strong shī shǔ tǔ hàn zōng jué sì cuàn wèi zuò jìn shì kāi jī strong
失蜀土漢宗絕祀 篡魏祚晉室開基
què shuō sī mǎ zhāo jì zhū chéng jì, suì yì lìng lì sì jūn, jué yíng yàn wáng yǔ zi huáng wèi wèi zhǔ shǐ zhǎng zi zhōng lěi jiāng jūn sī mǎ yán, xíng zhōng hù jūn shì, chí jié zhì yǒng cì xiàn, cháng dào xiāng, yíng huáng rù dōu. huáng wèi cháng dào xiāng gōng, nián fāng shí wǔ, jì rù luò yáng, jí zhì yǒng níng gōng, yè guò tài hòu, dēng diàn sì wèi, gēng míng wèi huàn, gǎi hào jǐng yuán, jìn sī mǎ zhāo wèi xiāng guó, fēng jìn gōng, jiā jiǔ xī lǐ, zhāo réng rán gù cí. hé bì zuò zuò? shì nián gù hàn xiàn dì fū rén cáo jié bìng mò, zhuī shì wèi xiàn mù huáng hòu, sàng zàng lǐ yí, jiē yī hàn cháo gù lì. tè bǐ shū cǐ, yǐ zhì cáo nǚ zhī yóu bù wàng hàn. yuè nián, yòu mìng sī mǎ zhāo jìn jué, zhāo qiān ràng rú gù. yòu yuè nián shí yuè, táo yáng dì rù jūn bào, nǎi shì shǔ jiāng wéi fù wèi dà jiāng jūn, chū bīng gōng wèi. zhāo lìng ān xī jiāng jūn dèng ài, guò yì yán fáng. xiān shì shǔ hàn zhǔ chán yán xī èr shí yī nián, gǎi yuán jǐng fú, zhèng zhí wèi bīng chū gōng shòu chūn, shǔ jiāng jiāng wéi, yù chéng xū běi fá, tè lǜ shù wàn rén, tōng dào luò gǔ, jìn gōng zhǎng chéng. cǐ zhǎng chéng xì shì xiàn míng, fēi qín suǒ xiū zhú zhī zhǎng chéng. wèi ān xī jiāng jūn dèng ài, yǔ zhǎng chéng dū du sī mǎ wàng, jiān bì jù wéi, xiāng chí bù xià. jí wèi píng shòu chūn, sī mǎ zhāo hái shī, wéi nǎi yǐn hái. shì bǔ qián huí wèi xiáng zhī què. dàn zì jiāng wéi zhí zhǎng jūn zhèng, zhǔ zhāng běi fá, zhì cǐ yǐ jīng guò liù cì, chà bù duō shì lián nián xìng shī, shǔ mín dāng rán chóu kǔ. zhōng sàn dài fū qiào zhōu, céng zuò chóu guó lùn fěng wéi, wéi shàng wú huí yì. shàng shū lìng chén zhī, yǔ zhōng cháng shì huáng hào, zài nèi yòng shì, rǎo luàn guó zhèng. yǐ ér zhī sǐ, hòu zhǔ chán yòng pú shè dǒng jué wèi shàng shū lìng, shàng shū zhū gé zhān wèi pú shè sì qiě jìn jué zhān wèi jiāng jūn, gòng píng shàng shū shì, mìng shì zhōng fán jiàn wèi shàng shū lìng. jué běn yì yáng rén, céng shì chéng xiàng fǔ zhōng lìng shǐ, zhū gé liàng cháng chēng wèi liáng shì. zhān jí liàng zi, dé shàng gōng zhǔ, wèi jiān xūn qīn, dàn liǎng rén sù xìng shèn zhòng, wèi néng lì chú huáng hào. dú fán jiàn bù yǔ hào wǎng lái, hào lèi chéng chǒng juàn, méng bì hòu zhǔ, fá yì dǎng tóng, yòu jiāng jūn yán yǔ, yǔ hào qīn shàn, hào yù chù qù jiāng wéi, yǐ yǔ wèi dài. wéi chá zhī yīn móu, rù bái hòu zhǔ dào: hào jiān qiǎo zhuān zì, jiāng bài guó jiā, qǐng bì xià sù zhū cǐ rén. hòu zhǔ xiào dá dào: hào yī qū zǒu xiǎo chén, yǒu hé néng wèi? cóng qián dǒng