fū sǔn yì shū tú, zhì wén yì zhèng. huò shàng quán yǐ jīng wěi, huò dūn dào yǐ zhèn sú. shì gù, qián zhì chuí jiào, jīn jiē kě yǐ lǐ wéi. hé yǐ míng zhī?
夫損益殊途,質文異政。或尚權以經緯,或敦道以鎮俗。是故,前志垂教,今皆可以理違。何以明之?
shì yuē dà yá yún: jì míng qiě zhé, yǐ bǎo qí shēn. yì yuē: tiān dì zhī dà dé yuē shēng.
(是曰)《大雅》云:「既明且哲,以保其身。」《易》曰:「天地之大德曰生。」
fēi yuē yǔ yuē: shì jiàn wēi zhì mìng. yòu yuē: jūn zǐ yǒu shā shēn yǐ chéng rén, wú qiú shēng yǐ hài rén.
(非曰)《語》曰:「士見危致命。」又曰:「君子有殺身以成仁,無求生以害仁。」)
shì yuē guǎn zǐ yuē: yí jīn zhě chá zhī gǔ, bù zhī lái zhě shì zhī wǎng. gǔ yǔ yuē: yǔ sǐ rén tóng bìng zhě, bù kě shēng yě yǔ wáng guó tóng háng zhě, bù kě cún yě.
(是曰)管子曰:「疑今者察之古,不知來者視之往。」古語曰:「與死人同病者,不可生也;與亡國同行者,不可存也。」
fēi yuē lǚ shì chūn qiū yuē: fū rén yǐ shí sǐ zhě, yù jìn tiān xià zhī shí, bèi yǐ yǒu yǐ chéng zhōu sǐ zhě, yù jìn tiān xià zhī chuán, bèi yǐ yǒu yǐ yòng bīng sàng qí guó zhě, yù yǎn tiān xià zhī bīng, bèi yǐ. dù shù yuē: fū jiān chén zéi zi, zì gǔ jí jīn, wèi cháng bù yǒu. bǎi suì yī rén, shì wèi jì zhǒng qiān lǐ yī rén, shì wèi bǐ jiān. ér jǔ yǐ wèi jiè, shì yóu yī yē ér jìn rén shí yě. yē zhě suī shǎo, è zhě bì duō.
(非曰)《呂氏春秋》曰:「夫人以食死者,欲禁天下之食,悖矣;有以乘舟死者,欲禁天下之船,悖矣;有以用兵喪其國者,欲偃天下之兵,悖矣。」杜恕曰:「夫奸臣賊子,自古及今,未嘗不有。百歲一人,是為繼踵;千里一人,是為比肩。而舉以為戒,是猶一噎而禁人食也。噎者雖少,餓者必多。」
shì yuē kǒng zǐ yuē: è jié è yǐ wèi zhí.
(是曰)孔子曰:「惡訐惡以為直。」
fēi yuē guǎn zǐ yuē: è yǐn è yǐ wèi rén zhě. wèi cáo xī zhì gōng lùn yuē: fū shì rén suǒ wèi yǎn è yáng shàn zhě, jūn zǐ zhī dà yì bǎo míng tóng hào zhě, péng yǒu zhī zhì jiāo. sī yán zhī zuò, gài lǘ yán zhī bái tán. suǒ yǐ jiù ài zēng zhī xiāng bàng, fēi dǔ zhèng zhī zhì lǐ, zhé zhōng zhī gōng yì yě. shì shì bù liào qí shù, ér xì qí yán, gù shàn è bù fēn, yǐ fù guò wèi hóng yě. péng yǒu hū yì, yǐ léi tóng wèi měi yě. shàn è bù fēn, luàn shí yóu zhī. péng yǒu léi tóng, bài bì cóng yān. tán lùn yǐ dāng shí wèi qíng, bù yǐ guò nán wèi guì xiāng zhī yǐ děng fēn wèi jiāo, bù yǐ léi tóng wèi gù. shì yǐ dá zhě cún qí yì, bù chá yú wén shí qí xīn, bù qiú yú yán.
(非曰)管子曰:「惡隱惡以為仁者。」魏曹羲《至公論》曰:「夫世人所謂掩惡揚善者,君子之大義;保明同好者,朋友之至交。斯言之作,蓋閭閻之白談。所以救愛憎之相謗,非篤正之至理,折中之公議也。世士不料其數,而系其言,故善惡不分,以覆過為宏也。朋友忽義,以雷同為美也。善惡不分,亂實由之。朋友雷同,敗必從焉。談論以當實為情,不以過難為貴;相知以等分為交,不以雷同為固。是以達者存其義,不察於文;識其心,不求於言。」
shì yuē yuè jué shū yuē: xuàn nǚ bù zhēn, xuàn shì bù xìn.
(是曰)《越絕書》曰:「衒女不貞,衒士不信。」
fēi yuē hàn shū yuē: dà xíng bù xì jǐn, dà lǐ bù ràng cí.
(非曰)《漢書》曰:「大行不細謹,大禮不讓辭。」
shì yuē huáng shí gōng yuē: wù guǎng dì zhě huāng, wù guǎng dé zhě qiáng yǒu qí yǒu zhě ān, tān rén yǒu zhě cán. cán miè zhī zhèng, suī chéng bì bài.
(是曰)黃石公曰:「務廣地者荒,務廣德者強;有其有者安,貪人有者殘。殘滅之政,雖成必敗。」
fēi yuē sī mǎ cuò yuē: yù fù guó zhě, wù guǎng qí dì yù qiáng bīng zhě, wù fù qí rén yù wáng zhě, wù bó qí dé. sān zī zhě bèi, ér hòu wáng yè suí zhī.
(非曰)司馬錯曰:「欲富國者,務廣其地;欲強兵者,務富其人;欲王者,務博其德。三資者備,而後王業隨之。」
shì yuē chuán yuē: xīn gǒu wú xiá, hé xù hū wú jiā? yǔ yuē: lǐ yì zhī bù jiàn, hé xù yú rén yán?
(是曰)《傳》曰:「心苟無瑕,何恤乎無家?」《語》曰:「禮義之不僭,何恤於人言?」
fēi yuē yǔ yuē: jī huǐ xiāo jīn, jī chán mó gǔ, zhòng yǔ nì zhōu, qún qīng zhé zhóu.
(非曰)《語》曰:「積毀銷金,積讒磨骨,眾羽溺舟,群輕折軸。」
shì yuē kǒng zǐ yuē: jūn zǐ bù qì, shèng rén zhì zhōu wàn wù.
(是曰)孔子曰:「君子不器,聖人智周萬物。」
fēi yuē liè zǐ yuē: tiān dì wú quán gōng, shèng rén wú quán néng, wàn wù wú quán yòng. gù tiān zhí shēng fù, dì zhí zài xíng, shèng zhí jiào huà.
(非曰)列子曰:「天地無全功,聖人無全能,萬物無全用。故天職生覆,地職載形,聖職教化。」
shì yuē kǒng zǐ yuē: jūn zǐ tǎn dàng dàng, xiǎo rén zhǎng qī qī.
(是曰)孔子曰:「君子坦蕩蕩,小人長戚戚。」
fēi yuē kǒng zǐ yuē: jìn zhòng ěr zhī yǒu bà xīn yě, shēng yú cáo wèi yuè jù jiàn zhī yǒu bà xīn yě, shēng yú huì jī. gù jū xià ér wú yōu zhě, zé sī bù yuǎn fù shēn ér cháng yì zhě, zé zhì bù guǎng.
(非曰)孔子曰:「晉重耳之有霸心也,生於曹衛;越句踐之有霸心也,生於會稽。故居下而無憂者,則思不遠;覆身而常逸者,則志不廣。」
shì yuē hán zǐ yuē: gǔ zhī rén, mù duǎn yú zì xiàn, gù yǐ jìng guān miàn zhì yí yú zì zhī, gù yǐ dào zhèng jǐ.
(是曰)韓子曰:「古之人,目短於自現,故以鏡觀面;智疑於自知,故以道正己。」
fēi yuē lǎo zǐ yuē: fǎn tīng zhī wèi cōng, nèi shì zhī wèi míng, zì shèng zhī wèi qiáng.
(非曰)老子曰:「反聽之謂聰,內視之謂明,自勝之謂強。」
shì yuē táng qiě yuē: zhuān zhū huái zhuī dāo ér tiān xià jiē wèi zhī yǒng, xī shī bèi duǎn hè ér tiān xià chēng měi.
(是曰)唐且曰:「專諸懷錐刀而天下皆謂之勇,西施被短褐而天下稱美。」
fēi yuē shèn zǐ yuē: máo qiáng xī shī, tiān xià zhī zhì jiāo yě, yī zhī yǐ pí qī, zé jiàn zhě jiē zǒu yì zhī yǐ xuán xī, zé xíng zhě jiē zhǐ. yóu shì guān zhī, zé xuán xī, sè zhī zhù yě. jiāo zhě cí zhī, zé sè yàn yǐ.
(非曰)慎子曰:「毛嬙、西施,天下之至姣也,衣之以皮倛,則見者皆走;易之以玄緆,則行者皆止。由是觀之,則玄緆,色之助也。姣者辭之,則色厭矣。」
shì yuē xiàng liáng yuē: xiān qǐ zhě zhì fú yú rén, hòu qǐ zhě shòu zhì yú rén. jūn zhì yuē: xiān rén yǒu duó rén zhī xīn.
(是曰)項梁曰:「先起者制服於人,後起者受制於人。」《軍志》曰:「先人有奪人之心。」
fēi yuē shǐ yì yǒu yán yuē: wú shǐ huò. yòu yuē: shǐ huò zhě sǐ. yǔ yuē: bù wèi huò shǐ, bù wèi fú xiān.
(非曰)史佚有言曰:「無始禍。」又曰:「始禍者死。」《語》曰:「不為禍始,不為福先。」
shì yuē shèn zǐ yuē: fū xián ér qū yú bù xiào zhě, quán qīng yě bù xiào ér fú yú xián zhě, wèi zūn yě. yáo wèi pǐ fū, bù néng shǐ qí lín jiā, jí zhì nán miàn ér wáng, ér lìng xíng jìn zhǐ. yóu cǐ guān zhī, xián bù zú yǐ fú wù, ér shì wèi zú yǐ qū xián yǐ.
(是曰)慎子曰:「夫賢而屈於不肖者,權輕也;不肖而服於賢者,位尊也。堯為匹夫,不能使其鄰家,及至南面而王,而令行禁止。由此觀之,賢不足以服物,而勢位足以屈賢矣。」
fēi yuē jiǎ zǐ yuē: zì gǔ zhì jīn, yǔ mín wèi chóu zhě, yǒu chí yǒu sù ěr, ér mín bì shèng zhī yǐ. gù zhòu zì wèi tiān wáng yě, ér jié zì wèi tiān fù yě, yǐ miè zhī hòu, mín yì mà zhī yě. yǐ cǐ guān zhī, zé wèi bù zú yǐ wèi zūn, ér hào bù zú yǐ wèi róng yǐ.
