fū sǔn yì shū tú, zhì wén yì zhèng. huò shàng quán yǐ jīng wěi, huò dūn dào yǐ zhèn sú. shì gù, qián zhì chuí jiào, jīn jiē kě yǐ lǐ wéi. hé yǐ míng zhī?
夫损益殊途,质文异政。或尚权以经纬,或敦道以镇俗。是故,前志垂教,今皆可以理违。何以明之?
shì yuē dà yá yún:" jì míng qiě zhé, yǐ bǎo qí shēn." yì yuē:" tiān dì zhī dà dé yuē shēng."
(是曰)《大雅》云:“既明且哲,以保其身。”《易》曰:“天地之大德曰生。”
fēi yuē yǔ yuē:" shì jiàn wēi zhì mìng." yòu yuē:" jūn zǐ yǒu shā shēn yǐ chéng rén, wú qiú shēng yǐ hài rén."
(非曰)《语》曰:“士见危致命。”又曰:“君子有杀身以成仁,无求生以害仁。”)
shì yuē guǎn zǐ yuē:" yí jīn zhě chá zhī gǔ, bù zhī lái zhě shì zhī wǎng." gǔ yǔ yuē:" yǔ sǐ rén tóng bìng zhě, bù kě shēng yě yǔ wáng guó tóng háng zhě, bù kě cún yě."
(是曰)管子曰:“疑今者察之古,不知来者视之往。”古语曰:“与死人同病者,不可生也;与亡国同行者,不可存也。”
fēi yuē lǚ shì chūn qiū yuē:" fū rén yǐ shí sǐ zhě, yù jìn tiān xià zhī shí, bèi yǐ yǒu yǐ chéng zhōu sǐ zhě, yù jìn tiān xià zhī chuán, bèi yǐ yǒu yǐ yòng bīng sàng qí guó zhě, yù yǎn tiān xià zhī bīng, bèi yǐ." dù shù yuē:" fū jiān chén zéi zǐ, zì gǔ jí jīn, wèi cháng bù yǒu. bǎi suì yī rén, shì wèi jì zhǒng qiān lǐ yī rén, shì wèi bǐ jiān. ér jǔ yǐ wéi jiè, shì yóu yī yē ér jìn rén shí yě. yē zhě suī shǎo, è zhě bì duō."
(非曰)《吕氏春秋》曰:“夫人以食死者,欲禁天下之食,悖矣;有以乘舟死者,欲禁天下之船,悖矣;有以用兵丧其国者,欲偃天下之兵,悖矣。”杜恕曰:“夫奸臣贼子,自古及今,未尝不有。百岁一人,是为继踵;千里一人,是为比肩。而举以为戒,是犹一噎而禁人食也。噎者虽少,饿者必多。”
shì yuē kǒng zǐ yuē:" è jié è yǐ wéi zhí."
(是曰)孔子曰:“恶讦恶以为直。”
fēi yuē guǎn zǐ yuē:" è yǐn è yǐ wéi rén zhě." wèi cáo xī zhì gōng lùn yuē:" fū shì rén suǒ wèi yǎn è yáng shàn zhě, jūn zǐ zhī dà yì bǎo míng tóng hào zhě, péng yǒu zhī zhì jiāo. sī yán zhī zuò, gài lǘ yán zhī bái tán. suǒ yǐ jiù ài zēng zhī xiāng bàng, fēi dǔ zhèng zhī zhì lǐ, zhé zhōng zhī gōng yì yě. shì shì bù liào qí shù, ér xì qí yán, gù shàn è bù fēn, yǐ fù guò wèi hóng yě. péng yǒu hū yì, yǐ léi tóng wèi měi yě. shàn è bù fēn, luàn shí yóu zhī. péng yǒu léi tóng, bài bì cóng yān. tán lùn yǐ dāng shí wéi qíng, bù yǐ guò nán wéi guì xiāng zhī yǐ děng fēn wéi jiāo, bù yǐ léi tóng wèi gù. shì yǐ dá zhě cún qí yì, bù chá yú wén shí qí xīn, bù qiú yú yán."
(非曰)管子曰:“恶隐恶以为仁者。”魏曹羲《至公论》曰:“夫世人所谓掩恶扬善者,君子之大义;保明同好者,朋友之至交。斯言之作,盖闾阎之白谈。所以救爱憎之相谤,非笃正之至理,折中之公议也。世士不料其数,而系其言,故善恶不分,以覆过为宏也。朋友忽义,以雷同为美也。善恶不分,乱实由之。朋友雷同,败必从焉。谈论以当实为情,不以过难为贵;相知以等分为交,不以雷同为固。是以达者存其义,不察于文;识其心,不求于言。”
shì yuē yuè jué shū yuē:" xuàn nǚ bù zhēn, xuàn shì bù xìn."
(是曰)《越绝书》曰:“衒女不贞,衒士不信。”
fēi yuē hàn shū yuē:" dà xíng bù xì jǐn, dà lǐ bù ràng cí."
(非曰)《汉书》曰:“大行不细谨,大礼不让辞。”
shì yuē huáng shí gōng yuē:" wù guǎng dì zhě huāng, wù guǎng dé zhě qiáng yǒu qí yǒu zhě ān, tān rén yǒu zhě cán. cán miè zhī zhèng, suī chéng bì bài."
(是曰)黄石公曰:“务广地者荒,务广德者强;有其有者安,贪人有者残。残灭之政,虽成必败。”
fēi yuē sī mǎ cuò yuē:" yù fù guó zhě, wù guǎng qí dì yù qiáng bīng zhě, wù fù qí rén yù wáng zhě, wù bó qí dé. sān zī zhě bèi, ér hòu wáng yè suí zhī."
(非曰)司马错曰:“欲富国者,务广其地;欲强兵者,务富其人;欲王者,务博其德。三资者备,而后王业随之。”
shì yuē chuán yuē:" xīn gǒu wú xiá, hé xù hū wú jiā?" yǔ yuē:" lǐ yì zhī bù jiàn, hé xù yú rén yán?"
(是曰)《传》曰:“心苟无瑕,何恤乎无家?”《语》曰:“礼义之不僭,何恤于人言?”
fēi yuē yǔ yuē:" jī huǐ xiāo jīn, jī chán mó gǔ, zhòng yǔ nì zhōu, qún qīng zhé zhóu."
(非曰)《语》曰:“积毁销金,积谗磨骨,众羽溺舟,群轻折轴。”
shì yuē kǒng zǐ yuē:" jūn zǐ bù qì, shèng rén zhì zhōu wàn wù."
(是曰)孔子曰:“君子不器,圣人智周万物。”
fēi yuē liè zǐ yuē:" tiān dì wú quán gōng, shèng rén wú quán néng, wàn wù wú quán yòng. gù tiān zhí shēng fù, dì zhí zài xíng, shèng zhí jiào huà."
(非曰)列子曰:“天地无全功,圣人无全能,万物无全用。故天职生覆,地职载形,圣职教化。”
shì yuē kǒng zǐ yuē:" jūn zǐ tǎn dàng dàng, xiǎo rén zhǎng qī qī."
(是曰)孔子曰:“君子坦荡荡,小人长戚戚。”
fēi yuē kǒng zǐ yuē:" jìn zhòng ěr zhī yǒu bà xīn yě, shēng yú cáo wèi yuè jù jiàn zhī yǒu bà xīn yě, shēng yú kuài jī. gù jū xià ér wú yōu zhě, zé sī bù yuǎn fù shēn ér cháng yì zhě, zé zhì bù guǎng."
(非曰)孔子曰:“晋重耳之有霸心也,生于曹卫;越句践之有霸心也,生于会稽。故居下而无忧者,则思不远;覆身而常逸者,则志不广。”
shì yuē hán zǐ yuē:" gǔ zhī rén, mù duǎn yú zì xiàn, gù yǐ jìng guān miàn zhì yí yú zì zhī, gù yǐ dào zhèng jǐ."
(是曰)韩子曰:“古之人,目短于自现,故以镜观面;智疑于自知,故以道正己。”
fēi yuē lǎo zǐ yuē:" fǎn tīng zhī wèi cōng, nèi shì zhī wèi míng, zì shèng zhī wèi qiáng."
(非曰)老子曰:“反听之谓聪,内视之谓明,自胜之谓强。”
shì yuē táng qiě yuē:" zhuān zhū huái zhuī dāo ér tiān xià jiē wèi zhī yǒng, xī shī bèi duǎn hè ér tiān xià chēng měi."
(是曰)唐且曰:“专诸怀锥刀而天下皆谓之勇,西施被短褐而天下称美。”
fēi yuē shèn zǐ yuē:" máo qiáng xī shī, tiān xià zhī zhì jiāo yě, yī zhī yǐ pí qī, zé jiàn zhě jiē zǒu yì zhī yǐ xuán xī, zé xíng zhě jiē zhǐ. yóu shì guān zhī, zé xuán xī, sè zhī zhù yě. jiāo zhě cí zhī, zé sè yàn yǐ."
(非曰)慎子曰:“毛嫱、西施,天下之至姣也,衣之以皮倛,则见者皆走;易之以玄緆,则行者皆止。由是观之,则玄緆,色之助也。姣者辞之,则色厌矣。”
shì yuē xiàng liáng yuē:" xiān qǐ zhě zhì fú yú rén, hòu qǐ zhě shòu zhì yú rén." jūn zhì yuē:" xiān rén yǒu duó rén zhī xīn."
(是曰)项梁曰:“先起者制服于人,后起者受制于人。”《军志》曰:“先人有夺人之心。”
fēi yuē shǐ yì yǒu yán yuē:" wú shǐ huò." yòu yuē:" shǐ huò zhě sǐ." yǔ yuē:" bù wéi huò shǐ, bù wéi fú xiān."
(非曰)史佚有言曰:“无始祸。”又曰:“始祸者死。”《语》曰:“不为祸始,不为福先。”
shì yuē shèn zǐ yuē:" fū xián ér qū yú bù xiào zhě, quán qīng yě bù xiào ér fú yú xián zhě, wèi zūn yě. yáo wèi pǐ fū, bù néng shǐ qí lín jiā, jí zhì nán miàn ér wáng, ér lìng xíng jìn zhǐ. yóu cǐ guān zhī, xián bù zú yǐ fú wù, ér shì wèi zú yǐ qū xián yǐ."
(是曰)慎子曰:“夫贤而屈于不肖者,权轻也;不肖而服于贤者,位尊也。尧为匹夫,不能使其邻家,及至南面而王,而令行禁止。由此观之,贤不足以服物,而势位足以屈贤矣。”
fēi yuē jiǎ zǐ yuē:" zì gǔ zhì jīn, yǔ mín wèi chóu zhě, yǒu chí yǒu sù ěr, ér mín bì shèng zhī yǐ. gù zhòu zì wèi tiān wáng yě, ér jié zì wèi tiān fù yě, yǐ miè zhī hòu, mín yì mà zhī yě. yǐ cǐ guān zhī, zé wèi bù zú yǐ wéi zūn, ér hào bù zú yǐ wéi róng yǐ."