yǔn jí hào, zhèn cháng yǐ wèi guò shén, qīng xìng wù jiè yì. shuō zhe, fù hū hào chū xiè jiāng wéi, wéi bù biàn duō yán, dāng jí qū chū. hǎo yī gè hé shì tiān zǐ. zhì jǐng yào wǔ nián, wéi yòu yù fá wèi, chē qí jiāng jūn liào huà, quàn zǔ bù cóng, tuì yǔ qīn shǔ dào: bīng bù jí, bì zì fén, bó yuē jiāng wéi zì. kǒng nán táo cǐ yǔ ne! shàng yǔ běn zuǒ chuán. zhì jì wèi yōu, lì yòu wèi zú, nǎi yòng bīng wú yàn, hé yǐ zì cún? guǒ rán wéi jìn gōng táo yáng, qián fēng xià hóu bà, zhōng jiàn zhèn wáng wéi yǔ dèng ài jiāo zhàn, hóu hé chéng xià, yòu fù shī lì, zhǐ de tuì hái. jiāng wéi qī fá zhōng yuán, zhì cǐ cái le, luó shì yǎn yì tiān rù jì zhuàn wáng guàn yī huí, chēng zuò bā fá, bù zhī hé zhǐ? huáng hào suì chéng jiān jìn chán, qǐng lìng yán yǔ dài wéi, hòu zhǔ suī wèi yī yán, xīn xià què yǒu yí yì. wéi zài tú zhōng, dé zhī xiāo xī, nǎi zì qǐng zhǒng mài dá zhōng, bù fù hái dōu. cái yuè liǎng yuè, jí dé wèi rén kuī shǔ xiāo xī, shàng biǎo hòu zhǔ, qǐng qiǎn zuǒ yòu chē qí jiāng jūn zhāng yì liào huà, dū lǐng bīng mǎ, chū zhèn yáng píng guān, jí yīn píng qiáo tóu, fáng bèi bù yú. hòu zhǔ jiē dé cǐ biǎo, nǎi yǔ huáng hào jì yì, hào fù zòu dào: zhè yòu shì jiāng wéi tān gōng, gù yǒu cǐ biǎo. chén liào shǔ zhōng tiān xiǎn, wèi rén yì wèi bì gǎn lái, bì xià rú shàng huái yí, dōu zhōng yǒu yī shī wū, néng zhī wèi lái, kě chuán zhǐ wèn míng. hòu zhǔ suì lìng hào wǎng wèn shī wū, wèi jǐ fǎn bào, wèi wū yǐ qǐng de shén yán, shuō shì bì xià hòu fú wú qióng, hé lái wài kòu? quán shì dǎo guǐ. hòu zhǔ xìn yǐ wèi zhēn, lè dé dān qíng jiǔ sè, zuò xiǎng tài píng, suǒ yǒu jiāng wéi biǎo wén, zhì zhū bù lǐ. shì yǒu dōu xiāng hóu hú yǎn qī hè shì, měi lì jué lún, yīn rù gōng cháo jiàn huáng hòu, bèi liú jīng yuè, fāng xǔ hái jiā. yǎn yí hè shì yǔ hòu zhǔ sī tōng, jìng hū jiā zú zhì hè shì qián yòng lǚ tà miàn, chà bù duō yǒu shù shí bǎi xià. kàn guān shì xiǎng! hǎo hǎo yī zhāng qiào páng ér, néng jìn dé zhè bān zāo tà me? yǎn qí jiā zú tà bà, jiāng qī qū chū. kě lián hè shì kū kū tí tí, jìng zhì gōng zhōng miàn sù yuān qíng hòu zhǔ jiàn tā miàn mù qīng zhǒng, bù jīn dà nù, lì mìng zuǒ yòu jū yǎn xià yù, chì yǒu sī cóng zhòng dìng yàn, yàn wén yǒu yún: zú fēi wō qī zhī rén, miàn fēi shòu lǚ zhī dì, zuì dāng qì shì! yú shì yǎn chù zhǎn. shí rén yīn yǎn zuì qīng fǎ zhòng, yuè shēng yí yì, suì zhì yú qíng shī wàng, yuàn bàng jiāo chéng, hòu zhǔ shì chī lóng yì bān, quán wú zhī jué. qiě zì jiāng wéi shàng biǎo hòu, guò le bàn nián, bìng bù jiàn wèi bīng rù jìng, yì jué dé huáng hào zhōng chéng, yuǎn guò jiāng wéi.