(非曰)賈子曰:「自古至今,與民為仇者,有遲有速耳,而民必勝之矣。故紂自謂天王也,而桀自謂天父也,已滅之後,民亦罵之也。以此觀之,則位不足以為尊,而號不足以為榮矣。」
shì yuē hàn jǐng dì shí, yuán gù yǔ huáng shēng zhēng lùn yú shàng qián. huáng shēng yuē: tāng wǔ fēi shòu mìng, nǎi shā yě. gù yuē: bù rán. fū jié zhòu huāng luàn, tiān xià zhī xīn jiē guī tāng wǔ. tāng wǔ yǔ tiān xià zhī xīn, ér zhū jié zhòu, jié zhòu zhī rén, fú wèi shǐ ér guī tāng wǔ, tāng wǔ bù dé yǐ ér lì, fēi shòu mìng wèi hé?
(是曰)漢景帝時,轅固與黃生爭論於上前。黃生曰:「湯、武非受命,乃殺也。」固曰:「不然。夫桀紂荒亂,天下之心皆歸湯武。湯武與天下之心,而誅桀紂,桀紂之人,弗為使而歸湯武,湯武不得已而立,非受命為何?」
fēi yuē huáng shēng yuē: guān suī bì, bì jiā yú shǒu lǚ suī xīn, bì guàn yú zú. hé zhě? shàng xià zhī fēn yě. jīn jié zhòu suī shī dào, rán jūn shàng yě tāng wǔ suī shèng, chén xià yě. fū jūn yǒu shī xíng, chén bù zhèng yán kuāng guò, yǐ zūn tiān zǐ, fǎn yīn guò ér zhū zhī, dài lì nán miàn, fēi shā ér hé?
(非曰)黃生曰:「冠雖蔽,必加於首;履雖新,必貫於足。何者?上下之分也。今桀紂雖失道,然君上也;湯武雖聖,臣下也。夫君有失行,臣不正言匡過,以尊天子,反因過而誅之,代立南面,非殺而何?」
shì yuē tài gōng yuē: míng fá zé rén wèi shè, rén wèi shè zé biàn gù chū míng shǎng zé rén bù zú, rén bù zú zé yuàn zhǎng. gù míng wáng zhī lǐ rén, bù zhī suǒ hǎo, bù zhī suǒ è.
(是曰)太公曰:「明罰則人畏懾,人畏懾則變故出;明賞則人不足,人不足則怨長。故明王之理人,不知所好,不知所惡。」
fēi yuē wén zǐ yuē: fá wú dù zé lù ér wú wēi, shǎng wú dù zé fèi ér wú ēn. gù zhū gé liàng yuē: wēi zhī yǐ fǎ, fǎ xíng zé zhī ēn xiàn zhī yǐ jué, jué jiā zé zhī róng.
(非曰)文子曰:「罰無度則戮而無威,賞無度則費而無恩。」故諸葛亮曰:「威之以法,法行則知恩;限之以爵,爵加則知榮。」
shì yuē wén zǐ yuē: rén zhī huà shàng, bù cóng qí yán, cóng qí xíng yě. gù rén jūn hǎo yǒng, ér guó jiā duō nán rén jūn hào sè, ér guó jiā hūn luàn.
(是曰)文子曰:「人之化上,不從其言,從其行也。故人君好勇,而國家多難;人君好色,而國家昏亂。」
fēi yuē qín wáng yuē: wú wén chǔ zhī tiě jiàn lì ér chàng yōu zhuō. fū tiě jiàn lì zé shì yǒng, chàng yōu zhuō zé sī lǜ yuǎn. yǐ yuǎn sī lǜ yù yǒng shì, wú kǒng chǔ zhī tú qín yě.
(非曰)秦王曰:「吾聞楚之鐵劍利而倡優拙。夫鐵劍利則士勇,倡優拙則思慮遠。以遠思慮御勇士,吾恐楚之圖秦也。」
shì yuē mò zǐ yuē: suī yǒu xián jūn, bù ài wú gōng zhī chén suī yǒu cí fù, bù ài wú yì zhī zǐ.
(是曰)墨子曰:「雖有賢君,不愛無功之臣;雖有慈父,不愛無益之子。」
fēi yuē cáo zi jiàn yuē: shě zuì zé gōng zhě, míng jūn zhī zhǔ yě jīn yú ài néng zhě, cí fù zhī ēn yě. sān lüè yuē: hán qì zhī lèi, jiē yuàn dé shēn qí zhì, shì yǐ míng jūn xián chén, qū jǐ shēn rén.
(非曰)曹子建曰:「舍罪責功者,明君之主也;矜愚愛能者,慈父之恩也。」《三略》曰:「含氣之類,皆願得申其志,是以明君賢臣,屈己申人。」
shì yuē chuán yuē: rén xīn bù tóng, qí yóu miàn yě. cáo zi jiàn yuē: rén gè yǒu hào shàng. lán zhǐ sūn huì zhī fāng, zhòng rén suǒ hǎo, ér hǎi pàn yǒu zhú chòu zhī fū xián chí yǒu liù yīng zhī fā, zhòng rén suǒ lè, ér mò zǐ yǒu fēi zhī zhī lùn. qǐ kě tóng zāi?
(是曰)《傳》曰:「人心不同,其猶面也。」曹子建曰:「人各有好尚。蘭芷蓀蕙之芳,眾人所好,而海畔有逐臭之夫;咸池有六英之發,眾人所樂,而墨子有非之之論。豈可同哉?」
fēi yuē yǔ yuē: yǐ xīn dù xīn, jiān bù róng zhēn. kǒng zǐ yuē: qí shù hū! jǐ suǒ bù yù, wù shī yú rén.
(非曰)語曰:「以心度心,間不容針。」孔子曰:「其恕乎!己所不欲,勿施於人。」
shì yuē guǎn zǐ yuē: cāng lǐn shí, zhī lǐ jié yī shí zú, zhī róng rǔ.
(是曰)管子曰:「倉廩實,知禮節;衣食足,知榮辱。」
fēi yuē gǔ yǔ yuē: guì bù yǔ jiāo qī ér jiāo zì zhì, fù bù yǔ chǐ qī ér chǐ zì lái.
(非曰)古語曰:「貴不與驕期而驕自至,富不與侈期而侈自來。」
shì yuē yǔ yuē: zhōng wú bù bào.
(是曰)《語》曰:「忠無不報。」
fēi yuē zuǒ chuán yuē: luàn dài zé chán shèng zhí.
(非曰)《左傳》曰:「亂代則讒勝直。」
shì yuē hán zǐ yuē: fán rén zhī dà tǐ, qǔ shě tóng zé xiāng shì, qǔ shě yì zé xiāng fēi yě. yì yuē: tóng shēng xiāng yīng, tóng qì xiāng qiú. shuǐ liú shī, huǒ jiù zào yún cóng lóng, fēng cóng hǔ.
(是曰)韓子曰:「凡人之大體,取捨同則相是,取捨異則相非也。」《易》曰:「同聲相應,同氣相求。水流濕,火就燥;雲從龍,風從虎。」
fēi yuē yì yuē: èr nǚ tóng jū, qí zhì bù tóng. yǔ yuē: yī qī bù liǎng xióng, yī quán wú èr jiāo. yòu yuē: fán rén qíng yǐ tóng xiāng dù. gù yuē: tóng měi xiāng dù, tóng guì xiāng hài, tóng lì xiāng jì.
(非曰)《易》曰:「二女同居,其志不同。」《語》曰:「一棲不兩雄,一泉無二蛟。」又曰:「凡人情以同相妒。」故曰:「同美相妒,同貴相害,同利相忌。」
shì yuē hán zǐ yuē: shì fǎ shù ér yǐ xīn lǐ, yáo shùn bù néng zhèng yī guó qù guī jǔ ér yǐ yì dù, xī zhòng bù néng chéng yī lún. shǐ zhōng zhǔ shǒu fǎ shù, zhuō jiàng zhí guī jǔ, zé wàn bù shī yǐ.
(是曰)韓子曰:「釋法術而以心理,堯舜不能正一國;去規矩而以意度,奚仲不能成一輪。使中主守法術,拙匠執規矩,則萬不失矣。」
fēi yuē huái nán zǐ yuē: fū shǐ zhī suǒ yǐ shè yuǎn guàn jiān zhě, gōng nǔ lì yě qí suǒ yǐ zhōng de pōu wēi zhě, rén xīn yě. shǎng shàn fá bào zhě, zhèng lìng yě qí suǒ yǐ xíng zhě, jīng chéng yě. gù nǔ suī qiáng, bù néng dú zhōng lìng suī míng, bù néng dú xíng. dù shù yuē: shì yǒu luàn rén, ér wú luàn fǎ. ruò shǐ fǎ kě zhuān rèn, zé táng yú bù xū jì qì zhī zuǒ, yīn zhōu wú guì yī lǚ zhī fǔ yǐ.
(非曰)《淮南子》曰:「夫矢之所以射遠貫堅者,弓弩力也;其所以中的剖微者,人心也。賞善罰暴者,政令也;其所以行者,精誠也。故弩雖強,不能獨中;令雖明,不能獨行。」杜恕曰:「世有亂人,而無亂法。若使法可專任,則唐、虞不須稷、契之佐,殷、周無貴伊、呂之輔矣。」
shì yuē lǜ bù xiān dìng, bù kě yǐ yīng zú bīng bù xiān bàn, bù kě yǐ yīng dí. zuǒ chuán yuē: yù bèi bù yú, gǔ zhī shàn zhèng.
(是曰)慮不先定,不可以應卒;兵不先辦,不可以應敵。《左傳》曰:「豫備不虞,古之善政。」
fēi yuē zuǒ chuán yuē: shì wěi wèi jìn hòu yuē: chén wén zhī: wú sàng ér qī, yōu bì chóu yān wú róng ér chéng, chóu bì bǎo yān. chūn qiū wài chuán yuē: zhōu jǐng wáng jiāng zhù dà qián. dān mù gōng yuē: bù kě. gǔ zhě tiān zāi jiàng lì, yú shì hū liàng zī bì, quán qīng zhòng, yǐ zhèn jiù rén. fū bèi yù, yǒu wèi zhì ér shè zhī xiū guó bèi yě. yù bèi bù yú, ān bù wàng wēi., yǒu zhì ér hòu jiù zhī ruò jiù huǒ liáo jí, liàng zī bì zhī shǔ., shì bù xiāng rù yě èr zhě xiān hòu gè yǒu yí, bù xiāng rù.. kě xiān ér bù bèi, wèi zhī dài dài, huǎn yě. kě hòu ér xiān zhī, wèi zhī zhào zāi wèi rén wèi yǒu huàn, qīng ér zhòng zhī, lí rén guì cái, shì yǐ zhào zāi yě.. zhōu gù yíng guó yě, tiān wèi yàn huò yān, ér yòu lí rén yǐ zuǒ zāi, wú nǎi bù kě hū!
