strong bó bǎi liáo bān yǒng chén biān shì wèi sì zhī yáng zhèn què yí jīn strong
驳百僚班勇陈边事 畏四知杨震却遗金
què shuō qiāng zhòng bēn dù qiǎn shuǐ tān, bèi guān jūn yī shēng hū hè, yǐ shì xīn jīng dǎn luò zài jiā yè sè hūn àn, biàn bù chū guān bīng ruò gān, dàn jué de dāo shuò zòng héng, jīng qí cuò zá, xià dé qiāng zhòng pàn mìng luàn pǎo, suǒ yǒu zī zhòng, jǐn xíng qì qù, mìng lǐ gāi sǐ de, tǒng zuò le tān zhōng shuǐ guǐ, yú jiē táo sàn, zài bù gǎn hái kòu wǔ dū. qí shí zhè bān guān jūn, zhǐ yǒu sì wǔ bǎi míng, yóu yú xǔ qiǎn fú tān páng, liào zhī qiāng zhòng bì cóng cǐ fǎn bēn, zhèng hǎo chéng yè yǎn shā, guǒ rán bù chū suǒ liào, dà huò shèng zhàng, guān jūn zòu kǎi hái chéng. xǔ kào láo yǐ bì, fù chū xún sì jìng, shěn shì dì shì, tiān zhù yíng lěi bǎi bā shí suǒ, zhāo hái liú wáng, zhèn dài pín mín, shū záo shuǐ dào, kāi kěn huāng tián. chū dào jùn shí, gǔ měi dòu qiān qián, yán shí bā qiān, hù kǒu zhǐ yī wàn sān qiān, jí rèn zhí sān nián hòu, mǐ dòu bā shí, yán shí sì bǎi, mín zēng zhì sì wàn yú hù, jiā jǐ rén zú, yī jùn dà ān. cǐ zhī wèi wéi zhèng zài rén. dèng tài hòu tè jiǎn cóng xiōng dèng zūn wèi dù liáo jiāng jūn, yāo tóng nán chán yú tán, jí zuǒ gǔ lí wáng xū shěn, hé bīng wàn qí, tóng zhì líng zhōu, jī pò qiāng háo líng chāng, zhǎn shǒu bā bǎi jí, yǒu zhào fēng xū shěn wèi pò lǔ hóu, bìng cì nán chán yú yǐ xià jīn bó yǒu chà. zhì yuán chū sān sì nián jiān, zhōng láng jiàng rèn shàng, yě qiǎn bīng jī pò dīng xī chéng, chéng shì zhāo mù gǎn sǐ shì, wǎng gōng běi dì, dé bǔ zhū líng chāng qī nú, sōu dé líng chāng fù zǐ tiě hào wén shū, bǎ lú zhàng jǐn xíng huǐ qù. shàng zài mǎi jié dāng tián zhǒng qiāng yú guǐ děng wǔ rén, shǐ tā tóu rù dù jì gòng zhài zhōng, sì xì cì sǐ jì gòng, xié shǒu guī bào yóu shàng tì yú guǐ qǐng fēng, dé shòu fēng pò qiāng hóu. jì gòng yù guǐ, ān dé bù sǐ? sān fǔ yí dài, qiāng shì shǎo shuāi. wéi yú qiāng liú rù yì zhōu, shì shàng màn yán, cháo tíng céng shǐ zhōng láng jiàng yǐn jiù wǎng tǎo, hǎo duō rì bù néng dàng píng, nǎi jiāng jiù zhēng hái zuò zuì, gǎi mìng yì zhōu cì shǐ zhāng qiáo dài lǐng jiù jūn. qiáo jiǎo fǔ bìng yòng, qiāng zhòng huò jiàng huò táo, jiàn guī píng jìng. rèn shàng yǐ jìn wèi hù qiāng xiào wèi, zài gòu mù xiào gōng zhǒng qiāng hào fēng, cì shā líng chāng, hào fēng dé shòu fēng wèi qiāng wáng. líng chāng suī sǐ, shàng yǒu móu zhǔ láng mò, yōng bīng běi dì, wèi kěn jiàng fù. yú shì shàng yǔ qí dū wèi mǎ xián, hé jī láng mò, xiāng chí zhì liǎng yuè yú, yǔ láng mò dà zhàn fù píng hé pàn, zhǎn shǒu wǔ qiān, láng mò nǎi dùn. zhū qiāng zì shì zhī jù, cì dì yì dèng zūn yíng, xí xiè tóu xiáng, lǒng yòu shǐ píng. wéi láng mò zài táo wèi huò, yóu dèng zūn mù dé qiāng rén diāo hé, wěi xún láng mò, xìng yǔ xiāng yù, láng mò yǐn wèi fù xīn, zhōng bèi cì sǐ, jiāng shǒu jí xiàn yǔ dèng zūn. zūn bào chēng dà gōng chuí chéng, qiě jù chén diāo hé láo jī, zhào fēng zūn wèi wǔ yáng hóu, shí yì sān qiān hù diāo hé yì dé wèi qiāng hóu. wéi rèn shàng yǔ zūn zhēng gōng, hù yǒu jǔ yǔ, zūn hé shàng xū bào lǔ shǒu, bìng shòu zāng zhì qiān wàn yǐ shàng, dèng tài hòu piān xìn zūn yán, hè rán zhèn nù, jìng pài dà yuán jū ná rèn shàng, yòng jiàn chē qiú rù dōu zhōng. yǒu sī