卻說司馬昭既誅成濟,遂議另立嗣君,決迎燕王宇子璜為魏主;使長子中壘將軍司馬炎,行中護軍事,持節至永次縣,常道鄉,迎璜入都。璜為常道鄉公,年方十五,既入洛陽,即至永寧宮,謁過太后,登殿嗣位,更名為奐,改號景元,進司馬昭為相國,封晉公,加九錫禮,昭仍然固辭。何必做作?是年故漢獻帝夫人曹節病歿,追諡為獻穆皇后,喪葬禮儀,皆依漢朝故例。特筆書此,以志曹女之猶不忘漢。越年,又命司馬昭晉爵,昭謙讓如故。又越年十月,洮陽遞入軍報,乃是蜀姜維復為大將軍,出兵攻魏。昭令安西將軍鄧艾,過意嚴防。先是蜀漢主禪延熙二十一年,改元景福,正值魏兵出攻壽春,蜀將姜維,欲乘虛北伐,特率數萬人,通道駱谷,進攻長城。此長城系是縣名,非秦所修築之長城。魏安西將軍鄧艾,與長城都督司馬望,堅壁拒維,相持不下。及魏平壽春,司馬昭還師,維乃引還。是補前回未詳之闕。但自姜維執掌軍政,主張北伐,至此已經過六次,差不多是連年興師,蜀民當然愁苦。中散大夫譙周,曾作《仇國論》諷維,維尚無回意。尚書令陳祗,與中常侍黃皓,在內用事,擾亂國政。已而祗死,後主禪用僕射董厥為尚書令,尚書諸葛瞻為僕射;嗣且進厥、瞻為將軍,共平尚書事,命侍中樊建為尚書令。厥本義陽人,曾仕丞相府中令史,諸葛亮常稱為良士。瞻即亮子,得尚公主,位兼勛親,但兩人素性慎重,未能力除黃皓。獨樊建不與皓往來,皓累承寵眷,蒙蔽後主,伐異黨同,右將軍閻宇,與皓親善,皓欲黜去姜維,以宇為代。維察知陰謀,入白後主道:「皓奸巧專恣,將敗國家,請陛下速誅此人。」後主笑答道:「皓一趨走小臣,有何能為?從前董允嫉皓,朕常以為過甚,卿幸勿介意。」說着,復呼皓出謝姜維,維不便多言,當即趨出。好一個和事天子。至景耀五年,維又欲伐魏,車騎將軍廖化,勸阻不從,退語親屬道:「兵不戢,必自焚,伯約姜維字。恐難逃此語呢!上語本《左傳》。智既未優,力又未足,乃用兵無厭,何以自存?」果然維進攻洮陽,前鋒夏侯霸,中箭陣亡;維與鄧艾交戰,侯和城下,又復失利,只得退還。姜維七伐中原,至此才了,羅氏《演義》添入計賺王瓘一回,稱作八伐,不知何指?黃皓遂乘間進讒,請令閻宇代維,後主雖未依言,心下卻有疑意。維在途中,得知消息,乃自請種麥沓中,不復還都。才閱兩月,即得魏人窺蜀消息,上表後主,請遣左右車騎將軍張翼廖化,督領兵馬,出鎮陽平關,及陰平橋頭,防備不虞。後主接得此表,乃與黃皓計議,皓復奏道:「這又是姜維貪功,故有此表。臣料蜀中天險,魏人亦未必敢來,陛下如尚懷疑,都中有一師巫,能知未來,可傳旨問明。」後主遂令皓往問師巫,未幾返報,謂巫已請得神言,說是陛下後福無窮,何來外寇?全是搗鬼。後主信以為真,樂得耽情酒色,坐享太平,所有姜維表文,置諸不理。適有都鄉侯胡琰妻賀氏,美麗絕倫,因入宮朝見皇后,被留經月,方許還家。琰疑賀氏與後主私通,竟呼家卒至賀氏前用履撻面,差不多有數十百下。看官試想!好好一張俏龐兒,能禁得這般糟蹋麼?琰俟家卒撻罷,將妻驅出。可憐賀氏哭哭啼啼,竟至宮中面訴冤情;後主見她面目青腫,不禁大怒,立命左右拘琰下獄,飭有司從重定讞,讞文有云:「卒非撾妻之人,面非受履之地,罪當棄市!」於是琰處斬。時人因琰罪輕法重,越生疑議,遂致輿情失望,怨謗交乘,後主似痴聾一般,全無知覺。且自姜維上表後,過了半年,並不見魏兵入境,益覺得黃皓忠誠,遠過姜維。
shuí zhī pī lì yī shēng, zhèn dòng quán shǔ, wèi bīng jìng sān lù shā dào, shì rú pò zhú, guǎn jiào nà yán jiāng shī shǒu, quán shǔ lún wáng. wèi dà jiāng jūn sī mǎ zhāo, yīn shǔ rén lǚ cì fàn biān, yì yù qiǎn kè rù shǔ, cì sǐ jiāng wéi, cóng shì zhōng láng xún xūn dào: míng gōng dāng táng táng zhěng zhěng, chū shī tǎo shǔ, nài hé lìng cì kè xī xíng, wú míng wú wàng ne? shuō dé sī mǎ zhāo yuè rán xīn dòng, suì nǐ dà jǔ gōng