(非曰)《左傳》曰:「士蒍謂晉候曰:『臣聞之:無喪而戚,憂必仇焉;無戎而城,仇必保焉。」《春秋外傳》曰:「周景王將鑄大錢。單穆公曰:『不可。古者天災降戾,於是乎量資幣,權輕重,以振救人。夫備預,有未至而設之(修國備也。預備不虞,安不忘危。),有至而後救之(若救火、療疾,量資幣之屬。),是不相入也(二者先後各有宜,不相入。)。可先而不備,謂之怠(怠,緩也。);可後而先之,謂之召災(謂人未有患,輕而重之,離人匱財,是以召災也。)。周固瀛國也,天未厭禍焉,而又離人以佐災,無乃不可乎!』」
shì yuē zuǒ chuán yuē: gǔ rén yǒu yán: yī rì zòng dí, shù shì zhī huàn yě.
(是曰)《左傳》曰:「古人有言:『一日縱敵,數世之患也。』」
fēi yuē jìn chǔ yù yú yān. fàn wén zi bù yù zhàn, yuē: wú xiān jūn zhī jí zhàn yě yǒu gù. qín dí qí chǔ jiē qiáng, bù jǐn lì, zi sūn jiāng ruò. jīn sān qiáng fú yǐ qí qín dí., dí, chǔ ér yǐ. wéi shèng rén néng nèi wài wú huàn. zì fēi shèng rén, wài níng bì yǒu nèi yōu jiāo ér kàng, zé yōu huàn shēng.. hé shì chǔ yǐ wèi wài jù hū?
(非曰)晉楚遇於鄢。範文子不欲戰,曰:「吾先君之亟戰也有故。秦、狄、齊、楚皆強,不盡力,子孫將弱。今三強服矣(齊、秦、狄。),敵,楚而已。唯聖人能內外無患。自非聖人,外寧必有內憂(驕而亢,則憂患生。)。盍釋楚以為外懼乎?」
shì yuē sān lüè yuē: wú shǐ rén zhě zhǔ cái, wèi qí duō ēn shī ér fù yú xià.
(是曰)《三略》曰:「無使仁者主財,為其多恩施而附於下。」
fēi yuē táo zhū gōng zhōng nán shā rén, qiú yú chǔ. zhū gōng yù shǐ qí shǎo zǐ zhuāng huáng jīn qiān yì wǎng shì zhī. qí zhǎng nán gù qǐng, nǎi shǐ xíng. chǔ shā qí dì. zhū gōng yuē: wú gù zhī bì shā qí dì. shì zhǎng yǔ wǒ jù, jiàn kǔ wèi shēng zhī nán, gù zhòng qí cái. rú shǎo dì shēng jiàn wǒ fù, chéng jiān qū liáng, zhú jiǎo tù, qǐ zhī qí cái suǒ cóng lái, gù qīng qì zhī. jīn zhǎng zhě guǒ shā qí dì, shì lǐ rán yě, wú zú bēi.
(非曰)陶朱公中男殺人,囚於楚。朱公欲使其少子裝黃金千鎰往視之。其長男固請,乃使行。楚殺其弟。朱公曰:「吾固知必殺其弟。是長與我俱,見苦為生之難,故重其財。如少弟生見我富,乘堅驅良,逐狡兔,豈知其財所從來,固輕棄之。今長者果殺其弟,事理然也,無足悲。」
shì yuē yǔ yuē: lù báo zhě bù kě yǔ rù luàn, shǎng qīng zhě bù kě yǔ rù nán. shèn zǐ yuē: xiān wáng jiàn bù shòu lù zhě bù chén, lù bù hòu zhě, bù yǔ rù nán.
(是曰)《語》曰:「祿薄者不可與入亂,賞輕者不可與入難。」慎子曰:「先王見不受祿者不臣,祿不厚者,不與入難。」
fēi yuē tián dān jiāng gōng dí, jiàn lǔ zhòng zi. zhòng zǐ yuē: jiāng jūn gōng dí, fú néng xià yě. hé zhě? xī jiāng jūn zhī zài jí mò, zuò ér zhī kuì, lì ér zhàng chā, wèi shì zú chàng. cǐ suǒ yǐ pò yàn. jīn jiāng jūn dōng yǒu yè yì zhī fèng, xī yǒu kuì shàng zhī yú, huáng jīn héng dài, ér chí hū zī miǎn zhī jiān, yǒu shēng zhī lè, wú sǐ zhī xīn. suǒ yǐ bù shèng yě. hòu guǒ rán.
(非曰)田單將攻狄,見魯仲子。仲子曰:「將軍攻狄,弗能下也。何者?昔將軍之在即墨,坐而織蕢,立而杖插,為士卒倡。此所以破燕。今將軍東有液邑之奉,西有蕢上之娛,黃金橫帶,而馳乎淄澠之間,有生之樂,無死之心。所以不勝也。」後果然。
shì yuē yǔ yuē: pín jiàn zhī jiāo bù kě wàng, zāo kāng zhī qī bù xià táng.
(是曰)《語》曰:「貧賤之交不可忘,糟糠之妻不下堂。」
fēi yuē yǔ yuē: jiāo jiē guǎng ér xìn shuāi yú yǒu, jué lù hòu ér zhōng shuāi yú jūn.
(非曰)《語》曰:「交接廣而信衰於友,爵祿厚而忠衰於君。」
shì yuē chūn qiū hòu yǔ yuē: chǔ chūn shēn jūn shǐ sūn zi wèi zǎi. kè yǒu shuō shēn jūn yuē: tāng yǐ bó, wǔ wáng yǐ hào, jiē bù guò bǎi lǐ, yǐ yǒu tiān xià. jīn sūn zi xián rén yě, ér jūn jí zhī bǎi lǐ zhī shì, chén qiè wèi jūn wēi zhī. chūn shēn jūn yuē: shàn. yú shì shǐ rén xiè sūn zi. sūn zi qù zhī zhào, zhào yǐ wèi shàng qīng.
(是曰)《春秋後語》曰:「楚春申君使孫子為宰。客有說申君曰:『湯以亳,武王以鄗,皆不過百里,以有天下。今孫子賢人也,而君藉之百里之勢,臣竊為君危之。』春申君曰:『善。』於是使人謝孫子。孫子去之趙,趙以為上卿。」
fēi yuē kè yòu shuō chūn shēn jūn yuē: xī yī yǐn qù xià rù yīn, yīn wáng ér xià wáng guǎn zhòng qù lǔ rù qí, lǔ ruò ér qí qiáng. fū xián zhě zhī suǒ zài, qí jūn wèi cháng bù zūn, qí guó wèi cháng bù róng yě. jīn sūn zi xián rén yě, jūn hé wèi cí zhī? chūn shēn jūn yòu yuē: shàn. fù shǐ rén qǐng sūn zi.
(非曰)客又說春申君曰:「昔伊尹去夏入殷,殷王而夏亡;管仲去魯入齊,魯弱而齊強。夫賢者之所在,其君未嘗不尊,其國未嘗不榮也。今孫子賢人也,君何為辭之?」春申君又曰:「善。」復使人請孫子。
shì yuē hán xuān wáng wèi jiū liú yuē: wú liǎng yù yòng gōng zhòng gōng shū, qí kě hū? duì yuē: bù kě. jìn yòng liù qīng ér guó fēn, jiǎn gōng yòng tián chéng kàn zhǐ ér jiǎn gōng shì, wèi liǎng yòng xī shǒu zhāng yí ér xī hé zhī wài wáng. jīn wáng liǎng yòng zhī, qí duō lì zhě, nèi shù qí dǎng qí lì guǎ zhě, yòu jí yú wài quán. qún chén huò nèi shù qí dǎng, yǐ shàn zhǔ mìng huò wài wèi shì jiāo, yǐ liè qí dì, zé wáng zhī guó wēi yǐ. yòu yuē: gōng sūn yǎn wèi wèi jiāng, yǔ qí xiāng tián xū bù shàn. jì wén zi wèi yǎn shuō wèi wáng yuē: bù dú bù jiàn fū fú niú cān jì hū? bù kě bǎi bù. jīn wáng yǐ yǎn wèi kě shǐ jiāng, gù yòng zhī yě, ér tīng xiāng zhī jì, shì fú niú cān jì zhī dào. niú mǎ jù sǐ ér bù chéng qí gōng, zé wáng zhī guó shāng yǐ. yuàn wáng chá zhī.
(是曰)韓宣王謂摎留曰:「吾兩欲用公仲、公叔,其可乎?」對曰:「不可。晉用六卿而國分,簡公用田成、闞止而簡公弒,魏兩用犀首、張儀而西河之外亡。今王兩用之,其多力者,內樹其黨;其力寡者,又藉於外權。群臣或內樹其黨,以擅主命;或外為勢交,以裂其地,則王之國危矣。」又曰:公孫衍為魏將,與其相田需不善。季文子為衍說魏王曰:「不獨不見夫服牛驂驥乎?不可百步。今王以衍為可使將,固用之也,而聽相之計,是服牛驂驥之道。牛馬俱死而不成其功,則王之國傷矣。願王察之。」
fēi yuē fù zǐ yuē: tiān dì zhì shén, bù néng tóng dào ér shēng wàn wù shèng rén zhì míng, bù néng yī jiǎn ér zhì bǎi xìng. gù yǐ yì zhì tóng zhě, tiān dì zhī dào yě yīn wù zhì yí zhě, shèng rén zhī zhì yě. jì dé qí dào, suī yǒu xiāng hài zhī wù, bù shāng hū zhì tǐ yǐ. shuǐ huǒ zhī xìng, xiāng miè yě, shàn yòng zhī zhě, chén dǐng fǔ hū qí jiān, xìn zhī zhǔ zhī, ér néng liǎng jǐn qí yòng, bù xiāng hài yě. tiān xià zhī wù, wèi shuǐ huǒ zhě duō yǐ. hé yōu hū xiāng hài? hé huàn hū bù jǐn qí yòng yě? yì yuē: tiān dì kuí, ér qí shì tóng yě nán nǚ kuí, ér qí zhì tōng yě wàn wù kuí, ér qí shì lèi yě.
