strong fèi guō hòu yí chǒng yīn guì rén zhū mán fù dàng píng jīn xī xué strong
廢郭后移寵陰貴人 誅蠻婦蕩平金溪穴
què shuō shǔ dì gào píng, quán jūn kǎi xuán, liáng zhōu mù dòu róng, shàng biǎo chēng hè, yǒu zhào lìng róng yǔ wǔ jùn tài shǒu, yī tóng rù cháo. róng suì yǔ wǔ wēi tài shǒu liáng tǒng zhāng yē tài shǒu shǐ bāo jiǔ quán tài shǒu xīn tóng dūn huáng tài shǒu zhú céng jīn chéng tài shǒu kù jūn, fèng zhào rù dōu. jì dǐ què xià, jí jiǎo shàng ān fēng hóu liáng zhōu mù yìn shòu. guāng wǔ dì cì hái hóu yìn, jí rì zhào jiàn, shǎng cì ēn chǒng, wú yǔ lún bǐ. xún bài róng wèi jì zhōu mù, róng cí bù jiù rèn. shì dà sī kōng lǐ tōng, yīn bìng qù zhí, yóu yáng wǔ jiāng jūn mǎ chéng, zàn xíng dài lǐ, wèi jǐn shèng rèn, nǎi jìn róng wèi dà sī kōng bìng shòu liáng tǒng wèi dà zhōng dài fū. liáng jì èr zhōu, lìng xíng jiǎn yuán zhèn shǒu. hǎo zài lǒng shǔ yǐ píng, xī běi wú shì, zhǐ yǒu lú fāng wěi chēng liú wén bó, lián jié xiōng nú wū huán, cháng wèi biān huàn. lǚ jiàn qián wén. biāo qí dà jiāng jūn dù mào děng, fèng zhào wǎng tǎo, lì jiǔ wèi píng, fāng bù jiāng suí yù liú shǒu jiǔ yuán, yīn tōng hàn jūn, yù xié fāng jiàng hàn. fāng yǔ shí yú qí táo rù xiōng nú, yù jí yì què qǐng jiàng, dé bài wǔ yuán tài shǒu, fēng juān hú hóu. hòu zhì jiàn wǔ shí liù nián jiān, fāng fù rù jū gāo liǔ, qiǎn shǐ fèng shàng jiàng shū. guāng wǔ dì nǎi lì fāng wèi dài wáng, lìng tā hé jí xiōng nú. fāng shēn qǐng rù cháo, fèng zhào pī zhǔn. jí fāng nán zhì chāng píng, yòu yù cháo shǐ chuán yù, jiào tā zhé huí. fāng bù miǎn yí jù, réng bèi hàn tóu hú, jì ér bìng sǐ. zì shì hán xià wú chén, quán guó tǒng yī. guāng wǔ dì zēng fēng gōng chén, dé sān bǎi liù shí wǔ rén, wài qī fēng hóu, jì sì shí wǔ rén, wéi zōng shì zhū wáng, què wèi le jiāng jūn zhū yòu jì yì, fǎn jiàng fēng wèi gōng hóu. rú zhào wáng liáng, yóu guǎng yáng xǐ fēng. qí wáng zhāng jí liú yǎn zhǎng zi. lǔ wáng xìng, yǎn zi guò jì liú zhòng, jūn jiàn qián. sān rén tǒng chēng wèi gōng. zhǎng shā wáng xìng zhēn dìng wáng dé jí liú yáng zi. hé jiān wáng shào zhōng shān wáng mào sì rén, jù jǐng dì hòu yì. tǒng chēng wèi hóu. gèng fēng kǒng zǐ hòu yì kǒng ān wèi sòng gōng, zhōu gōng hòu yì jī cháng wèi wèi gōng, cǐ wài zōng shì fēng hóu, gòng yī bǎi sān shí qī rén. guāng wǔ dì jiǔ zài bīng jiān, yàn xīn wǔ shì, qiě zhī tiān xià pí hào, yì yù xī jiān, zì lǒng shǔ píng dìng hòu, fēi yù jí jǐng, bù fù yán bīng. huáng tài zǐ qiáng, nián yǐ shí yú, yǒu shí shì cè, wèn jí gōng zhàn fāng lüè, guāng wǔ dì zhèng sè dào: cóng qián wèi líng gōng wèn chén, kǒng zǐ bù duì, cǐ shì fēi ěr suǒ yí wèn ne! cǐ shí yī quán yí zhī yǔ, bìng fēi zhì xùn. dèng yǔ jiǎ fù, zhī dì yù yǎn wǔ xiū wén, bù yuàn gōng chén yōng zhòng jīng shī, nǎi tóu gē jiǎng dào, xiū míng rú xué. gěng yǎn děng yì jiǎo hái dà jiāng jūn yìn shòu, bìng yǐ liè hóu jiù dì. zhū yòu cháng jiàn jiǎ fù duān zhòng, kě wèi zǎi xiàng, guāng wǔ dì zhì zhū bù dá. wéi yí fēng dèng yǔ wèi gāo mì hóu, shǐ shí sì xiàn. jiǎ fù wèi jiāo dōng hóu, shǐ shí liù xiàn. lǐ tōng yǐ fēng gù shǐ hóu, wèi jiān xūn qī, yīn dé yǔ dèng yǔ jiǎ fù, cān yì guó jiā dà shì, ēn yù cóng lóng. qí yú gōng chén shù bǎi rén, bù guò gěi yǔ lǐn lù, lìng tā ān xiǎng tài píng, bù fù zhòng yòng. bǎo quán gōng chén, mò rú cǐ cè. zhì ruò cháo tíng yàn huì, zhé zhào gōng chén jí yǐn, jì jì yíng táng, wú bù shǒu lǐ. guāng wǔ dì dāng dà yàn shí, lì wèn qún chén dào: qīng děng ruò bù dé yù zhèn, guǒ yǒu hé wèi? dèng yǔ qǐ dá dào: chén cháng xué wèn, kě zuò yī wén xué yuàn lì. guāng wǔ dì xiào dào: zhè yě wèi miǎn tài qiān le! qīng zhì xíng xiū zhěng, kě guān gōng cáo. jí wèn zhì mǎ wǔ, wǔ dá yán: chén cū jù lǚ lì, kě wèi shǒu wèi, dū bǔ dào zéi. guāng wǔ dì yòu xiào shuō dào: qiě zì jǐ bù wèi dào zéi, zuò gè tíng zhǎng bà le! wǔ píng sù shì jiǔ, rèn qì shǐ xìng, cháng zài yù qián shé rǔ tóng liè, gù guāng wǔ dì suí shì jiā jiè, lüè shì cái yì. dàn gōng chén shāo yǒu guò shī, dì bì qū wèi yōu róng, suǒ yǒu yuǎn fāng jìn gòng zhēn gān, yì cháng xiān cì liè hóu, bù shǎo qiān lìn. gù gōng chén jiē huái dé wèi wēi, bù shēng yuàn wàng, ān shàng quán xià, bǐ nà gāo zǔ shí dài, jiǒng rán bù tóng. zhè shì guāng wǔ dì de shí liàng guò rén, gù yǒu shì liáng fǎ měi yì, zhuō yuè gǔ jīn. yīng gāi chēng yáng.