shǔ. cháo chén duō yǐ wèi wèi kě, dú zhōng huì jié lì zàn chéng, zhāo jí lìng huì wèi zhèn xī jiāng jūn, dū du guān zhōng, bù shǔ rén mǎ, zài shǐ dèng ài wèi zhēng xī jiāng jūn, yǔ huì bìng jìn. ài yǐ shǔ wèi yǒu xìn, lǚ chén yì yì, zhāo qiǎn zhǔ bù shī zuǎn, wèi ài sī mǎ, zài sān quàn miǎn, ài wú nài fèng mìng. běn fēi qíng yuàn, yǐ wèi hòu wén mái gēn. yuē yuè shù yuè, zhōng huì yǐ chóu zú xiǎng xiè, biàn tǒng lǜ shí yú wàn rén, fēn cóng luò gǔ xié gǔ zǐ wǔ gǔ, zhí qū hàn zhōng. dèng ài dū sān wàn yú rén, zì dí dào rù dá zhōng, qiān chè jiāng wéi. zài lìng yōng zhōu cì shǐ zhū gé xù, dū sān wàn yú rén, zì qí shān wǎng wǔ wèi qiáo tóu, jué wéi guī lù. sān lù wèi bīng, tóng shí chū fā, yòu yóu zhāo qiǎn tíng wèi wèi guàn, chí jié jiān jūn. guàn xíng guò yōu zhōu, yóu cì shǐ wáng róng chū yíng, yǔ guàn yàn xù. xí jiān tán jí xíng jūn dé shī, róng yǔ yǔ dào: dào jiā yǒu yán, wèi ér bù shì, kě jiàn dé chéng gōng bù nán, bǎo shǒu wèi nán ne. guàn fù shù cān jūn liú shí wēi yán, wèi zhōng dèng èr rén, bì néng pò shǔ, dàn jiē bù dé shēng hái. róng wēi xiào dào: wǒ yì yì rán, jūn yīng shǒu mì mì, qiě kàn jiāng lái. guàn nǎi jǐn xìng ér qù. cóng qián liú xiān zhǔ shǒu dìng hàn zhōng, céng zài yáng píng guān wài, fēn zhì biān shù, yán fáng wài kòu zhì jiāng wéi yòng shì, wèi bù rú liǎn bīng jù gǔ, tuì shǒu hàn shòu jí hàn lè èr chéng, jiào wèi jiǎn shěng kòu ruò gōng guān, shì nán jù bá, dài tā liáng jǐn yǐn hái, kě yóu zhū chéng bìng chū bó jī, zì zú jiān dí děng yǔ, hòu zhǔ yī yì shī xíng. yīn jiāng gè biān shù chè tuì, wéi chì jiāng jūn fù qiān, shǒu zhù guān ài, wáng hán jiǎng bīn, fēn shù hàn lè èr chéng. wài hù bù shǒu, chè tún yǐn dí, zhè shì jiāng wéi dì yī shī jì. cǐ cì zhōng huì jìn bīng, suì dé zhǎng qū wú zǔ, zhí dá yáng píng guān xià. zì dū zhū jūn gōng guān, shǐ qián jiāng jūn