(非曰)傅子曰:「天地至神,不能同道而生萬物;聖人至明,不能一檢而治百姓。故以異致同者,天地之道也;因物制宜者,聖人之治也。既得其道,雖有相害之物,不傷乎治體矣。水火之性,相滅也,善用之者,陳鼎釜乎其間,釁之煮之,而能兩盡其用,不相害也。天下之物,為水火者多矣。何憂乎相害?何患乎不盡其用也?」《易》曰:「天地睽,而其事同也;男女睽,而其志通也;萬物睽,而其事類也。」
shì yuē chén dēng wèi lǚ bù shuō cáo gōng yuē: yǎng lǚ bù, pì rú yǎng hǔ, cháng xū bǎo qí ròu, bù bǎo zé shì rén.
(是曰)陳登為呂布說曹公曰:「養呂布,譬如養虎,常須飽其肉,不飽則噬人。」
fēi yuē cáo gōng yuē: bù shì qīng yán. pì rú yǎng yīng, jī zé wèi rén yòng, bǎo zé yáng qù.
(非曰)曹公曰:「不似卿言。譬如養鷹,飢則為人用,飽則揚去。」
shì yuē liú bèi lái bēn cáo gōng, cáo gōng yǐ zhī wèi yù zhōu mù. huò wèi cáo gōng yuē: bèi yǒu xióng zhì, jīn bù zǎo tú, hòu bì wèi huàn. cáo gōng yǐ wèn guō jiā. jiā yuē: yǒu shì. rán gōng tí jiàn qǐ yì bīng, wèi bǎi xìng chú bào, tuī chéng zhàng xìn, yǐ zhào jùn jié, yóu jù qí wèi lái yě. jīn bèi yǒu yīng xióng zhī míng, yǐ qióng guī jǐ ér hài zhī, yǐ hài xián wèi míng, zé zhì shì jiāng zì yí, huí xīn zé zhǔ, gōng shuí yǔ dìng tiān xià zhě? fū chú yī rén zhī huàn, yǐ jǔ sì hǎi zhī wàng, ān wēi zhī jī, bù kě bù chá. cáo gōng yuē: shàn!
(是曰)劉備來奔曹公,曹公以之為豫州牧。或謂曹公曰:「備有雄志,今不早圖,後必為患。」曹公以問郭嘉。嘉曰:「有是。然公提劍起義兵,為百姓除暴,推誠仗信,以召俊傑,猶懼其未來也。今備有英雄之名,以窮歸己而害之,以害賢為名,則智士將自疑,回心擇主,公誰與定天下者?夫除一人之患,以沮四海之望,安危之機,不可不察。」曹公曰:「善!」
fēi yuē fù zi chēng: guō jiā yán yú tài zǔ yuē: bèi yǒu xióng zhì ér shén dé zhòng xīn, guān hóu zhāng fēi jiē wàn rén zhī dí yě, wèi zhī sǐ yòng. yǐ jiā guān zhī, qí móu wèi kě cè yě. gǔ rén yǒu yán yuē: yī rì zòng dí, shù shì zhī huàn. yí zǎo wèi zhī suǒ. cáo gōng fāng zhāo huái yīng xióng, yǐ míng dà xìn, wèi dé cóng jiā móu.
(非曰)傅子稱:郭嘉言於太祖曰:「備有雄志而甚得眾心,關侯、張飛皆萬人之敵也,為之死用。以嘉觀之,其謀未可測也。古人有言曰:『一日縱敵,數世之患。』宜早為之所。」曹公方招懷英雄,以明大信,未得從嘉謀。
shì yuē jiā yǔ yuē: zǐ lù wèn kǒng zǐ yuē: qǐng shì gǔ zhī dào, ér xíng yóu zhī yì, kě hū? zǐ yuē: bù kě yě. xī dōng yí mù zhū xià zhī lǐ, yǒu nǚ ér guǎ, wèi nèi sī hūn, zhōng shēn bù jià. bù jià zé bù jià yǐ, rán fēi zhēn jié zhī yì yǐ. cāng wú ráo yīn nú niǎo fǎn. qǔ qī ér měi, ràng yǔ qí xiōng. ràng zé ràng yǐ, rán fēi lǐ ràng zhī ràng yě. jīn zi yù shě gǔ zhī dào ér háng zǐ zhī yì, yōng zhī zi yì yǐ fēi wèi shì hū? yǔ yuē: biàn gǔ luàn cháng, bù sǐ zé wáng. shū yún: shì fú shī gǔ, yǐ kè yǒng dài, fěi shuō yōu wén.
(是曰)《家語》曰:子路問孔子曰:「請釋古之道,而行由之意,可乎?」子曰:「不可也。昔東夷慕諸夏之禮,有女而寡,為內私婚,終身不嫁。不嫁則不嫁矣,然非貞節之義矣。倉吾嬈(音奴鳥反。)取妻而美,讓與其兄。讓則讓矣,然非禮讓之讓也。今子欲舍古之道而行子之意,庸知子意以非為是乎?」《語》曰:「變古亂常,不死則亡。」《書》云:「事弗師古,以克永代,匪說攸聞。」
fēi yuē zhào wǔ lù wáng yù hú fú, gōng zǐ chéng bù yuè. líng wáng yuē: fū fú zhě suǒ yǐ biàn yòng, lǐ zhě suǒ yǐ biàn shì. shèng rén guān xiāng ér shùn yí, yīn shì ér zhì lǐ, suǒ yǐ lì qí rén ér hòu qí guó. fū jiǎn fà wén shēn, cuò bì zuǒ rèn, ōu yuè zhī rén yě hēi chǐ diāo tí, tí guān shú fèng, quǎn róng zhī guó yě. gù lǐ fú mò tóng, ér qí biàn yī yě. xiāng yì ér yòng biàn, shì yì ér lǐ yì. shì yǐ shèng rén móu kě yǐ lì qí guó, bù yī qí yòng móu kě yǐ biàn qí lǐ, bù fǎ qí gù. rú zhě yī shī ér sú yì, zhōng guó tóng lǐ ér lí jiào, kuàng yú shān gǔ zhī biàn hū? gù qù jiù zhī biàn, zhì zhě bù néng yī yuǎn ěr zhī fú, xián shèng mò néng tóng. qióng xiāng duō yì sú, qū xué duō shū biàn. jīn shū fù zhī yán, sú yě. wú zhī suǒ yán, yǐ zhì sú yě. shū fù è biàn fú zhī míng, yǐ wàng xiào shì zhī shí, fēi guǎ rén zhī suǒ wàng yě! gōng zǐ chéng suì hú fú.
(非曰)趙武露王欲胡服,公子成不悅。靈王曰:「夫服者所以便用,禮者所以便事。聖人觀鄉而順宜,因事而制禮,所以利其人而厚其國。夫剪髮文身,錯臂左衽,毆越之人也;黑齒雕題,鯷冠秫縫,犬戎之國也。故禮服莫同,而其便一也。鄉異而用變,事異而禮易。是以聖人謀可以利其國,不一其用;謀可以便其禮,不法其故。儒者一師而俗異,中國同禮而離教,況於山谷之便乎?故去就之變,智者不能一;遠邇之服,賢聖莫能同。窮鄉多異俗,曲學多殊辯。今叔父之言,俗也。吾之所言,以制俗也。叔父惡變服之名,以忘效事之實,非寡人之所望也!」公子成遂胡服。
shì yuē yí fēng yì sú, mò shàn yú lè.
(是曰)移風易俗,莫善於樂。
fēi yuē mèng zǐ yuē: tiān dào yīn zé dà, huà zé xì. yīn yě zhě, yīn rén zhī qíng yě.
(非曰)孟子曰:「天道因則大,化則細。因也者,因人之情也。」
shì yuē lǐ xún yuē: fū yǐ xǐ nù shǎng zhū, ér bù gù shí jìn, suī yǒu yáo shùn zhī xīn, yóu bù néng zhì hé píng. shàn yán gǔ zhě, bì yǒu xiào yú jīn shàn yán tiān zhě, bì yǒu zhēng yú rén. shè shàng nóng fū yù lìng dōng tián, suī ròu tǎn shēn gēng, hàn chū zhǒng zhī, yóu bù shēng zhě, fēi rén xīn bù zhì, tiān shí bù de yě. yì yuē: shí zhǐ zé zhǐ, shí xíng zé xíng, dòng jìng bù shī yú shí, qí dào guāng míng. shū yuē: jìng shòu rén shí, gù gǔ zhī wáng zhě, zūn tiān dì, zhòng yīn yáng, jìng sì shí yuè lìng, shùn zhī yǐ shàn zhèng, zé hé qì kě lì zhì, yóu bāo gǔ zhī xiāng yīng yě.
(是曰)李尋曰:「夫以喜怒賞誅,而不顧時禁,雖有堯舜之心,猶不能致和平。善言古者,必有效於今;善言天者,必有徵於人。設上農夫欲令冬田,雖肉袒深耕,汗出種之,猶不生者,非人心不至,天時不得也。」《易》曰:「時止則止,時行則行,動靜不失於時,其道光明。」《書》曰:「敬授人時,故古之王者,尊天地,重陰陽,敬四時月令,順之以善政,則和氣可立致,猶枹鼓之相應也。」
fēi yuē tài gōng wèi wǔ wáng yuē: tiān wú yì yú bīng shèng, ér zhòng jiāng suǒ jū zhě jiǔ, yuē: fǎ lìng bù xíng ér rèn qīn zhū, wú dé hòu ér yòng rì yuè zhī shù, bù shùn dí zhī qiáng ruò ér xìng yú tiān, wú zhì lǜ ér hòu fēn qì, shǎo yǒng lì ér wàng tiān fú, bù zhī dì xíng ér guī guò yú shí, dí rén qiè ruò bù gǎn jī ér xìn guī cè, shì zú bù yǒng ér fǎ guǐ shén, shè fú bù qiǎo ér rèn bèi xiàng zhī dào. fán tiān dì guǐ shén, shì zhī bù jiàn, tīng zhī bù wén, bù kě yǐ jué shèng bài. gù míng jiāng bù fǎ. sī mǎ qiān yuē: yīn yáng zhī jiā, shǐ rén jū ér duō jì. fàn yè yuē: yīn yáng zhī dào, qí bì yě wū.