(非曰)贾子曰:“自古至今,与民为仇者,有迟有速耳,而民必胜之矣。故纣自谓天王也,而桀自谓天父也,已灭之后,民亦骂之也。以此观之,则位不足以为尊,而号不足以为荣矣。”
shì yuē hàn jǐng dì shí, yuán gù yǔ huáng shēng zhēng lùn yú shàng qián. huáng shēng yuē:" tāng wǔ fēi shòu mìng, nǎi shā yě." gù yuē:" bù rán. fū jié zhòu huāng luàn, tiān xià zhī xīn jiē guī tāng wǔ. tāng wǔ yǔ tiān xià zhī xīn, ér zhū jié zhòu, jié zhòu zhī rén, fú wèi shǐ ér guī tāng wǔ, tāng wǔ bù dé yǐ ér lì, fēi shòu mìng wèi hé?"
(是曰)汉景帝时,辕固与黄生争论于上前。黄生曰:“汤、武非受命,乃杀也。”固曰:“不然。夫桀纣荒乱,天下之心皆归汤武。汤武与天下之心,而诛桀纣,桀纣之人,弗为使而归汤武,汤武不得已而立,非受命为何?”
fēi yuē huáng shēng yuē:" guān suī bì, bì jiā yú shǒu lǚ suī xīn, bì guàn yú zú. hé zhě? shàng xià zhī fēn yě. jīn jié zhòu suī shī dào, rán jūn shàng yě tāng wǔ suī shèng, chén xià yě. fū jūn yǒu shī xíng, chén bù zhèng yán kuāng guò, yǐ zūn tiān zǐ, fǎn yīn guò ér zhū zhī, dài lì nán miàn, fēi shā ér hé?"
(非曰)黄生曰:“冠虽蔽,必加于首;履虽新,必贯于足。何者?上下之分也。今桀纣虽失道,然君上也;汤武虽圣,臣下也。夫君有失行,臣不正言匡过,以尊天子,反因过而诛之,代立南面,非杀而何?”
shì yuē tài gōng yuē:" míng fá zé rén wèi shè, rén wèi shè zé biàn gù chū míng shǎng zé rén bù zú, rén bù zú zé yuàn zhǎng. gù míng wáng zhī lǐ rén, bù zhī suǒ hǎo, bù zhī suǒ è."
(是曰)太公曰:“明罚则人畏慑,人畏慑则变故出;明赏则人不足,人不足则怨长。故明王之理人,不知所好,不知所恶。”
fēi yuē wén zǐ yuē:" fá wú dù zé lù ér wú wēi, shǎng wú dù zé fèi ér wú ēn." gù zhū gě liàng yuē:" wēi zhī yǐ fǎ, fǎ xíng zé zhī ēn xiàn zhī yǐ jué, jué jiā zé zhī róng."
(非曰)文子曰:“罚无度则戮而无威,赏无度则费而无恩。”故诸葛亮曰:“威之以法,法行则知恩;限之以爵,爵加则知荣。”
shì yuē wén zǐ yuē:" rén zhī huà shàng, bù cóng qí yán, cóng qí xíng yě. gù rén jūn hǎo yǒng, ér guó jiā duō nàn rén jūn hào sè, ér guó jiā hūn luàn."
(是曰)文子曰:“人之化上,不从其言,从其行也。故人君好勇,而国家多难;人君好色,而国家昏乱。”
fēi yuē qín wáng yuē:" wú wén chǔ zhī tiě jiàn lì ér chàng yōu zhuō. fū tiě jiàn lì zé shì yǒng, chàng yōu zhuō zé sī lǜ yuǎn. yǐ yuǎn sī lǜ yù yǒng shì, wú kǒng chǔ zhī tú qín yě."
(非曰)秦王曰:“吾闻楚之铁剑利而倡优拙。夫铁剑利则士勇,倡优拙则思虑远。以远思虑御勇士,吾恐楚之图秦也。”
shì yuē mò zǐ yuē:" suī yǒu xián jūn, bù ài wú gōng zhī chén suī yǒu cí fù, bù ài wú yì zhī zǐ."
(是曰)墨子曰:“虽有贤君,不爱无功之臣;虽有慈父,不爱无益之子。”
fēi yuē cáo zi jiàn yuē:" shě zuì zé gōng zhě, míng jūn zhī zhǔ yě jīn yú ài néng zhě, cí fù zhī ēn yě." sān lüè yuē:" hán qì zhī lèi, jiē yuàn dé shēn qí zhì, shì yǐ míng jūn xián chén, qū jǐ shēn rén."
(非曰)曹子建曰:“舍罪责功者,明君之主也;矜愚爱能者,慈父之恩也。”《三略》曰:“含气之类,皆愿得申其志,是以明君贤臣,屈己申人。”
shì yuē chuán yuē:" rén xīn bù tóng, qí yóu miàn yě." cáo zi jiàn yuē:" rén gè yǒu hào shàng. lán zhǐ sūn huì zhī fāng, zhòng rén suǒ hǎo, ér hǎi pàn yǒu zhú chòu zhī fū xián chí yǒu liù yīng zhī fā, zhòng rén suǒ lè, ér mò zǐ yǒu fēi zhī zhī lùn. qǐ kě tóng zāi?"
(是曰)《传》曰:“人心不同,其犹面也。”曹子建曰:“人各有好尚。兰芷荪蕙之芳,众人所好,而海畔有逐臭之夫;咸池有六英之发,众人所乐,而墨子有非之之论。岂可同哉?”
fēi yuē yǔ yuē:" yǐ xīn dù xīn, jiān bù róng zhēn." kǒng zǐ yuē:" qí shù hū! jǐ suǒ bù yù, wù shī yú rén."
(非曰)语曰:“以心度心,间不容针。”孔子曰:“其恕乎!己所不欲,勿施于人。”
shì yuē guǎn zǐ yuē:" cāng lǐn shí, zhī lǐ jié yī shí zú, zhī róng rǔ."
(是曰)管子曰:“仓廪实,知礼节;衣食足,知荣辱。”
fēi yuē gǔ yǔ yuē:" guì bù yǔ jiāo qī ér jiāo zì zhì, fù bù yǔ chǐ qī ér chǐ zì lái."
(非曰)古语曰:“贵不与骄期而骄自至,富不与侈期而侈自来。”
shì yuē yǔ yuē:" zhōng wú bù bào."
(是曰)《语》曰:“忠无不报。”
fēi yuē zuǒ zhuàn yuē:" luàn dài zé chán shèng zhí."
(非曰)《左传》曰:“乱代则谗胜直。”
shì yuē hán zǐ yuē:" fán rén zhī dà tǐ, qǔ shě tóng zé xiāng shì, qǔ shě yì zé xiāng fēi yě." yì yuē:" tóng shēng xiāng yìng, tóng qì xiāng qiú. shuǐ liú shī, huǒ jiù zào yún cóng lóng, fēng cóng hǔ."
(是曰)韩子曰:“凡人之大体,取舍同则相是,取舍异则相非也。”《易》曰:“同声相应,同气相求。水流湿,火就燥;云从龙,风从虎。”
fēi yuē yì yuē:" èr nǚ tóng jū, qí zhì bù tóng." yǔ yuē:" yī qī bù liǎng xióng, yī quán wú èr jiāo." yòu yuē:" fán rén qíng yǐ tóng xiāng dù." gù yuē:" tóng měi xiāng dù, tóng guì xiāng hài, tóng lì xiāng jì."
(非曰)《易》曰:“二女同居,其志不同。”《语》曰:“一栖不两雄,一泉无二蛟。”又曰:“凡人情以同相妒。”故曰:“同美相妒,同贵相害,同利相忌。”
shì yuē hán zǐ yuē:" shì fǎ shù ér yǐ xīn lǐ, yáo shùn bù néng zhèng yī guó qù guī jǔ ér yǐ yì dù, xī zhòng bù néng chéng yī lún. shǐ zhōng zhǔ shǒu fǎ shù, zhuō jiàng zhí guī jǔ, zé wàn bù shī yǐ."
(是曰)韩子曰:“释法术而以心理,尧舜不能正一国;去规矩而以意度,奚仲不能成一轮。使中主守法术,拙匠执规矩,则万不失矣。”
fēi yuē huái nán zǐ yuē:" fū shǐ zhī suǒ yǐ shè yuǎn guàn jiān zhě, gōng nǔ lì yě qí suǒ yǐ zhōng de pōu wēi zhě, rén xīn yě. shǎng shàn fá bào zhě, zhèng lìng yě qí suǒ yǐ xíng zhě, jīng chéng yě. gù nǔ suī qiáng, bù néng dú zhōng lìng suī míng, bù néng dú xíng." dù shù yuē:" shì yǒu luàn rén, ér wú luàn fǎ. ruò shǐ fǎ kě zhuān rèn, zé táng yú bù xū jì qì zhī zuǒ, yīn zhōu wú guì yī lǚ zhī fǔ yǐ."
(非曰)《淮南子》曰:“夫矢之所以射远贯坚者,弓弩力也;其所以中的剖微者,人心也。赏善罚暴者,政令也;其所以行者,精诚也。故弩虽强,不能独中;令虽明,不能独行。”杜恕曰:“世有乱人,而无乱法。若使法可专任,则唐、虞不须稷、契之佐,殷、周无贵伊、吕之辅矣。”
shì yuē lǜ bù xiān dìng, bù kě yǐ yīng zú bīng bù xiān bàn, bù kě yǐ yìng dí. zuǒ zhuàn yuē:" yù bèi bù yú, gǔ zhī shàn zhèng."
(是曰)虑不先定,不可以应卒;兵不先办,不可以应敌。《左传》曰:“豫备不虞,古之善政。”
fēi yuē zuǒ zhuàn yuē:" shì wěi wèi jìn hòu yuē:' chén wén zhī: wú sàng ér qī, yōu bì chóu yān wú róng ér chéng, chóu bì bǎo yān." chūn qiū wài zhuàn yuē:" zhōu jǐng wáng jiāng zhù dà qián. dān mù gōng yuē:' bù kě. gǔ zhě tiān zāi jiàng lì, yú shì hū liàng zī bì, quán qīng zhòng, yǐ zhèn jiù rén. fū bèi yù, yǒu wèi zhì ér shè zhī xiū guó bèi yě. yù bèi bù yú, ān bù wàng wēi., yǒu zhì ér hòu jiù zhī ruò jiù huǒ liáo jí, liàng zī bì zhī shǔ., shì bù xiāng rù yě èr zhě xiān hòu gè yǒu yí, bù xiāng rù.. kě xiān ér bù bèi, wèi zhī dài dài, huǎn yě. kě hòu ér xiān zhī, wèi zhī zhào zāi wèi rén wèi yǒu huàn, qīng ér zhòng zhī, lí rén kuì cái, shì yǐ zhào zāi yě.. zhōu gù yíng guó yě, tiān wèi yàn huò yān, ér yòu lí rén yǐ zuǒ zāi, wú nǎi bù kě hū!'"