yǎng chéng fèng zhǐ, duàn liàn chéng yù, jí jiāng shàng tuī chū shì cáo, xiāo shǒu shì zhòng, jiā chǎn jù jí mò chōng gōng. shàng yǒu zuì shí, kě zhū ér fǎn shǎng, cǐ cì píng qiāng, bù wéi wú gōng, qiě fǎn qì shì, zhēn zhèng lìng rén bù jiě! kàn guān tīng shuō! zì cóng qiāng rén pàn luàn shí yú nián, diào bīng qiǎn jiàng, suì shí bù jué, jūn xū yòng qù èr bǎi sì shí yú yì, bīng shì sǐ wáng, bù kě shèng shǔ. zhì líng chāng láng mò cì sǐ, qún qiāng wǎ jiě, sān fǔ yì zhōu, fāng dé bù wén kòu jǐng dàn bìng liáng èr zhōu, cóng cǐ hào bì, jiù shì guó jiā fǔ kù, yì yòng jìn wú yú, hàn tíng yuán qì, yǐ jiàn jiù xiāo mó le. dào le yuán chū qī nián jiān, lì huáng zǐ bǎo wèi tài zǐ, fù gǎi nián hào wèi yǒng níng yuán nián. huáng zǐ bǎo wèi hòu gōng lǐ shì suǒ shēng, ān dì běn yù lì lǐ shì wèi hòu, sì yīn yán jī rù gōng, yán shì míng jī. ráo yǒu zī sè, zhuān chǒng hòu fáng, qiě yǔ dèng tài hòu qī yì xiāng guān, suì dé yóu guì rén jìn wèi huáng hòu. yán jī wèi dèng hóng yí mèi suǒ shēng, yǐ jiàn qián huí. shì zài yuán chū èr nián. yán hòu sù xìng dù jì, shì lǐ shì rú yǎn zhōng dīng, jìng jiāng lǐ shì zhèn sǐ, wéi bǎo dé jǐn cún. ān dì dài hòu shēng nán, wǔ liù nián bù dé yī chǎn, nǎi lì bǎo wèi tài zǐ. yán hòu wú fǎ jiàn zǔ, zhǐ de yóu tā cè lì. nèi wài chén liáo, fāng rù gōng qìng hè, hū yóu dūn huáng tài shǒu cáo zōng, chéng rù zòu zhāng, qǐng fā bīng jī běi xiōng nú, bìng qǔ xī yù. yuán lái xī yù wèi hàn tíng suǒ qì, gè guó fù wèi běi xiōng nú suǒ zhì, lián bīng kòu biān. dūn huáng tài shǒu cáo zōng, céng zòu jiàn yuàn lì suǒ bān, shǐ háng zhǎng shǐ shì, chū tún yī wú, zhāo fǔ xī yù. chē shī qián wáng jí shàn shàn wáng, fù wén fēng qǐng xiáng. yǒng níng yuán nián, chē shī hòu wáng jūn jiù, lián jié běi xiōng nú bīng mǎ, gōng shā suǒ bān, bìng jī zǒu chē shī qián wáng, lüè yǒu běi dào. cáo zōng nǎi biǎo qǐng běi zhēng, bào yuàn xuě chǐ. dèng tài hòu yǐ shì guān zhòng dà, bù dé bù zhào jí qún chén, huì yì jìn zhǐ. qún chén yǐ qiāng kòu chū píng, chuāng yí wèi fù, bù rú bì zhù yù mén guān, miǎn de láo shī. tài hòu yóu yù wèi jué, jì sī qián xī yù jūn sī mǎ bān yǒng, wèi qián dìng yuǎn hóu bān chāo cì zǐ, pō yǒu fù fēng, bù fáng zhào lìng yǔ yì. yǒng fèng zhào rù quē, dú yǔ zhòng yì wèi hé, bié shēn jǐ jiàn, dà lüè shuō shì:
却说羌众奔渡浅水滩,被官军一声呼喝,已是心惊胆落;再加夜色昏暗,辨不出官兵若干,但觉得刀槊纵横,旌旗错杂,吓得羌众拚命乱跑,所有辎重,尽行弃去,命里该死的,统做了滩中水鬼,余皆逃散,再不敢还寇武都。其实这班官军,只有四五百名,由虞诩遣伏滩旁,料知羌众必从此返奔,正好乘夜掩杀,果然不出所料,大获胜仗,官军奏凯还城。诩犒劳已毕,复出巡四境,审视地势,添筑营垒百八十所,招还流亡,赈贷贫民,疏凿水道,开垦荒田。初到郡时,谷每斗千钱,盐石八千,户口只一万三千,及任职三年后,米斗八十,盐石四百,民增至四万余户,家给人足,一郡大安。此之谓为政在人。邓太后特简从兄邓遵为度辽将军,邀同南单于檀,及左谷蠡王须沈,合兵万骑,同至灵州,击破羌豪零昌,斩首八百级,有诏封须沈为破虏侯,并赐南单于以下金帛有差。至元初三四年间,中郎将任尚,也遣兵击破丁奚城,乘势招募敢死士,往攻北地,得捕诛零昌妻孥,搜得零昌父子僣号文书,把庐帐尽行毁去。尚再买结当阗种羌榆鬼等五人,使他投入杜季贡寨中,伺隙刺死季贡,携首归报;由尚替榆鬼请封,得受封破羌侯。季贡遇鬼,安得不死?三辅一带,羌势少衰。惟余羌流入益州,势尚蔓延,朝廷曾使中郎将尹就往讨,好多日不能荡平,乃将就征还坐罪,改命益州刺史张乔代领就军。乔剿抚并用,羌众或降或逃,渐归平靖。任尚已进为护羌校尉,再购募效功种羌号封,刺杀零昌,号封得受封为羌王。零昌虽死,尚有谋主狼莫,拥兵北地,未肯降附。于是尚与骑都尉马贤,合击狼莫,相持至两月余,与狼莫大战富平河畔,斩首五千,狼莫乃遁。诸羌自是知惧,次第诣邓遵营,檄械投降,陇右始平。惟狼莫在逃未获,由邓遵募得羌人雕何,伪寻狼莫,幸与相遇,狼莫引为腹心,终被刺死,将首级献与邓遵。遵报称大功垂成,且具陈雕何劳绩,诏封遵为武阳侯,食邑三千户;雕何亦得为羌侯。惟任尚与遵争功,互有龃龉,遵劾尚虚报虏首,并受赃至千万以上,邓太后偏信遵言,赫然震怒,竟派大员拘拿任尚,用槛车囚入都中。有司仰承凤旨,锻炼成狱,即将尚推出市曹,枭首示众,家产俱籍没充公。尚有罪时,可诛而反赏,此次平羌,不为无功,且反弃市,真正令人不解!看官听说!