卻說蜀地告平,全軍凱旋,涼州牧竇融,上表稱賀,有詔令融與五郡太守,一同入朝。融遂與武威太守梁統、張掖太守史苞、酒泉太守辛彤、敦煌太守竺曾、金城太守庫鈞,奉詔入都。既抵闕下,即繳上安豐侯涼州牧印綬。光武帝賜還侯印,即日召見,賞賜恩寵,無與倫比。尋拜融為冀州牧,融辭不就任。適大司空李通,因病去職,由揚武將軍馬成,暫行代理,未盡勝任,乃進融為大司空;並授梁統為大中大夫。涼冀二州,另行簡員鎮守。好在隴蜀已平,西北無事,只有盧芳偽稱劉文伯,連結匈奴烏桓,常為邊患。屢見前文。驃騎大將軍杜茂等,奉詔往討,歷久未平,芳部將隨昱留守九原,陰通漢軍,欲脅芳降漢。芳與十餘騎逃入匈奴,昱即詣闕請降,得拜五原太守,封鐫胡侯。後至建武十六年間,芳復入居高柳,遣使奉上降書。光武帝乃立芳為代王,令他和輯匈奴。芳申請入朝,奉詔批准。及芳南至昌平,又遇朝使傳諭,叫他折回。芳不免疑懼,仍背漢投胡,既而病死。自是函夏無塵,全國統一。光武帝增封功臣,得三百六十五人,外戚封侯,計四十五人,惟宗室諸王,卻為了將軍朱祐計議,反降封為公侯。如趙王良,由廣陽徙封。齊王章、即劉縯長子。魯王興,縯子過繼劉仲,均見前。三人統稱為公。長沙王興、真定王德、即劉楊子。河間王邵、中山王茂四人,俱景帝後裔。統稱為侯。更封孔子後裔孔安為宋公,周公後裔姬常為衛公,此外宗室封侯,共一百三十七人。光武帝久在兵間,厭心武事,且知天下疲耗,益欲息肩,自隴蜀平定後,非遇急警,不復言兵。皇太子強,年已十餘,有時侍側,問及攻戰方略,光武帝正色道:「從前衛靈公問陳,孔子不對,此事非爾所宜問呢!」此實一權宜之語,並非至訓。鄧禹賈復,知帝欲偃武修文,不願功臣擁眾京師,乃投戈講道,修明儒學。耿弇等亦繳還大將軍印綬,並以列侯就第。朱祐嘗薦賈復端重,可為宰相,光武帝置諸不答。惟移封鄧禹為高密侯,使食四縣。賈復為膠東侯,使食六縣。李通已封固始侯,位兼勛戚,因得與鄧禹賈復,參議國家大事,恩遇從隆。其餘功臣數百人,不過給與廩祿,令他安享太平,不復重用。保全功臣,莫如此策。至若朝廷宴會,輒召功臣集飲,濟濟盈堂,無不守禮。光武帝當大宴時,歷問群臣道:「卿等若不得遇朕,果有何為?」鄧禹起答道:「臣嘗學問,可做一文學掾吏。」光武帝笑道:「這也未免太謙了!卿志行修整,可官功曹。」及問至馬武,武答言:「臣粗具膂力,可為守尉,督捕盜賊。」光武帝又笑說道:「且自己不為盜賊,做個亭長罷了!」武平素嗜酒,任氣使性,常在御前折辱同列,故光武帝隨事加誡,略示裁抑。但功臣稍有過失,帝必曲為優容,所有遠方進貢珍甘,亦嘗先賜列侯,不少慳吝。故功臣皆懷德畏威,不生怨望,安上全下,比那高祖時代,迥然不同。這是光武帝的識量過人,故有是良法美意,卓越古今。應該稱揚。
dú biāo qí dà jiāng jūn dù mào, shàng liú shǒu běi fāng, bèi yù xiōng nú. guāng wǔ dì bù yù láo bīng, tè shǐ wú hàn děng běi wǎng, dū xǐ biān mín, jǐn rù nèi dì, dàn yù mào shàn zhì chéng zhàng, zǔ zhù hú fēng. mào lìng bīng shì tún tián zhú bǎo, wú gǎn shǎo shū. huì yīn jūn lì yuān shā wú gū, suì zhì lián dài miǎn guān, jiǎn xuē shí yì, yóu xiū hóu jiàng wèi cān qú xiāng hóu, lìng mìng shǔ jùn tài shǒu zhāng kān wèi qí dū wèi, shǐ tā wǎng lǐng mào yíng. xiōng nú wén mào qù zhí, chéng xì jìn gōng, bīng zhì gāo liǔ, bèi zhāng kān dū bīng yāo jī, dà pò hú bīng, fēi zhāng gào jié. guāng wǔ dì yīn lìng mào wèi yú yáng tài shǒu, jiān xiá jūn mín. mào shǎng shàn fá è, gōng zhèng wú sī, lì shì bìng lè wèi yòng. xiōng nú yǐ gāo liǔ bèi cuò, zài tú bào fù, jìng fā wàn qí rù yú yáng. cái rù jìng nèi, jí yǒu shù qiān jiàn zú, dāng tóu jié zhù, fǎng fú yǔ zhǎng chéng xiāng sì, sī háo bù néng dòng yáo. zài jiā zhāng kān lǐng zhe hòu duì, míng gǔ jì jìn, ruì lì wú qián, bǎ hú qí chōng dé qī líng bā luò. xiōng nú jiāng shuài, lián máng bēn hái, shí chéng zhōng yǐ sàng shī le sì wǔ chéng, cóng cǐ wèi kān rú shén, bù gǎn jìn sāi. kān nǎi quàn mín gēng jià, tè jiù hú nú dì fāng, kāi dào tián bā qiān yú qǐng, bú dào shù nián, sāng má shū mài, piān dì péng péng. bǎi xìng yǒng yuè zuò gē dào: sāng wú fù zhī, mài suì liǎng qí zhāng gōng wèi zhèng, lè bù kě zhī! zǒng jì kān shǒu jùn bā zài, hù kǒu fān shù, wù fù mín kāng. guāng wǔ dì yù zhēng kān nèi yòng, kān jìng bìng shì, yǒu zhào bāo yáng zhèng jī, cì bó bǎi pǐ. kān zì jūn yóu, xì nán yáng jùn wǎn xiàn rén, shǎo shí yǐ yǒu zhì cāo, hào wèi shèng tóng, rù shǔ shí bù sī qiū háo, bù bèi zhōng shēn. zhōng xìng xún lì, dù shī yǐ wài, yào suàn zhāng kān. zàn měi xún lì, jiè yǐ fēng shì.