(非曰)《左传》曰:“士蒍谓晋候曰:‘臣闻之:无丧而戚,忧必仇焉;无戎而城,仇必保焉。”《春秋外传》曰:“周景王将铸大钱。单穆公曰:‘不可。古者天灾降戾,于是乎量资币,权轻重,以振救人。夫备预,有未至而设之(修国备也。预备不虞,安不忘危。),有至而后救之(若救火、疗疾,量资币之属。),是不相入也(二者先后各有宜,不相入。)。可先而不备,谓之怠(怠,缓也。);可后而先之,谓之召灾(谓人未有患,轻而重之,离人匮财,是以召灾也。)。周固瀛国也,天未厌祸焉,而又离人以佐灾,无乃不可乎!’”
shì yuē zuǒ zhuàn yuē:" gǔ rén yǒu yán:' yī rì zòng dí, shù shì zhī huàn yě.'"
(是曰)《左传》曰:“古人有言:‘一日纵敌,数世之患也。’”
fēi yuē jìn chǔ yù yú yān. fàn wén zi bù yù zhàn, yuē:" wú xiān jūn zhī jí zhàn yě yǒu gù. qín dí qí chǔ jiē qiáng, bù jìn lì, zǐ sūn jiāng ruò. jīn sān qiáng fú yǐ qí qín dí., dí, chǔ ér yǐ. wéi shèng rén néng nèi wài wú huàn. zì fēi shèng rén, wài níng bì yǒu nèi yōu jiāo ér kàng, zé yōu huàn shēng.. hé shì chǔ yǐ wéi wài jù hū?"
(非曰)晋楚遇于鄢。范文子不欲战,曰:“吾先君之亟战也有故。秦、狄、齐、楚皆强,不尽力,子孙将弱。今三强服矣(齐、秦、狄。),敌,楚而已。唯圣人能内外无患。自非圣人,外宁必有内忧(骄而亢,则忧患生。)。盍释楚以为外惧乎?”
shì yuē sān lüè yuē:" wú shǐ rén zhě zhǔ cái, wèi qí duō ēn shī ér fù yú xià."
(是曰)《三略》曰:“无使仁者主财,为其多恩施而附于下。”
fēi yuē táo zhū gōng zhōng nán shā rén, qiú yú chǔ. zhū gōng yù shǐ qí shǎo zǐ zhuāng huáng jīn qiān yì wǎng shì zhī. qí cháng nán gù qǐng, nǎi shǐ xíng. chǔ shā qí dì. zhū gōng yuē:" wú gù zhī bì shā qí dì. shì zhǎng yǔ wǒ jù, jiàn kǔ wéi shēng zhī nán, gù zhòng qí cái. rú shǎo dì shēng jiàn wǒ fù, chéng jiān qū liáng, zhú jiǎo tù, qǐ zhī qí cái suǒ cóng lái, gù qīng qì zhī. jīn zhǎng zhě guǒ shā qí dì, shì lǐ rán yě, wú zú bēi."
(非曰)陶朱公中男杀人,囚于楚。朱公欲使其少子装黄金千镒往视之。其长男固请,乃使行。楚杀其弟。朱公曰:“吾固知必杀其弟。是长与我俱,见苦为生之难,故重其财。如少弟生见我富,乘坚驱良,逐狡兔,岂知其财所从来,固轻弃之。今长者果杀其弟,事理然也,无足悲。”
shì yuē yǔ yuē:" lù báo zhě bù kě yǔ rù luàn, shǎng qīng zhě bù kě yǔ rù nán." shèn zǐ yuē:" xiān wáng jiàn bù shòu lù zhě bù chén, lù bù hòu zhě, bù yǔ rù nán."
(是曰)《语》曰:“禄薄者不可与入乱,赏轻者不可与入难。”慎子曰:“先王见不受禄者不臣,禄不厚者,不与入难。”
fēi yuē tián dān jiāng gōng dí, jiàn lǔ zhòng zi. zhòng zǐ yuē:" jiāng jūn gōng dí, fú néng xià yě. hé zhě? xī jiāng jūn zhī zài jí mò, zuò ér zhī kuì, lì ér zhàng chā, wèi shì zú chàng. cǐ suǒ yǐ pò yàn. jīn jiāng jūn dōng yǒu yè yì zhī fèng, xī yǒu kuì shàng zhī yú, huáng jīn héng dài, ér chí hū zī miǎn zhī jiān, yǒu shēng zhī lè, wú sǐ zhī xīn. suǒ yǐ bù shèng yě." hòu guǒ rán.
(非曰)田单将攻狄,见鲁仲子。仲子曰:“将军攻狄,弗能下也。何者?昔将军之在即墨,坐而织蒉,立而杖插,为士卒倡。此所以破燕。今将军东有液邑之奉,西有蒉上之娱,黄金横带,而驰乎淄渑之间,有生之乐,无死之心。所以不胜也。”后果然。
shì yuē yǔ yuē:" pín jiàn zhī jiāo bù kě wàng, zāo kāng zhī qī bù xià táng."
(是曰)《语》曰:“贫贱之交不可忘,糟糠之妻不下堂。”
fēi yuē yǔ yuē:" jiāo jiē guǎng ér xìn shuāi yú yǒu, jué lù hòu ér zhōng shuāi yú jūn."
(非曰)《语》曰:“交接广而信衰于友,爵禄厚而忠衰于君。”
shì yuē chūn qiū hòu yǔ yuē:" chǔ chūn shēn jūn shǐ sūn zi wèi zǎi. kè yǒu shuō shēn jūn yuē:' tāng yǐ bó, wǔ wáng yǐ hào, jiē bù guò bǎi lǐ, yǐ yǒu tiān xià. jīn sūn zi xián rén yě, ér jūn jí zhī bǎi lǐ zhī shì, chén qiè wèi jūn wēi zhī.' chūn shēn jūn yuē:' shàn.' yú shì shǐ rén xiè sūn zi. sūn zi qù zhī zhào, zhào yǐ wéi shàng qīng."
(是曰)《春秋后语》曰:“楚春申君使孙子为宰。客有说申君曰:‘汤以亳,武王以鄗,皆不过百里,以有天下。今孙子贤人也,而君藉之百里之势,臣窃为君危之。’春申君曰:‘善。’于是使人谢孙子。孙子去之赵,赵以为上卿。”
fēi yuē kè yòu shuō chūn shēn jūn yuē:" xī yī yǐn qù xià rù yīn, yīn wáng ér xià wáng guǎn zhòng qù lǔ rù qí, lǔ ruò ér qí qiáng. fū xián zhě zhī suǒ zài, qí jūn wèi cháng bù zūn, qí guó wèi cháng bù róng yě. jīn sūn zi xián rén yě, jūn hé wéi cí zhī?" chūn shēn jūn yòu yuē:" shàn." fù shǐ rén qǐng sūn zi.
(非曰)客又说春申君曰:“昔伊尹去夏入殷,殷王而夏亡;管仲去鲁入齐,鲁弱而齐强。夫贤者之所在,其君未尝不尊,其国未尝不荣也。今孙子贤人也,君何为辞之?”春申君又曰:“善。”复使人请孙子。
shì yuē hán xuān wáng wèi jiū liú yuē:" wú liǎng yù yòng gōng zhòng gōng shū, qí kě hū?" duì yuē:" bù kě. jìn yòng liù qīng ér guó fēn, jiǎn gōng yòng tián chéng hǎn zhǐ ér jiǎn gōng shì, wèi liǎng yòng xī shǒu zhāng yí ér xī hé zhī wài wáng. jīn wáng liǎng yòng zhī, qí duō lì zhě, nèi shù qí dǎng qí lì guǎ zhě, yòu jí yú wài quán. qún chén huò nèi shù qí dǎng, yǐ shàn zhǔ mìng huò wài wèi shì jiāo, yǐ liè qí dì, zé wáng zhī guó wēi yǐ." yòu yuē: gōng sūn yǎn wèi wèi jiāng, yǔ qí xiāng tián xū bù shàn. jì wén zi wèi yǎn shuō wèi wáng yuē:" bù dú bú jiàn fū fú niú cān jì hū? bù kě bǎi bù. jīn wáng yǐ yǎn wèi kě shǐ jiāng, gù yòng zhī yě, ér tīng xiāng zhī jì, shì fú niú cān jì zhī dào. niú mǎ jù sǐ ér bù chéng qí gōng, zé wáng zhī guó shāng yǐ. yuàn wáng chá zhī."
(是曰)韩宣王谓摎留曰:“吾两欲用公仲、公叔,其可乎?”对曰:“不可。晋用六卿而国分,简公用田成、阚止而简公弒,魏两用犀首、张仪而西河之外亡。今王两用之,其多力者,内树其党;其力寡者,又藉于外权。群臣或内树其党,以擅主命;或外为势交,以裂其地,则王之国危矣。”又曰:公孙衍为魏将,与其相田需不善。季文子为衍说魏王曰:“不独不见夫服牛骖骥乎?不可百步。今王以衍为可使将,固用之也,而听相之计,是服牛骖骥之道。牛马俱死而不成其功,则王之国伤矣。愿王察之。”
fēi yuē fù zǐ yuē:" tiān dì zhì shén, bù néng tóng dào ér shēng wàn wù shèng rén zhì míng, bù néng yī jiǎn ér zhì bǎi xìng. gù yǐ yì zhì tóng zhě, tiān dì zhī dào yě yīn wù zhì yí zhě, shèng rén zhī zhì yě. jì dé qí dào, suī yǒu xiāng hài zhī wù, bù shāng hū zhì tǐ yǐ. shuǐ huǒ zhī xìng, xiāng miè yě, shàn yòng zhī zhě, chén dǐng fǔ hū qí jiān, xìn zhī zhǔ zhī, ér néng liǎng jǐn qí yòng, bù xiāng hài yě. tiān xià zhī wù, wèi shuǐ huǒ zhě duō yǐ. hé yōu hū xiāng hài? hé huàn hū bù jìn qí yòng yě?" yì yuē:" tiān dì kuí, ér qí shì tóng yě nán nǚ kuí, ér qí zhì tōng yě wàn wù kuí, ér qí shì lèi yě."