自从羌人叛乱十余年,调兵遣将,岁时不绝,军需用去二百四十余亿,兵士死亡,不可胜数。至零昌狼莫刺死,群羌瓦解,三辅益州,方得不闻寇警;但并凉二州,从此耗敝,就是国家府库,亦用尽无余,汉廷元气,已渐就销磨了。到了元初七年间,立皇子保为太子,复改年号为永宁元年。皇子保为后宫李氏所生,安帝本欲立李氏为后,嗣因阎姬入宫,阎氏名姬。饶有姿色,专宠后房,且与邓太后戚谊相关,遂得由贵人进为皇后。阎姬为邓弘姨妹所生,已见前回。事在元初二年。阎后素性妒忌,视李氏如眼中钉,竟将李氏鸩死,惟保得仅存。安帝待后生男,五六年不得一产,乃立保为太子。阎后无法谏阻,只得由他册立。内外臣僚,方入宫庆贺,忽由敦煌太守曹宗,呈入奏章,请发兵击北匈奴,并取西域。原来西域为汉廷所弃,各国复为北匈奴所制,连兵寇边。敦煌太守曹宗,曾奏荐掾吏索班,使行长史事,出屯伊吾,招抚西域。车师前王及鄯善王,复闻风请降。永宁元年,车师后王军就,连结北匈奴兵马,攻杀索班,并击走车师前王,略有北道。曹宗乃表请北征,报怨雪耻。邓太后以事关重大,不得不召集群臣,会议进止。群臣以羌寇初平,疮痍未复,不如闭住玉门关,免得劳师。太后犹豫未决,继思前西域军司马班勇,为前定远侯班超次子,颇有父风,不妨召令与议。勇奉召入阙,独与众议未合,别伸己见,大略说是:
xī xiào wǔ huáng dì huàn xiōng nú qiáng shèng, jiān zǒng bǎi mán, yǐ bī zhàng sāi, yú shì kāi tōng xī yù, lí qí dǎng yǔ, lùn zhě yǐ wéi duó xiōng nú fǔ cáng, duàn qí yòu bì. sì zāo wáng mǎng cuàn nì, zhēng qiú wú yàn, hú yí fèn dú, suì yǐ bèi pàn. guāng wǔ zhōng xīng, wèi huáng wài shì, gù xiōng nú fù qiáng, qū lǜ gè guó jí zhì yǒng píng, zài gōng dūn huáng, hé xī zhū jùn, chéng mén zhòu bì. xiào míng huáng dì dú shū miào cè, mìng hǔ chén chū zhēng xī yù, gù xiōng nú yuǎn dùn, biān jìng dé ān jí zhì yǒng yuán, mò bù nèi shǔ. jiān zhě qiāng rén pàn luàn, xī yù fù jué, běi lǔ suì qiǎn zé zhū guó, bèi qí bū zū, gāo qí jià zhí, yán yǐ qī huì, shàn shàn chē shī, jiē huái fèn yuàn, sī lè shì hàn, qí lù wú cóng qián suǒ yǐ shí yǒu pàn zhě, jiē yǐ mù yǎng shī yí, hái wèi qí hài gù yě! jīn cáo zōng tú chǐ yú qián fù, ér bù xún chū bīng gù shì, yóu wèi dù dāng shí zhī yí yě. fū jiǎo gōng sài wài, wàn wú yī chéng, ruò bīng lián huò jié, huǐ wú suǒ jí. kuàng jīn fǔ cáng wèi chōng, shī wú hòu jì, shì shì ruò yú yuǎn yí, bào yīn pū. duǎn yú hǎi nèi, chén yú yǐ wéi bù kě xǔ yě! jiù dūn huáng jùn yǒu tún bīng sān bǎi rén, jīn yí fù zhī, fù zhì hù xī yù fù xiào wèi, jū yú dūn huáng, rú yǒng yuán gù shì. yòu yí qiǎn xī yù zhǎng shǐ, jiāng wǔ bǎi rén tún lóu lán, xī dāng yān qí qiū cí jìng lù, nán qiáng shàn shàn yú zhì xīn dǎn, běi gǎn xiōng nú, dōng jìn dūn huáng, rán hòu kě xú tú zhāo huái, fú xī yù ér què běi lǔ yě! chén yǒng jǐn yì.
昔孝武皇帝患匈奴强盛,兼总百蛮,以逼障塞,于是开通西域,离其党与,论者以为夺匈奴府藏,断其右臂。嗣遭王莽篡逆,征求无厌,胡夷忿毒,遂以背叛。光武中兴,未遑外事,故匈奴负强,驱率各国;及至永平,再攻敦煌,河西诸郡,城门昼闭。孝明皇帝独抒庙策,命虎臣出征西域,故匈奴远遁,边境得安;及至永元,莫不内属。间者羌人叛乱,西域复绝,北虏遂遣责诸国,备其逋租,高其价值,严以期会,鄯善车师,皆怀愤怨,思乐事汉,其路无从;前所以时有叛者,皆以牧养失宜,还为其害故也!今曹宗徒耻于前负,而不寻出兵故事,犹未度当时之宜也。夫徼功塞外,万无一成,若兵连祸结,悔无所及。况今府藏未充,师无后继,是示弱于远夷,暴音仆。短于海内,臣愚以为不可许也!旧敦煌郡有屯兵三百人,今宜复之,复置护西域副校尉,居于敦煌,如永元故事。又宜遣西域长史,将五百人屯楼兰,西当焉耆龟兹径路,南强鄯善于置心胆,北扞匈奴,东近敦煌,然后可徐图招怀,服西域而却北虏也!臣勇谨议。
zhè yì jì shàng, biàn yóu gè shàng shū jié wèn dào:" jīn lì fù xiào wèi, rú hé chēng biàn? dàn zhì zhǎng shǐ tún lóu lán, yǒu hé lì yì?" yǒng dá shuō dào:" cóng qián yǒng píng mò nián, shǐ tōng xī yù, chū qiǎn zhōng láng jiàng jū dūn huáng, fù zhì fù xiào wèi zhù chē shī, jì zú jié dù hú lǔ, yòu jìn zhǐ hàn jūn qīn rǎo, suǒ yǐ wài yù guī xīn, xiōng nú wèi wēi. jīn shàn shàn wáng yóu hái, wèi hàn rén wài sūn, ruò xiōng nú dé zhì, yóu hái bì sǐ. bǐ děng suī xíng tóng niǎo shòu, yě zhī qū lì bì hài, ruò shǐ zhǎng shǐ chū tún lóu lán, lóu lán yǔ shàn shàn xiāng jìn, zì zú shǐ yóu hái ān xīn. gù yú jiàn yǐ wéi biàn lì ne!" dào yán fǔ bì, yòu yǒu cháng lè wèi wèi chán xiǎn, tíng wèi qí mǔ cān, sī lì xiào wèi cuī jù, tóng shēng chū bó dào:" cháo tíng qián