(非曰)太公謂武王曰:「天無益於兵勝,而眾將所拘者九,曰:法令不行而任侵誅,無德厚而用日月之數,不順敵之強弱而幸於天,無智慮而候氛氣,少勇力而望天福,不知地形而歸過於時,敵人怯弱不敢擊而信龜策,士卒不勇而法鬼神,設伏不巧而任背向之道。凡天地鬼神,視之不見,聽之不聞,不可以決勝敗。故明將不法。」司馬遷曰:「陰陽之家,使人拘而多忌。」范曄曰:「陰陽之道,其弊也巫。」
shì yuē yì fèng yuē: zhì dào zhī yào, zài zhī xià zhī xié zhèng. rén chéng xiàng zhèng, suī yú wèi yòng, ruò qí huái xié, zhì yì wèi hài.
(是曰)翼奉曰:「治道之要,在知下之邪正。人誠向正,雖愚為用,若其懷邪,智益為害。」
fēi yuē fū rén zhǔ mò bù ài jǐ yě. mò zhī ài jǐ zhě, bù zú ài yě. gù huán zǐ yuē: bǔ měng shòu zhě, bù lìng měi rén jǔ shǒu diào jù yú zhě, bù shǐ zhì zǐ qīng yù. fēi bù qīn yě, lì bù kān yě. nài hé wàn chéng zhī zhǔ, ér bù zé rén zāi? gù yuē: fū quǎn zhī wèi měng, yǒu fēi zé míng fèi, ér bù huáng yú sù yè. cǐ zì xiào zhī zhì yě. xī sòng rén yǒu gū jiǔ zhě, jiǔ suān ér bù shòu, hé yě? yǐ yǒu měng quǎn zhī gù. fū quǎn zhī ài qí zhǔ, ér bù néng wèi qí zhǔ lǜ jiǔ suān zhī huàn zhě, zhì bù zú yě.
(非曰)夫人主莫不愛己也。莫知愛己者,不足愛也。故桓子曰:「捕猛獸者,不令美人舉手;釣巨魚者,不使稚子輕預。非不親也,力不堪也。奈何萬乘之主,而不擇人哉?故曰:夫犬之為猛,有非則鳴吠,而不遑於夙夜。此自效之至也。昔宋人有沽酒者,酒酸而不售,何也?以有猛犬之故。夫犬知愛其主,而不能為其主慮酒酸之患者,智不足也。」
shì yuē yǔ yuē: qiǎo zhà bù rú zhuō chéng.
(是曰)《語》曰:「巧詐不如拙誠。」
fēi yuē jìn huì dì wèi tài zǐ, hé jiào jiàn wǔ dì yuē: jì shì duō wěi, ér tài zǐ shàng xìn, fēi sì hǎi zhī zhǔ, yōu bù liǎo bì xià jiā shì. wǔ dì bù cóng, hòu huì dì guǒ bài.
(非曰)晉惠帝為太子,和嶠諫武帝曰:「季世多偽,而太子尚信,非四海之主,憂不了陛下家事。」武帝不從,後惠帝果敗。
shì yuē zuǒ chuán yuē: kǒng zǐ tàn zi chǎn yuē: yán yǐ zú zhì, wén yǐ zú yán, bù yán shuí zhī qí zhì? yán zhī wú wén, xíng ér bù yuǎn. jìn wèi bó, zhèng rù chén, fēi wén cí ér bù wèi gōng. shèn cí yě zāi! lùn yǔ yuē: sòng shī sān bǎi, shòu zhī yǐ zhèng, bù dá shǐ yú sì fāng, bù néng zhuān duì, suī duō, yì xī yǐ wèi?
(是曰)《左傳》曰:「孔子嘆子產曰:『言以足志,文以足言,不言誰知其志?言之無文,行而不遠。晉為伯,鄭入陳,非文辭而不為功。慎辭也哉!』」《論語》曰:「誦詩三百,授之以政,不達;使於四方,不能專對,雖多,亦奚以為?」
fēi yuē hàn wén dì dēng hǔ quān, měi sè fū kǒu biàn, bài wèi shàng lín lìng. zhāng shì zhī qián yuē: bì xià yǐ jiàng hóu zhōu bó, hé rú rén yě? shàng yuē: zhǎng zhě. yòu wèn yuē: dōng yáng hóu zhāng xiàng rú, hé rú rén yě? shàng fù yuē: zhǎng zhě. shì zhī yuē: cǐ liǎng rén yán shì, céng bù néng chū kǒu, qǐ xiào cǐ sè fū dié dié lì kǒu jié gěi zāi? qiě qín yǐ rèn dāo bǐ zhī lì, zhēng yǐ jí jí kē chá xiāng gāo. rán qí bì, tú wén jù ěr! wáng cè yǐn zhī shí, yǐ gù bù wén qí guò, líng chí zhì yú èr shì, tiān xià tǔ bēng. jīn bì xià yǐ sè fū kǒu biàn ér chāo qiān zhī, chén kǒng tiān xià suí fēng ér mí, zhēng kǒu biàn, wú qí shí. qiě xià zhī huà shàng, jí yú yǐng xiǎng jǔ cuò zhī jiān, bù kě bù shěn. dì nǎi zhǐ.
(非曰)漢文帝登虎圈,美嗇夫口辯,拜為上林令。張釋之前曰:「陛下以絳侯周勃,何如人也?」上曰:「長者。」又問曰:「東陽侯張相如,何如人也?」上復曰:「長者。」釋之曰:「此兩人言事,曾不能出口,豈效此嗇夫喋喋利口捷給哉?且秦以任刀筆之吏,爭以亟疾苛察相高。然其弊,徒文具耳!亡惻隱之實,以故不聞其過,陵遲至於二世,天下土崩。今陛下以嗇夫口辯而超遷之,臣恐天下隨風而靡,爭口辯,無其實。且下之化上,疾於影響;舉錯之間,不可不審。」帝乃止。
shì yuē tài shǐ gōng yuē: chūn qiū tuī jiàn zhì yǐn, yì běn yǐn yǐ zhī xiǎn dà yá yán wáng gōng dà rén, ér dé dǎi lí shù, xiǎo yǎ jī jǐ zhī dé shī, qí liú jí shàng. suǒ yán suī shū, qí hé dé yī yě. xiàng rú suī xū cí làn shuō, rán qí yào guī, yǐn zhī jié jiǎn, cǐ yǔ shī zhī fěng jiàn hé yì?
(是曰)太史公曰:「《春秋》推見至隱,《易》本隱以之顯;《大雅》言王公大人,而德逮黎庶,《小雅》譏己之得失,其流及上。所言雖殊,其合德一也。相如雖虛辭濫說,然其要歸,引之節儉,此與詩之諷諫何異?」
fēi yuē yáng xióng yǐ wèi fù zhě, jiāng yǐ fěng yě, bì tuī lèi ér yán, jí lì mí zhī cí, hóng chǐ jù yǎn, jìng yú shǐ rén bù néng jiā yě. jì nǎi guī zhī yú zhèng, rán lǎn yǐ guò yǐ. wǎng shí wǔ dì hǎo shén xiān, xiàng rú shàng dà rén fù yǐ fěng dì. dì fǎn piǎo piǎo yǒu líng yún zhī zhì. yóu shì yán zhī, fù quàn ér bù zhǐ, míng yǐ. yòu pō lèi pái yōu, fēi fǎ dù suǒ cún. xián rén jūn zǐ, shī fù zhī zhèng yě.
(非曰)揚雄以為賦者,將以諷也,必推類而言,極麗靡之辭,閎侈鉅衍,競於使人不能加也。既乃歸之於正,然覽已過矣。往時武帝好神仙,相如上《大人賦》以諷帝。帝反縹縹有凌雲之志。由是言之,賦勸而不止,明矣。又頗類俳優,非法度所存。賢人君子,詩賦之正也。
shì yuē huái nán zǐ yuē: dōng hǎi zhī yú míng dié yīn shì hé fǎn. yǔ chuáng tà zì tóng., bǐ mù ér xíng běi fāng yǒu shòu, míng yuē lóu, gèng shí gèng hòu nán fāng yǒu niǎo, míng yuē jiān yīn jiān, bǐ yì ér fēi. fū niǎo shòu yú dié, yóu zhī jiǎ lì, ér kuàng wàn chéng zhī zhǔ hū? dú bù zhī jiǎ tiān xià zhī yīng xióng jùn shì, yǔ zhī wèi wǔ, qǐ bù tòng zāi?
(是曰)《淮南子》曰:「東海之魚名鰈(音士盍反。與床榻字同。),比目而行;北方有獸,名曰婁,更食更候;南方有鳥,名曰鶼(音兼),比翼而飛。夫鳥獸魚鰈,猶知假力,而況萬乘之主乎?獨不知假天下之英雄俊士,與之為伍,豈不痛哉?」
fēi yuē hú juǎn zǐ yuē: fù xián bù guò yáo ér dān zhū fàng, xiōng xián bù guò zhōu gōng ér guǎn cài zhū, chén xián bù guò tāng wǔ ér jié zhòu fá. kuàng jūn zhī yù zhì, yì xū cóng shēn shǐ, rén hé kě shì hū?
(非曰)狐卷子曰:「父賢不過堯而丹朱放,兄賢不過周公而管蔡誅,臣賢不過湯武而桀紂伐。況君之欲治,亦須從身始,人何可恃乎?」
shì yuē kǒng zǐ yuē: bù huàn wú wèi, huàn jǐ bù lì.
(是曰)孔子曰:「不患無位,患己不立。」
fēi yuē kǒng zǐ è yú chén cài, zǐ lù yùn, jiàn yuē: xī wén zhū fū zǐ, jī shàn zhě, tiān bào yǐ fú. jīn fū zǐ jī yì huái rén jiǔ yǐ, xī jū zhī qióng yě? zǐ yuē: yóu, wèi zhī shí yě. wú yǔ rǔ. rǔ yǐ rén zhě wèi bì xìn yé? zé bó yí shū qí wèi bù è shǒu yáng rǔ yǐ zhì zhě wèi bì yòng yé? zé wáng zǐ bǐ gàn bù jiàn pōu xīn rǔ yǐ zhōng zhě wèi bì bào yé? zé guān lóng féng bù jiàn xíng rǔ yǐ jiàn zhě wèi bì tīng yé? zé wǔ zǐ xū bù jiàn shā. fū yù bù yù zhě, shí yě xián bù xiào zhě, cái yě. jūn zǐ bó xué shēn móu ér bù yù shí zhě, zhòng yǐ! hé dú qiū zāi?
(非曰)孔子厄於陳蔡,子路慍,見曰:「昔聞諸夫子,積善者,天報以福。今夫子積義懷仁久矣,奚居之窮也?」子曰:「由,未之識也。吾語汝。汝以仁者為必信耶?則伯夷、叔齊為不餓首陽;汝以智者為必用耶?則王子比干不見剖心;汝以忠者為必報耶?則關龍逢不見刑;汝以諫者為必聽耶?則伍子胥不見殺。夫遇不遇者,時也;賢不肖者,才也。君子博學深謀而不遇時者,眾矣!何獨丘哉?」
shì yuē shén nóng xíng cuì, táng yáo shòu qú, shùn lí hēi, yǔ pián zhī, yī yǐn fù dǐng ér gàn tāng, lǚ wàng gǔ dāo ér rù zhōu, mò dí wú qián tū, kǒng zǐ wú nuǎn xí. fēi yǐ tān lù wèi, jiāng yù qǐ tiān xià zhī lì, chú wàn rén zhī hài.
