn yǐ guó zhèng, yǐ qí nǚ qī zhào shuò, shì wèi zhuāng jī. dùn yīn zòu yuē: chén mǔ nǎi dí nǚ, jūn jī shì yǒu xùn ràng zhī měi, qiǎn rén yíng chén mǔ zǐ guī jìn, chén dé jiàn jū shì zi, suì zhǔ zhōng jūn, jīn jūn jī shì sān zi tóng kuò yīng jiē zhǎng, yuàn yǐ wèi guī zhī! chéng gōng yuē: qīng zhī dì, nǎi wú dì suǒ zhōng ài, zì dāng bìng yòng, wú láo guò ràng! nǎi yǐ zhào tóng zhào kuò zhào yīng bìng wèi dài fū, zhào chuān zuǒ zhōng jūn rú gù. chuān sī wèi dùn yuē: tú àn jiǎ chǎn shì xiān jūn, yǔ zhào shì wèi chóu, táo yuán zhī shì, wéi àn jiǎ xīn huái bù shùn, ruò bù chú cǐ rén, kǒng zhào shì bù ān. dùn yuē: rén bù zuì rǔ, rǔ fǎn zuì rén yé? wú zōng zú guì shèng, dàn dāng yǔ tóng cháo xiū mù, wú yòng xún chóu wèi yě! zhào chuān nǎi zhǐ.
成公既立,專任趙盾以國政,以其女妻趙朔,是為莊姬。盾因奏曰:「臣母乃狄女,君姬氏有遜讓之美,遣人迎臣母子歸晉,臣得僭居適子,遂主中軍,今君姬氏三子同、括、嬰皆長,願以位歸之!」成公曰:「卿之弟,乃吾娣所鍾愛,自當並用,毋勞過讓!」乃以趙同、趙括、趙嬰並為大夫,趙穿佐中軍如故。穿私謂盾曰:「屠岸賈諂事先君,與趙氏為仇,桃園之事,惟岸賈心懷不順,若不除此人,恐趙氏不安。」盾曰:「人不罪汝,汝反罪人耶?吾宗族貴盛,但當與同朝修睦,毋用尋仇為也!」趙穿乃止。
àn jiǎ yì jǐn shì zhào shì yǐ qiú zì miǎn.
岸賈亦謹事趙氏以求自免。
zhào dùn zhōng yǐ táo yuán zhī shì wèi qiàn. yī rì, bù zhì shǐ guǎn, jiàn tài shǐ dǒng hú, suǒ jiǎn guān zhī, dǒng hú jiāng shǐ jiǎn chéng shàng, zhào dùn guān jiǎn shàng, míng xiě: qiū qī yuè yǐ chǒu, zhào dùn shì qí jūn yí gāo yú táo yuán! dùn dà jīng yuē: tài shǐ wù yǐ. wú yǐ chū bēn hé dōng, qù jiàng chéng èr bǎi yú lǐ, ān zhī shì jūn zhī shì? ér zi nǎi guī zuì yú wǒ, bù yì wū hū?
趙盾終以桃園之事為歉。一日,步至史館,見太史董狐,索簡觀之,董狐將史簡呈上,趙盾觀簡上,明寫:「秋七月乙丑,趙盾弒其君夷皋於桃園!」盾大驚曰:「太史誤矣。吾已出奔河東,去絳城二百餘里,安知弒君之事?而子乃歸罪於我,不亦誣乎?」
dǒng hú yuē: zi wèi xiāng guó, chū wáng wèi cháng yuè jìng, fǎn guó yòu bù tǎo zéi, wèi cǐ shì fēi zi zhǔ móu, shuí qí xìn zhī?
董狐曰:「子為相國,出亡未嘗越境,返國又不討賊,謂此事非子主謀,誰其信之?」
dùn yuē: yóu kě gǎi hū?
盾曰:「猶可改乎?」
hú yuē: shì shì fēi fēi, hào wèi xìn shǐ, wú tóu kě duàn, cǐ jiǎn bù kě gǎi yě!
狐曰:「是是非非,號為信史,吾頭可斷,此簡不可改也!」
dùn tàn yuē: jiē hū shǐ chén zhī quán, nǎi zhòng yú qīng xiàng. hèn wú wèi jí chū jìng, bù miǎn shòu wàn shì zhī è míng, huǐ zhī wú jí! zì shì zhào dùn shì chéng gōng yì jiā jìng jǐn. zhào chuān zì shì qí gōng, qiú wèi zhèng qīng, dùn kǒng ài gōng lùn, bù xǔ, fèn huì, jū fā yú bèi ér sǐ, chuān zi zhào zhān, qiú sì fù zhí, dùn yuē: dài rǔ tā rì yǒu gōng, suī qīng wèi bù nán zhì yě! shǐ chén lùn zhào dùn bù sī zhào chuān fù zǐ, jiē dǒng hú zhí bǐ suǒ zhì. yǒu zàn yún:
盾嘆曰:「嗟乎史臣之權,乃重於卿相。恨吾未即出境,不免受萬世之惡名,悔之無及!」自是趙盾事成公益加敬謹。趙穿自恃其功,求為正卿,盾恐礙公論,不許,憤恚,疽發於背而死,穿子趙旃,求嗣父職,盾曰:「待汝他日有功,雖卿位不難致也!」史臣論趙盾不私趙穿父子,皆董狐直筆所致。有贊云:
yōng shǐ jì shì, liáng shǐ zhū yì.
庸史紀事,良史誅意。
chuān shì qí jūn, dùn méng qí zuì.
穿弒其君,盾蒙其罪。
níng duàn wú tóu, gǎn yǐ bǐ mèi?
寧斷吾頭,敢以筆媚?
zhuō zāi dǒng hú, shì fēi kě wèi!
卓哉董狐,是非可畏!
shí nǎi zhōu kuāng wáng zhī liù nián yě.
時乃周匡王之六年也。
shì nián, kuāng wáng bēng, qí dì yú lì, shì wèi dìng wáng.