lǐ fǔ, yǔ guàn jūn xún kǎi, gè lǜ wàn rén, wǎng wéi hàn chéng lè chéng, shǐ tā gé jué bù tōng. yáng píng guān běn lái xiǎn jùn, shǒu jiāng fù qiān, è zhù guān kǒu, rèn píng zhōng huì yǒu shí wàn dà jūn, yī shí zǒng nán fēi yuè. wéi qiān kǒng guǎ bù dí zhòng, máng qiǎn shǐ fēi bào chéng dū, qǐ shī xiāng zhù. wèi jǐ lái le yī gè jiǎng shū, běn wèi wǔ xìng jūn dū, yóu hòu zhǔ diào tā zhù qiān. qiān yì zài jiān shǒu, shū piān yào chū zhàn, liǎng rén gè zhí yī shì, jié guǒ shì qiān réng shǒu guān, shū chū yíng dí. shuí liào shū chū guān yǐ hòu, jìng xiàng wèi yíng qǐ xiáng, fǎn yǐn wèi xiān fēng hú liè, tóng lái kòu guān. qiān zài guān shàng fǔ zhǔ, míng míng shì jiǎng shū hái jūn, dāng rán kāi guān jiē rù. guān mén fǔ pì, wèi bīng rú cháo yǒng jìn, luàn shā shǒu bīng, qiān shǐ zhī wèi shū suǒ mài, xià guān gé dòu, lì shā wèi bīng shù shí rén, zì jǐ shēn shòu zhòng shāng, xuè mǎn páo kǎi, dāng xià yòng jiàn nǐ jǐng, rěn tòng lì huī, yī dào zhōng hún, wǎng xún nǎi fù fù tóng qù le. fù zǐ tóng wèi shǔ sǐ, jié zú guāng hàn chéng. wèi bīng rù guān, zhōng huì lǜ duì jìn lái, dé le xǔ duō liáng cǎo jiǎ zhàng, hěn shì xǐ wèi, biàn jí kào shǎng jūn shì, jiù zài guān shàng xiū xī yī xiāo. yuè rì dé lǐ fǔ xún kǎi jūn bào, nǎi shì hàn lè èr chéng, yǐ jīng guī jiàng, huì jiù fàng dǎn qián jìn, xíng jīng dìng jūn shān, hū jiàn yīn yún bù hé, chóu wù mí méng, jǐ hū lián qián miàn lù jìng, dōu bù kě biàn. huì jí wèn jiàng jiāng jiǎng shū dào: shān shàng yǒu wú shén miào? shū dá yán bìng wú miào yǔ, zhǐ yǒu shǔ gù chéng xiàng zhū gé liàng mù, quán shǔ jiāng wáng, guài bù dé yīn yún chóu cǎn. huì huǎng rán dào: zhū gé gōng yí huì jí mín, lǐ yīng zhì jì. suì jǐn bèi shēng lǐ, qīn wǎng mù qián dǎo sì, qiě shì yán rù shǔ yǐ hòu, jué bù wàng shā yī rén, dài zhì dǎo bì, yún wù xú kāi, rán hòu zài jìn.