qì xī yù, wú fēi yīn xī yù wú yì zhōng guó, fǎn duō mí fèi, suǒ yǐ jué jì qì qù. jīn chē shī yǐ shǔ xiōng nú, shàn shàn wèi kě bǎo xìn, yī dàn fǎn fù, shì wèn bān sī mǎ néng bǎo běi lǔ bù wéi biān hài me?" kǒu yì lì hài. yǒng fù dá dào:" cháo tíng fēn jiàn jùn guó, gè zhì zhōu mù, qǐ bú shì fáng kòu jí jiān, ān mín lì guó me? ruò zhōu mù néng zhǎng bǎo zhì ān, yǒng yì yuàn pàn cǐ shēn shǒu, zhǎng bǎo xiōng nú bù wéi biān hài! shì xiǎng jīn rì néng tōng xī yù, běi lǔ shì bì shuāi wēi, zì bù zhì cháng wèi wǒ hài. ruò zài bù qiǎn zhì xiào wèi, fēn tún zhǎng shǐ, xī yù zhū guó, gèng jué jué wàng wàng jué bì qū jiù běi lǔ, hé bīng kuī wǒ, kǒng yán biān zhū jùn, jiāng lǚ wèi suǒ qīn, hé xī chéng mén, zhōng rì zhǎng bì, bù néng fù kāi le! zhào cǐ kàn lái, wèi le mù qián xī fèi, fǎn lìng běi lǔ shì shèng, nán dào shì cháng jiǔ jì cè me?" bó dé hǎo. chán xiǎn děng lǐ qū cí qióng, zhǐ hǎo mò rán. hū yòu yǒu yī rén chū jí dào:" jīn ruò gèng zhì xiào wèi, xī yù bì luò yì qiǎn shǐ, yào suǒ wú yàn. ruò yī gài gěi yǔ, bì zhì hào fèi wú qióng bù yǔ biàn qǐ bǐ yì xīn yī dàn wèi xiōng nú suǒ pò, yòu yào xiàng wǒ qiú jiù, tú zhì fán rǎo, yǒu sǔn wú yì, hé bì duō cǐ yī jǔ lī?" cǐ shuō gèng shǔ qiān qiǎng. bān yǒng qiáo zhe, nǎi shì tài wèi yuàn shǔ máo zhěn, biàn kāi kǒu biàn nàn dào:" jīn ruò jiāng xī yù ràng yǔ xiōng nú, xiōng nú guǒ kěn gǎn niàn hàn ēn, bù zài fàn biān, dào yě bà le fǒu zé xiōng nú dé xī yù zū fù, yǎng bīng xù ruì, lái fàn wǒ jìng, shì shì wèi chóu chóu zēng fù, bào yí zēng shì, rú hé kě xíng? yǒng qǐng zài zhì xiào wèi, yì zài lìng xī yù nèi xiàng, dù běi lǔ wài qīn, miǎn de fèi cái hào guó, cháng wèi wǒ yōu! qiě xī yù zhū guó, wú tā xū qiú, bù guò shǐ jié wǎng lái, shāo fèi lǐn xì ruò wéi cǐ jù jué, bǐ guī běi lǔ, běi lǔ bì yǔ xī yù bìng lì, rù kòu bìng liáng, nà shí bù néng bù fáng, bù néng bù yù, láo shī mí xiǎng, bù kě shèng jì! hé zhǐ qiān yì bǎi yì ne?" réng shì yǐn shēn qián yì. máo zhěn tīng le, yě zhǐ de yǎ kǒu wú yán. dèng tài hòu jiàn bān yǒng suǒ yì, què yǒu zhì lǐ, yīn fù dūn huáng jùn yíng bīng sān bǎi rén, zhì xī yù fù xiào wèi, shǐ jū dūn huáng. shàn shàn zhū guó, shǐ wú yì zhì. wéi xiōng nú yǔ chē shī guó, shàng shì lián bīng rù kòu, chāo lüè hé xī, dài zhì bān yǒng chū tún, fāng jiàn zhàn gōng, hòu wén zài biǎo.
这议既上,便由各尚书诘问道:“今立副校尉,如何称便?但置长史屯楼兰,有何利益?”勇答说道:“从前永平末年,始通西域,初遣中郎将居敦煌,复置副校尉住车师,既足节度胡虏,又禁止汉军侵扰,所以外域归心,匈奴畏威。今鄯善王尤还,为汉人外孙,若匈奴得志,尤还必死。彼等虽行同鸟兽,也知趋利避害,若使长史出屯楼兰,楼兰与鄯善相近,自足使尤还安心。故愚见以为便利呢!”道言甫毕,又有长乐卫尉镡显,廷尉綦母参,司隶校尉崔据,同声出驳道:“朝廷前弃西域,无非因西域无益中国,反多糜费,所以决计弃去。今车师已属匈奴,鄯善未可保信,一旦反复,试问班司马能保北虏不为边害么?”口亦厉害。勇复答道:“朝廷分建郡国,各置州牧,岂不是防寇诘奸,安民利国么?若州牧能长保治安,勇亦愿拚此身首,长保匈奴不为边害!试想今日能通西域,北虏势必衰微,自不致常为我害。若再不遣置校尉,分屯长史,西域诸国,更觉绝望;望绝必屈就北虏,合兵窥我,恐沿边诸郡,将屡为所侵,河西城门,终日长闭,不能复开了!照此看来,为了目前惜费,反令北虏势盛,难道是长久计策么?”驳得好。镡显等理屈词穷,只好默然。忽又有一人出诘道:“今若更置校尉,西域必络绎遣使,要索无厌。若一概给与,必致耗费无穷;不与便启彼异心;一旦为匈奴所迫,又要向我求救,徒致烦扰,有损无益,何必多此一举哩?”此说更属牵强。班勇瞧着,乃是太尉掾属毛轸,便开口辩难道:“今若将西域让与匈奴,匈奴果肯感念汉恩,不再犯边,倒也罢了;否则匈奴得西域租赋,养兵蓄锐,来犯我境,是适为仇仇增富,暴夷增势,如何可行?勇请再置校尉,意在令西域内向,杜北虏外侵,免得费财耗国,常为我忧!且西域诸国,无他需求,不过使节往来,稍费廪饩;若为此拒绝,俾归北虏,北虏必与西域并力,入寇并凉,那时不能不防,不能不御,劳师糜饷,不可胜计!何止千亿百亿呢?”仍是引伸前意。毛轸听了,也只得哑口无言。邓太后见班勇所议,确有至理,因复敦煌郡营兵三百人,置西域副校尉,使居敦煌。鄯善诸国,始无异志。惟匈奴与车师国,尚是连兵入寇,钞掠河西,待至班勇出屯,方见战功,后文再表。