(是曰)神農形悴,唐堯瘦臞,舜黎黑,禹胼胝,伊尹負鼎而干湯,呂望鼓刀而入周,墨翟無黔突,孔子無暖席。非以貪祿位,將欲起天下之利,除萬人之害。
fēi yuē lǐ sī yǐ shū duì qín èr shì yún: shēn zǐ yuē: yǒu tiān xià zhě ér bù zì suī, mìng zhī yuē yǐ tiān xià zhì. ruò yáo shùn rán, gù wèi zhī zhì yě. fū yǐ rén xùn jǐ, zé jǐ guì ér rén jiàn yǐ jǐ xùn rén, zé jǐ jiàn ér rén guì. gù xùn rén zhě jiàn, ér suǒ xùn zhě guì, zì gǔ jí jīn, wèi yǒu bù rán. fū yáo yǔ yǐ shēn xùn tiān xià, wèi zhī zhì zhě, bù yì yí hū?
(非曰)李斯以書對秦二世云:「申子曰:『有天下者而不恣睢,命之曰以天下桎。』若堯舜然,故謂之『桎』也。夫以人徇己,則己貴而人賤;以己徇人,則己賤而人貴。故徇人者賤,而所徇者貴,自古及今,未有不然。夫堯禹以身徇天下,謂之『桎』者,不亦宜乎?」
shì yuē lùn yǔ yuē: jǔ yì mín, tiān xià zhī rén guī xīn yān. wèi wén hóu shòu yì yú zi xià, jìng duàn gàn mù, guò qí lú, wèi cháng bù shì. yú shì qín yù fá wèi, huò yuē: wèi jūn xián, guó rén chēng rén, shàng xià hé qià, wèi kě tú yě. qín wáng nǎi zhǐ. yóu cǐ dé yù yú zhū hóu.
(是曰)《論語》曰:「舉逸民,天下之人歸心焉。」魏文侯受藝於子夏,敬段干木,過其廬,未嘗不式。於是秦欲伐魏,或曰:「魏君賢,國人稱仁,上下和洽,未可圖也。」秦王乃止。由此得譽於諸侯。
fēi yuē hán zǐ yuē: fū mǎ shì lù, cǐ mǎ zhí qiān jīn. jīn yǒu qiān jīn zhī mǎ, ér wú yī jīn zhī lù zhě, hé yě? mǎ wèi rén yòng, ér lù bù wèi rén yòng. jīn chù shì bù wèi rén yòng, lù lèi yě. suǒ yǐ tài gōng zhì qí ér zhǎn huá shì, kǒng zǐ wèi sī kòu ér zhū shǎo zhèng mǎo.
(非曰)韓子曰:「夫馬似鹿,此馬值千金。今有千金之馬,而無一金之鹿者,何也?馬為人用,而鹿不為人用。今處士不為人用,鹿類也。所以太公至齊而斬華士,孔子為司寇而誅少正卯。」
zhào zhǔ fù shǐ lǐ cī shì zhōng shān kě gōng fǒu, hái bào yuē: kě gōng yě. qí jūn hǎo jiàn yán xué zhī shì bù yī zhī rén. zhǔ fù yuē: rú zi zhī yán, shì xián jūn yě, ān kě gōng? lǐ cī yuē: bù rán. fū shàng zūn yán xué zhī shì, zé zhàn shì dài shàng zūn xué zhě, zé nóng fū duò. nóng fū duò zé guó pín, zhàn shì dài zé bīng ruò. bīng ruò yú wài, guó pín yú nèi, bù wáng hé dài? zhǔ fù yuē: shàn. suì miè zhōng shān.
趙主父使李疵視中山可攻否,還報曰:「可攻也。其君好見岩穴之士、布衣之人。」主父曰:「如子之言,是賢君也,安可攻?」李疵曰:「不然。夫上尊岩穴之士,則戰士怠;上尊學者,則農夫惰。農夫惰則國貧,戰士怠則兵弱。兵弱於外,國貧於內,不亡何待?」主父曰:「善。」遂滅中山。
shì yuē hàn shū yuē: chén píng yún: wú duō yīn móu, dào jiā suǒ jìn, wú shì jí fèi wáng, yǐ yǐ, zhōng bù néng fù qǐ, yǐ wú duō yīn huò yě. qí hòu xuán sūn zuò zhòu jīn shī hòu.
(是曰)《漢書》曰:陳平云:「吾多陰謀,道家所禁,吾世即廢亡,已矣,終不能復起,以吾多陰禍也。」其後玄孫坐酎金失候。
fēi yuē hòu hàn fàn yè lùn gěng yǎn yuē: sān dài wèi jiāng, dào jiā suǒ jì. ér gěng shì lèi yè yǐ gōng míng zì zhōng. jiāng qí yòng bīng, yù yǐ shā zhǐ shā hū! hé qí dú néng chóng yě?
(非曰)後漢范曄論耿弇曰:「三代為將,道家所忌。而耿氏累葉以功名自終。將其用兵,欲以殺止殺乎!何其獨能崇也?」
shì yuē yì yuē: chóng gāo mò dà yú fù guì. yòu yuē: shèng rén zhī dà bǎo yuē wèi.
(是曰)《易》曰:「崇高莫大於富貴。」又曰:「聖人之大寶曰位。」
fēi yuē sūn zi wèi shū xiè chūn shēn jūn yuē: bǐ yàn yuē: lì rén lián wáng. cǐ bù gōng zhī yán yě. suī rán, gǔ wú xū yàn, bù kě bù shěn chá yě. cǐ wèi jié shā sǐ wáng zhī zhǔ yán yě. fū rén zhǔ nián shào ér jīn cái, wú fǎ shù yǐ zhī jiān, zé dà chén zhǔ duàn tú sī, yǐ jìn zhū yú jǐ yě. gù shā xián zhǎng ér lì yòu ruò, fèi zhèng dí ér lì bù yì, chūn qiū jiè zhī, yuē: chǔ wáng zǐ yǔ pìn yú zhèng, wèi chū jìng, wén wáng bìng, fǎn wèn bìng, suì yǐ guān yīng jiǎo wáng shā zhī, yīn zì lì yě. qí cuī zhù zhī qī měi, zhuāng gōng tōng zhī, cuī zhù lǜ qí dǎng ér gōng zhuāng gōng, zhuāng gōng zǒu chū, yú yú wài qiáng, shè zhòng qí gǔ, suì shā zhī, ér lì qí dì. jìn dài lǐ duì yòng zhào, è zhǔ fù yú shā qiū, bǎi rì ér shā zhī nào chǐ yòng qí, zhuó mǐn wáng zhī jīn, xuán yú miào liáng, sù xī ér sǐ. fū lì suī zhǒng bāo zhī jí, shàng bǐ qián dài, wèi zhì jiǎo yīng shè gǔ yě xià bǐ jìn dài, wèi zhì zhuó jīn è sǐ yě. fū jié shā sǐ wáng zhī zhǔ, xīn zhī yōu láo, xíng zhī kùn kǔ, bì shén yú lì yǐ. yóu cǐ guān zhī, lì suī lián wáng, kě yě.
(非曰)孫子為書謝春申君曰:「鄙諺曰:『厲人憐王。』此不恭之言也。雖然,古無虛諺,不可不審察也。此為劫殺死亡之主言也。夫人主年少而矜材,無法術以知奸,則大臣主斷圖私,以禁誅於己也。故殺賢長而立幼弱,廢正嫡而立不義,《春秋》戒之,曰:『楚王子圉聘於鄭,未出境,聞王病,反問病,遂以冠纓絞王殺之,因自立也。齊崔杼之妻美,莊公通之,崔杼率其黨而攻莊公,莊公走出,逾於外牆,射中其股,遂殺之,而立其弟。近代李兌用趙,餓主父於沙丘,百日而殺之;淖齒用齊,擢閔王之筋,懸於廟梁,宿昔而死。』夫厲雖腫胞之疾,上比前代,未至絞纓、射股也;下比近代,未至擢筋、餓死也。夫劫殺死亡之主,心之憂勞,形之困苦,必甚於厲矣。由此觀之,厲雖憐王,可也。」
shì yuē yì yuē: bèi wù zhì yòng, lì chéng qì yǐ wèi tiān xià lì zhě, mò dà yú shèng rén.
(是曰)《易》曰:「備物致用,立成器以為天下利者,莫大於聖人。」
fēi yuē zhuāng zǐ yuē: shèng rén bù sǐ, dà dào bù zhǐ. suī zhòng shèng rén ér zhì tiān xià, zé shì zhòng lì dào zhí yě. wèi zhī dòu hú yǐ liàng zhī, zé bìng yǔ dòu hú ér qiè zhī wèi zhī quán héng yǐ chēng zhī, zé bìng yǔ quán héng ér qiè zhī wèi zhī fú xǐ yǐ xìn zhī, zé bìng yǔ fú xǐ ér qiè zhī wèi zhī rén yì yǐ jiào zhī, zé bìng yǔ rén yì yǐ qiè zhī. hé yǐ zhī qí rán yé? bǐ qiè gōu zhě zhū, qiè guó zhě wèi zhū hóu. zhū hóu zhī mén, ér rén yì cún yān, zé shì fēi qiè rén yì shèng zhì yé? gù zhú yú dà dào, jiē zhū hóu, qiè rén yì, bìng dòu hú quán héng fú xǐ zhī lì, suī yǒu xuān miǎn zhī shǎng fú néng quàn, fǔ yuè zhī wēi fú néng jìn, cǐ zhòng lì dào zhí. ér shǐ bù kě jìn zhě, shì nǎi shèng rén zhī guò yě. gù yuē: guó zhī lì qì, bù kě yǐ shì rén. bǐ shèng rén zhě, tiān xià zhī lì qì yě, fēi suǒ yǐ míng tiān xià yě.