(非曰)傅子曰:“天地至神,不能同道而生万物;圣人至明,不能一检而治百姓。故以异致同者,天地之道也;因物制宜者,圣人之治也。既得其道,虽有相害之物,不伤乎治体矣。水火之性,相灭也,善用之者,陈鼎釜乎其间,衅之煮之,而能两尽其用,不相害也。天下之物,为水火者多矣。何忧乎相害?何患乎不尽其用也?”《易》曰:“天地睽,而其事同也;男女睽,而其志通也;万物睽,而其事类也。”
shì yuē chén dēng wèi lǚ bù shuō cáo gōng yuē:" yǎng lǚ bù, pì rú yǎng hǔ, cháng xū bǎo qí ròu, bù bǎo zé shì rén."
(是曰)陈登为吕布说曹公曰:“养吕布,譬如养虎,常须饱其肉,不饱则噬人。”
fēi yuē cáo gōng yuē:" bù shì qīng yán. pì rú yǎng yīng, jī zé wéi rén yòng, bǎo zé yáng qù."
(非曰)曹公曰:“不似卿言。譬如养鹰,饥则为人用,饱则扬去。”
shì yuē liú bèi lái bēn cáo gōng, cáo gōng yǐ zhī wèi yù zhōu mù. huò wèi cáo gōng yuē:" bèi yǒu xióng zhì, jīn bù zǎo tú, hòu bì wéi huàn." cáo gōng yǐ wèn guō jiā. jiā yuē:" yǒu shì. rán gōng tí jiàn qǐ yì bīng, wèi bǎi xìng chú bào, tuī chéng zhàng xìn, yǐ zhào jùn jié, yóu jù qí wèi lái yě. jīn bèi yǒu yīng xióng zhī míng, yǐ qióng guī jǐ ér hài zhī, yǐ hài xián wéi míng, zé zhì shì jiāng zì yí, huí xīn zé zhǔ, gōng shuí yǔ dìng tiān xià zhě? fū chú yī rén zhī huàn, yǐ jǔ sì hǎi zhī wàng, ān wēi zhī jī, bù kě bù chá." cáo gōng yuē:" shàn!"
(是曰)刘备来奔曹公,曹公以之为豫州牧。或谓曹公曰:“备有雄志,今不早图,后必为患。”曹公以问郭嘉。嘉曰:“有是。然公提剑起义兵,为百姓除暴,推诚仗信,以召俊杰,犹惧其未来也。今备有英雄之名,以穷归己而害之,以害贤为名,则智士将自疑,回心择主,公谁与定天下者?夫除一人之患,以沮四海之望,安危之机,不可不察。”曹公曰:“善!”
fēi yuē fù zi chēng: guō jiā yán yú tài zǔ yuē:" bèi yǒu xióng zhì ér shén dé zhòng xīn, guān hóu zhāng fēi jiē wàn rén zhī dí yě, wèi zhī sǐ yòng. yǐ jiā guān zhī, qí móu wèi kě cè yě. gǔ rén yǒu yán yuē:' yī rì zòng dí, shù shì zhī huàn.' yí zǎo wèi zhī suǒ." cáo gōng fāng zhāo huái yīng xióng, yǐ míng dà xìn, wèi dé cóng jiā móu.
(非曰)傅子称:郭嘉言于太祖曰:“备有雄志而甚得众心,关侯、张飞皆万人之敌也,为之死用。以嘉观之,其谋未可测也。古人有言曰:‘一日纵敌,数世之患。’宜早为之所。”曹公方招怀英雄,以明大信,未得从嘉谋。
shì yuē jiā yǔ yuē: zǐ lù wèn kǒng zǐ yuē:" qǐng shì gǔ zhī dào, ér xíng yóu zhī yì, kě hū?" zǐ yuē:" bù kě yě. xī dōng yí mù zhū xià zhī lǐ, yǒu nǚ ér guǎ, wèi nèi sī hūn, zhōng shēn bù jià. bù jià zé bù jià yǐ, rán fēi zhēn jié zhī yì yǐ. cāng wú ráo yīn nú niǎo fǎn. qǔ qī ér měi, ràng yǔ qí xiōng. ràng zé ràng yǐ, rán fēi lǐ ràng zhī ràng yě. jīn zi yù shě gǔ zhī dào ér háng zǐ zhī yì, yōng zhī zi yì yǐ fēi wéi shì hū?" yǔ yuē:" biàn gǔ luàn cháng, bù sǐ zé wáng." shū yún:" shì fú shī gǔ, yǐ kè yǒng dài, fěi shuō yōu wén."
(是曰)《家语》曰:子路问孔子曰:“请释古之道,而行由之意,可乎?”子曰:“不可也。昔东夷慕诸夏之礼,有女而寡,为内私婚,终身不嫁。不嫁则不嫁矣,然非贞节之义矣。仓吾娆(音奴鸟反。)取妻而美,让与其兄。让则让矣,然非礼让之让也。今子欲舍古之道而行子之意,庸知子意以非为是乎?”《语》曰:“变古乱常,不死则亡。”《书》云:“事弗师古,以克永代,匪说攸闻。”
fēi yuē zhào wǔ lù wáng yù hú fú, gōng zǐ chéng bù yuè. líng wáng yuē:" fū fú zhě suǒ yǐ biàn yòng, lǐ zhě suǒ yǐ biàn shì. shèng rén guān xiāng ér shùn yí, yīn shì ér zhì lǐ, suǒ yǐ lì qí rén ér hòu qí guó. fū jiǎn fà wén shēn, cuò bì zuǒ rèn, ōu yuè zhī rén yě hēi chǐ diāo tí, tí guān shú fèng, quǎn róng zhī guó yě. gù lǐ fú mò tóng, ér qí biàn yī yě. xiāng yì ér yòng biàn, shì yì ér lǐ yì. shì yǐ shèng rén móu kě yǐ lì qí guó, bù yī qí yòng móu kě yǐ biàn qí lǐ, bù fǎ qí gù. rú zhě yī shī ér sú yì, zhōng guó tóng lǐ ér lí jiào, kuàng yú shān gǔ zhī biàn hū? gù qù jiù zhī biàn, zhì zhě bù néng yī yuǎn ěr zhī fú, xián shèng mò néng tóng. qióng xiāng duō yì sú, qū xué duō shū biàn. jīn shū fù zhī yán, sú yě. wú zhī suǒ yán, yǐ zhì sú yě. shū fù è biàn fú zhī míng, yǐ wàng xiào shì zhī shí, fēi guǎ rén zhī suǒ wàng yě!" gōng zǐ chéng suì hú fú.
(非曰)赵武露王欲胡服,公子成不悦。灵王曰:“夫服者所以便用,礼者所以便事。圣人观乡而顺宜,因事而制礼,所以利其人而厚其国。夫剪发文身,错臂左衽,殴越之人也;黑齿雕题,鳀冠秫缝,犬戎之国也。故礼服莫同,而其便一也。乡异而用变,事异而礼易。是以圣人谋可以利其国,不一其用;谋可以便其礼,不法其故。儒者一师而俗异,中国同礼而离教,况于山谷之便乎?故去就之变,智者不能一;远迩之服,贤圣莫能同。穷乡多异俗,曲学多殊辩。今叔父之言,俗也。吾之所言,以制俗也。叔父恶变服之名,以忘效事之实,非寡人之所望也!”公子成遂胡服。
shì yuē yí fēng yì sú, mò shàn yú lè.
(是曰)移风易俗,莫善于乐。
fēi yuē mèng zǐ yuē:" tiān dào yīn zé dà, huà zé xì. yīn yě zhě, yīn rén zhī qíng yě."
(非曰)孟子曰:“天道因则大,化则细。因也者,因人之情也。”
shì yuē lǐ xún yuē:" fū yǐ xǐ nù shǎng zhū, ér bù gù shí jìn, suī yǒu yáo shùn zhī xīn, yóu bù néng zhì hé píng. shàn yán gǔ zhě, bì yǒu xiào yú jīn shàn yán tiān zhě, bì yǒu zhēng yú rén. shè shàng nóng fū yù lìng dōng tián, suī ròu tǎn shēn gēng, hàn chū zhǒng zhī, yóu bù shēng zhě, fēi rén xīn bù zhì, tiān shí bù de yě." yì yuē:" shí zhǐ zé zhǐ, shí xíng zé xíng, dòng jìng bù shī yú shí, qí dào guāng míng." shū yuē:" jìng shòu rén shí, gù gǔ zhī wáng zhě, zūn tiān dì, zhòng yīn yáng, jìng sì shí yuè lìng, shùn zhī yǐ shàn zhèng, zé hé qì kě lì zhì, yóu bāo gǔ zhī xiāng yìng yě."
(是曰)李寻曰:“夫以喜怒赏诛,而不顾时禁,虽有尧舜之心,犹不能致和平。善言古者,必有效于今;善言天者,必有征于人。设上农夫欲令冬田,虽肉袒深耕,汗出种之,犹不生者,非人心不至,天时不得也。”《易》曰:“时止则止,时行则行,动静不失于时,其道光明。”《书》曰:“敬授人时,故古之王者,尊天地,重阴阳,敬四时月令,顺之以善政,则和气可立致,犹枹鼓之相应也。”
fēi yuē tài gōng wèi wǔ wáng yuē:" tiān wú yì yú bīng shèng, ér zhòng jiāng suǒ jū zhě jiǔ, yuē: fǎ lìng bù xíng ér rèn qīn zhū, wú dé hòu ér yòng rì yuè zhī shù, bù shùn dí zhī qiáng ruò ér xìng yú tiān, wú zhì lǜ ér hòu fēn qì, shǎo yǒng lì ér wàng tiān fú, bù zhī dì xíng ér guī guò yú shí, dí rén qiè ruò bù gǎn jī ér xìn guī cè, shì zú bù yǒng ér fǎ guǐ shén, shè fú bù qiǎo ér rèn bèi xiàng zhī dào. fán tiān dì guǐ shén, shì zhī bú jiàn, tīng zhī bù wén, bù kě yǐ jué shèng bài. gù míng jiāng bù fǎ." sī mǎ qiān yuē:" yīn yáng zhī jiā, shǐ rén jū ér duō jì." fàn yè yuē:" yīn yáng zhī dào, qí bì yě wū."