獨驃騎大將軍杜茂,尚留守北方,備御匈奴。光武帝不欲勞兵,特使吳漢等北往,督徙邊民,盡入內地,但諭茂繕治城障,阻住胡烽。茂令兵士屯田築堡,毋敢少疏。會因軍吏冤殺無辜,遂致連帶免官,減削食邑,由修侯降為參蘧鄉侯,另命蜀郡太守張堪為騎都尉,使他往領茂營。匈奴聞茂去職,乘隙進攻,兵至高柳,被張堪督兵邀擊,大破胡兵,飛章告捷。光武帝因令茂為漁陽太守,兼轄軍民。茂賞善罰惡,公正無私,吏士並樂為用。匈奴以高柳被挫,再圖報復,竟發萬騎入漁陽。才入境內,即有數千健卒,當頭截住,仿佛與長城相似,絲毫不能動搖。再加張堪領着後隊,鳴鼓繼進,銳厲無前,把胡騎沖得七零八落。匈奴將帥,連忙奔還,十成中已喪失了四五成,從此畏堪如神,不敢近塞。堪乃勸民耕稼,特就狐奴地方,開稻田八千餘頃,不到數年,桑麻菽麥,偏地芃芃。百姓踴躍作歌道:「桑無附枝,麥穗兩歧;張公為政,樂不可支!」總計堪守郡八載,戶口蕃庶,物阜民康。光武帝欲征堪內用,堪竟病逝,有詔褒揚政績,賜帛百匹。堪字君游,系南陽郡宛縣人,少時已有志操,號為聖童,入蜀時不私秋毫,布被終身。中興循吏,杜詩以外,要算張堪。讚美循吏,藉以風世。
pèi jùn tài shǒu hán xīn, yì gāng zhí yǒu shēng, jiàn wǔ shí sān nián jiān, dà sī tú hóu bà bìng shì, tè zhuó xīn wèi dà sī tú. xīn jiù zhí hòu, měi hǎo zhí yán, cháng zài dì qián zhǐ tiān huà dì, bù shǎo yǐn huì. guāng wǔ dì wèi miǎn dòng nù, xīn réng bù shǎo gǎi, zài rèn èr nián, zuò bèi qiǎn guī. wèi jǐ yòu bān zhào shēn zé, xīn fèn jī zì shā, zi yīng yì sǐ. dōu rén shì tì tā hū yuān, wèi dì suǒ wén, nǎi zhuī cì qián gǔ, jù lǐ ān zàng. yù zhǔ rú guāng wǔ, qiě yǐ zhí yán jiǎ huò, huáng wèn tā rén. hòu lái ōu yáng shè dài shè, xiāng jì wèi dà sī tú, jù zuò zuì lùn sǐ, guāng wǔ dì yì shāo shāo yán jí le. zuì cuò wù de shì fèi hòu yī shì, wèi guāng wǔ dì píng shēng dà lèi. shì zài jiàn wǔ shí qī nián jiān. guāng wǔ dì jì lì guō shì wèi huáng hòu, dí zǐ qiáng wèi huáng tài zǐ, xiāng ān yǒu nián, jiàn shí èr huí. guō hòu fù shēng zǐ sì rén, yī míng fǔ, yī míng kāng, yī míng yán, yī míng yān. yīn guì rén yì shēng wǔ zǐ, zhǎng míng yáng, cì míng cāng, cì míng jīng, yòu cì míng héng, míng jīng. shàng yǒu yī zi míng yīng, wèi xǔ měi rén suǒ chū. xǔ měi rén wú chǒng, dāng xī shén xī, gù zhǐ shēng yī nán. jiù zhōng zǒng suàn zhè wèi yīn guì rén, zuì dé chǒng ài, guāng wǔ dì yǒu shí chū zhēng, cháng mìng yīn guì rén suí xíng. yīn guì rén chū cì shēng nán, céng zài yuán shì xiàn zhōng fēn miǎn, bǐ shí cóng zhēng péng chǒng, shì dāng yǒu shēn, gù zài háng yuán zhōng chǎn ér, qǔ míng wèi yáng, liǎng jiá shén fēng, zhì shí suì shí néng tōng chūn qiū, guāng wǔ dì mù wèi qí tóng. duó dí zhī zhào, yǐ yù yú cǐ. jiàn wǔ shí wǔ nián, dà sī mǎ wú hàn děng, shàng shū qǐng fēng huáng zǐ, sān zòu nǎi xǔ. shǐ dà sī kōng dòu róng gào miào, fēng huáng zǐ fǔ wèi yòu yì gōng, yīng wèi chǔ gōng, yáng wèi dōng hǎi gōng, kāng wèi jì nán gōng, cāng wèi dōng píng gōng, yán wèi huái yáng gōng, jīng wèi shān yáng gōng, héng wèi lín huái gōng, yān wèi zuǒ yì gōng, jīng wèi láng yá gōng. zhè shì yīn nián xù fēng, gù yǔ shàng wén xù cì bù tóng. zhū zi shòu fēng, cái jí yuè yú, yǒu zhào lìng tiān xià zhōu jùn, jiǎn hé kěn tián hù kǒu. cì shǐ tài shǒu, yī zhào shī xíng, cì dì zòu bào. dú chén liú lì dú zhōng jiā rù yī zhǐ, shàng shū èr yǔ yún: yǐng chuān hóng nóng kě wèn, hé nán nán yáng bù kě wèn. guāng wǔ dì qiáo zhe, wèn suǒ cóng lái, lì rén wèi yóu zhǎng shòu jiē shàng shí qǔ, wù jiā dú zhōng. zhè shì yīn guāng wǔ hǎo chèn yǐn rě chū lái. guāng wǔ dì yīn yí shēng nù, dùn yǒu yùn sè. dōng hǎi gōng yáng, nián cái shí èr, shì shì dì hòu, biàn chéng jiān jìn yán dào: hé nán dì chéng, bì duō jìn chén, nán yáng dì xiāng, bì duō jìn qīn