qiě shuō qián dà jiàng jūn dèng, zì mǔ sāng hái dì hòu, yǔ zhū xiōng lú mù shǒu zhì, hái suàn miǎn jìn xiào sī. jì dì chāng āi tòng guò shèn, jìng zhì gǔ lì, yóu de shí yù. jí fú què hòu, dèng tài hòu zhào lìng fù zhí, réng shòu qián fēng, děng gù cí, nǎi zhǐ lìng bìng fèng cháo qǐng, yù yǒu dà yì, fāng yì quē cān móu. yǐ ér dèng hóng bìng shì, dèng tài hòu qīn fú qí shuāi, ān dì yì fú sī má, bìng wǎng diào sāng. yǒu sī qǐng zhuī zèng hóng piào qí jiāng jūn, fēng xī píng hóu, tài hòu yīn hóng yǒu yí yán, bù yuàn jiā zèng, dàn cì qián qiān wàn, bù wàn pǐ. děng fù cí hái bù shòu, nǎi zhào lìng dà hóng lú chí jié, jiù hóng líng qián, fēng hóng zi guǎng dé wèi xī píng hóu. sì yīn hóng céng wèi dì shī, bèi yǒu láo jī, fù fēng guǎng dé dì fǔ dé wèi dōu xiāng hòu. dōu xiāng yóu xī píng fèn chū, míng wéi liǎng hóu, shí yì shí wèi cháng jiā zēng, bù guò xū shì xiǎn róng bà le. xuán fù fēng dèng jīng zi zhēn wèi yáng ān hóu, jiān zhí huáng mén shì láng. bù yì dèng hóng mò hòu, wèi jí sān nián, dèng kuī dèng chāng, xiāng jì xiè shì, jiē yí yán báo zàng, bù shòu jué zèng. zǎo sǐ wèi xìng. tài hòu bìng rú suǒ yán, wéi fēng kuī zi guǎng zōng wèi yè hóu chāng zi zhōng wèi xī huá hóu, zì shì dèng shì xiōng dì wǔ rén, wéi shàng cún. hé bù sù sǐ? miǎn yǒu hòu zé! zi fèng guān bài shì zhōng, cháng yǔ shàng shū láng zhāng kān shū, jí chēng láng zhōng mǎ róng cái néng, shuō tā yīng jū tái gé. yòu fù shòu zhōng láng jiàng rèn shàng zèng mǎ, shàng zuò zuì qì shì, jiàn shàng wén. fèng jù lián zuò, xiān zài qián zì shǒu, kūn qī jí fèng, yǐ xiè tiān xià, yú lùn chēng xián. dèng tài hòu cháng zhēng hé dì dì jì běi hé jiān wáng zǐ nǚ, jì běi wáng shòu, hé jiān wáng kāi, jù jiàn sān shí sì huí. fán sì shí yú rén, yòu dèng shì jìn qīn zǐ sūn sān shí yú rén, wèi kāi dǐ dì, jiào xué jīng shū, qīn zì jiān shì, wēi ài jiān shī. qiě zhào chì cóng xiōng hé nán yǐn dèng bào, yuè qí xiào wèi dèng kāng děng yún:
且说前大将军邓,自母丧还第后,与诸兄庐墓守制,还算勉尽孝思。季弟阊哀恸过甚,竟至骨立,尤得时誉。及服阕后,邓太后召令复职,仍授前封,等固辞,乃止令并奉朝请,遇有大议,方诣阙参谋。已而邓弘病逝,邓太后亲服齐衰,安帝亦服缌麻,并往吊丧。有司请追赠弘骠骑将军,封西平侯,太后因弘有遗言,不愿加赠,但赐钱千万,布万匹。等复辞还不受,乃诏令大鸿胪持节,就弘灵前,封弘子广德为西平侯。嗣因弘曾为帝师,备有劳绩,复封广德弟甫德为都乡侯。都乡由西平分出,名为两侯,食邑实未尝加增,不过虚示显荣罢了。旋复封邓京子珍为阳安侯,兼职黄门侍郎。不意邓弘殁后,未及三年,邓悝邓阊,相继谢世,皆遗言薄葬,不受爵赠。早死为幸。太后并如所言,惟封悝子广宗为叶侯;阊子忠为西华侯,自是邓氏兄弟五人,惟尚存。何不速死?免有后责!子凤官拜侍中,尝与尚书郎张龛书,极称郎中马融才能,说他应居台阁。又复受中郎将任尚赠马,尚坐罪弃市,见上文。凤惧连坐,先在前自首,髡妻及凤,以谢天下,舆论称贤。邓太后尝征和帝弟济北河间王子女,济北王寿,河间王开,俱见三十四回。凡四十余人,又邓氏近亲子孙三十余人,为开邸第,教学经书,亲自监试,威爱兼施。且诏敕从兄河南尹邓豹,越骑校尉邓康等云:
wú suǒ yǐ yǐn nà qún zǐ, zhì zhī xué gōng zhě, shí yǐ fāng jīn chéng bǎi wáng zhī bì, shí sú qiǎn bó, qiǎo wěi zī shēng, wǔ jīng shuāi quē, bù yǒu huà dǎo, jiāng suì líng chí, gù yù bāo chóng shèng dào, yǐ kuāng shī sú. chuán bù yún hū:" bǎo shí zhōng rì, wú suǒ yòng xīn, nán yǐ zāi!" jīn mò shì guì qī, shí lù zhī jiā, wēn yī měi shí, chéng jiān qū liáng, ér miàn qiáng wú shù, bù shí zāng pǐ, sī gù huò bài suǒ cóng lái yě! yǒng píng zhōng, sì xìng xiǎo hòu, jiē lìng rù xué, suǒ yǐ jiǎo sú lì báo, fǎn zhū zhōng xiào. xiān gōng jì yǐ wǔ gōng shū zhī zhú bó, jiān yǐ wén dé jiào huā zi sūn, gù néng shù shēn xiū xīn, bù chù xíng wǎng. chéng lìng ér cáo shàng shù zǔ kǎo xiū liè, xià niàn zhào shū běn yì, zé zú yǐ. qí miǎn zhī zāi!