(非曰)太公谓武王曰:“天无益于兵胜,而众将所拘者九,曰:法令不行而任侵诛,无德厚而用日月之数,不顺敌之强弱而幸于天,无智虑而候氛气,少勇力而望天福,不知地形而归过于时,敌人怯弱不敢击而信龟策,士卒不勇而法鬼神,设伏不巧而任背向之道。凡天地鬼神,视之不见,听之不闻,不可以决胜败。故明将不法。”司马迁曰:“阴阳之家,使人拘而多忌。”范晔曰:“阴阳之道,其弊也巫。”
shì yuē yì fèng yuē:" zhì dào zhī yào, zài zhī xià zhī xié zhèng. rén chéng xiàng zhèng, suī yú wèi yòng, ruò qí huái xié, zhì yì wéi hài."
(是曰)翼奉曰:“治道之要,在知下之邪正。人诚向正,虽愚为用,若其怀邪,智益为害。”
fēi yuē fū rén zhǔ mò bù ài jǐ yě. mò zhī ài jǐ zhě, bù zú ài yě. gù huán zǐ yuē:" bǔ měng shòu zhě, bù lìng měi rén jǔ shǒu diào jù yú zhě, bù shǐ zhì zǐ qīng yù. fēi bù qīn yě, lì bù kān yě. nài hé wàn shèng zhī zhǔ, ér bù zé rén zāi? gù yuē: fū quǎn zhī wèi měng, yǒu fēi zé míng fèi, ér bù huáng yú sù yè. cǐ zì xiào zhī zhì yě. xī sòng rén yǒu gū jiǔ zhě, jiǔ suān ér bù shòu, hé yě? yǐ yǒu měng quǎn zhī gù. fū quǎn zhī ài qí zhǔ, ér bù néng wéi qí zhǔ lǜ jiǔ suān zhī huàn zhě, zhì bù zú yě."
(非曰)夫人主莫不爱己也。莫知爱己者,不足爱也。故桓子曰:“捕猛兽者,不令美人举手;钓巨鱼者,不使稚子轻预。非不亲也,力不堪也。奈何万乘之主,而不择人哉?故曰:夫犬之为猛,有非则鸣吠,而不遑于夙夜。此自效之至也。昔宋人有沽酒者,酒酸而不售,何也?以有猛犬之故。夫犬知爱其主,而不能为其主虑酒酸之患者,智不足也。”
shì yuē yǔ yuē:" qiǎo zhà bù rú zhuō chéng."
(是曰)《语》曰:“巧诈不如拙诚。”
fēi yuē jìn huì dì wèi tài zǐ, hé jiào jiàn wǔ dì yuē:" jì shì duō wěi, ér tài zǐ shàng xìn, fēi sì hǎi zhī zhǔ, yōu bù liǎo bì xià jiā shì." wǔ dì bù cóng, hòu huì dì guǒ bài.
(非曰)晋惠帝为太子,和峤谏武帝曰:“季世多伪,而太子尚信,非四海之主,忧不了陛下家事。”武帝不从,后惠帝果败。
shì yuē zuǒ zhuàn yuē:" kǒng zǐ tàn zǐ chǎn yuē:' yán yǐ zú zhì, wén yǐ zú yán, bù yán shéi zhī qí zhì? yán zhī wú wén, xíng ér bù yuǎn. jìn wèi bó, zhèng rù chén, fēi wén cí ér bù wéi gōng. shèn cí yě zāi!'" lún yǔ yuē:" sòng shī sān bǎi, shòu zhī yǐ zhèng, bù dá shǐ yú sì fāng, bù néng zhuān duì, suī duō, yì xī yǐ wéi?"
(是曰)《左传》曰:“孔子叹子产曰:‘言以足志,文以足言,不言谁知其志?言之无文,行而不远。晋为伯,郑入陈,非文辞而不为功。慎辞也哉!’”《论语》曰:“诵诗三百,授之以政,不达;使于四方,不能专对,虽多,亦奚以为?”
fēi yuē hàn wén dì dēng hǔ quān, měi sè fū kǒu biàn, bài wèi shàng lín lìng. zhāng shì zhī qián yuē:" bì xià yǐ jiàng hóu zhōu bó, hé rú rén yě?" shàng yuē:" zhǎng zhě." yòu wèn yuē:" dōng yáng hóu zhāng xiàng rú, hé rú rén yě?" shàng fù yuē:" zhǎng zhě." shì zhī yuē:" cǐ liǎng rén yán shì, céng bù néng chū kǒu, qǐ xiào cǐ sè fū dié dié lì kǒu jié gěi zāi? qiě qín yǐ rèn dāo bǐ zhī lì, zhēng yǐ jí jí kē chá xiāng gāo. rán qí bì, tú wén jù ěr! wáng cè yǐn zhī shí, yǐ gù bù wén qí guò, líng chí zhì yú èr shì, tiān xià tǔ bēng. jīn bì xià yǐ sè fū kǒu biàn ér chāo qiān zhī, chén kǒng tiān xià suí fēng ér mǐ, zhēng kǒu biàn, wú qí shí. qiě xià zhī huà shàng, jí yú yǐng xiǎng jǔ cuò zhī jiān, bù kě bù shěn." dì nǎi zhǐ.
(非曰)汉文帝登虎圈,美啬夫口辩,拜为上林令。张释之前曰:“陛下以绛侯周勃,何如人也?”上曰:“长者。”又问曰:“东阳侯张相如,何如人也?”上复曰:“长者。”释之曰:“此两人言事,曾不能出口,岂效此啬夫喋喋利口捷给哉?且秦以任刀笔之吏,争以亟疾苛察相高。然其弊,徒文具耳!亡恻隐之实,以故不闻其过,陵迟至于二世,天下土崩。今陛下以啬夫口辩而超迁之,臣恐天下随风而靡,争口辩,无其实。且下之化上,疾于影响;举错之间,不可不审。”帝乃止。
shì yuē tài shǐ gōng yuē:" chūn qiū tuī jiàn zhì yǐn, yì běn yǐn yǐ zhī xiǎn dà yá yán wáng gōng dà rén, ér dé dǎi lí shù, xiǎo yǎ jī jǐ zhī dé shī, qí liú jí shàng. suǒ yán suī shū, qí hé dé yī yě. xiàng rú suī xū cí làn shuō, rán qí yào guī, yǐn zhī jié jiǎn, cǐ yǔ shī zhī fěng jiàn hé yì?"
(是曰)太史公曰:“《春秋》推见至隐,《易》本隐以之显;《大雅》言王公大人,而德逮黎庶,《小雅》讥己之得失,其流及上。所言虽殊,其合德一也。相如虽虚辞滥说,然其要归,引之节俭,此与诗之讽谏何异?”
fēi yuē yáng xióng yǐ wéi fù zhě, jiāng yǐ fěng yě, bì tuī lèi ér yán, jí lì mí zhī cí, hóng chǐ jù yǎn, jìng yú shǐ rén bù néng jiā yě. jì nǎi guī zhī yú zhèng, rán lǎn yǐ guò yǐ. wǎng shí wǔ dì hǎo shén xiān, xiàng rú shàng dà rén fù yǐ fěng dì. dì fǎn piāo piāo yǒu líng yún zhī zhì. yóu shì yán zhī, fù quàn ér bù zhǐ, míng yǐ. yòu pō lèi pái yōu, fēi fǎ dù suǒ cún. xián rén jūn zǐ, shī fù zhī zhèng yě.
(非曰)扬雄以为赋者,将以讽也,必推类而言,极丽靡之辞,闳侈钜衍,竞于使人不能加也。既乃归之于正,然览已过矣。往时武帝好神仙,相如上《大人赋》以讽帝。帝反缥缥有凌云之志。由是言之,赋劝而不止,明矣。又颇类俳优,非法度所存。贤人君子,诗赋之正也。
shì yuē huái nán zǐ yuē:" dōng hǎi zhī yú míng dié yīn shì hé fǎn. yǔ chuáng tà zì tóng., bǐ mù ér xíng běi fāng yǒu shòu, míng yuē lóu, gèng shí gèng hòu nán fāng yǒu niǎo, míng yuē jiān yīn jiān, bǐ yì ér fēi. fū niǎo shòu yú dié, yóu zhī jiǎ lì, ér kuàng wàn shèng zhī zhǔ hū? dú bù zhī jiǎ tiān xià zhī yīng xióng jùn shì, yǔ zhī wéi wǔ, qǐ bù tòng zāi?"
(是曰)《淮南子》曰:“东海之鱼名鲽(音士盍反。与床榻字同。),比目而行;北方有兽,名曰娄,更食更候;南方有鸟,名曰鹣(音兼),比翼而飞。夫鸟兽鱼鲽,犹知假力,而况万乘之主乎?独不知假天下之英雄俊士,与之为伍,岂不痛哉?”
fēi yuē hú juǎn zǐ yuē:" fù xián bù guò yáo ér dān zhū fàng, xiōng xián bù guò zhōu gōng ér guǎn cài zhū, chén xián bù guò tāng wǔ ér jié zhòu fá. kuàng jūn zhī yù zhì, yì xū cóng shēn shǐ, rén hé kě shì hū?"
(非曰)狐卷子曰:“父贤不过尧而丹朱放,兄贤不过周公而管蔡诛,臣贤不过汤武而桀纣伐。况君之欲治,亦须从身始,人何可恃乎?”
shì yuē kǒng zǐ yuē:" bù huàn wú wèi, huàn jǐ bù lì."
(是曰)孔子曰:“不患无位,患己不立。”
fēi yuē kǒng zǐ è yú chén cài, zǐ lù yùn, jiàn yuē:" xī wén zhū fū zǐ, jī shàn zhě, tiān bào yǐ fú. jīn fū zǐ jī yì huái rén jiǔ yǐ, xī jū zhī qióng yě?" zǐ yuē:" yóu, wèi zhī shí yě. wú yǔ rǔ. rǔ yǐ rén zhě wèi bì xìn yé? zé bó yí shū qí wèi bù è shǒu yáng rǔ yǐ zhì zhě wèi bì yòng yé? zé wáng zǐ bǐ gàn bú jiàn pōu xīn rǔ yǐ zhōng zhě wèi bì bào yé? zé guān lóng féng bú jiàn xíng rǔ yǐ jiàn zhě wèi bì tīng yé? zé wǔ zǐ xū bú jiàn shā. fū yù bù yù zhě, shí yě xián bù xiào zhě, cái yě. jūn zǐ bó xué shēn móu ér bù yù shí zhě, zhòng yǐ! hé dú qiū zāi?"
(非曰)孔子厄于陈蔡,子路愠,见曰:“昔闻诸夫子,积善者,天报以福。今夫子积义怀仁久矣,奚居之穷也?”子曰:“由,未之识也。吾语汝。汝以仁者为必信耶?则伯夷、叔齐为不饿首阳;汝以智者为必用耶?则王子比干不见剖心;汝以忠者为必报耶?则关龙逢不见刑;汝以谏者为必听耶?则伍子胥不见杀。夫遇不遇者,时也;贤不肖者,才也。君子博学深谋而不遇时者,众矣!何独丘哉?”
shì yuē shén nóng xíng cuì, táng yáo shòu qú, shùn lí hēi, yǔ pián zhī, yī yǐn fù dǐng ér gàn tāng, lǚ wàng gǔ dāo ér rù zhōu, mò dí wú qián tū, kǒng zǐ wú nuǎn xí. fēi yǐ tān lù wèi, jiāng yù qǐ tiān xià zhī lì, chú wàn rén zhī hài.