tián zhái yú zhì, bù biàn xì wèn, gù yǒu shì yán! guāng wǔ dì dà wù, zài shǐ hǔ bì jiāng qióng jié lì rén, lì rén wú cóng yǐn bì, suǒ duì rú dōng hǎi gōng yǔ. guāng wǔ nǎi gèng qiǎn yè zhě xún xíng hé nán nán yáng, jiū chá zhǎng lì, shí dì gōu kǎo, miǎn de xùn sī. dàn zì cǐ ài yáng yǒu jiā, zì huǐ lì chǔ tài zǎo, bù de shǐ yáng wèi zhǒng sì. tiān xià shì bù yí shēng xīn, yī yǒu jiè dì, miǎn bù dé xíng zhū cí sè. guō huáng hòu àn zhōng kuī tòu, dāng rán huái xián, yīn cǐ duì zhe dì qián, wǎng wǎng lěng cháo rè fěng, yǔ dài qī qiāo. guāng wǔ dì jī bù néng róng, suì zhì fū qī fǎn mù, dòng yǒu wéi yán. dào le shí qī nián dōng yuè, jìng tū rán xià zhào dào:
沛郡太守韓歆,亦剛直有聲,建武十三年間,大司徒侯霸病逝,特擢歆為大司徒。歆就職後,每好直言,嘗在帝前指天畫地,不少隱諱。光武帝未免動怒,歆仍不少改,在任二年,坐被譴歸。未幾又頒詔申責,歆憤激自殺,子嬰亦死。都人士替他呼冤,為帝所聞,乃追賜錢穀,具禮安葬。遇主如光武,且以直言賈禍,遑問他人。後來歐陽歙戴涉,相繼為大司徒,俱坐罪論死,光武帝亦稍稍嚴急了。最錯誤的是廢后一事,為光武帝平生大累。事在建武十七年間。光武帝既立郭氏為皇后,嫡子強為皇太子,相安有年,見十二回。郭后復生子四人,一名輔,一名康,一名延,一名焉。陰貴人亦生五子,長名陽,次名蒼,次名荊,又次名衡,名京。尚有一子名英,為許美人所出。許美人無寵,當夕甚稀,故只生一男。就中總算這位陰貴人,最得寵愛,光武帝有時出征,嘗命陰貴人隨行。陰貴人初次生男,曾在元氏縣中分娩,彼時從征彭寵,適當有娠,故在行轅中產兒,取名為陽,兩頰甚豐,至十歲時能通《春秋》,光武帝目為奇童。奪嫡之兆,已寓於此。建武十五年,大司馬吳漢等,上書請封皇子,三奏乃許。使大司空竇融告廟,封皇子輔為右翊公,英為楚公,陽為東海公,康為濟南公,蒼為東平公,延為淮陽公,荊為山陽公,衡為臨淮公,焉為左翊公,京為琅琊公。這是因年序封,故與上文敘次不同。諸子受封,才及月余,有詔令天下州郡,檢核墾田戶口。刺史太守,依詔施行,次第奏報。獨陳留吏牘中夾入一紙,上書二語云:「潁川弘農可問,河南南陽不可問。」光武帝瞧着,問所從來,吏人謂由長壽街上拾取,誤夾牘中。這是因光武好讖引惹出來。光武帝因疑生怒,頓有慍色。東海公陽,年才十二,適侍帝後,便乘間進言道:「河南帝城,必多近臣,南陽帝鄉,必多近親;田宅逾制,不便細問,故有是言!」光武帝大悟,再使虎賁將窮詰吏人,吏人無從隱蔽,所對如東海公語。光武乃更遣謁者巡行河南南陽,糾察長吏,實地鈎考,免得徇私。但自此愛陽有加,自悔立儲太早,不得使陽為冢嗣。天下事不宜生心,一有芥蒂,免不得形諸詞色。郭皇后暗中窺透,當然懷嫌,因此對着帝前,往往冷嘲熱諷,語帶蹊蹺。光武帝積不能容,遂致夫妻反目,動有違言。到了十七年冬月,竟突然下詔道:
huáng hòu huái shì yuàn duì, shù wéi jiào lìng, bù néng fǔ xún tā zi, xùn zhǎng yì shì.
皇后懷勢怨懟,數違教令,不能撫循他子,訓長異室。
gōng wéi zhī nèi, ruò jiàn yīng zhān, jì wú guān suī zhī dé, ér yǒu lǚ huò zhī fēng, qǐ kě tuō yǐ yòu gū, gōng chéng míng sì? jīn qiǎn dà sī tú dài shè, shí shè shàng wèi zuò zuì. zōng zhèng liú jí, chí jié wǎng yù, qí shàng huáng hòu xǐ shòu. yīn guì rén xiāng lǐ liáng jiā, guī zì wēi jiàn, zì wǒ bù jiàn, yú jīn sān nián. liǎng jù yuán yǐn shī jīng, wèi zhuī yì zhī cí. yí fèng zōng miào wèi tiān xià mǔ. yì cháng zhī shì, fēi guó xiū fú, bù dé shàng shòu chēng qìng, tè bān zhào yǐ wén.
宮闈之內,若見鷹鸇,既無關睢之德,而有呂霍之風,豈可托以幼孤,恭承明祀?今遣大司徒戴涉,時涉尚未坐罪。宗正劉吉,持節往諭,其上皇后璽綬。陰貴人鄉里良家,歸自微賤,自我不見,於今三年。兩句援引《詩經》,為追憶之詞。宜奉宗廟為天下母。異常之事,非國休福,不得上壽稱慶,特頒詔以聞。
zhào jì bān fā, qún chén hù xiāng cuò è, mò gǎn fā yán. guō huáng hòu zhǐ hǎo jiǎo chū yìn shòu, xǐ jū bié gōng. nà sè yì jiān yōu de yīn guì rén, jìng dé chāo jū zhōng gōng, mǔ yí tiān xià. jù zhōng yǒu cì. diàn zhōng shì jiǎng zhì yùn jìn zòu dào: chén wén fū fù qíng hǎo, fù zǐ jiān shàng qiě nán yán, kuàng shǔ zài chén xià, zěn gǎn cān yì? dàn wàng bì xià shèn chá kě fǒu, wù lìng tiān xià yí yì shè jì, fāng kě wú yōu! guāng wǔ dì dá dào: qīng néng qū tǐ zhèn yì, zhèn yì bù wèi yǐ shèn lī! nǎi zàn bù yì chǔ, gèng jìn guō hòu cì zǐ fǔ wèi zhōng shān wáng, hào guō hòu wèi zhōng shān tài hòu. yú rú dōng hǎi gōng yáng yǐ xià, jù jìn fēng wèi wáng. sì qiě mìng zhào qí lǔ sān gōng, jūn fù wáng jué, zhè qiě dài hòu zài biǎo.