是年,匡王崩,其弟瑜立,是為定王。
dìng wáng yuán nián, chǔ zhuāng wáng xìng shī fá lù hún zhī róng, suì shè luò shuǐ, yáng bīng yú zhōu zhī jiāng jiè, yù yǐ wēi xié tiān zǐ, yǔ zhōu fēn zhì tiān xià. dìng wáng shǐ dài fū wáng sūn mǎn wèn láo zhuāng wáng, zhuāng wáng wèn yuē: guǎ rén wén dà yǔ zhù yǒu jiǔ dǐng, sān dài xiāng chuán, yǐ wèi shì bǎo, jīn zài luò yáng, bù zhī dǐng xíng dà xiǎo yǔ qí qīng zhòng hé rú? guǎ rén yuàn yī wén zhī.
定王元年,楚莊王興師伐陸渾之戎,遂涉雒水,揚兵於周之疆界,欲以威脅天子,與周分制天下。定王使大夫王孫滿問勞莊王,莊王問曰:「寡人聞大禹鑄有九鼎,三代相傳,以為世寶,今在雒陽,不知鼎形大小與其輕重何如?寡人願一聞之。」
wáng sūn mǎn yuē: sān dài yǐ dé xiāng chuán, qǐ zài dǐng zāi? xī yǔ yǒu tiān xià, jiǔ mù gòng jīn, qǔ zhù jiǔ dǐng, xià jié wú dào, dǐng qiān yú shāng shāng zhòu bào nüè, dǐng yòu qiān yú zhōu. ruò qí yǒu dé, dǐng suī xiǎo yì zhòng rú qí wú dé, suī dà yóu qīng. chéng wáng dìng dǐng yú jiá rǔ, bo shì sān shí, bo nián qī bǎi, tiān mìng yǒu zài, dǐng wèi kě wèn yě! zhuāng wáng cán ér tuì, zì shì bù gǎn fù méng kuī zhōu zhī zhì.
王孫滿曰:「三代以德相傳,豈在鼎哉?昔禹有天下,九牧貢金,取鑄九鼎,夏桀無道,鼎遷於商;商紂暴虐,鼎又遷於周。若其有德,鼎雖小亦重;如其無德,雖大猶輕。成王定鼎於郟鄏,卜世三十,卜年七百,天命有在,鼎未可問也!」莊王慚而退,自是不敢復萌窺周之志。
què shuō chǔ lìng yǐn dòu yuè jiāo, zì zhuāng wáng fēn qí zhèng quán, xīn huái yuàn wàng, xián xì yǐ chéng, zì shì cái yǒng wú shuāng, qiě xiān shì gōng láo, rén mín xìn fú, jiǔ yǒu móu pàn zhī yì. cháng yán: chǔ guó rén cái, wéi sī mǎ bó yíng yī rén, yú bù zú shù yě. zhuāng wáng fá lù hún shí, yì lǜ yuè jiāo yǒu biàn, tè liú wěi jiǎ zài guó. yuè jiāo jiàn zhuāng wáng tǒng bīng chū zhēng, suì jué yì zuò luàn, yù jǐn fā běn zú zhī zhòng, dòu kè bù cóng shā zhī, suì xí shā sī mǎ wěi jiǎ. jiǎ zi áo fú qí mǔ bēn yú mèng zé yǐ bì nán, yuè jiāo chū tún zhēng yě zhī dì, yù yāo jié zhuāng wáng guī lù.
卻說楚令尹斗越椒,自莊王分其政權,心懷怨望,嫌隙已成,自恃才勇無雙,且先世功勞,人民信服,久有謀叛之意。常言:「楚國人才,惟司馬伯嬴一人,余不足數也。」莊王伐陸渾時,亦慮越椒有變,特留蔿賈在國。越椒見莊王統兵出征,遂決意作亂,欲盡發本族之眾,斗克不從殺之,遂襲殺司馬蔿賈。賈子敖扶其母奔於夢澤以避難,越椒出屯蒸野之地,欲邀截莊王歸路。
zhuāng wáng wén biàn, jiān chéng ér xíng, jiāng jí zhāng shì, yuè jiāo yǐn bīng lái jù, jūn wēi shén zhuàng, yuè jiāo guàn gōng tǐng jǐ, zài běn zhèn wǎng lái chí zhòu, chǔ bīng wàng zhī, jiē yǒu jù sè. zhuāng wáng yuē: dòu shì shì yǒu gōng xūn yú chǔ, níng bó fén fù guǎ rén, guǎ rén bù fù bó fén yě! nǎi shǐ dài fū sū cóng zào yuè jiāo zhī yíng, yǔ zhī jiǎng hé, shè qí shàn shā sī mǎ zhī zuì, qiě xǔ yǐ wáng zǐ wèi zhì, yuè jiāo yuē: wú chǐ wèi lìng yǐn ěr, fēi wàng shè yě, néng zhàn zé lái. sū cóng zài sān yù zhī, bù tīng.
莊王聞變,兼程而行,將及漳澨,越椒引兵來拒,軍威甚壯,越椒貫弓挺戟,在本陣往來馳驟,楚兵望之,皆有懼色。莊王曰:「斗氏世有功勳於楚,寧伯棼負寡人,寡人不負伯棼也!」乃使大夫蘇從造越椒之營,與之講和,赦其擅殺司馬之罪,且許以王子為質,越椒曰:「吾恥為令尹耳,非望赦也,能戰則來。」蘇從再三諭之,不聽。
sū cóng qù hòu, yuè jiāo mìng jūn shì jī gǔ qián jìn, zhuāng wáng wèn zhū jiāng: hé rén kě tuì yuè jiāo? dà jiāng lè bó yīng shēng ér chū, yuè jiāo zhī zǐ dòu bì huáng biàn jiē zhù sī shā, pān wāng jiàn lè bó zhàn bì huáng bù xià, jí máng qū chē chū zhèn, yuè jiāo zhī cóng dì dòu qí yì qū chē yīng zhī.
蘇從去後,越椒命軍士擊鼓前進,莊王問諸將:「何人可退越椒?」大將樂伯應聲而出,越椒之子斗賁皇便接住廝殺,潘尪見樂伯戰賁皇不下,即忙驅車出陣,越椒之從弟斗旗亦驅車應之。
zhuāng wáng zài róng hé zhī shàng, qīn zì zhí fú, míng gǔ dū zhàn, yuè jiāo yuǎn yuǎn wàng jiàn, fēi chē zhí bèn zhuāng wáng, wān zhe jìn gōng, yī jiàn shè lái, nà zhī jiàn zhí fēi guò chē yuán, gāng gāng zhōng zài gǔ jià zhī shàng, hài dé zhuāng wáng lián gǔ chuí diào xià chē lái, zhuāng wáng jí jiào bì jiàn, zuǒ yòu gè jiāng dà lì qián zhē, yuè jiāo yòu fù yī jiàn, qià qià de bǎ zuǒ lì shè gè duì chuān.