(是曰)神农形悴,唐尧瘦臞,舜黎黑,禹胼胝,伊尹负鼎而干汤,吕望鼓刀而入周,墨翟无黔突,孔子无暖席。非以贪禄位,将欲起天下之利,除万人之害。
fēi yuē lǐ sī yǐ shū duì qín èr shì yún:" shēn zǐ yuē:' yǒu tiān xià zhě ér bù zì suī, mìng zhī yuē yǐ tiān xià zhì.' ruò yáo shùn rán, gù wèi zhī' zhì' yě. fū yǐ rén xùn jǐ, zé jǐ guì ér rén jiàn yǐ jǐ xùn rén, zé jǐ jiàn ér rén guì. gù xùn rén zhě jiàn, ér suǒ xùn zhě guì, zì gǔ jí jīn, wèi yǒu bù rán. fū yáo yǔ yǐ shēn xùn tiān xià, wèi zhī' zhì' zhě, bù yì yí hū?"
(非曰)李斯以书对秦二世云:“申子曰:‘有天下者而不恣睢,命之曰以天下桎。’若尧舜然,故谓之‘桎’也。夫以人徇己,则己贵而人贱;以己徇人,则己贱而人贵。故徇人者贱,而所徇者贵,自古及今,未有不然。夫尧禹以身徇天下,谓之‘桎’者,不亦宜乎?”
shì yuē lún yǔ yuē:" jǔ yì mín, tiān xià zhī rén guī xīn yān." wèi wén hóu shòu yì yú zi xià, jìng duàn gàn mù, guò qí lú, wèi cháng bù shì. yú shì qín yù fá wèi, huò yuē:" wèi jūn xián, guó rén chēng rén, shàng xià hé qià, wèi kě tú yě." qín wáng nǎi zhǐ. yóu cǐ dé yù yú zhū hóu.
(是曰)《论语》曰:“举逸民,天下之人归心焉。”魏文侯受艺于子夏,敬段干木,过其庐,未尝不式。于是秦欲伐魏,或曰:“魏君贤,国人称仁,上下和洽,未可图也。”秦王乃止。由此得誉于诸侯。
fēi yuē hán zǐ yuē:" fū mǎ shì lù, cǐ mǎ zhí qiān jīn. jīn yǒu qiān jīn zhī mǎ, ér wú yī jīn zhī lù zhě, hé yě? mǎ wéi rén yòng, ér lù bù wéi rén yòng. jīn chǔ shì bù wéi rén yòng, lù lèi yě. suǒ yǐ tài gōng zhì qí ér zhǎn huá shì, kǒng zǐ wèi sī kòu ér zhū shǎo zhèng mǎo."
(非曰)韩子曰:“夫马似鹿,此马值千金。今有千金之马,而无一金之鹿者,何也?马为人用,而鹿不为人用。今处士不为人用,鹿类也。所以太公至齐而斩华士,孔子为司寇而诛少正卯。”
zhào zhǔ fù shǐ lǐ cī shì zhōng shān kě gōng fǒu, hái bào yuē:" kě gōng yě. qí jūn hǎo jiàn yán xué zhī shì bù yī zhī rén." zhǔ fù yuē:" rú zi zhī yán, shì xián jūn yě, ān kě gōng?" lǐ cī yuē:" bù rán. fū shàng zūn yán xué zhī shì, zé zhàn shì dài shàng zūn xué zhě, zé nóng fū duò. nóng fū duò zé guó pín, zhàn shì dài zé bīng ruò. bīng ruò yú wài, guó pín yú nèi, bù wáng hé dài?" zhǔ fù yuē:" shàn." suì miè zhōng shān.
赵主父使李疵视中山可攻否,还报曰:“可攻也。其君好见岩穴之士、布衣之人。”主父曰:“如子之言,是贤君也,安可攻?”李疵曰:“不然。夫上尊岩穴之士,则战士怠;上尊学者,则农夫惰。农夫惰则国贫,战士怠则兵弱。兵弱于外,国贫于内,不亡何待?”主父曰:“善。”遂灭中山。
shì yuē hàn shū yuē: chén píng yún:" wú duō yīn móu, dào jiā suǒ jìn, wú shì jí fèi wáng, yǐ yǐ, zhōng bù néng fù qǐ, yǐ wú duō yīn huò yě." qí hòu xuán sūn zuò zhòu jīn shī hòu.
(是曰)《汉书》曰:陈平云:“吾多阴谋,道家所禁,吾世即废亡,已矣,终不能复起,以吾多阴祸也。”其后玄孙坐酎金失候。
fēi yuē hòu hàn fàn yè lùn gěng yǎn yuē:" sān dài wéi jiāng, dào jiā suǒ jì. ér gěng shì lèi yè yǐ gōng míng zì zhōng. jiāng qí yòng bīng, yù yǐ shā zhǐ shā hū! hé qí dú néng chóng yě?"
(非曰)后汉范晔论耿弇曰:“三代为将,道家所忌。而耿氏累叶以功名自终。将其用兵,欲以杀止杀乎!何其独能崇也?”
shì yuē yì yuē:" chóng gāo mò dà yú fù guì." yòu yuē:" shèng rén zhī dà bǎo yuē wèi."
(是曰)《易》曰:“崇高莫大于富贵。”又曰:“圣人之大宝曰位。”
fēi yuē sūn zi wèi shū xiè chūn shēn jūn yuē:" bǐ yàn yuē:' lì rén lián wáng.' cǐ bù gōng zhī yán yě. suī rán, gǔ wú xū yàn, bù kě bù shěn chá yě. cǐ wèi jié shā sǐ wáng zhī zhǔ yán yě. fū rén zhǔ nián shào ér jīn cái, wú fǎ shù yǐ zhī jiān, zé dà chén zhǔ duàn tú sī, yǐ jìn zhū yú jǐ yě. gù shā xián zhǎng ér lì yòu ruò, fèi zhèng dí ér lì bú yì, chūn qiū jiè zhī, yuē:' chǔ wáng zǐ yǔ pìn yú zhèng, wèi chū jìng, wén wáng bìng, fǎn wèn bìng, suì yǐ guān yīng jiǎo wáng shā zhī, yīn zì lì yě. qí cuī zhù zhī qī měi, zhuāng gōng tōng zhī, cuī zhù lǜ qí dǎng ér gōng zhuāng gōng, zhuāng gōng zǒu chū, yú yú wài qiáng, shè zhòng qí gǔ, suì shā zhī, ér lì qí dì. jìn dài lǐ duì yòng zhào, è zhǔ fù yú shā qiū, bǎi rì ér shā zhī nào chǐ yòng qí, zhuó mǐn wáng zhī jīn, xuán yú miào liáng, sù xī ér sǐ.' fū lì suī zhǒng bāo zhī jí, shàng bǐ qián dài, wèi zhì jiǎo yīng shè gǔ yě xià bǐ jìn dài, wèi zhì zhuó jīn è sǐ yě. fū jié shā sǐ wáng zhī zhǔ, xīn zhī yōu láo, xíng zhī kùn kǔ, bì shèn yú lì yǐ. yóu cǐ guān zhī, lì suī lián wáng, kě yě."
(非曰)孙子为书谢春申君曰:“鄙谚曰:‘厉人怜王。’此不恭之言也。虽然,古无虚谚,不可不审察也。此为劫杀死亡之主言也。夫人主年少而矜材,无法术以知奸,则大臣主断图私,以禁诛于己也。故杀贤长而立幼弱,废正嫡而立不义,《春秋》戒之,曰:‘楚王子圉聘于郑,未出境,闻王病,反问病,遂以冠缨绞王杀之,因自立也。齐崔杼之妻美,庄公通之,崔杼率其党而攻庄公,庄公走出,逾于外墙,射中其股,遂杀之,而立其弟。近代李兑用赵,饿主父于沙丘,百日而杀之;淖齿用齐,擢闵王之筋,悬于庙梁,宿昔而死。’夫厉虽肿胞之疾,上比前代,未至绞缨、射股也;下比近代,未至擢筋、饿死也。夫劫杀死亡之主,心之忧劳,形之困苦,必甚于厉矣。由此观之,厉虽怜王,可也。”
shì yuē yì yuē:" bèi wù zhì yòng, lì chéng qì yǐ wéi tiān xià lì zhě, mò dà yú shèng rén."
(是曰)《易》曰:“备物致用,立成器以为天下利者,莫大于圣人。”
fēi yuē zhuāng zǐ yuē:" shèng rén bù sǐ, dà dào bù zhǐ. suī zhòng shèng rén ér zhì tiān xià, zé shì zhòng lì dào zhí yě. wèi zhī dòu hú yǐ liàng zhī, zé bìng yǔ dòu hú ér qiè zhī wèi zhī quán héng yǐ chēng zhī, zé bìng yǔ quán héng ér qiè zhī wèi zhī fú xǐ yǐ xìn zhī, zé bìng yǔ fú xǐ ér qiè zhī wèi zhī rén yì yǐ jiào zhī, zé bìng yǔ rén yì yǐ qiè zhī. hé yǐ zhī qí rán yé? bǐ qiè gōu zhě zhū, qiè guó zhě wèi zhū hóu. zhū hóu zhī mén, ér rén yì cún yān, zé shì fēi qiè rén yì shèng zhì yé? gù zhú yú dà dào, jiē zhū hóu, qiè rén yì, bìng dòu hú quán héng fú xǐ zhī lì, suī yǒu xuān miǎn zhī shǎng fú néng quàn, fǔ yuè zhī wēi fú néng jìn, cǐ zhòng lì dào zhí. ér shǐ bù kě jìn zhě, shì nǎi shèng rén zhī guò yě. gù yuē:' guó zhī lì qì, bù kě yǐ shì rén.' bǐ shèng rén zhě, tiān xià zhī lì qì yě, fēi suǒ yǐ míng tiān xià yě."