詔既頒發,群臣互相錯愕,莫敢發言。郭皇后只好繳出印綬,徙居別宮。那色藝兼優的陰貴人,竟得超居中宮,母儀天下。句中有刺。殿中侍講郅惲進奏道:「臣聞夫婦情好,父子間尚且難言,況屬在臣下,怎敢參議?但望陛下慎察可否,勿令天下貽議社稷,方可無憂!」光武帝答道:「卿能曲體朕意,朕亦不為已甚哩!」乃暫不易儲,更進郭后次子輔為中山王,號郭后為中山太后。余如東海公陽以下,俱進封為王。嗣且命趙齊魯三公,均復王爵,這且待後再表。
qiě shuō guāng wǔ dì jí wèi yǐ hòu, cháng chū xìng chōng líng, qīn cí xiān rén yuán miào, xuán yòu gǎi chōng líng xiāng wèi zhāng líng xiàn, yǒng miǎn yáo yì, bǐ nǐ gāo zǔ shí dài de fēng pèi. zhì jiàn wǔ shí qī nián dōng jì, fù zhì zhāng líng jì zǔ, zhì jiù zhái, guān tián lú, zhì jiǔ zuò lè, dà huì zōng shì, wú lùn nán fù lǎo yòu, bìng dé liè xí. jiǔ zhì bàn hān, zhū mǔ xiāng yǔ xù yǔ dào: wén shū guāng wǔ dì xiǎo zì, jiàn qián wén. shǎo shí jǐn xìn, yǔ rén jiāo jì, wú shén kuǎn qǔ, bù guò róu shùn yǒu róng, sù wú zhēng wǔ. shuí liào jīn rì zūn róng zhì cǐ! guāng wǔ dì còu qiǎo tīng jiàn, bù yóu de jiē kǒu dào: wǒ yù tiān xià, yì yù yǐ róu dào wèi zhì, bìng bù zhì hòu xiān máo dùn lī! shuō zhe, gǔ zhǎng dà xiào. zhū zōng shì xiāng shuài téng huān, zhì rì mù fāng cái sàn xí. yuè sù yóu guāng wǔ dì yù lìng yǒu sī, wèi zōng shì jǐn jiàn cí táng, rán hòu mìng jià qǐ xíng, hái zhì gōng zhōng, yǐ jiāng cán là. shū hū jiān yòu shì jiàn wǔ shí bā nián le, mèng chūn wú shì, guò le yī yuè, hū dé shǔ jùn jǐng bào, nǎi shì shǒu jiāng shǐ xīn, jù zhù chéng dū, zì chēng dà sī mǎ, cù gōng tài shǒu zhāng mù, mù yú chéng zǒu rù guǎng dōu, fēi shū qǐ yuán. guāng wǔ dì jí lìng dà sī mǎ wú hàn, lǜ tóng zāng gōng liú shàng èr jiāng, lǐng bīng wàn yú, wǎng tǎo shǐ xīn. hàn zhì wǔ dū, zài fā guǎng hàn bā shǔ sān jùn bīng mǎ, jìn wéi chéng dū, shù xún jí xià, bǎ shǐ xīn qín zhǎn liǎo shì. dàng qú rén yáng wěi, qú qiàn rén xú róng děng, běn yǐ wèi shǐ xīn yòu huò, gè jiū zhòng shù qiān rén, yǔ xīn xiāng yīng. wú hàn děng jì shōu fù chéng dū, zài chéng fú yán jiāng, jìn zhì bā jùn. yáng wěi xú róng, wén fēng hài zǒu, zhōng bèi hàn jūn qín zhū, yú dǎng jiē jiàng, xǐ jū nán jùn zhǎng shā. shǔ jùn fù píng, hàn děng hái cháo fù mìng.
且說光武帝即位以後,嘗出幸舂陵,親祠先人園廟,旋又改舂陵鄉為章陵縣,永免徭役,比擬高祖時代的豐沛。至建武十七年冬季,復至章陵祭祖,治舊宅,觀田廬,置酒作樂,大會宗室,無論男婦老幼,並得列席。酒至半酣,諸母相與絮語道:「文叔光武帝小字,見前文。少時謹信,與人交際,無甚款曲,不過柔順有容,素無爭忤。誰料今日尊榮至此!」光武帝湊巧聽見,不由的接口道:「我御天下,亦欲以柔道為治,並不致後先矛盾哩!」說着,鼓掌大笑。諸宗室相率騰歡,至日暮方才散席。越宿由光武帝諭令有司,為宗室盡建祠堂,然後命駕起行,還至宮中,已將殘臘。倏忽間又是建武十八年了,孟春無事,過了一月,忽得蜀郡警報,乃是守將史歆,據住成都,自稱大司馬,猝攻太守張穆,穆逾城走入廣都,飛書乞援。光武帝亟令大司馬吳漢,率同臧宮劉尚二將,領兵萬餘,往討史歆。漢至武都,再發廣漢巴蜀三郡兵馬,進圍成都,數旬即下,把史歆擒斬了事。宕渠人楊偉,朐俔人徐容等,本已為史歆誘惑,各糾眾數千人,與歆相應。吳漢等既收復成都,再乘桴沿江,進至巴郡。楊偉徐容,聞風駭走,終被漢軍擒誅,餘黨皆降,徙居南郡長沙。蜀郡復平,漢等還朝復命。
bù yì nán fāng jiāo zhǐ, tū chū le liǎng gè mán nǚ, gōng rán jù zhòng zào fǎn, kòu lüè lǐng nán liù shí yú chéng. lǚ mǔ chí zhāo píng hòu, fù chū le liǎng gè mán nǚ, shèn shì qí tè. liǎng mán nǚ jiào zuò zhēng cè zhēng èr, běn shì yī duì zǐ mèi huā, wèi mí lěng xiàn luò jiāng nǚ ér. mí lěng yīn mí líng, jiāo zhǐ pì chù nán hǎi, cóng qián wèi shè jùn xiàn, wèi tǔ rén suǒ fēn jù, suí dì kěn tián, yǒu luò wáng luò jiāng luò mín děng míng. miàn mào bù guò xún cháng, shēn cái hěn shì zhǎng dà, lì jǔ qiān jūn, bà zhàn yī fāng. cè yóu xiāo yǒng, yǐ jià yǔ zhū yuān rén shī suǒ wèi qī, tā què bù ān jiā shì, wéi yǔ mèi zhēng èr wán dāo shuǎ qiāng, liàn xí wǔ yì. jí dāo qiāng chún shú, zì wèi jì yì wú dí, xiǎng zuò yī gè nán fāng nǚ dài wáng. kě hào wèi jǐng dǐ cí wā. yú shì hào zhào tú zhòng, dài jī jí fā. shì jiāo zhǐ tài shǒu sū dìng, zhí fǎ xiāng shéng, chì lìng jiǎo xiè sàn zhòng, bù dé