莊王在戎輅之上,親自執桴,鳴鼓督戰,越椒遠遠望見,飛車直奔莊王,彎著勁弓,一箭射來,那枝箭直飛過車轅,剛剛中在鼓架之上,駭得莊王連鼓槌掉下車來,莊王急教避箭,左右各將大笠前遮,越椒又復一箭,恰恰的把左笠射個對穿。
zhuāng wáng qiě jiào huí chē, míng jīn shōu bīng, yuè jiāo fèn yǒng gǎn lái, què dé yòu jūn dà jiāng gōng zǐ cè zuǒ jūn dà jiāng gōng zǐ yīng qí, liǎng jūn yī qí shā dào, yuè jiāo fāng tuì. lè bó pān wāng wén jīn shēng, yì qì zhèn ér huí.
莊王且教回車,鳴金收兵,越椒奮勇趕來,卻得右軍大將公子側、左軍大將公子嬰齊,兩軍一齊殺到,越椒方退。樂伯、潘尪聞金聲,亦棄陣而回。
chǔ jūn pō yǒu sǔn zhé, tuì zhì huáng hǔ xià zhài, qǔ yuè jiāo jiàn shì zhī, qí zhǎng bàn bèi yú tā jiàn, guàn líng wèi yǔ, bào chǐ wèi zú, fēng lì fēi cháng, zuǒ yòu chuán guān, wú bù tǔ shé.
楚軍頗有損折,退至皇滸下寨,取越椒箭視之,其長半倍於他箭,鸛翎為羽,豹齒為鏃,鋒利非常,左右傳觀,無不吐舌。
zhì yè, zhuāng wáng zì chū xún yíng, wén yíng zhōng jūn zú, sān sān wǔ wǔ xiāng jù, dōu shuō: dòu lìng yǐn shén jiàn kě wèi, nán yǐ qǔ shèng. zhuāng wáng nǎi shǐ rén miù yán yú zhòng yuē: xī xiān jūn wén wáng zhī shì, wén róng mán zào jiàn zuì lì, shǐ rén wèn zhī, róng mán nǎi xiàn jiàn yàng èr zhī, míng tòu gǔ fēng', cáng yú tài miào, wèi yuè jiāo suǒ qiè dé, jīn jǐn yú liǎng shè yǐ, bù bì lǜ yě, míng rì dāng pò zhī. zhòng xīn shǐ dìng.
至夜,莊王自出巡營,聞營中軍卒,三三五五相聚,都說:「斗令尹神箭可畏,難以取勝。」莊王乃使人謬言於眾曰:「昔先君文王之世,聞戎蠻造箭最利,使人問之,戎蠻乃獻箭樣二枝,名『透骨風',藏於太廟,為越椒所竊得,今盡於兩射矣,不必慮也,明日當破之。」眾心始定。
zhuāng wáng nǎi xià lìng tuì bīng suí guó, yáng yán: yù qǐ hàn dōng zhū guó zhī zhòng, yǐ tǎo dòu shì. sū cóng yuē: qiáng dí zài qián, yī tuì bì wèi suǒ chéng, wáng shī jì yǐ. gōng zǐ cè yuē: cǐ wáng zhī miù yán ěr, wú děng rù jiàn, bì bié yǒu chù fēn. nǎi yǔ gōng zǐ yīng qí yè jiàn zhuāng wáng, zhuāng wáng yuē: nì jiāo shì ruì, kě jì qǔ, bù kě lì dí yě. fēn fù èr jiāng, rú cǐ nèn bān, mái fú yù bèi, èr jiāng lǐng jì qù le.
莊王乃下令退兵隨國,揚言:「欲起漢東諸國之眾,以討斗氏。」蘇從曰:「強敵在前,一退必為所乘,王失計矣。」公子側曰:「此王之謬言耳,吾等入見,必別有處分。」乃與公子嬰齊夜見莊王,莊王曰:「逆椒勢銳,可計取,不可力敵也。」吩咐二將,如此恁般,埋伏預備,二將領計去了。
cì zǎo jī míng, zhuāng wáng yǐn dà jūn tuì zǒu, yuè jiāo tàn tīng dé shí, lǜ zhòng lái zhuī. chǔ jūn jiān chéng jí zǒu, yǐ guò jìng líng ér běi, yuè jiāo yī rì yī yè, xíng èr bǎi yú lǐ, zhì qīng hé qiáo, chǔ jūn zài qiáo běi chén chuī, wàng jiàn zhuī bīng lái dào, chōng qí fǔ cuàn ér dùn, yuè jiāo lìng yuē: qín le chǔ wáng, fāng xǔ cháo cān. zhòng rén láo kùn zhī hòu, yòu rěn zhe jī è, miǎn qiáng qián jìn, zhuī jí hòu duì pān wāng zhī jūn.
次早雞鳴,莊王引大軍退走,越椒探聽得實,率眾來追。楚軍兼程疾走,已過竟陵而北,越椒一日一夜,行二百餘里,至清河橋,楚軍在橋北晨炊,望見追兵來到,充其釜爨而遁,越椒令曰:「擒了楚王,方許朝餐。」眾人勞困之後,又忍著飢餓,勉強前進,追及後隊潘尪之軍。
pān wāng lì yú chē zhōng, wèi yuè jiāo yuē: wú zi zhì zài qǔ wáng, hé bù sù chí? yuè jiāo xìn wèi hǎo yǔ, nǎi shě pān wāng, qián chí liù shí lǐ, zhì qīng shān yù chǔ jiāng xióng fù jī, wèn: chǔ wáng ān zài? fù jī yuē: wáng shàng wèi zhì yě. yuè jiāo xīn yí, wèi fù jī yuē: zi kěn wèi wǒ cì wáng, rú dé guó dāng yǔ zi fēn zhì. fù jī yuē: wú guān zi zhòng jī kùn, qiě bǎo shí, nǎi kě zhàn ěr. yuè jiāo yǐ wèi rán, nǎi tíng chē zhì cuàn, cuàn shàng wèi shú, zhǐ jiàn gōng zǐ cè gōng zǐ yīng qí liǎng lù jūn shā dào, yuè jiāo zhī jūn bù néng fù zhàn, zhǐ de nán zǒu, huí zhì qīng hé qiáo. qiáo yǐ chāi duàn.