(非曰)莊子曰:「聖人不死,大盜不止。雖重聖人而治天下,則是重利盜跖也。為之斗斛以量之,則並與斗斛而竊之;為之權衡以稱之,則並與權衡而竊之;為之符璽以信之,則並與符璽而竊之;為之仁義以教之,則並與仁義以竊之。何以知其然耶?彼竊鈎者誅,竊國者為諸侯。諸侯之門,而仁義存焉,則是非竊仁義聖智耶?故逐於大道,揭諸侯,竊仁義,並斗斛、權衡、符璽之利,雖有軒冕之賞弗能勸,斧鉞之威弗能禁,此重利盜跖。而使不可禁者,是乃聖人之過也。故曰:『國之利器,不可以示人。』彼聖人者,天下之利器也,非所以明天下也。」
shì yuē lùn yǔ yuē: jūn zǐ gù qióng, xiǎo rén qióng, sī làn yǐ.
(是曰)《論語》曰:「君子固窮,小人窮,斯濫矣。」
fēi yuē yì yuē: qióng zé biàn, tōng zé jiǔ. shì yǐ zì tiān yòu zhī, jí wú bù lì. tài shǐ gōng yuē: bǐ rén yǒu yán: hé zhī rén yì? yǐ xiǎng qí lì zhě wèi yǒu dé. gù bó yí chǒu zhōu, è sǐ shǒu yáng shān, ér wén wǔ bù yǐ qí gù zhǎ wáng zhí qiāo bào lì, qí tú sòng yì wú qióng. yóu cǐ guān zhī, qiè gōu zhě zhū, qiè guó zhě wèi zhū hóu. zhū hóu zhī mén, rén yì cún yān. fēi xū yán yě. jīn jū xué chéng, bào zhǐ chǐ zhī yì, jiǔ gū yú dài, qǐ ruò bēi lùn chái sú, yǔ dài chén fú ér qǔ róng míng zāi?
(非曰)《易》曰:「窮則變,通則久。是以自天佑之,吉無不利。」太史公曰:「鄙人有言:『何知仁義?以饗其利者為有德。』故伯夷丑周,餓死首陽山,而文武不以其故眨王;跖蹺暴戾,其徒誦義無窮。由此觀之,『竊鈎者誅,竊國者為諸侯。諸侯之門,仁義存焉。』非虛言也。今拘學成,抱咫尺之義,久孤於代,豈若卑論儕俗,與代沉浮而取榮名哉?」
shì yuē dōng píng wáng cāng yuē: wèi shàn zuì lè.
(是曰)東平王蒼曰:「為善最樂。」
fēi yuē yǔ yuē: shí bù yǔ shàn, jǐ dú yóu zhī. gù yuē: fēi yāo zé wàng.
(非曰)《語》曰:「時不與善,己獨由之。」故曰:非妖則妄。
shì yuē páng tǒng hǎo rén lún, qín yú zhǎng yǎng, měi suǒ chēng shù, duō guò yú cái, shí rén guài ér wèn zhī. tǒng yuē: dāng jīn tiān xià dà luàn, zhèng dào líng chí, shàn rén shǎo ér è rén duō, fāng yù xìng fēng sú, zhǎng dào yè, bù měi qí tán, zé shēng míng bù zú mù yě. bù zú mù qǐ, ér wèi shàn shǎo yǐ. jīn bá shí shī wǔ, yóu dé qí bàn, ér kě yǐ chóng mài dài jiào, shǐ yǒu zhì zhě zì lì, bù yì kě hū?
(是曰)龐統好人倫,勤於長養,每所稱述,多過於才,時人怪而問之。統曰:「當今天下大亂,正道凌遲,善人少而惡人多,方欲興風俗,長道業,不美其談,則聲名不足慕也。不足慕企,而為善少矣。今拔十失五,猶得其半,而可以崇邁代教,使有志者自勵,不亦可乎?」
fēi yuē rén wù zhì yuē: jūn zǐ zhī zì sǔn zhī wèi yì, gù gōng yī ér měi èr xiǎo rén bù zhī zì yì zhī wèi sǔn, gù fá yī ér bìng shī. yóu cǐ guān zhī, zé bù fá zhě, fá zhī yě bù zhēng zhě, zhēng zhī yě ràng dí zhě, shèng zhī yě. shì gù, qiè zhì shàng rén, ér yì xià zī shén wáng shū hǎo zhēng, ér zhōng yú chū bēn lìn xiàng rú yǐ huí chē qǔ shèng yú lián pō, kòu xún yǐ bù dòu qǔ xián yú jiǎ fù. wù shì zhī fǎn, nǎi jūn zǐ suǒ wèi dào yě.
(非曰)《人物誌》曰:「君子知自損之為益,故功一而美二;小人不知自益之為損,故伐一而並失。由此觀之,則不伐者,伐之也;不爭者,爭之也;讓敵者,勝之也。是故,郄至上人,而抑下滋甚;王叔好爭,而終於出奔;藺相如以回車取勝於廉頗,寇恂以不鬥取賢於賈復。物勢之反,乃君子所謂道也。」
shì yuē xiào jīng yuē: jū jiā lǐ, zhì kě yí yú guān.
(是曰)《孝經》曰:「居家理,治可移於官。」
fēi yuē lì shēng luò tuò, wú yǐ wèi yī shí yè. chén fān yún: dà zhàng fū dāng sǎo tiān xià, shuí néng sǎo yī shì?
(非曰)酈生落魄,無以為衣食業。陳蕃云:「大丈夫當掃天下,誰能掃一室?」
shì yuē gōng sūn hóng yuē: lì xíng jìn hū rén, hǎo wèn jìn hū zhì, zhī chǐ jìn hū yǒng. zhī cǐ sān zhě, zhī suǒ zì lǐ, zhī suǒ yǐ zì lǐ, rán hòu zhī suǒ yǐ lǐ rén. tiān xià wèi yǒu bù néng zì lǐ ér néng lǐ rén zhě yě. cǐ bǎi dài bù yì zhī dào.
(是曰)公孫弘曰:「力行近乎仁,好問近乎智,知恥近乎勇。知此三者,知所自理,知所以自理,然後知所以理人。天下未有不能自理而能理人者也。此百代不易之道。」
fēi yuē huái nán zǐ yuē: fū shěn yú háo lí zhī jì zhě, bì yí tiān xià zhī shù bù shī xiǎo wù zhī xuǎn zhě, huò yú dà shì zhī jǔ. jīn rén cái yǒu yù píng jiǔ zhōu cún wēi guó, ér nǎi zé zhī yǐ guī hé zhī lǐ, xiū xiāng qū zhī sú, shì yóu yǐ fǔ jiǎn máo, yǐ dāo fá mù, jiē shī qí yí yǐ.
(非曰)《淮南子》曰:「夫審於毫釐之計者,必遺天下之數;不失小物之選者,惑於大事之舉。今人才有欲平九州、存危國,而乃責之以閨合之禮,修鄉曲之俗,是猶以斧剪毛,以刀伐木,皆失其宜矣。」
shì yuē shāng yāng wèi zhào liáng yuē: zi zhī guān wǒ lǐ qín, shú yǔ wǔ gǔ dài fū xián hū? zhào liáng yuē: fū wǔ gǔ dài fū, jīng zhī bǐ rén yě. wén móu gōng zhī xián, ér yuàn wàng jiàn, xíng ér wú zī, zì yù yú qín kè, bèi hè fàn niú. móu gōng zhī zhī, jǔ zhī niú kǒu zhī xià, ér jiā zhī bǎi xìng zhī shàng, qín guó mò gǎn wàng yān. jīn jūn zhī jiàn qín yě, yīn bì rén jǐng jiān yǐ wèi zhǔ, fēi suǒ yǐ wèi míng yě.
(是曰)商鞅謂趙良曰:「子之觀我理秦,孰與五羖大夫賢乎?」趙良曰:「夫五羖大夫,荊之鄙人也。聞繆公之賢,而願望見,行而無資,自鬻於秦客,被褐飯牛。繆公知之,舉之牛口之下,而加之百姓之上,秦國莫敢望焉。今君之見秦也,因嬖人景監以為主,非所以為名也。」
fēi yuē shǐ jì yuē: lìn xiàng rú yīn huàn zhě móu xián jiàn zhào wáng. yòu yuē: zōu yǎn zuò tán tiān lùn, qí yǔ hóng dà bù jīng, rán wáng gōng dà rén zūn lǐ zhī. shì liáng, liáng huì wáng jiāo yíng, zhí bīn zhǔ zhī lǐ rú yàn, zhāo wáng yōng huì xiān qū. qǐ yǔ zhòng ní cài sè chén cài, mèng kē kùn yú qí liáng tóng hū zāi?
(非曰)《史記》曰:「藺相如因宦者繆賢見趙王。」又曰:「鄒衍作《談天論》,其語宏大不經,然王公大人尊禮之。適梁,梁惠王郊迎,執賓主之禮;如燕,昭王擁篲先驅。豈與仲尼菜色陳、蔡,孟軻困於齊、梁同乎哉?」
wèi líng gōng wèn zhèn yú kǒng zǐ, kǒng zǐ bù dá liáng huì wáng móu gōng zhào, mèng kē chēng tài wáng qù bīn. chí fāng bǐng yù nà yuán záo, qí néng rù hū? huò yuē: yī yǐn fù dǐng ér fǔ tāng yǐ wáng bǎi lǐ xī fàn niú, móu gōng yòng bà. zuò xiān hé, rán hòu yǐn zhī dà dào. zōu yǎn qí yán suī bù guǐ, yì jiāng yǒu niú dǐng zhī yì hū?
衛靈公問陣於孔子,孔子不答;梁惠王謀攻趙,孟軻稱太王去邠。持方柄欲納圓鑿,其能入乎?或曰:伊尹負鼎而輔湯以王;百里奚飯牛,繆公用霸。作先合,然後引之大道。鄒衍其言雖不軌,亦將有牛鼎之意乎?
shì yuē chén zhòng jǔ tǐ qì gāo liè, yǒu wáng chén zhī jié lǐ yuán lǐ zhōng píng zhèng zhí, yǒu shè jì zhī néng. chén liú cài bó jiē yǐ zhòng jǔ qiáng yú fàn shàng, yuán lǐ zhǎng yú jiē xià. fàn shàng wèi nán, jiē xià wèi yì, yí xiān zhòng jǔ ér hòu yuán lǐ.
(是曰)陳仲舉體氣高烈,有王臣之節;李元禮忠平正直,有社稷之能。陳留蔡伯喈以仲舉強於犯上,元禮長於接下。犯上為難,接下為易,宜先仲舉而後元禮。
fēi yuē yáo xìn yún: fū gāo yáo jiè shùn, fàn shàng zhī zhēng yě shùn lǐ bǎi kuí, jiē xià zhī xiào yě. gù chén píng wèi wáng líng yán: miàn zhé tíng zhèng, wǒ bù rú gōng zhì ān liú shì, gōng bù rú wǒ. ruò fàn shàng wèi yōu, shì wáng líng dāng gāo yú liáng píng, zhū yún dāng shèng yú wú dèng hū?