shēng shì. cè yǔ èr suì fèn rán fā nán, gōng xiàn jùn chéng, sū dìng chū zǒu, nán fāng dà luàn. jiǔ zhēn rì nán hé pǔ gè mán yí, huá rán qǐ yīng, jùn shǒu fēn fēn nèi bì, bèi tā nào dé yī tā hú tú, suǒ yǒu lǐng nán liù shí yú chéng, bìng lí bīng è. cè jìng zì lì wèi wáng, lìng èr wèi dà jiāng, liǎng mán nǚ zhèn dòng cí wēi, míng wén yuǎn jìn. jǐng bào chuán dào luò yáng, guāng wǔ dì zěn néng zuò shì? biàn xuǎn chū hǔ bì zhōng láng jiāng mǎ yuán, shǐ wèi fú bō jiāng jūn, lìng yǔ fú lè hóu liú lóng, dū shuài lóu chuán jiāng jūn duàn zhì děng, nán xià tǎo zéi. yuán qián wèi dà zhōng dài fū, yǔ lái shè tóng wèi jiān jūn. jiàn shí bā huí. shè cháng zòu yán lǒng xī qīn cán, qiāng zhǒng zá dá, fēi mǎ yuán bù néng píng dìng. guāng wǔ dì yīn bài yuán wèi lǒng xī tài shǒu, yuán lián pò pàn qiāng, zhēng fú yú zhòng, shàn chéng zhì wù, pì tián quàn gēng, lǒng xī yǐ ān. sì bèi zhào wèi hǔ bì zhōng láng jiāng, lǚ dé jìn jiàn, cháng yǔ guāng wǔ dì tán lùn bīng fǎ, yì jù xiāng hé. zài chū tǎo wǎn chéng yāo rén lǐ guǎng, yī gǔ jí píng. zhè shì bǔ xù zhī bǐ. zhì shì fù shòu mìng nán zhēng, háng hǎi qián jìn. jūn zhì hé pǔ, duàn zhì de zháo jí bìng, jìng zhì shì shì. yuán lìng biàn mù hù sàng guī zàng, zì yǔ liú lóng bìng lǐng shuǐ jūn, shuǐ jǐn dēng àn, pì shān tōng dào, dé dá làng pō. zhēng cè fāng ān jù jiāo zhǐ, nán miàn chēng zūn, zǒng dào shì tiān gāo dì jiǒng, rèn suǒ yù wèi, mò wén hàn jūn yǐ zhì làng pō, yě bù jīn chī le yī jīng. dāng xià shēng zhàng diǎn bīng, dé shù wàn rén, shǐ mèi zhēng èr wèi xiān fēng, zì wèi hòu yīng, zhì làng pō zhōng nuò zhàn. liǎng zhèn xiāng jiāo, jīn gǔ lián tiān, yuē mò yǒu liǎng sān gè shí chén, mán zhòng jiū jìng wū hé, dí bù guò bǎi zhàn xióng shī, yī bài biàn zǒu, shì ruò sǎn shā. zhēng cè zhēng èr, dàn kào zhe liǎng bì mán lì, mù wú zhōng yuán, zhì cǐ cái zhī wáng shī lì hài, mì lù táo zǒu. yuán qū jūn zhuī shā, zhǎn shǒu shù qiān jí, shōu xiáng wàn yú rén, nǚ liú jiū shǔ wú yòng, bù kān yī zhàn. chèn shì zhì jiāo zhǐ chéng xià, sì miàn wéi gōng. zhēng cè zì jué gū wēi, jí yǔ zhēng èr shāng yì dào: wǒ yǔ rǔ fèn bì yī hū, yuǎn jìn xiǎng yīng, bú dào shù yuè, dé gōng kè liù shí yú chéng, mǎn wàng shā wǎng lǐng běi, jìn jù zhōng yuán, nǎ zhī zhōng cháo tiān zǐ, qiǎn dào jīng bīng měng jiāng, ruì bù kě dāng, xiàn jīn zuò kùn wēi chéng, rú hé shì hǎo? zhēng èr xiǎng le duō shí, cái dá shuō dào: jù mèi zǐ kàn lái, cǐ chéng duàn bù kě shǒu, bù rú bēn wǎng jīn xī xué zhōng, è xiǎn zì gù, jiù shǐ měng jiāng rú yún, yì bù néng dǎo pò cǐ xué, dài tā liáng jǐn yǐn tuì, wǒ děng fù hǎo chū jù cǐ chéng le. zhēng cè diǎn shǒu chēng shàn, suí jí qì chéng yè dùn. mǎ yuán wén zhī, lǜ zhòng lì zhuī, xíng dǐ jīn xī, lián zhàn shù zhèn, mán zhòng chú shā sǐ wài, duō bàn kuì sàn. wéi zhēng cè zhēng èr liǎng zǐ mèi, pàn mìng táo zǒu, dé rù jīn xī xué zhōng, xué shén shēn suì, sì wéi yǒu dà shān bāo zhù, zhǐ yǒu yī kǒu kě tōng, yě shì xiǎn zè de hěn. cè yǔ èr cuàn rù cǐ xué, shǐ cán zhòng dǔ zhù xué kǒu, dà yǒu yī fū dāng guān, wàn fū mò kāi de xíng shì. yuán lǜ zhòng dào le xué qián, chá shì sì zhōu, chú xué kǒu wài, jìng shì wú fèng kě zuān, dào yě chóu chú de hěn. zì sī háng hǎi nán lái, fèi jǐn qiān xīn wàn kǔ, dé rù cǐ dì, tǎng ruò wèi nán jí tuì, qǐ bú shì jǐn huī qián gōng? kuàng qiě liú cǐ liǎng fù, zhōng jiū shì jiāng lái huò suì, lǐ yīng zhǎn cǎo chú