誰知霹靂一聲,震動全蜀,魏兵竟三路殺到,勢如破竹,管教那岩疆失守,全蜀淪亡。魏大將軍司馬昭,因蜀人屢次犯邊,意欲遣客入蜀,刺死姜維,從事中郎荀勛道:「明公當堂堂整整,出師討蜀,奈何令刺客西行,無名無望呢?」說得司馬昭躍然心動,遂擬大舉攻蜀。朝臣多以為未可,獨鍾會竭力贊成,昭即令會為鎮西將軍,都督關中,部署人馬,再使鄧艾為征西將軍,與會並進。艾以蜀未有釁,屢陳異議,昭遣主簿師纂,為艾司馬,再三勸勉,艾無奈奉命。本非情願,已為後文埋根。約閱數月,鍾會已籌足餉械,便統率十餘萬人,分從駱谷斜穀子午谷,直趨漢中。鄧艾督三萬餘人,自狄道入沓中,牽掣姜維。再令雍州刺史諸葛緒,督三萬餘人,自祁山往武衛橋頭,絕維歸路。三路魏兵,同時出發,又由昭遣廷尉衛瓘,持節監軍。瓘行過幽州,由刺史王戎出迎,與瓘宴敘。席間談及行軍得失,戎與語道:「道家有言,為而不恃,可見得成功不難,保守為難呢。」瓘複述參軍劉實微言,謂鍾鄧二人,必能破蜀,但皆不得生還。戎微笑道:「我意亦然,君應守秘密,且看將來。」瓘乃盡興而去。從前劉先主手定漢中,曾在陽平關外,分置邊戍,嚴防外寇;至姜維用事,謂不如斂兵聚谷,退守漢壽及漢樂二城,較為簡省;寇若攻關,勢難遽拔,待他糧盡引還,可由諸城並出搏擊,自足殲敵等語,後主依議施行。因將各邊戍撤退,惟飭將軍傅僉,守住關隘,王含蔣斌,分戍漢樂二城。外戶不守,撤屯引敵,這是姜維第一失計。此次鍾會進兵,遂得長驅無阻,直達陽平關下。自督諸軍攻關,使前將軍李輔,與瓘軍荀愷,各率萬人,往圍漢城樂城,使他隔絕不通。陽平關本來險峻,守將傅僉,扼住關口,任憑鍾會有十萬大軍,一時總難飛越。惟僉恐寡不敵眾,忙遣使飛報成都,乞師相助。未幾來了一個蔣舒,本為武興軍督,由後主調他助僉。僉意在堅守,舒偏要出戰,兩人各執一是,結果是僉仍守關,舒出迎敵。誰料舒出關以後,竟向魏營乞降,反引魏先鋒胡烈,同來叩關。僉在關上俯矚,明明是蔣舒還軍,當然開關接入。關門甫辟,魏兵如潮湧進,亂殺守兵,僉始知為舒所賣,下關格鬥,力殺魏兵數十人,自己身受重傷,血滿袍鎧,當下用劍擬頸,忍痛力揮,一道忠魂,往尋乃父傅彤去了。父子同為蜀死,節足光漢乘。魏兵入關,鍾會率隊進來,得了許多糧草甲仗,很是喜慰,便即犒賞軍士,就在關上休息一宵。越日得李輔荀愷軍報,乃是漢樂二城,已經歸降,會就放膽前進,行經定軍山,忽見陰雲布合,愁霧迷濛,幾乎連前面路徑,都不可辨。會亟問降將蔣舒道:「山上有無神廟?」舒答言並無廟宇,只有蜀故丞相諸葛亮墓,全蜀將亡,怪不得陰雲愁慘。會恍然道:「諸葛公遺惠及民,理應致祭。」遂謹備牲醴,親往墓前禱祀,且誓言入蜀以後,決不妄殺一人,待至禱畢,雲霧徐開,然後再進。
hòu zhǔ wén hàn zhōng shī shǒu, jí qiǎn zuǒ yòu chē qí zhāng yì liào huà, jí fǔ guó dà jiāng jūn dǒng jué, lǐng bīng jù wèi, chí le! chí le! qiě qiǎn shǐ xiàng wú qiú yuán, yī miàn xià lìng dà shè, gǎi jǐng yào liù nián, wèi yán xìng yuán nián. jiāng wéi shàng zài dá zhōng, wén dé wèi bīng jìn gōng, huāng máng diào bīng dǐ yù, kě qiǎo dèng ài yǐn bīng shā dào, biàn yǔ duì lěi, xiāng chí le hǎo jǐ rì. hū yóu tàn mǎ lái bào, hàn zhōng shī shǒu, fù qiān zhàn sǐ, wéi dà jīng dào: hàn zhōng yī shī, wǒ wú guī lù, zhǐ hǎo sù tuì bà. dāng xià bá zhài qí tuì. xíng zhì qiáng chuān kǒu, hòu miàn zhuī bīng yòu zhì, wéi wú xīn liàn zhàn, qiě dòu qiě zǒu, sàng shī bù bīng duō rén. jiāng dǐ yīn píng, hòu