(非曰)庄子曰:“圣人不死,大盗不止。虽重圣人而治天下,则是重利盗跖也。为之斗斛以量之,则并与斗斛而窃之;为之权衡以称之,则并与权衡而窃之;为之符玺以信之,则并与符玺而窃之;为之仁义以教之,则并与仁义以窃之。何以知其然耶?彼窃钩者诛,窃国者为诸侯。诸侯之门,而仁义存焉,则是非窃仁义圣智耶?故逐于大道,揭诸侯,窃仁义,并斗斛、权衡、符玺之利,虽有轩冕之赏弗能劝,斧钺之威弗能禁,此重利盗跖。而使不可禁者,是乃圣人之过也。故曰:‘国之利器,不可以示人。’彼圣人者,天下之利器也,非所以明天下也。”
shì yuē lún yǔ yuē:" jūn zǐ gù qióng, xiǎo rén qióng, sī làn yǐ."
(是曰)《论语》曰:“君子固穷,小人穷,斯滥矣。”
fēi yuē yì yuē:" qióng zé biàn, tōng zé jiǔ. shì yǐ zì tiān yòu zhī, jí wú bù lì." tài shǐ gōng yuē:" bǐ rén yǒu yán:' hé zhī rén yì? yǐ xiǎng qí lì zhě wèi yǒu dé.' gù bó yí chǒu zhōu, è sǐ shǒu yáng shān, ér wén wǔ bù yǐ qí gù zhǎ wáng zhí qiāo bào lì, qí tú sòng yì wú qióng. yóu cǐ guān zhī,' qiè gōu zhě zhū, qiè guó zhě wèi zhū hóu. zhū hóu zhī mén, rén yì cún yān.' fēi xū yán yě. jīn jū xué chéng, bào zhǐ chǐ zhī yì, jiǔ gū yú dài, qǐ ruò bēi lùn chái sú, yǔ dài chén fú ér qǔ róng míng zāi?"
(非曰)《易》曰:“穷则变,通则久。是以自天佑之,吉无不利。”太史公曰:“鄙人有言:‘何知仁义?以飨其利者为有德。’故伯夷丑周,饿死首阳山,而文武不以其故眨王;跖蹺暴戾,其徒诵义无穷。由此观之,‘窃钩者诛,窃国者为诸侯。诸侯之门,仁义存焉。’非虚言也。今拘学成,抱咫尺之义,久孤于代,岂若卑论侪俗,与代沉浮而取荣名哉?”
shì yuē dōng píng wáng cāng yuē:" wéi shàn zuì lè."
(是曰)东平王苍曰:“为善最乐。”
fēi yuē yǔ yuē:" shí bù yǔ shàn, jǐ dú yóu zhī." gù yuē: fēi yāo zé wàng.
(非曰)《语》曰:“时不与善,己独由之。”故曰:非妖则妄。
shì yuē páng tǒng hǎo rén lún, qín yú zhǎng yǎng, měi suǒ chēng shù, duō guò yú cái, shí rén guài ér wèn zhī. tǒng yuē:" dāng jīn tiān xià dà luàn, zhèng dào líng chí, shàn rén shǎo ér è rén duō, fāng yù xìng fēng sú, zhǎng dào yè, bù měi qí tán, zé shēng míng bù zú mù yě. bù zú mù qǐ, ér wéi shàn shǎo yǐ. jīn bá shí shī wǔ, yóu dé qí bàn, ér kě yǐ chóng mài dài jiào, shǐ yǒu zhì zhě zì lì, bù yì kě hū?"
(是曰)庞统好人伦,勤于长养,每所称述,多过于才,时人怪而问之。统曰:“当今天下大乱,正道凌迟,善人少而恶人多,方欲兴风俗,长道业,不美其谈,则声名不足慕也。不足慕企,而为善少矣。今拔十失五,犹得其半,而可以崇迈代教,使有志者自励,不亦可乎?”
fēi yuē rén wù zhì yuē:" jūn zǐ zhī zì sǔn zhī wèi yì, gù gōng yī ér měi èr xiǎo rén bù zhī zì yì zhī wèi sǔn, gù fá yī ér bìng shī. yóu cǐ guān zhī, zé bù fá zhě, fá zhī yě bù zhēng zhě, zhēng zhī yě ràng dí zhě, shèng zhī yě. shì gù, qiè zhì shàng rén, ér yì xià zī shén wáng shū hǎo zhēng, ér zhōng yú chū bēn lìn xiàng rú yǐ huí chē qǔ shèng yú lián pō, kòu xún yǐ bù dòu qǔ xián yú jiǎ fù. wù shì zhī fǎn, nǎi jūn zǐ suǒ wèi dào yě."
(非曰)《人物志》曰:“君子知自损之为益,故功一而美二;小人不知自益之为损,故伐一而并失。由此观之,则不伐者,伐之也;不争者,争之也;让敌者,胜之也。是故,郄至上人,而抑下滋甚;王叔好争,而终于出奔;蔺相如以回车取胜于廉颇,寇恂以不斗取贤于贾复。物势之反,乃君子所谓道也。”
shì yuē xiào jīng yuē:" jū jiā lǐ, zhì kě yí yú guān."
(是曰)《孝经》曰:“居家理,治可移于官。”
fēi yuē lì shēng luò tuò, wú yǐ wéi yī shí yè. chén fān yún:" dà zhàng fū dāng sǎo tiān xià, shuí néng sǎo yī shì?"
(非曰)郦生落魄,无以为衣食业。陈蕃云:“大丈夫当扫天下,谁能扫一室?”
shì yuē gōng sūn hóng yuē:" lì xíng jìn hū rén, hǎo wèn jìn hū zhì, zhī chǐ jìn hū yǒng. zhī cǐ sān zhě, zhī suǒ zì lǐ, zhī suǒ yǐ zì lǐ, rán hòu zhī suǒ yǐ lǐ rén. tiān xià wèi yǒu bù néng zì lǐ ér néng lǐ rén zhě yě. cǐ bǎi dài bù yì zhī dào."
(是曰)公孙弘曰:“力行近乎仁,好问近乎智,知耻近乎勇。知此三者,知所自理,知所以自理,然后知所以理人。天下未有不能自理而能理人者也。此百代不易之道。”
fēi yuē huái nán zǐ yuē:" fū shěn yú háo lí zhī jì zhě, bì yí tiān xià zhī shù bù shī xiǎo wù zhī xuǎn zhě, huò yú dà shì zhī jǔ. jīn rén cái yǒu yù píng jiǔ zhōu cún wēi guó, ér nǎi zé zhī yǐ guī hé zhī lǐ, xiū xiāng qū zhī sú, shì yóu yǐ fǔ jiǎn máo, yǐ dāo fá mù, jiē shī qí yí yǐ."
(非曰)《淮南子》曰:“夫审于毫厘之计者,必遗天下之数;不失小物之选者,惑于大事之举。今人才有欲平九州、存危国,而乃责之以闺合之礼,修乡曲之俗,是犹以斧剪毛,以刀伐木,皆失其宜矣。”
shì yuē shāng yāng wèi zhào liáng yuē:" zi zhī guān wǒ lǐ qín, shú yǔ wǔ gǔ dài fū xián hū?" zhào liáng yuē:" fū wǔ gǔ dài fū, jīng zhī bǐ rén yě. wén móu gōng zhī xián, ér yuàn wàng jiàn, xíng ér wú zī, zì yù yú qín kè, bèi hè fàn niú. móu gōng zhī zhī, jǔ zhī niú kǒu zhī xià, ér jiā zhī bǎi xìng zhī shàng, qín guó mò gǎn wàng yān. jīn jūn zhī jiàn qín yě, yīn bì rén jǐng jiān yǐ wéi zhǔ, fēi suǒ yǐ wéi míng yě."
(是曰)商鞅谓赵良曰:“子之观我理秦,孰与五羖大夫贤乎?”赵良曰:“夫五羖大夫,荆之鄙人也。闻缪公之贤,而愿望见,行而无资,自鬻于秦客,被褐饭牛。缪公知之,举之牛口之下,而加之百姓之上,秦国莫敢望焉。今君之见秦也,因嬖人景监以为主,非所以为名也。”
fēi yuē shǐ jì yuē:" lìn xiàng rú yīn huàn zhě móu xián jiàn zhào wáng." yòu yuē:" zōu yǎn zuò tán tiān lùn, qí yǔ hóng dà bù jīng, rán wáng gōng dà rén zūn lǐ zhī. shì liáng, liáng huì wáng jiāo yíng, zhí bīn zhǔ zhī lǐ rú yàn, zhāo wáng yōng huì xiān qū. qǐ yǔ zhòng ní cài sè chén cài, mèng kē kùn yú qí liáng tóng hū zāi?"
(非曰)《史记》曰:“蔺相如因宦者缪贤见赵王。”又曰:“邹衍作《谈天论》,其语宏大不经,然王公大人尊礼之。适梁,梁惠王郊迎,执宾主之礼;如燕,昭王拥篲先驱。岂与仲尼菜色陈、蔡,孟轲困于齐、梁同乎哉?”
wèi líng gōng wèn zhèn yú kǒng zǐ, kǒng zǐ bù dá liáng huì wáng móu gōng zhào, mèng kē chēng tài wáng qù bīn. chí fāng bǐng yù nà yuán záo, qí néng rù hū? huò yuē: yī yǐn fù dǐng ér fǔ tāng yǐ wáng bǎi lǐ xī fàn niú, móu gōng yòng bà. zuò xiān hé, rán hòu yǐn zhī dà dào. zōu yǎn qí yán suī bù guǐ, yì jiāng yǒu niú dǐng zhī yì hū?
卫灵公问阵于孔子,孔子不答;梁惠王谋攻赵,孟轲称太王去邠。持方柄欲纳圆凿,其能入乎?或曰:伊尹负鼎而辅汤以王;百里奚饭牛,缪公用霸。作先合,然后引之大道。邹衍其言虽不轨,亦将有牛鼎之意乎?
shì yuē chén zhòng jǔ tǐ qì gāo liè, yǒu wáng chén zhī jié lǐ yuán lǐ zhōng píng zhèng zhí, yǒu shè jì zhī néng. chén liú cài bó jiē yǐ zhòng jǔ qiáng yú fàn shàng, yuán lǐ cháng yú jiē xià. fàn shàng wéi nán, jiē xià wèi yì, yí xiān zhòng jǔ ér hòu yuán lǐ.
(是曰)陈仲举体气高烈,有王臣之节;李元礼忠平正直,有社稷之能。陈留蔡伯喈以仲举强于犯上,元礼长于接下。犯上为难,接下为易,宜先仲举而后元礼。
fēi yuē yáo xìn yún:" fū gāo yáo jiè shùn, fàn shàng zhī zhēng yě shùn lǐ bǎi kuí, jiē xià zhī xiào yě. gù chén píng wèi wáng líng yán:' miàn zhé tíng zhēng, wǒ bù rú gōng zhì ān liú shì, gōng bù rú wǒ.' ruò fàn shàng wèi yōu, shì wáng líng dāng gāo yú liáng píng, zhū yún dāng shèng yú wú dèng hū?"