吾所以引纳群子,置之学宫者,实以方今承百王之敝,时俗浅薄,巧伪滋生,五经衰缺,不有化导,将遂陵迟,故欲褒崇圣道,以匡失俗。《传》不云乎:“饱食终日,无所用心,难矣哉!”今末世贵戚,食禄之家,温衣美食,乘坚驱良,而面墙无术,不识臧否,斯故祸败所从来也!永平中,四姓小侯,皆令入学,所以矫俗厉薄,返诸忠孝。先公既以武功书之竹帛,兼以文德教化子孙,故能束身修心,不触刑网。诚令儿曹上述祖考休烈,下念诏书本意,则足矣。其勉之哉!
dèng shì zǐ dì, sù chéng xùn jiè, suī shì bǎo tài chí yíng, yǒu suǒ gù jì, dàn shēng shì yǐ shì hè yào, gōng tíng nèi wài, wú bù qū yì qū chéng. shí sān gōng yǐ jiē yì rén, tài wèi lǐ xiū, yǐ jīng qù shì, hòu rèn wèi dà sī nóng sī mǎ bāo, bù jiǔ yòu mò, dài yǐ tài pú mǎ yīng sī kōng zhāng mǐn bà zhí, gǎi rèn tài cháng liú kǎi wèi sī kōng wèi jǐ sī tú xià qín miǎn guān, jìn liú kǎi wèi sī tú, yòng guāng lù xūn yuán chǎng wèi sī kōng. sān gōng wèi hàn tíng zhòng guān, gù měi yǒu yán gé, bèi xù bù yí. chǎng wèi gù sī tú yuán ān zǐ, lián zhèng bù ā, yǔ dèng shì zǐ dì yǒu xián. shàng shū láng zhāng jùn, yǒu sī shū yǔ chǎng zi, shù jí shěng zhōng mì yì, dāng shí shàng wú rén zhī xiǎo. jùn yǒu tóng liáo zhū jì dīng shèng, pǐn xíng bù xiū, wèi jùn suǒ jí, yì yù shàng shū tán hé, piān liǎng rén dé xī fēng shēng, zhuǎn měi tóng guān chén zhòng léi yì, dài wéi huǎn jiá. chén léi jù yù zhāng rén, xiàng xì hǎo yǒu, bìng yǒu yì xíng, chén zhòng dé jǔ xiào lián, ràng yǔ léi yì, yì dāng rán bù shòu, liǎng rén jiāo ràng shù cì, tài shǒu zhāng yún, yīn xiāng jì bìng jǔ, jūn dé rù wèi shàng shū láng. xiāng lǐ yǒu yáo chuán yún:" jiāo qī zì wèi jiān, bù rú léi yǔ chén." suí bǐ xù rù léi chén jiāo yì, shì xiāo nà fǎ. cǐ cì wèi zhū jì dīng shèng suǒ tuō, liǎng rén bù zhī tā pǐn xíng shī jiǎn, zhǐ yīn tóng liáo xiāng wěi, bù biàn gù què, nǎi zhuǎn gào zhāng jùn, qǐ miǎn zòu dàn. jùn nián shào qì shèng, zěn kěn tīng cóng? léi chén yì lè de cí tuì, fù gào zhū jì dīng shèng. jì yǔ shèng yuè jiā xián hèn, suì sī lù shì shǐ, shǐ qiú jùn duǎn, dé jùn yǔ chǎng zǐ shū gǎo, biàn jí fēng hǎo shàng zòu. cháo tíng yīn tā lòu xiè shěng shì, jū jùn xià yù, qiě zé yuán chǎng jiào zǐ bù yán, jiāo tōng láng guān, cè miǎn sī kōng guān zhí. chǎng fèn jí zì jìn, jùn zuò zuì lùn sǐ. kuī de tā wén yì sù yōu, zài yù shàng shū kǎn kǎn lùn biàn, dèng tài hòu ài tā wén cí, tè chí zhào shè miǎn sǐ xíng. jùn yǐ bèi xíng guān tuī chū dōu mén, yǐn jǐng dài lù, sǐ lǐ táo shēng, kě wèi jiǎo xìng wàn fēn. chǎng zi yì dé miǎn sǐ, bìng cì fù chǎng guān, réng yòng sān gōng lǐ liàn zàng, jì rèn wèi tài cháng lǐ hé. hé wèi jǐ bà guān, fù lìng rèn wèi wèi chén bāo. sī tú liú kǎi, yǔ lǐ hé tóng shí bà miǎn, tè jiǎn tài cháng yáng zhèn wèi sī tú. zhèn zì bó qǐ, hóng nóng jùn huá yīn xiàn rén, fù míng bǎo, xí ōu yáng shàng shū, zhù jiàn qián. yǐn jū bù shì. xiāng chuán bǎo nián jiǔ suì shí, chū yóu huá yīn shān běi, jiàn yī huáng què wèi chī xiāo suǒ shāng, zhuì luò shù xià, bèi lóu yǐ kùn zhù, bǎo xīn huái bù rěn, jiāng què qǔ guī, zhì jīn sì zhōng, sì shí huáng huā, bǎi yú rì máo yǔ fēng mǎn, zòng lìng fēi qù, shì xī yǒu huáng yī tóng zǐ rù jiàn, xiàng bǎo zài bài dào:" wǒ nǎi xī wáng mǔ shǐ zhě, méng jūn rén ài, zhěng wǒ zāi è, jǐn chóu bái huán sì méi, lìng jūn zǐ sūn qīng bái, wèi dēng sān gōng, yǒu rú cǐ huán!" shuō bì, jiāng huán chéng shàng, bǎo