yǒu tàn mǎ zǒu bào dào: wèi jiāng zhū gé xù, jìn jù qiáo tóu, jié wǒ qù lù. wéi wén yán shěn yín, xiǎng mìng jūn shì gǎi xiàng běi xíng, yáng yán jiāng jié jī xù hòu. xù guǒ wèi suǒ dài, tuì bīng sān shí lǐ, sì miàn kuī tàn, bìng wú shǔ jūn, nǎ zhī wéi yǐ hái xiàng qiáo tóu, qū huí jiàn gé qù le. shǔ jiāng liào huà zhāng yì dǒng jué děng, fèng mìng jù wèi, zhèng yǔ jiāng wéi xiāng yù, wéi wèi jiàn gé xiǎn zǔ, bì kě gù shǒu, bù rú bìng lì è zhù, dài dí liáng jǐn tuì guī, zài kě guī fù hàn zhōng. liào huà děng yě yǐ wèi rán, suì hé bīng tóng zhì jiàn gé, yī xiǎn fēn tún, guǒ rán zhōng huì bīng zhì, wú xì kě chéng, jiù shì dèng ài zhū gé xù, yī qí qū jí, yě shì lǚ gōng bù kè, tú fèi bēn bō. huì zhī nán yù tuì, piān dèng ài mào xiǎn jìn qǔ, yǐn bīng zì xíng, wéi zhū gé xù réng yǔ huì hé jūn. huì yīn ài bù shòu jié zhì, qiān nù jí xù, mì zòu xù wèi nuò wú gōng, jìng jiāng tā kǎn chē sòng guī, suǒ yǒu xù bīng sān wàn rén, xī guī huì guǎn xiá. huì qiě liú gōng jiàn gé, zhuān tàn dèng ài xiāo xī. ài què lǜ lǐng bù qǔ, jiù yīn píng pì dào, qū rù qián miàn, dōu shì cóng shān jùn lǐng, miǎo wú rén jī ài bù gù jiān xiǎn, lè lìng jūn shì féng shān kāi dào, yù shuǐ jià qiáo, dào le wēi yá qiào bì de dì fāng, què yòng zhān guǒ zhù shēn tǐ, xiān gǔn xià qù, jiāng shì děng bù gǎn luò hòu, rú fǎ zūn xíng, jí zhì wú zhān kě guǒ, gè yòng shéng suǒ shù yāo, pān mù guà shù, yú guàn ér jìn. ài bù jiǔ jí sǐ, hé kǔ wèi cǐ. tú cì shàng yǒu èr fèi lěi, xū wú yī rén, ài zhǐ shì jiāng zuǒ dào: cǐ jiān kōng lěi shàng cún, xiǎng zhū gé kǒng míng zài rì, dìng bì pài bīng bǎ shǒu, jīn yǐ fèi zhì, shì tiān shǐ wǒ chéng gōng le. jí xíng jìn jiāng yóu, lù jiàn píng tǎn, zǒng jì suǒ jīng lù xiǎn, yuē yǒu qī bǎi yú lǐ, bù zhòng zài tú shāng wáng, yì bù xià shù qiān rén, zì shì yǒu jìn wú tuì, zhǐ hǎo pàn sǐ shā