潘尪立於車中,謂越椒曰:「吾子志在取王,何不速馳?」越椒信為好語,乃舍潘尪,前馳六十里,至青山遇楚將熊負羈,問:「楚王安在?」負羈曰:「王尚未至也。」越椒心疑,謂負羈曰:「子肯為我伺王,如得國當與子分治。」負羈曰:「吾觀子眾飢困,且飽食,乃可戰耳。」越椒以為然,乃停車治爨,爨尚未熟,只見公子側、公子嬰齊兩路軍殺到,越椒之軍不能復戰,只得南走,回至清河橋。橋已拆斷。
yuán lái chǔ zhuāng wáng qīn zì yǐn bīng, fú yú qiáo zhī zuǒ yòu, zhǐ děng yuè jiāo guò qù, biàn jiāng qiáo liáng chāi duàn, jué qí guī lù.
原來楚莊王親自引兵,伏於橋之左右,只等越椒過去,便將橋樑拆斷,絕其歸路。
yuè jiāo dà jīng, fēn fù zuǒ yòu cè shuǐ shēn qiǎn, yù wèi dù hé zhī jì, zhǐ jiàn gé hé yī shēng pào xiǎng, chǔ jūn yú hé pàn dà jiào: lè bó zài cǐ, nì jiāo sù sù xià mǎ shòu fù! yuè jiāo dà nù, mìng gé hé fàng jiàn.
越椒大驚,吩咐左右測水深淺,欲為渡河之計,只見隔河一聲炮響,楚軍於河畔大叫:「樂伯在此,逆椒速速下馬受縛!」越椒大怒,命隔河放箭。
lè bó jūn zhōng yǒu yī xiǎo xiào, jīng yú shè yì, xìng yǎng míng yáo jī, jūn zhōng chēng wèi shén jiàn yǎng shū, zì qǐng yú lè bó, yuàn yǔ yuè jiāo jiào shè, nǎi lì yú hé kǒu dà jiào yuē: hé kuò rú cǐ, jiàn hé néng jí? wén lìng yǐn shàn shè, wú dāng yǔ bǐ jiào gāo dī, kě lì yú qiáo dǔ zhī shàng, gè shè sān shǐ, sǐ shēng tīng mìng! yuè jiāo wèn yuē: rǔ hé rén yě? yīng yuē: wú nǎi lè jiāng jūn bù xià xiǎo jiāng yǎng yáo jī yě! yuè jiāo qī qí wú míng, nǎi yuē: rǔ yào yǔ wǒ bǐ jiàn, xū ràng wǒ xiān shè sān shǐ! yǎng yáo jī yuē: mò shuō sān shǐ, jiù shè bǎi shǐ, wú hé jù zāi? duǒ shǎn de bù suàn hǎo hàn! nǎi gè yuē zhù hòu duì, fēn lì yú qiáo dǔ zhī nán běi.
樂伯軍中有一小校,精於射藝,姓養名繇基,軍中稱為神箭養叔,自請於樂伯,願與越椒較射,乃立於河口大叫曰:「河闊如此,箭何能及?聞令尹善射,吾當與比較高低,可立於橋堵之上,各射三矢,死生聽命!」越椒問曰:「汝何人也?」應曰:「吾乃樂將軍部下小將養繇基也!」越椒欺其無名,乃曰:「汝要與我比箭,須讓我先射三矢!」養繇基曰:「莫說三矢,就射百矢,吾何懼哉?躲閃的不算好漢!」乃各約住後隊,分立於橋堵之南北。
yuè jiāo wǎn gōng xiān fā yī jiàn, hèn bù dé jiāng yǎng yáo jī lián tóu dài nǎo shè xià hé lái, shuí zhī máng zhě bù huì, huì zhě bù máng, yǎng yáo jī jiàn jiàn lái, jiāng gōng shāo yī bō, nà jiàn zǎo luò zài shuǐ zhōng. gāo jiào: kuài shè, kuài shè!
越椒挽弓先發一箭,恨不得將養繇基連頭帶腦射下河來,誰知「忙者不會,會者不忙」,養繇基見箭來,將弓梢一撥,那箭早落在水中。高叫:「快射,快射!」
yuè jiāo yòu jiāng dì èr jiàn dā shàng gōng xián, qù dé qīn qiè, sōu de fā lái. yǎng yáo jī jiāng shēn yī dūn, nà zhī jiàn cóng tóu ér guò, yuè jiāo jiào yuē: nǐ shuō bù xǔ duǒ shǎn, rú hé dūn shēn duǒ jiàn? fēi zhàng fū yě!
越椒又將第二箭搭上弓弦,覷得親切,嗖的發來。養繇基將身一蹲,那枝箭從頭而過,越椒叫曰:「你說不許躲閃,如何蹲身躲箭?非丈夫也!」
yáo jī dá yuē: nǐ hái yǒu yī jiàn, wú jīn bù duǒ, nǐ ruò zhè jiàn bù zhōng, xū hái wǒ shè lái!
繇基答曰:「你還有一箭,吾今不躲,你若這箭不中,須還我射來!」
yuè jiāo xiǎng dào: tā ruò bù duǒ shǎn, zhè zhī jiàn guǎn qíng shè zhe! biàn qǔ dì sān zhī jiàn, duān duān zhèng zhèng de shè qù, jiào shēng: zhe le! yǎng yáo jī liǎng jiǎo zhàn dìng, bìng bù zhuǎn dòng, jiàn dào zhī shí, zhāng kāi dà kǒu, gāng gāng de jiāng jiàn zú yǎo zhù.