(非曰)姚信云:「夫皋陶戒舜,犯上之徵也;舜理百揆,接下之效也。故陳平謂王陵言:『面折庭諍,我不如公;至安劉氏,公不如我。』若犯上為優,是王陵當高於良、平,朱雲當勝於吳、鄧乎?」
shì yuē shǐ jì yuē: hán zi chēng: rú zhě yǐ wén luàn fǎ, ér xiá shì yǐ wǔ fàn jìn. èr zhě jiē jī, ér xué shì duō chēng yú shì. zhì rú yǐ shù qǔ zǎi xiàng qīng dài fū, fǔ yì qí shì zhǔ, gù wú kě yán zhě. jí ruò jì cì yuán xiàn jì cì, kǒng zǐ dì zǐ, wèi cháng shì, kǒng zǐ chēng zhī. dú shū huái dú xíng, yì bù gǒu hé dāng shì, dāng shì yì xiào zhī. jīn yóu xiá, qí xíng suī bù guǐ yú zhèng yì, rán qí yán bì xìn, qí xíng bì guǒ, yǐ nuò bì chéng, bù ài qí qū, fù shì zhī è kùn, xiū fá qí dé, gài yì yǒu zú duō zhě. qiě huǎn jí, rén zhī suǒ shí yǒu yě. yú shùn jiǒng yú jǐng lǐn, yī yǐn fù yú dǐng zǔ, fù shuō nì yú fù yán, lǚ shàng kùn yú jí jīn, yí wú zhì gù, bǎi lǐ xī fàn niú, zhòng ní è kuāng, cài sè chén cài, cǐ jiē xué shì suǒ wèi yǒu dào rén rén yě, yóu zāo cǐ zāi, kuàng yǐ zhōng cái ér shè jìn dài zhī mò liú hū? qí yù hài hé kě shèng dào zāi! ér bù yī zhī tú, shè qǔ yǔ rán nuò, qiān lǐ sòng yì. gù shì qióng jiǒng ér dé wěi mìng, cǐ qǐ fēi rén zhī suǒ wèi xián háo zhě yé? chéng shǐ xiāng qū zhī xiá, yǔ jì cì yuán xiàn, bǐ quán liàng lì, xiào gōng yú dāng dài, bù tóng rì ér lùn yǐ. hé zú xiǎo zāi!
(是曰)《史記》曰:「韓子稱:『儒者以文亂法,而俠士以武犯禁。』二者皆譏,而學士多稱於世。至如以術取宰相、卿大夫,輔翼其世主,固無可言者。及若季次、原憲(季次,孔子弟子,未嘗仕,孔子稱之。)讀書懷獨行,議不苟合當世,當世亦笑之。今遊俠,其行雖不軌於正義,然其言必信,其行必果,已諾必誠,不愛其軀,赴士之厄困,羞伐其德,蓋亦有足多者。且緩急,人之所時有也。虞舜窘於井廩,伊尹負於鼎俎,傅說匿於傅岩,呂尚困於棘津,夷吾桎梏,百里奚飯牛,仲尼厄匡,菜色陳、蔡,此皆學士所謂有道仁人也,猶遭此災,況以中材而涉近代之末流乎?其遇害何可勝道哉!而布衣之徒,設取予然諾,千里誦義。故士窮窘而得委命,此豈非人之所謂賢豪者耶?誠使鄉曲之俠,與季次、原憲,比權量力,效功於當代,不同日而論矣。曷足小哉!」
fēi yuē hàn shū yuē: tiān zǐ jiàn guó, zhū hóu lì jiā, zì qīng dài fū yǐ zhì shù rén, gè yǒu děng chà. shì yǐ rén fú shi qí shàng, ér xià wú jì yú. kǒng zǐ yuē: tiān zǐ yǒu dào, zhèng bù zài dài fū. bǎi guān yǒu sī, fèng fǎ chéng lìng, yǐ xiū suǒ zhí, yuè zhí yǒu zhū, qīn guān yǒu fá. rán gù shàng xià xiāng shùn, ér shù shì lǐ yān. zhōu shì jì wēi, lǐ lè zhēng fá, chū zì zhū hóu. huán wén zhī hòu, dài fū shì quán, péi chén zhí mìng. líng yí zhì yú zhàn guó, hé zòng lián héng, lì zhèng zhēng qiáng. yóu shì liè guó gōng zǐ, wèi yǒu xìn líng, zhào yǒu píng yuán, qí yǒu mèng cháng, chǔ yǒu chūn shēn, jiē jí wáng gōng zhī shì, jìng wèi yóu xiá, jī míng gǒu dào, wú bù bīn lǐ. ér zhào xiāng yú qīng, qì guó juān jūn, yǐ gù qióng jiāo wèi qí zhī è xìn líng wú jì, qiè fú jiǎo mìng, shā jiāng zhuān shī, yǐ fù píng yuán zhī jí, jiē yǐ qǔ zhòng zhū hóu, zhāng míng tiān xià. è wàn ér yóu tán zhě, yǐ sì háo wèi chēng shǒu. yú shì bèi gōng sǐ dǎng zhī yì chéng, shǒu zhí fèng shàng zhī yì fèi yǐ. jí zhì hàn xìng, jìn wǎng shū kuò, wèi zhī kuāng gǎi yě. wèi qí wǔ ān zhī shǔ, jìng zhú yú jīng shī guō jiě jù mèng zhī tú, chí wù yú lǘ yán, quán xíng zhōu yù, lì zhé gōng hóu. zhòng shù róng qí míng jī, jì ér mù zhī, suī xiàn xíng pì, zì yǔ shā shēn chéng míng, ruò jì lù chóu mù, sǐ ér bù huǐ yě. zēng zǐ yuē: shàng shī qí dào, mín sàn jiǔ yǐ. fēi míng wáng zài shàng, shì zhī hǎo è, qí zhī yǐ lǐ fǎ, rén hé yóu zhī jìn ér fǎn zhèng hū? gǔ zhī zhèng fǎ: wǔ bó, sān wáng zhī zuì rén yě ér liù guó, wǔ bó zhī zuì rén yě fū sì háo zhě, liù guó zhī zuì rén yě. kuàng yú guō jiě zhī lún, yǐ pǐ fū zhī xì wēi, qiè shā shēng zhī quán, qí zuì yě, bù róng yú zhū yǐ!
(非曰)《漢書》曰:「天子建國,諸侯立家,自卿大夫以至庶人,各有等差。是以人服事其上,而下無覬覦。孔子曰:『天子有道,政不在大夫。』百官有司,奉法承令,以修所職,越職有誅,侵官有罰。然故上下相順,而庶事理焉。周室既微,禮樂征伐,出自諸侯。桓、文之後,大夫世權,陪臣執命。陵夷至於戰國,合縱連橫,力政爭強。由是列國公子,魏有信陵,趙有平原,齊有孟嘗,楚有春申,皆藉王公之勢,競為遊俠,雞鳴狗盜,無不賓禮。而趙相虞卿,棄國捐君,以固窮交魏、齊之厄;信陵無忌,竊符矯命,殺將專師,以赴平原之急,皆以取重諸侯,彰名天下。扼腕而游談者,以四豪為稱首。於是背公死黨之議成,守職奉上之義廢矣。及至漢興,禁網疏闊,未之匡改也。魏其、武安之屬,競逐於京師;郭解、劇孟之徒,馳鶩於閭閻,權行州域,力折公侯。眾庶榮其名跡,覬而慕之,雖陷刑辟,自與殺身成名,若季、路、仇、牧,死而不悔也。曾子曰:『上失其道,民散久矣。』非明王在上,示之好惡,齊之以禮法,人曷由知禁而反正乎?古之正法:五伯,三王之罪人也;而六國,五伯之罪人也;夫四豪者,六國之罪人也。況於郭解之倫,以匹夫之細微,竊殺生之權,其罪也,不容於誅矣!」
shì yuē shī zǐ yuē: rén chén zhě, yǐ jìn xián wèi gōng rén zhǔ zhě, yǐ yòng xián wèi gōng yě. shǐ jì yuē: bào shū jǔ guǎn zhòng, tiān xià bù duō guǎn zhòng zhī xián, ér duō bào shū zhī néng zhī rén yě.
(是曰)《尸子》曰:「人臣者,以進賢為功;人主者,以用賢為功也。」《史記》曰:「鮑叔舉管仲,天下不多管仲之賢,而多鮑叔之能知人也。」
fēi yuē sū jiàn cháng zé dà jiāng jūn qīng yuē: zhì zūn zhòng ér tiān xià zhī xián shì dài fū wú chēng yān. yuàn guān gǔ jīn míng jiāng suǒ zhāo xuǎn zé xián zhě. dà jiāng jūn xiè yuē: zì wèi qí wǔ ān zhī hòu bīn kè, tiān zǐ cháng qiè chǐ. bǐ qīn fù shì dài fū, zhāo xián chù bù xiào zhě, rén zhǔ zhī bǐng yě rén chén fèng fǎ zūn zhí ér yǐ, hé yǔ zhāo shì? qí wèi jiāng rú cǐ.
(非曰)蘇建常責大將軍青曰:「至尊重而天下之賢士大夫無稱焉。願觀古今名將所招選擇賢者。」大將軍謝曰:「自魏其、武安之厚賓客,天子嘗切齒。彼親附士大夫,招賢黜不肖者,人主之柄也;人臣奉法遵職而已,何與招士?」其為將如此。
yì yuē: cǐ yī shì yī fēi, jiē jīng shǐ zì xiāng wéi zhě.
(議曰:此一是一非,皆經史自相違者。)
bān gù yún: xī wáng dào jì wēi, zhū hóu lì zhèng, shí jūn shì zhǔ, hǎo è shū fāng, shì yǐ zhū jiā zhī shù, fēng qǐ bìng zuò, gè yǐn yī duān, chóng qí suǒ shàn, yǐ cǐ chí shuō, qǔ hé zhū hóu. qí yán suī shū, pì yóu huǒ shuǐ xiàng miè, yì néng xiāng shēng yě. rén zhī yǔ yì, jìng zhī yǔ hé, shì suī xiāng fǎn, ér jiē xiāng chéng yě.
班固云:「昔王道既微,諸侯力政,時君世主,好惡殊方,是以諸家之術,蜂起並作,各引一端,崇其所善,以此馳說,取合諸侯。其言雖殊,譬猶火水相滅,亦能相生也。仁之與義,敬之與和,事雖相反,而皆相成也。」
yì yuē: tiān xià tóng guī ér shū tú, yī zhì ér bǎi lǜ. cǐ zhī wèi yě.
《易》曰:「天下同歸而殊途,一致而百慮。」此之謂也。