fāng cái jiē shòu, zhuǎn yǎn jiān tóng zǐ yǐ yǎo, chà wèi qí shì. hòu lái qǔ qī shēng zǐ, qǔ míng wéi zhèn. zhèn shào nián sàng fù, néng chéng yí zhì, bó tōng jīng jí, jiā pín wú zī, kè tú wéi shēng, xiá zhé qīn zhí cài shū, gōng yǎng lǎo mǔ, mén shēng tì tā zhòng zhí, zhèn què bù yuàn, tè bá qǐ gēng zhǒng, miǎn de dì zǐ fú láo, zhū rú jiāo kǒu xiāng zàn dào:" guān xī kǒng zǐ yáng bó qǐ." sì fù yǒu guàn què xián sān zhān yú, fēi jí jiǎng táng qián, yǒu dōu jiǎng qǔ yú jìn shuō dào:" shé zhān wèi qīng dài fū fú, zhān shù yǒu sān, biàn shì sān tái yù zhào, xiān shēng dāng cóng cǐ shēng qiān le!" chóu huán xián zhān shì, chèn shǒu xù míng. shí zhèn nián yǐ zhì wǔ shí, guǒ yóu dà jiàng jūn wén míng pì zhào, dé jǔ mào cái. sì qiān zhì jīng zhōu cì shǐ. diào rèn dōng lái tài shǒu, dào jīng chāng yì, xiàn lìng wáng mì, běn yóu zhèn jǔ jiàn mào cái, zhì shì chéng yè jìn yè, xiàn jīn shí jīn. zhèn bó rán dào:" gù rén zhī jūn, nán dào jūn bù zhī gù rén me?" mì dá shuō dào:" mù yè jìn kuì, hé rén zhī xiǎo?" zhèn yáo shǒu dào:" tiān zhī dì zhī, rǔ zhī wǒ zhī, gòng yǒu sì zhī, hé wèi wú zhī?" shuō zhe, jǔ jīn zhì hái, mì huái cán yǐn tuì. zhèn jiù rèn nián yú, yòu zhuǎn wéi zhuō jùn tài shǒu, chí shēn lián jiè, bù shòu sī yè, zǐ sūn cháng shū shí bù xíng. huò quàn zhèn shǎo yíng chǎn yè, liú yí zǐ sūn, zhèn zhèng sè dào:" shǐ hòu shì chēng wǒ wèi qīng bái lì, biàn shì yí zé zǐ sūn, bǐ jiào yí jīn jī chǎn, hǎo de duō lī!" sì shì guì xiǎn, lài cǐ yú zé. yuán chū sì nián, zhēng rù wèi dà sī nóng, yǒng níng yuán nián shēng rèn sī tú, cháo yě wú bù qīn mù, jiù shì dèng tài hòu yì lìng yǎn xiāng kàn. wéi ān dì nián jiāng jí zhuàng, dèng tài hòu shàng wèi hái zhèng, lín cháo rú gù. xiān shì láng zhōng dù gēn, zòu qǐng guī zhèng sì huáng, yǔ shén qiè zhí, rě dòng tài hòu shèng nù, lìng yòng jiān náng shèng gēn, xià zhàng pū sǐ. xíng fá yì qí. qì shī chéng wài, jìng dé fù sū, táo bèn yí chéng shān zhōng, wèi jiǔ jiā bǎo, mái míng bì nàn. hái yǒu píng yuán jùn lì chéng yì shì, yì zòu qǐng tài hòu guī zhèng, zuò zuì xì yù. yuè qí xiào wèi dèng kāng, yīn zōng zú chéng mǎn wèi yōu, lǚ quàn tài hòu tián tuì shēn gōng, tài hòu bù cóng, kāng xiè bìng bù cháo. tài hòu shǐ shì bì tàn shì, shì bì běn yóu kāng jiā rù gōng, fú shi tài hòu duō nián, dāng shí lǎo nián nèi shì, duō chēng zhōng dà rén, suǒ yǐ dài bì fèng mìng shì kāng, jí mén tōng míng, yì yǐ zhōng dà rén zì hū, kāng zhào bì rù nèi, lì shēng hē chì dào:" rǔ chū zì wǒ jiā, gǎn zì chēng zhōng dà rén me?" shuō de shì bì mǎn miàn xiū cán, huí gōng fù mìng, biàn wū kāng xīn cún yuàn wàng, zhà chēng yǒu jí. tài hòu bù jīn nù qǐ, jìng jiāng kāng bà miǎn guān zhí dàn cún yí ān hóu jiù fēng, qiǎn lìng jiù guó, xuē jué shǔ jí. ruò fēi dèng shì zhī yì, xìng mìng xiū yǐ. jí yǒng níng èr nián zhòng chūn, tài hòu bù yù, kài nì tuò xuè, shàng lì jí qǐ chuáng, chéng niǎn chū diàn, zhào jiàn shì zhōng shàng shū, shùn biàn zhì tài zǐ gōng zhōng jiān shì. hái gōng hòu dà shè tiān xià, cì zhū yuán guì rén, jí wáng hóu gōng zhǔ qián bó yǒu chà. dào le chūn mù, bìng shì rì dǔ, jìng ěr guī tiān, xiǎng nián sì shí yī suì, lín cháo zhì shí yǒu bā nián. xiǎo zi yǒu shī yǒng dào:
邓氏子弟,素承训诫,虽似保泰持盈,有所顾忌,但声势已是赫耀,宫廷内外,无不曲意趋承。时三公已皆易人,太尉李修,已经去世,后任为大司农司马苞,不久又殁,代以太仆马英;司空张敏罢职,改任太常刘凯为司空;未几司徒夏勤免官,进刘恺为司徒,用光禄勋袁敞为司空。三公为汉廷重官,故每有沿革,备叙不遗。敞为故司徒袁安子,廉正不阿,与邓氏子弟有嫌。尚书郎张俊,有私书与敞子,述及省中秘议,当时尚无人知晓。俊有同僚朱济丁盛,品行不修,为俊所嫉,意欲上书弹劾,偏两人得悉风声,转浼同官陈重雷义,代为缓颊。陈雷俱豫章人,向系好友,并有义行,陈重得举孝廉,让与雷义,义当然不受,两人交让数次,太守张云,因相继并举,均得入为尚书郎。乡里有谣传云:“胶漆自谓坚,不如雷与陈。”随笔叙入雷陈交谊,是消纳法。此次为朱济丁盛所托,两人不知他品行失检,只因同僚相委,不便固却,乃转告张俊,乞免奏弹。俊年少气盛,怎肯听从?雷陈亦乐得辞退,复告朱济丁盛。济与盛越加衔恨,遂私赂侍史,使求俊短,得俊与敞子书稿,便即封好上奏。朝廷因他漏泄省事,拘俊下狱,且责袁敞教子不严,交通郎官,策免司空官职。敞愤急自尽,俊坐罪论死。亏得他文艺素优,在狱上书侃侃论辩,邓太后爱他文辞,特驰诏赦免死刑。俊已被刑官推出都门,引颈待戮,死里逃生,可谓侥幸万分。敞子亦得免死,并赐复敞官,仍用三公礼殓葬,继任为太常李郃。郃未几罢官,复另任卫尉陈褒。司徒刘恺,与李郃同时罢免,特简太常杨震为司徒。震字伯起,弘农郡华阴县人,父名宝,习欧阳尚书,注见前。隐居不仕。相传宝年九岁时,出游华阴山北,见一黄雀为鸱鸮所伤,坠落树下,被蝼蚁困住,宝心怀不忍,将雀取归,置巾笥中,饲食黄花,百余日毛羽丰满,纵令飞去,是夕有黄衣童子入见,向宝再拜道:“我乃西王母使者,蒙君仁爱,拯我灾厄,谨酬白环四枚,令君子孙清白,位登三公,有如此环!”说毕,将环呈上,宝方才接受,转眼间童子已杳,诧为奇事。后来娶妻生子,取名为震。震少年丧父,能承遗志,博通经籍,家贫无资,课徒为生,暇辄亲植菜蔬,供养老母,门生替他种植,震却不愿,特拔起更种,免得弟子服劳,诸儒交口相赞道:“关西孔子杨伯起。”嗣复有鹳雀衔三鳣鱼,飞集讲堂前,有都讲取鱼进说道:“蛇鳣为卿大夫服,鳣数有三,便是三台预兆,先生当从此升迁了!”酬环衔鳣事,趁手叙明。时震年已至五十,果由大将军闻名辟召,得举茂才。四迁至荆州刺史。调任东莱太守,道经昌邑,县令王密,本由震举荐茂才,至是乘夜进谒,献金十斤。震勃然道:“故人知君,难道君不知故人么?”密答说道:“暮夜进馈,何人知晓?”震摇首道:“天知地知,汝知我知,共有四知,何谓无知?”说着,举金掷还,密怀惭引退。震就任年余,又转为涿郡太守,持身廉介,不受私谒,子孙常蔬食步行。或劝震少营产业,留贻子孙,震正色道:“使后世称我为清白吏,便是贻泽子孙,比较贻金积产,好得多哩!”四世贵显,赖此余泽。元初四年,征入为大司农,永宁元年 升任司徒,朝野无不钦慕,就是邓太后亦另眼相看。惟安帝年将及壮,邓太后尚未还政,临朝如故。先是郎中杜根,奏请归政嗣皇,语甚切直,惹动太后盛怒,令用缣囊盛根,下杖扑死。刑罚亦奇。弃尸城外,竟得复苏,逃奔宜城山中,为酒家保,埋名避难。还有平原郡吏成翊世,亦奏请太后归政,坐罪系狱。越骑校尉邓康,因宗族盛满为忧,屡劝太后恬退深宫,太后不从,康谢病不朝。太后使侍婢探视,侍婢本由康家入宫,服事太后多年,当时老年内侍,多称中大人,所以待婢奉命视康,及门通名,亦以中大人自呼,康召婢入内,厉声呵叱道:“汝出自我家,敢自称中大人么?”说得侍婢满面羞惭,回宫复命,便诬康心存怨望,诈称有疾。太后不禁怒起,竟将康罢免官职;但存夷安侯旧封,遣令就国,削绝属籍。若非邓氏支裔,性命休矣。及永宁二年仲春,太后不豫,欬逆唾血,尚力疾起床,乘辇出殿,召见侍中尚书,顺便至太子宫中监视。还宫后大赦天下,赐诸园贵人,及王侯公主钱帛有差。到了春暮,病势日笃,竟尔归天,享年四十一岁,临朝至十有八年。小子有诗咏道:
qū zhǐ lín cháo shí bā nián, mǔ yí suī měi zǒng tān quán
屈指临朝十八年,母仪虽美总贪权;
qiān qiū shū fǎ liú yí hàn, hé ruò hán yí mǎ shì xián!
千秋书法留遗憾,何若含饴马氏贤!
mǎ shì zhǐ míng dì hòu.
马氏指明帝后。
yù zhī dèng tài hòu lín zhōng hòu shì, dài zhì xià huí zài xiáng.
欲知邓太后临终后事,待至下回再详。
dú wǔ qióng biān, gǔ yǒu míng jiè! rán jì yǐ zòu gōng yú dāng rì, bù yīng huī jī yú hòu shí! shì sī bān chāo yǐ èr sān shí nián zhī láo kǔ, dé dìng xī yù, ér què běi lǔ, nǎi yǐ hòu rèn fēi cái, yī dàn qīng qì, qǐ bù kě xī? yǒng chéng fù zhì, zài yì tún biān, cháo chén duō yǐ wéi fēi jì, jí shǐ jiā yì wèi qí fù tú xī yù, zhì yí hé xī yǐ kòu lǔ zhī yōu. bù zhī xī yù bù tōng, hé xī yì wèi bì miǎn kòu, yǒng zhī bó chì qún liáo, bìng fēi qiǎng cí duó lǐ. qiě guān qí hòu lái chū tún, zhōng fù fù yè, zuò yán qǐ xíng, yǒng gù wèi dìng yuǎn xiào zi hū! yáng zhèn bù shòu yí jīn, sì zhī zhī yán, kě zhì tiān dì bìng yù qīng bái chuán zǐ sūn, zú néng yí zé hòu rén, xiū guāng sì shì. hòu zhī wèi zǐ sūn jì zhě, hé qí xūn xīn fù guì, dàn zhī yí yāng, wèi zhī yí dé yé? ér guān xī fū zǐ yáng bó qǐ, zú yǐ cǐ chuán yǐ.
黩武穷边,古有明戒!然既已奏功于当日,不应隳绩于后时!试思班超以二三十年之劳苦,得定西域,而却北虏,乃以后任非才,一旦轻弃,岂不可惜?勇承父志,再议屯边,朝臣多以为非计,即史家亦谓其复图西域,致贻河西以寇虏之忧。不知西域不通,河西亦未必免寇,勇之驳斥群僚,并非强词夺理。且观其后来出屯,终复父业,坐言起行,勇固为定远肖子乎!杨震不受遗金,四知之言,可质天地;并欲清白传子孙,卒能贻泽后人,休光四世。后之为子孙计者,何其熏心富贵,但知贻殃,未知贻德耶?而关西夫子杨伯起,卒以此传矣。