越椒想道:「他若不躲閃,這枝箭管情射著!」便取第三枝箭,端端正正的射去,叫聲:「著了!」養繇基兩腳站定,並不轉動,箭到之時,張開大口,剛剛的將箭鏃咬住。
yuè jiāo sān jiàn dōu bù zhōng, xīn xià zǎo yǐ zhe huāng, zhǐ shì dà zhàng fū chū yán zài qián, bù hǎo shī xìn, nǎi jiào dào: ràng nǐ yě shè sān jiàn, ruò shè bù zhe, hái dāng wǒ shè! yǎng yáo jī xiào yuē: yào sān jiàn fāng shè zhe nǐ, biàn shì chū xué le. wǒ zhǐ xū yī jiàn, guǎn jiào nǐ xìng mìng zāo yú wǒ shǒu! yuè jiāo yuē: nǐ kǒu chū dà yán, bì yǒu xiē běn shì, hǎo dǎi yóu nǐ shè lái! xīn xià xiǎng dào: nà lǐ yī jiàn biàn shè dé zhèng zhōng? ruò yī jiàn bù zhōng, wǒ biàn hē zhù tā! dà zhe dǎn yóu tā shè chū.
越椒三箭都不中,心下早已著慌,只是大丈夫出言在前,不好失信,乃叫道:「讓你也射三箭,若射不著,還當我射!」養繇基笑曰:「要三箭方射著你,便是初學了。我只須一箭,管教你性命遭於我手!」越椒曰:「你口出大言,必有些本事,好歹由你射來!」心下想道:「那裡一箭便射得正中?若一箭不中,我便喝住他!」大著膽由他射出。
shuí zhī yǎng yáo jī de jiàn, bǎi fā bǎi zhòng, nà shí yǎng yáo jī qǔ jiàn zài shǒu, jiào yī shēng: lìng yǐn kàn shè! xū bǎ gōng zhuāi yī zhuāi, què bù céng fàng jiàn. yuè jiāo tīng dé gōng xián xiǎng, zhǐ shuō jiàn lái, jiāng shēn wǎng zuǒ yī shǎn, yǎng yáo jī yuē: jiàn hái zài wǒ shǒu, bù céng shàng gōng, jiǎng guò duǒ shǎn de, bù suàn hǎo hàn!' nǐ rú hé yòu shǎn qù? yuè jiāo yuē: pà rén duǒ shǎn de, yě bù suàn huì shè! yáo jī yòu xū bǎ gōng xián zhuāi xiǎng, yuè jiāo yòu wǎng yòu yī shǎn. yǎng yáo jī chéng tā nà yī shǎn shí, jiē shǒu fàng yī jiàn lái, dòu yuè jiāo bù zhī jiàn dào, duǒ shǎn bù jí, zhè jiàn zhí guàn qí nǎo. kě lián hǎo gè dòu yuè jiāo, zuò le chǔ guó shù nián lìng yǐn, jīn rì sǐ yú xiǎo jiāng yǎng yáo jī de yī jiàn zhī xià. rán xiān yǒu shī yún:
誰知養繇基的箭,百發百中,那時養繇基取箭在手,叫一聲:「令尹看射!」虛把弓拽一拽,卻不曾放箭。越椒聽得弓弦響,只說箭來,將身往左一閃,養繇基曰:「箭還在我手,不曾上弓,講過『躲閃的,不算好漢!'你如何又閃去?」越椒曰:「怕人躲閃的,也不算會射!」繇基又虛把弓弦拽響,越椒又往右一閃。養繇基乘他那一閃時,接手放一箭來,斗越椒不知箭到,躲閃不及,這箭直貫其腦。可憐好個斗越椒,做了楚國數年令尹,今日死於小將養繇基的一箭之下。髯仙有詩云:
rén shēng zhī zú zuì wèi liáng, lìng yǐn tān xīn yòu xiǎng wáng.
人生知足最為良,令尹貪心又想王。
shén jiàn jiāng jūn liáo shì jì, yuè jiāo yǐ zài gé qiáo wáng.
神箭將軍聊試技,越椒已在隔橋亡。
dòu jiā jūn yǐ zì jī kùn, kàn jiàn zhǔ jiāng zhōng jiàn, huāng de sì sàn bēn zǒu. chǔ jiāng gōng zǐ cè gōng zǐ yīng qí fēn lù zhuī zhú, shā dé shī tóng shān jī, xuè rǎn hé hóng. yuè jiāo zi dòu bì huáng, táo bèn jìn guó, jìn hóu yòng wèi dài fū, shí yì yú miáo, wèi zhī miáo bì huáng.
斗家軍已自飢困,看見主將中箭,慌得四散奔走。楚將公子側、公子嬰齊分路追逐,殺得屍同山積,血染河紅。越椒子斗賁皇,逃奔晉國,晉侯用為大夫,食邑於苗,謂之苗賁皇。
zhuāng wáng yǐ huò quán shèng, chuán lìng bān shī, yǒu bèi qín zhě, jí yú jūn qián zhǎn shǒu. kǎi gē hái yú yǐng dū, jiāng dòu shì zōng zú, bù jū dà xiǎo, jǐn xíng zhǎn shǒu. zhǐ yǒu dòu bān zhī zǐ, míng yuē kè huáng, guān bài zhēn yǐn, shì shí zhuāng wáng qiǎn shǐ xíng pìn qí, qín èr guó, dòu kè huáng lǐng mìng shǐ qí, guī jí sòng guó, wén yuè jiāo zuò luàn zhī shì, zuǒ yòu yuē: bù kě rù yǐ! kè huáng yuē: jūn, yóu tiān yě, tiān mìng qí kě qì hū? mìng chí rù yǐng dū.
莊王已獲全勝,傳令班師,有被擒者,即於軍前斬首。凱歌還於郢都,將斗氏宗族,不拘大小,盡行斬首。只有斗班之子,名曰克黃,官拜箴尹,是時莊王遣使行聘齊,秦二國,斗克黃領命使齊,歸及宋國,聞越椒作亂之事,左右曰:「不可入矣!」克黃曰:「君,猶天也,天命其可棄乎?」命馳入郢都。
fù mìng bì, zì yì sī kòu qǐng qiú, yuē: wú zǔ zi wén céng yán: yuè jiāo yǒu fǎn xiāng, bì zhǔ miè zú', lín zhōng zhǔ wú fù táo bì tā guó. wú fù shì shòu chǔ ēn, bù rěn tā shì, wèi yuè jiāo suǒ zhū, jīn rì guǒ yīng wú zǔ zhī kǒu. jì bù xìng wèi nì chén zhī zú, yòu bù xìng wéi xiān zǔ zhī xùn, jīn rì sǐ qí fēn yě, ān gǎn táo xíng yé?