gēn, fāng miǎn hòu huàn. yú shì xià lìng jūn shì, suí shān fá mù, jiù gǔ kǒu zhú qǐ jù shān, róng nà quán shī zài mìng yóu qí xún yì sì wéi, jié lǔ mán zhòng, xiǎng dé jǐ gè fú lǔ, xún wèn lù jìng, huò yǒu yī xiàn kě tōng, biàn hǎo lìng tā xiàng dǎo, dǎo shā jìn qù. shuí zhī yī zhù bàn yuè, jìng wú rén jī, shān shàng zhàng qì xūn zhēng, jūn shì yī bù xiǎo xīn, wǎng wǎng chù zhàng zhì jí, zhēn gè shì yù tuì bù dé, yù jìn bù néng. yuán què bào dìng zhǔ yì, shì miè cǐ lǔ, miǎn lìng jiāng shì wéi zhù gǔ kǒu, yī miàn fēn bīng lüè dìng gè jùn, shōu jù liáng shí, shū yùn jūn qián. zhēng cè zhēng èr zǒng yǐ wèi hàn jūn wú fǎ, dìng bì sù tuì, qiě xué zhōng céng bèi yǒu liáng cǎo, zú zī yī nián, dàn jiào ān xīn nài shǒu, zì kě jiě wéi. luó bàng suō rù ké zhōng, néng zhǎng cǐ bù kāi me? bù yì guò le shù yuè, hàn bīng bù tuì, yòu guò shù yuè, réng rán bù tuì, zhí zhì suì mù nián lán, hàn bīng shàng zài gǔ wài è zhù, wèi zēng tuì qù. xué nèi liáng shí, yǐ jiāng gào qìng, qiě shuǐ dào yì bèi hàn bīng sāi duàn, juān dī bù jiàn liú rù, hài de yòu jī yòu kě, wú kě wèi shēng. miǎn qiáng guò le cán dōng, yǐ shì jiàn wǔ shí jiǔ nián zhēng yuè. cè yǔ èr bù néng zài fú xué zhōng, zhǐ de qū zhòng shā chū, zhòng bīng yǐ kùn bèi bù kān, méi nài hé yìng zhe tóu pí, chōng chū gǔ kǒu, hàn bīng zǎo yǐ chū shān dài zhe, jiàn yī gè, shā yī gè, jiàn liǎng gè, shā yī shuāng, xià dé mán zhòng yòu fù dào tuì. mǎ yuán zhī mán zhòng bù jì, chuán lìng tóu xiáng miǎn sǐ, mán zhòng tīng zhe, suì yī qí pāo qù bīng xiè, pú fú qǐ xiáng. wéi zhēng cè zhēng èr liǎng rén, zuì zài bù shè, zhǐ de bù guǎn sǐ huó, shě mìng gé dòu, jié guǒ shì diē dǎo dì shàng, shuāng shuāng jiù qín, dāng yóu hàn jūn fù zhù, tuī zhì mǎ yuán miàn qián, liǎng rén guì dǎo kē tóu, āi qiú ráo mìng. mǎ yuán zuò sè dào: wú zhī jiàn bì, yě xiǎng kàng jù tiān cháo, jīn rì hái xiǎng qiú shēng me? shuō bì, jí lìng dāo fǔ shǒu jiāng liǎng rén tuī chū, yī tóng xiāo shǒu, xiàn rù dōu zhōng. kǒng luò yáng chéng zhōng, nán dé jiàn cǐ hǎo tóu lú? yǒu zhào fēng yuán wèi xīn xī hóu, shí yì sān qiān hù. yuán nǎi zǎi niú niàng jiǔ, dà xiǎng jiāng shì, qiě xiào qiě yǔ dào: wǒ cóng dì shǎo yóu, yǔ wǒ zhì qù bù tóng, cháng wèi rén shēng zài shì, dàn jiào bǎo shí nuǎn yī, chéng xià zé chē, kuà kuǎn duàn mǎ, zuò yī gè jùn xiàn yuàn lì, lǎo shǒu fén mù, xiāng lǐ jiān chēng wèi shàn rén, yě hǎo zhī zú, hé bì bēn bō láo lù, wàng qiú gōng míng? wǒ dāng chū yì bù wèi rán, jīn zhì làng pō xī lǐ, zhuǎn zhàn nián yú, xià lǎo shàng wù, dú qì mí màn, yǎng shì fēi yuān yáo yáo, shì duò shuǐ zhōng, wò niàn shǎo yóu píng shēng shí yǔ, jǐ bù kě dé. hái kuī zhū jūn lù lì, dé pò èr fù, nǎi xiān shòu ēn shǎng, dú dé pèi jīn tuō zǐ, shí cǎi fēng hóu, zhēn lìng wǒ qiě xǐ qiě cán le! jiāng shì děng dōu lí xí guì fú, xuān hū wàn suì. yuán fù lìng qǐ yǐn, zhì zuì fāng sàn. yuè rì yòu lǜ lóu chuán dà xiǎo èr qiān yú sōu, zhàn shì èr wàn yú míng, sì chù sōu bǔ yú niè, zhǎn huò wǔ qiān yú rén, lǐng nán nǎi píng. yuán zài zhì jiāo zhǐ, shè lì tóng zhù, shàng shū: dà hàn fú bō jiāng jūn mǎ yuán jiàn cǐ. rán hòu zhèn lǚ ér hái. xiǎo zi yǒu shī yǒng dào:
不意南方交阯,突出了兩個蠻女,公然聚眾造反,寇掠嶺南六十餘城。呂母遲昭平後,復出了兩個蠻女,甚是奇特。兩蠻女叫做征側征貳,本是一對姊妹花,為麊冷縣雒將女兒。麊冷音糜零,交阯僻處南海,從前未設郡縣,為土人所分據,隨地墾田,有雒王雒將雒民等名。面貌不過尋常,身材很是長大,力舉千鈞,霸占一方。側尤驍勇,已嫁與朱鳶人詩索為妻,她卻不安家室,惟與妹征貳玩刀耍槍,練習武藝。及刀槍純熟,自謂技藝無敵,想做一個南方女大王。可號為井底雌蛙。於是號召徒眾,待機即發。適交阯太守蘇定,執法相繩,飭令繳械散眾,不得生事。側與貳遂憤然發難,攻陷郡城,蘇定出走,南方大亂。九真日南合浦各蠻夷,譁然起應,郡守紛紛內避,被她鬧得一塌糊塗,所有嶺南六十餘城,並罹兵阨。側竟自立為王,令貳為大將,兩蠻女振動雌威,名聞遠近。警報傳到洛陽,光武帝怎能坐視?便選出虎賁中郎將馬援,使為伏波將軍,令與扶樂侯劉隆,督率樓船將軍段志等,南下討賊。援前為大中大夫,與來歙同為監軍。見十八回。歙嘗奏言隴西侵殘,羌種雜沓,非馬援不能平定。光武帝因拜援為隴西太守,援連破叛羌,征服餘眾,繕城治塢,闢田勸耕,隴西以安。嗣被召為虎賁中郎將,屢得進見,嘗與光武帝談論兵法,意俱相合。再出討皖城妖人李廣,一鼓即平。這是補敘之筆。至是復受命南征,航海前進。軍至合浦,段志得着急病,竟至逝世。援令弁目護喪歸葬,自與劉隆並領水軍,水盡登岸,辟山通道,得達浪泊。征側方安據交阯,南面稱尊,總道是天高地迥,任所欲為,驀聞漢軍已至浪泊,也不禁吃了一驚。當下升帳點兵,得數萬人,使妹征貳為先鋒,自為後應,至浪泊中搦戰。兩陣相交,金鼓連天,約莫有兩三個時辰,蠻眾究竟烏合,敵不過百戰雄師,一敗便走,勢若散沙。征側征貳,但靠着兩臂蠻力,目無中原,至此才知王師厲害,覓路逃走。援驅軍追殺,斬首數千級,收降萬餘人,女流究屬無用,不堪一戰。趁勢至交阯城下,四面圍攻。征側自覺孤危,即與征貳商議道:「我與汝奮臂一呼,遠近響應,不到數月,得攻克六十餘城,滿望殺往嶺北,進據中原,哪知中朝天子,遣到精兵猛將,銳不可當,現今坐困危城,如何是好?」征貳想了多時,才答說道:「據妹子看來,此城斷不可守,不如奔往金溪穴中,扼險自固,就使猛將如雲,亦不能搗破此穴,待他糧盡引退,我等復好出據此城了。」征側點首稱善,隨即棄城夜遁。馬援聞知,率眾力追,行抵金溪,連戰數陣,蠻眾除殺死外,多半潰散。惟征側征貳兩姊妹,拚命逃走,得入金溪穴中,穴甚深邃,四圍有大山包住,只有一口可通,也是險仄得很。側與貳竄入此穴,使殘眾堵住穴口,大有一夫當關,萬夫莫開的形勢。援率眾到了穴前,察視四周,除穴口外,竟是無縫可鑽,倒也躊躇得很。自思航海南來,費盡千辛萬苦,得入此地,倘若畏難即退,豈不是盡隳前功?況且留此兩婦,終究是將來禍祟,理應斬草除根,方免後患。於是下令軍士,隨山伐木,就谷口築起巨柵,容納全師;再命游騎巡弋四圍,截虜蠻眾,想得幾個俘虜,詢問路徑,或有一線可通,便好令他嚮導,搗殺進去。誰知一住半月,竟無人跡,山上瘴氣熏蒸,軍士一不小心,往往觸瘴致疾,真箇是欲退不得,欲進不能。援卻抱定主意,誓滅此虜,勉令將士圍住谷口,一面分兵略定各郡,收聚糧食,輸運軍前。征側征貳總以為漢軍無法,定必速退,且穴中曾備有糧草,足資一年,但教安心耐守,自可解圍。螺蚌縮入殼中,能長此不開麼?不意過了數月,漢兵不退,又過數月,仍然不退,直至歲暮年闌,漢兵尚在谷外扼住,未曾退去。穴內糧食,已將告罄,且水道亦被漢兵塞斷,涓滴不見流入,害得又飢又渴,無可為生。勉強過了殘冬,已是建武十九年正月。側與貳不能再伏穴中,只得驅眾殺出,眾兵已困憊不堪,沒奈何硬着頭皮,衝出谷口,漢兵早已出柵待着,見一個,殺一個,見兩個,殺一雙,嚇得蠻眾又復倒退。馬援知蠻眾不濟,傳令投降免死,蠻眾聽着,遂一齊拋去兵械,匍匐乞降。惟征側征貳兩人,罪在不赦,只得不管死活,捨命格鬥,結果是跌倒地上,雙雙就擒,當由漢軍縛住,推至馬援面前,兩人跪倒磕頭,哀求饒命。馬援作色道:「無知賤婢,也想抗拒天朝,今日還想求生麼?」說畢,即令刀斧手將兩人推出,一同梟首,獻入都中。恐洛陽城中,難得見此好頭顱?有詔封援為新息侯,食邑三千戶。援乃宰牛釀酒,大饗將士,且笑且語道:「我從弟少游,與我志趣不同,嘗謂人生在世,但教飽食暖衣,乘下澤車,跨款段馬,做一個郡縣掾吏,老守墳墓,鄉裡間稱為善人,也好知足,何必奔波勞碌,妄求功名?我當初意不謂然,今至浪泊西里,轉戰年余,下潦上霧,毒氣瀰漫,仰視飛鳶搖搖,似墮水中,臥念少游平生時語,幾不可得。還虧諸君戮力,得破二婦,乃先受恩賞,獨得佩金拖紫,食采封侯,真令我且喜且慚了!」將士等都離席跪伏,喧呼萬歲。援復令起飲,至醉方散。越日又率樓船大小二千餘艘,戰士二萬餘名,四處搜捕餘孽,斬獲五千餘人,嶺南乃平。援再至交阯,設立銅柱,上書:「大漢伏波將軍馬援建此。」然後振旅而還。小子有詩詠道:
hé lái mán nǚ gǎn chēng xióng, fù xiǎn jīng nián è gǔ zhōng
何來蠻女敢稱雄,負險經年扼谷中;
xìng yǒu lǎo chéng cāo shèng suàn, jiān chí dào dǐ qìng chéng gōng.
幸有老成操勝算,堅持到底慶成功。
yù zhī mǎ yuán hái cháo qíng xíng, dài zhì xià huí zài xiáng.
欲知馬援還朝情形,待至下回再詳。
guāng wǔ dì néng róng gōng chén, dú bù néng róng yī qī zǐ, fèi hòu zhī jǔ, quán chū sī yì, shǐ jiā duō jī qí bù qíng. wú wèi guāng wǔ zhī wù, bù zài yú fèi hòu zhī shí, ér zài yú lì hòu zhī shǐ. yīn shì nǚ qǔ yú xiān, guō shì nǚ nà yú hòu, qǐ kě yīn chū shēn zhī guì jiàn, wèi hòu xiān zhī dào zhì hū? kuàng qǔ qī dāng dé yīn lì huá, guāng wǔ dì yǐ yǒu chéng yán, běn nì ài zhī chū zhōng, dé xiāng yōu yú wēi jiàn, zhèng yīng lì bǐ wèi hòu, bù fù qián méng. gù jiàn kě qiú, dù líng zhī yí guī yóu zài, hé dé yǐ guō shì zhī zǎo shēng huáng zǐ, chāo liè zhōng gōng? gǔ rén yǒu yán: shèn jué chū, wéi jué zhōng, wèi yǒu chū jī bù shèn, ér kě yǔ zhī tú zhōng zhě yě. bǐ zhēng cè zhēng èr, yǐ nán fāng zhī fù nǚ, gǎn ěr chēng bīng, xiǎng yì yóu lì qì suǒ zhōng, gù yǒu cǐ yì shì ěr. xìng ér fú bō wǎng tǎo, wù jué gēn zhū, qiān lǐ bēn bō, yī nián nài jiǔ, zú dé qín èr fù yú kū xué zhī jiān. tǎng fēi jiān chí bù bì, guàn chè shǐ zhōng zhě, yì ān néng ruò shì yé? fú bō tóng zhù, zhào yào qiān qiū, yí zāi!
光武帝能容功臣,獨不能容一妻子,廢后之舉,全出私意,史家多譏其不情。吾謂光武之誤,不在於廢后之時,而在於立後之始。陰氏女娶於先,郭氏女納於後,豈可因出身之貴賤,為後先之倒置乎?況「娶妻當得陰麗華」,光武帝已有成言,本昵愛之初衷,得相攸於微賤,正應立彼為後,不負前盟。故劍可求,杜陵之遺規猶在,何得以郭氏之早生皇子,超列中宮?古人有言:「慎厥初,惟厥終」,未有初基不慎,而可與之圖終者也。彼征側征貳,以南方之婦女,敢爾稱兵,想亦由戾氣所鍾,故有此異事耳。幸而伏波往討,務絕根株,千里奔波,一年耐久,卒得擒二婦於窟穴之間。倘非堅持不敝,貫徹始終者,亦安能若是耶?伏波銅柱,照耀千秋,宜哉!