(非曰)姚信云:“夫皋陶戒舜,犯上之征也;舜理百揆,接下之效也。故陈平谓王陵言:‘面折庭诤,我不如公;至安刘氏,公不如我。’若犯上为优,是王陵当高于良、平,朱云当胜于吴、邓乎?”
shì yuē shǐ jì yuē:" hán zi chēng:' rú zhě yǐ wén luàn fǎ, ér xiá shì yǐ wǔ fàn jìn.' èr zhě jiē jī, ér xué shì duō chēng yú shì. zhì rú yǐ shù qǔ zǎi xiàng qīng dài fū, fǔ yì qí shì zhǔ, gù wú kě yán zhě. jí ruò jì cì yuán xiàn jì cì, kǒng zǐ dì zǐ, wèi cháng shì, kǒng zǐ chēng zhī. dú shū huái dú xíng, yì bù gǒu hé dāng shì, dāng shì yì xiào zhī. jīn yóu xiá, qí xíng suī bù guǐ yú zhèng yì, rán qí yán bì xìn, qí xíng bì guǒ, yǐ nuò bì chéng, bù ài qí qū, fù shì zhī è kùn, xiū fá qí dé, gài yì yǒu zú duō zhě. qiě huǎn jí, rén zhī suǒ shí yǒu yě. yú shùn jiǒng yú jǐng lǐn, yī yǐn fù yú dǐng zǔ, fù shuō nì yú fù yán, lǚ shàng kùn yú jí jīn, yí wú zhì gù, bǎi lǐ xī fàn niú, zhòng ní è kuāng, cài sè chén cài, cǐ jiē xué shì suǒ wèi yǒu dào rén rén yě, yóu zāo cǐ zāi, kuàng yǐ zhōng cái ér shè jìn dài zhī mò liú hū? qí yù hài hé kě shèng dào zāi! ér bù yī zhī tú, shè qǔ yǔ rán nuò, qiān lǐ sòng yì. gù shì qióng jiǒng ér dé wěi mìng, cǐ qǐ fēi rén zhī suǒ wèi xián háo zhě yé? chéng shǐ xiāng qū zhī xiá, yǔ jì cì yuán xiàn, bǐ quán liàng lì, xiào gōng yú dāng dài, bù tóng rì ér lùn yǐ. hé zú xiǎo zāi!"
(是曰)《史记》曰:“韩子称:‘儒者以文乱法,而侠士以武犯禁。’二者皆讥,而学士多称于世。至如以术取宰相、卿大夫,辅翼其世主,固无可言者。及若季次、原宪(季次,孔子弟子,未尝仕,孔子称之。)读书怀独行,议不苟合当世,当世亦笑之。今游侠,其行虽不轨于正义,然其言必信,其行必果,已诺必诚,不爱其躯,赴士之厄困,羞伐其德,盖亦有足多者。且缓急,人之所时有也。虞舜窘于井廪,伊尹负于鼎俎,傅说匿于傅岩,吕尚困于棘津,夷吾桎梏,百里奚饭牛,仲尼厄匡,菜色陈、蔡,此皆学士所谓有道仁人也,犹遭此灾,况以中材而涉近代之末流乎?其遇害何可胜道哉!而布衣之徒,设取予然诺,千里诵义。故士穷窘而得委命,此岂非人之所谓贤豪者耶?诚使乡曲之侠,与季次、原宪,比权量力,效功于当代,不同日而论矣。曷足小哉!”
fēi yuē hàn shū yuē:" tiān zǐ jiàn guó, zhū hóu lì jiā, zì qīng dài fū yǐ zhì shù rén, gè yǒu děng chà. shì yǐ rén fú shi qí shàng, ér xià wú jì yú. kǒng zǐ yuē:' tiān zǐ yǒu dào, zhèng bù zài dài fū.' bǎi guān yǒu sī, fèng fǎ chéng lìng, yǐ xiū suǒ zhí, yuè zhí yǒu zhū, qīn guān yǒu fá. rán gù shàng xià xiāng shùn, ér shù shì lǐ yān. zhōu shì jì wēi, lǐ yuè zhēng fá, chū zì zhū hóu. huán wén zhī hòu, dài fū shì quán, péi chén zhí mìng. líng yí zhì yú zhàn guó, hé zòng lián héng, lì zhèng zhēng qiáng. yóu shì liè guó gōng zǐ, wèi yǒu xìn líng, zhào yǒu píng yuán, qí yǒu mèng cháng, chǔ yǒu chūn shēn, jiē jí wáng gōng zhī shì, jìng wèi yóu xiá, jī míng gǒu dào, wú bù bīn lǐ. ér zhào xiāng yú qīng, qì guó juān jūn, yǐ gù qióng jiāo wèi qí zhī è xìn líng wú jì, qiè fú jiǎo mìng, shā jiāng zhuān shī, yǐ fù píng yuán zhī jí, jiē yǐ qǔ zhòng zhū hóu, zhāng míng tiān xià. è wàn ér yóu tán zhě, yǐ sì háo wèi chēng shǒu. yú shì bèi gōng sǐ dǎng zhī yì chéng, shǒu zhí fèng shàng zhī yì fèi yǐ. jí zhì hàn xìng, jìn wǎng shū kuò, wèi zhī kuāng gǎi yě. wèi qí wǔ ān zhī shǔ, jìng zhú yú jīng shī guō jiě jù mèng zhī tú, chí wù yú lǘ yán, quán xíng zhōu yù, lì zhé gōng hóu. zhòng shù róng qí míng jī, jì ér mù zhī, suī xiàn xíng pì, zì yǔ shā shēn chéng míng, ruò jì lù chóu mù, sǐ ér bù huǐ yě. zēng zǐ yuē:' shàng shī qí dào, mín sàn jiǔ yǐ.' fēi míng wáng zài shàng, shì zhī hào wù, qí zhī yǐ lǐ fǎ, rén hé yóu zhī jìn ér fǎn zhèng hū? gǔ zhī zhèng fǎ: wǔ bó, sān wáng zhī zuì rén yě ér liù guó, wǔ bó zhī zuì rén yě fū sì háo zhě, liù guó zhī zuì rén yě. kuàng yú guō jiě zhī lún, yǐ pǐ fū zhī xì wēi, qiè shā shēng zhī quán, qí zuì yě, bù róng yú zhū yǐ!"
(非曰)《汉书》曰:“天子建国,诸侯立家,自卿大夫以至庶人,各有等差。是以人服事其上,而下无觊觎。孔子曰:‘天子有道,政不在大夫。’百官有司,奉法承令,以修所职,越职有诛,侵官有罚。然故上下相顺,而庶事理焉。周室既微,礼乐征伐,出自诸侯。桓、文之后,大夫世权,陪臣执命。陵夷至于战国,合纵连横,力政争强。由是列国公子,魏有信陵,赵有平原,齐有孟尝,楚有春申,皆藉王公之势,竞为游侠,鸡鸣狗盗,无不宾礼。而赵相虞卿,弃国捐君,以固穷交魏、齐之厄;信陵无忌,窃符矫命,杀将专师,以赴平原之急,皆以取重诸侯,彰名天下。扼腕而游谈者,以四豪为称首。于是背公死党之议成,守职奉上之义废矣。及至汉兴,禁网疏阔,未之匡改也。魏其、武安之属,竞逐于京师;郭解、剧孟之徒,驰鹜于闾阎,权行州域,力折公侯。众庶荣其名迹,觊而慕之,虽陷刑辟,自与杀身成名,若季、路、仇、牧,死而不悔也。曾子曰:‘上失其道,民散久矣。’非明王在上,示之好恶,齐之以礼法,人曷由知禁而反正乎?古之正法:五伯,三王之罪人也;而六国,五伯之罪人也;夫四豪者,六国之罪人也。况于郭解之伦,以匹夫之细微,窃杀生之权,其罪也,不容于诛矣!”
shì yuē shī zǐ yuē:" rén chén zhě, yǐ jìn xián wèi gōng rén zhǔ zhě, yǐ yòng xián wèi gōng yě." shǐ jì yuē:" bào shū jǔ guǎn zhòng, tiān xià bù duō guǎn zhòng zhī xián, ér duō bào shū zhī néng zhī rén yě."
(是曰)《尸子》曰:“人臣者,以进贤为功;人主者,以用贤为功也。”《史记》曰:“鲍叔举管仲,天下不多管仲之贤,而多鲍叔之能知人也。”
fēi yuē sū jiàn cháng zé dà jiàng jūn qīng yuē:" zhì zūn zhòng ér tiān xià zhī xián shì dài fū wú chēng yān. yuàn guān gǔ jīn míng jiàng suǒ zhāo xuǎn zé xián zhě." dà jiàng jūn xiè yuē:" zì wèi qí wǔ ān zhī hòu bīn kè, tiān zǐ cháng qiè chǐ. bǐ qīn fù shì dài fū, zhāo xián chù bù xiào zhě, rén zhǔ zhī bǐng yě rén chén fèng fǎ zūn zhí ér yǐ, hé yǔ zhāo shì?" qí wèi jiāng rú cǐ.
(非曰)苏建常责大将军青曰:“至尊重而天下之贤士大夫无称焉。愿观古今名将所招选择贤者。”大将军谢曰:“自魏其、武安之厚宾客,天子尝切齿。彼亲附士大夫,招贤黜不肖者,人主之柄也;人臣奉法遵职而已,何与招士?”其为将如此。
yì yuē: cǐ yī shì yī fēi, jiē jīng shǐ zì xiāng wéi zhě.
(议曰:此一是一非,皆经史自相违者。)
bān gù yún:" xī wáng dào jì wēi, zhū hóu lì zhèng, shí jūn shì zhǔ, hào wù shū fāng, shì yǐ zhū jiā zhī shù, fēng qǐ bìng zuò, gè yǐn yī duān, chóng qí suǒ shàn, yǐ cǐ chí shuō, qǔ hé zhū hóu. qí yán suī shū, pì yóu huǒ shuǐ xiàng miè, yì néng xiāng shēng yě. rén zhī yǔ yì, jìng zhī yǔ hé, shì suī xiāng fǎn, ér jiē xiāng chéng yě."
班固云:“昔王道既微,诸侯力政,时君世主,好恶殊方,是以诸家之术,蜂起并作,各引一端,崇其所善,以此驰说,取合诸侯。其言虽殊,譬犹火水相灭,亦能相生也。仁之与义,敬之与和,事虽相反,而皆相成也。”
yì yuē:" tiān xià tóng guī ér shū tú, yī zhì ér bǎi lǜ." cǐ zhī wèi yě.
《易》曰:“天下同归而殊途,一致而百虑。”此之谓也。