復命畢,自詣司寇請囚,曰:「吾祖子文曾言:『越椒有反相,必主滅族',臨終囑吾父逃避他國。吾父世受楚恩,不忍他適,為越椒所誅,今日果應吾祖之口。既不幸為逆臣之族,又不幸違先祖之訓,今日死其分也,安敢逃刑耶?」
zhuāng wáng wén zhī, tàn yuē: zi wén zhēn shén rén yě, kuàng zhì chǔ gōng dà, hé rěn jué qí sì hū? nǎi shè kè huáng zhī zuì, yuē: kè huáng sǐ bù táo xíng, nǎi zhōng chén yě. mìng fù qí guān, gǎi míng yuē dòu shēng, yán qí yí sǐ ér dé shēng yě.
莊王聞之,嘆曰:「子文真神人也,況治楚功大,何忍絕其嗣乎?」乃赦克黃之罪,曰:「克黃死不逃刑,乃忠臣也。命復其官,改名曰斗生,言其宜死而得生也。
zhuāng wáng jiā yáo jī yī jiàn zhī gōng, hòu jiā shǎng cì, shǐ jiāng qīn jūn, zhǎng chē yòu zhī zhí.
莊王嘉繇基一箭之功,厚加賞賜,使將親軍,掌車右之職。
yīn lìng yǐn wèi dé qí rén, wén shěn yǐn yú qiū zhī xián, shǐ quán zhǔ guó shì, zhì jiǔ dà yàn qún chén yú jiàn tái zhī shàng, fēi pín jiē cóng. zhuāng wáng yuē: guǎ rén bù yù zhōng gǔ, yǐ liù nián yú cǐ yǐ, jīn rì pàn chén shòu shǒu, sì jìng ān jìng, yuàn yǔ zhū qīng tóng yī rì zhī yóu, míng yuē tài píng yàn', wén wǔ dà xiǎo guān yuán, jù lái shè xí, wù yào jǐn huān ér zhǐ.
因令尹未得其人,聞沈尹虞邱之賢,使權主國事,置酒大宴群臣於漸台之上,妃嬪皆從。莊王曰:「寡人不御鐘鼓,已六年於此矣,今日叛臣授首,四境安靖,願與諸卿同一日之游,名曰『太平宴',文武大小官員,俱來設席,務要盡歡而止。」
qún chén jiē zài bài, yī cì jiù zuò. páo rén jìn shí, tài shǐ zòu lè, yǐn zhì rì luò xī shān, xìng shàng wèi yǐ, zhuāng wáng mìng bǐng zhú zài zhuó, shǐ suǒ xìng xǔ jī jiāng shì, biàn sòng zhū dài fū zhī jiǔ, zhòng jù qǐ xí lì yǐn, hū rán yī zhèn guài fēng, jiāng táng zhú jǐn miè, zuǒ yòu qǔ huǒ wèi zhì, xí zhōng yǒu yī rén, jiàn xǔ jī měi mào, àn zhōng yǐ shǒu qiān qí mèi, xǔ jī zuǒ shǒu jué mèi, yòu shǒu lǎn qí guān yīng, yīng jué, qí rén jīng jù fàng shǒu. xǔ jī qǔ yīng zài shǒu, xún bù zhì zhuāng wáng zhī qián, fù ěr zòu yuē: qiè fèng dài wáng mìng, jìng bǎi guān zhī jiǔ, nèi yǒu yī rén wú lǐ, chéng zhú miè qiáng qiān qiè xiù, qiè yǐ lǎn dé qí yīng, wáng kě cù huǒ chá zhī. zhuāng wáng jí mìng zhǎng dēng zhě: qiě mò diǎn zhú, guǎ rén jīn rì zhī huì, yuē yǔ zhū qīng jǐn huān, zhū qīng jù qù yīng tòng yǐn, bù jué yīng zhě bù huān. yú shì bǎi guān jiē qù qí yīng, fāng xǔ bǐng zhú, jìng bù zhī qiān xiù zhě wèi hé rén yě.
群臣皆再拜,依次就坐。庖人進食,太史奏樂,飲至日落西山,興尚未已,莊王命秉燭再酌,使所幸許姬姜氏,遍送諸大夫之酒,眾俱起席立飲,忽然一陣怪風,將堂燭盡滅,左右取火未至,席中有一人,見許姬美貌,暗中以手牽其袂,許姬左手絕袂,右手攬其冠纓,纓絕,其人驚懼放手。許姬取纓在手,循步至莊王之前,附耳奏曰:「妾奉大王命,敬百官之酒,內有一人無禮,乘燭滅強牽妾袖,妾已攬得其纓,王可促火察之。」莊王急命掌燈者:「且莫點燭,寡人今日之會,約與諸卿盡歡,諸卿俱去纓痛飲,不絕纓者不歡。」於是百官皆去其纓,方許秉燭,竟不知牽袖者為何人也。
xí sàn huí gōng, xǔ jī zòu yuē: qiè wén nán nǚ bù dú', kuàng jūn chén hū? jīn dài wáng shǐ qiè xiàn shāng yú zhū chén, yǐ shì jìng yě. qiān qiè zhī mèi, ér wáng bù jiā chá, hé yǐ sù shàng xià zhī lǐ, ér zhèng nán nǚ zhī bié hū? zhuāng wáng xiào yuē: cǐ fēi fù rén suǒ zhī yě. gǔ zhě jūn chén wèi xiǎng, lǐ bù guò sān jué, dàn bo qí zhòu, bù bo qí yè. jīn guǎ rén shǐ qún chén jǐn huān, jì zhī yǐ zhú, jiǔ hòu kuáng tài, rén qíng zhī cháng, ruò chá ér zuì zhī, xiǎn fù rén zhī jié, ér shāng guó shì zhī xīn, shǐ qún chén jù bù huān, fēi guǎ rén chū lìng zhī yì yě.
席散回宮,許姬奏曰:「妾聞『男女不瀆',況君臣乎?今大王使妾獻觴於諸臣,以示敬也。牽妾之袂,而王不加察,何以肅上下之禮,而正男女之別乎?」莊王笑曰:「此非婦人所知也。古者君臣為享,禮不過三爵,但卜其晝,不卜其夜。今寡人使群臣盡歡,繼之以燭,酒後狂態,人情之常,若察而罪之,顯婦人之節,而傷國士之心,使群臣俱不歡,非寡人出令之意也。」
xǔ jī tàn fú, hòu shì míng cǐ yàn wèi jué yīng huì. rán wēng yǒu shī yún:
許姬嘆服,後世名此宴為「絕纓會」。髯翁有詩云:
àn zhōng qiān mèi zuì zhōng qíng, yù shǒu rú fēng yǐ jué yīng.
暗中牽袂醉中情,玉手如風已絕纓。
jǐn shuō jūn wáng jiāng hǎi liàng, chù yú shuǐ jì shí fēn qīng.
盡說君王江海量,畜魚水忌十分清。
yī rì, yǔ yú qiū lùn zhèng, zhì yú yè fēn, fāng shǐ huí gōng. fū rén fán jī wèn yuē: cháo zhōng jīn rì hé shì, ér yàn bà rú cǐ? zhuāng wáng yuē: guǎ rén yǔ yú qiū lùn zhèng, shū bù jué qí yàn yě. fán jī yuē: yú qiū hé rú rén? zhuāng wáng yuē: chǔ zhī xián zhě. fán jī yuē: yǐ qiè guān zhī, yú qiū wèi bì xián yǐ! zhuāng wáng yuē: zi hé yǐ zhī yú qiū zhī fēi xián? fán jī yuē: chén zhī shì jūn, yóu fù zhī shì fū yě. qiè bèi wèi zhōng gōng, fán gōng zhōng yǒu měi sè zhě, wèi cháng bù jìn yú wáng qián. jīn yú qiū yǔ wáng lùn zhèng, dòng zhì yè fēn, rán wèi wén jìn yī xián zhě. fū yī rén zhī zhì yǒu xiàn, ér chǔ guó zhī shì wú qióng, yú qiū yù yì yī rén zhī zhì, yǐ yǎn wú qióng zhī shì, yòu wū dé wèi xián hū?
一日,與虞邱論政,至於夜分,方始回宮。夫人樊姬問曰:「朝中今日何事,而晏罷如此?」莊王曰:「寡人與虞邱論政,殊不覺其晏也。」樊姬曰:「虞邱何如人?」莊王曰:「楚之賢者。」樊姬曰:「以妾觀之,虞邱未必賢矣!」莊王曰:「子何以知虞邱之非賢?」樊姬曰:「臣之事君,猶婦之事夫也。妾備位中宮,凡宮中有美色者,未常不進於王前。今虞邱與王論政,動至夜分,然未聞進一賢者。夫一人之智有限,而楚國之士無窮,虞邱欲役一人之智,以掩無窮之士,又烏得為賢乎?」
zhuāng wáng shàn qí yán, míng zǎo yǐ fán jī zhī yán shù yú yú qiū, yú qiū yuē: chén zhì bù jí cǐ, dāng jí tú zhī. nǎi biàn fǎng yú qún chén. dòu shēng yán wěi jiǎ zhī zǐ wěi áo zhī xián, wèi bì dòu yuè jiāo zhī nán, yǐn jū mèng zé, cǐ rén jiāng xiāng cái yě! yú qiū yán yú zhuāng wáng, zhuāng wáng yuē: bó yíng zhì shì, qí zi bì bù fán. wēi zǐ yán, wú jǐ wàng zhī. jí mìng yú qiū tóng dòu shēng jià chē wǎng mèng zé, qǔ wěi áo rù cháo tīng yòng.
莊王善其言,明早以樊姬之言述於虞邱,虞邱曰:「臣智不及此,當即圖之。」乃遍訪於群臣。斗生言蔿賈之子蔿敖之賢,「為避斗越椒之難,隱居夢澤,此人將相才也!」虞邱言於莊王,莊王曰:「伯嬴智士,其子必不凡。微子言,吾幾忘之。」即命虞邱同斗生駕車往夢澤,取蔿敖入朝聽用。
què shuō wěi áo zì sūn shū, rén chēng wèi sūn shū áo, fèng mǔ táo nán, jū yú mèng zé, lì gēng zì gěi.
卻說蔿敖字孫叔,人稱為孫叔敖,奉母逃難,居於夢澤,力耕自給。
yī rì, hé chú ér chū, jiàn tián zhōng yǒu shé liǎng tóu, hài yuē: wú wén liǎng tóu shé bù xiáng zhī wù, jiàn zhě bì sǐ, wú qí dài yǐ. yòu xiǎng dào: ruò liú cǐ shé, tǎng hòu rén fù jiàn zhī, yòu sàng qí mìng, bù rú wǒ yī rén zì dāng. nǎi huī chú shā shé, mái yú tián àn, bēn guī xiàng mǔ ér qì. mǔ wèn qí gù, áo duì yuē: wén jiàn liǎng tóu shé zhě bì sǐ, ér jīn yǐ jiàn zhī, kǒng bù néng zhōng mǔ zhī yǎng, shì yǐ qì yě. mǔ yuē: shé jīn ān zài? áo duì yuē: ér kǒng hòu rén fù jiàn, yǐ shā ér mái zhī yǐ! mǔ yuē: rén yǒu yī niàn zhī shàn, tiān bì yòu zhī. rǔ jiàn liǎng tóu shé, kǒng lèi hòu rén, shā ér mái zhī, cǐ qí shàn qǐ zhǐ yī niàn zāi, rǔ bì bù sǐ, qiě jiāng huò fú yǐ!
一日,荷鋤而出,見田中有蛇兩頭,駭曰:「吾聞兩頭蛇不祥之物,見者必死,吾其殆矣。」又想道:「若留此蛇,倘後人復見之,又喪其命,不如我一人自當。」乃揮鋤殺蛇,埋于田岸,奔歸向母而泣。母問其故,敖對曰:「聞見兩頭蛇者必死,兒今已見之,恐不能終母之養,是以泣也。」母曰:「蛇今安在?」敖對曰:「兒恐後人復見,已殺而埋之矣!」母曰:「人有一念之善,天必祐之。汝見兩頭蛇,恐累後人,殺而埋之,此其善豈止一念哉,汝必不死,且將獲福矣!」
yú shù rì, yú qiū děng fèng shǐ mìng zhì, qǔ yòng sūn shū áo. mǔ xiào yuē: cǐ mái shé zhī bào yě! áo yǔ qí mǔ suí yú qiū guī yǐng.
逾數日,虞邱等奉使命至,取用孫叔敖。母笑曰:「此埋蛇之報也!」敖與其母隨虞邱歸郢。
zhuāng wáng yī jiàn, yǔ yǔ jìng rì, dà yuè yuē: chǔ guó zhū chén, wú qīng zhī bǐ. jí rì bài wèi lìng yǐn.
莊王一見,與語竟日,大悅曰:「楚國諸臣,無卿之比。」即日拜為令尹。
sūn shū áo cí yuē: chén qǐ zì tián yě, zhòu zhí dà zhèng, hé yǐ fú rén? qǐng cóng zhū dài fū zhī hòu. zhuāng wáng yuē: guǎ rén zhī qīng, qīng kě bù cí! shū áo qiān ràng zài sān, nǎi shòu mìng wèi lìng yǐn.
孫叔敖辭曰:「臣起自田野,驟執大政,何以服人?請從諸大夫之後。」莊王曰:「寡人知卿,卿可不辭!」叔敖謙讓再三,乃受命為令尹。
kǎo qiú chǔ guó zhì dù, lì wèi jūn fǎ: fán jūn xíng, zài jūn yòu zhě, xié yuán wèi zhàn bèi zài jūn zuǒ zhě, zhuī qiú cǎo rù, wèi sù bèi. qián máo lǜ wú, zhōng quán hòu jìn. qián máo lǜ wú zhě, jīng zhì zài qián, yǐ chān zéi zhī yǒu wú, ér wèi zhī móu lǜ zhōng quán zhě, quán móu jiē chū zhōng jūn, bù dé páng náo hòu jìn zhě, yǐ jìn bīng wèi hòu diàn, zhàn zé yòng wèi qí bīng, guī zé yòng wèi duàn hòu. wáng zhī qīn bīng fēn wèi èr guǎng, měi guǎng chē shí wǔ chéng, měi chéng yòng bù zú bǎi rén, hòu yǐ èr shí wǔ rén wèi yóu bīng. yòu guǎng guǎn chǒu yín mǎo chén sì wǔ shí, zuǒ guǎng guǎn wǔ wèi shēn yǒu xū wǔ shí. měi rì jī míng shí fēn, yòu guǎng jià mǎ yǐ bèi qū chí, zhì yú rì zhōng, zé zuǒ guǎng dài zhī, huáng hūn ér zhǐ. nèi gōng fēn bān ái cì, zhuān zhǔ xún hài zi èr shí, yǐ fáng fēi cháng zhī biàn. yòng yú qiū jiāng zhōng jūn, gōng zǐ yīng qí jiāng zuǒ jūn, gōng zǐ cè jiāng yòu jūn, yǎng yáo jī jiāng yòu guǎng, qū dàng jiāng zuǒ guǎng. sì shí sōu yuè, gè yǒu cháng diǎn, sān jūn yán sù, bǎi xìng wú rǎo. yòu zhú sháo bō yǐ xìng shuǐ lì, liù liǎo zhī jìng, guàn tián wàn qǐng, mín xián sòng zhī.
考求楚國制度,立為軍法:凡軍行,在軍右者,挾轅為戰備;在軍左者,追求草蓐,為宿備。前茅慮無,中權後勁。前茅慮無者,旌幟在前,以覘賊之有無,而為之謀慮;中權者,權謀皆出中軍,不得旁撓;後勁者,以勁兵為後殿,戰則用為奇兵,歸則用為斷後。王之親兵分為二廣,每廣車十五乘,每乘用步卒百人,後以二十五人為游兵。右廣管丑、寅、卯、辰、巳五時,左廣管午、未、申、酉、戌五時。每日雞鳴時分,右廣駕馬以備驅馳,至於日中,則左廣代之,黃昏而止。內宮分班捱次,專主巡亥、子二時,以防非常之變。用虞邱將中軍,公子嬰齊將左軍,公子側將右軍,養繇基將右廣,屈盪將左廣。四時搜閱,各有常典,三軍嚴肅,百姓無擾。又築芍波以興水利,六蓼之境,灌田萬頃,民咸頌之。
chǔ zhū chén jiàn zhuāng wáng chǒng rèn shū áo, xīn zhōng bù fú, jí jiàn shū áo xíng shì jǐng jǐng yǒu tiáo, wú bù tàn xī yuē: chǔ guó yǒu xìng, dé cǐ xián chén, zi wén qí fù qǐ yǐ! dāng chū lìng yǐn zi wén, shàn zhì chǔ guó jīn dé shū áo, rú zi wén zhī zài shēng yě.
楚諸臣見莊王寵任叔敖,心中不服,及見叔敖行事井井有條,無不嘆息曰:「楚國有幸,得此賢臣,子文其復起矣!」當初令尹子文,善治楚國;今得叔敖,如子文之再生也。
shì shí zhèng mù gōng lán hōng, shì zǐ yí jí wèi, shì wèi líng gōng. gōng zǐ sòng yǔ gōng zǐ guī shēng dāng guó, shàng yī wéi yú jìn chǔ zhī jiān, wèi jué suǒ shì. chǔ zhuāng wáng yǔ sūn shū áo shāng yì yù xìng bīng fá zhèng, hū wén zhèng líng gōng bèi gōng zǐ guī shēng suǒ shì, zhuāng wáng yuē: wú fá zhèng yì yǒu míng yǐ! bù zhī guī shēng rú hé shì jūn? qiě kàn xià huí fēn jiě.
是時鄭穆公蘭薨,世子夷即位,是為靈公。公子宋與公子歸生當國,尚依違於晉、楚之間,未決所事。楚莊王與孫叔敖商議欲興兵伐鄭,忽聞鄭靈公被公子歸生所弒,莊王曰:「吾伐鄭益有名矣!」不知歸生如何弒君?且看下回分解。