rù. jiāng yóu shǒu jiāng mǎ miǎo, màn bù jiā fáng, yī wén ài bīng yǐ dào chéng xià, xià dé hún fēi dǎn luò, huāng máng kāi chéng yíng jiàng. shǔ wèi jiāng jūn zhū gé zhān, fāng shǒu fú chéng, wén dé jiāng yóu bèi xiàn, máng diào bīng dǐ yù shàng shū láng huáng chóng, quàn zhān jí chū jù xiǎn. zhān yīn bīng shàng wèi jí, bù biàn jù chū, cái yuè liǎng rì, wèi bīng yǐ jiāng xiǎn yào zhàn qù, yǎn jiàn dé fú chéng nán shǒu, bù dé yǐ tuì bǎo mián zhú. ài lìng zǐ zhōng jí sī mǎ shī zuǎn, yǐn bīng zhuī zhān, bèi zhān yī gǔ jī tuì, hái jiàn dèng ài, bào chēng dí wèi kě jī. ài dà nù dào: cún wáng lì hài, zài cǐ yī jǔ, ruò fēi mào sǐ jìn jī, nán dào hái yǒu shēng lù me? zhōng yǔ zuǎn nǎi fù chí qù, yǔ zhān zài zhàn. zhè fān jiē zhàng, yǔ qián cì jiǒng bù xiāng tóng, wèi bīng jù huái sǐ zhì, ruì bù kě dāng, zhān zhèng lǜ zhāo jià bú zhù, piān yòu yǒu dà duì shā lái, nǎi shì dèng ài zì lái jiē yīng, liǎng jūn shā zhì rì mù, shǔ bīng sì sàn, zhān yǔ shàng shū huáng chóng, bìng jiē zhèn wáng. zhān zi shàng nián jiāng ruò guàn, dēng chéng yáo wàng, jiàn fù zhān xiàn rù zhèn zhōng, bù jīn tòng kū dào: wǒ fù zǐ hé guó zhòng ēn, yīng gāi xiào sǐ, zhǐ hèn cháo tíng bù zǎo zhǎn huáng hào, zhì yǒu cǐ huò! jīn wǒ fù yǐ sǐ, wǒ hé shēng wèi? suì cè mǎ shā chū, gé bì wèi bīng shù míng, yě jí juān qū. fù sǐ zhōng, zi sǐ xiào, bù kuì wèi wǔ hòu zi sūn. ài suì shā rù mián zhú chéng, shǒu bīng jǐn kuì. mián zhú jù chéng dū, zhǐ bǎi yú lǐ, bài bào zǎo fā xī zhì, jí dé hòu zhǔ chán shù shǒu wú cè, máng zhào cháo chén shāng yì, huò wèi yí dōng chū bēn wú, huò wèi qiě bì wǎng nán zhōng qī jùn, wéi guāng lù dài fū qiào zhōu, wèi bù rú jiàng wèi, hòu zhǔ chí yí wèi jué, liú tì hái gōng. hé bù jiào shī wū tuì dí?
後主聞漢中失守,急遣左右車騎張翼廖化,及輔國大將軍董厥,領兵拒魏,遲了!遲了!且遣使向吳求援,一面下令大赦,改景耀六年,為炎興元年。姜維尚在沓中,聞得魏兵進攻,慌忙調兵抵禦,可巧鄧艾引兵殺到,便與對壘,相持了好幾日。忽由探馬來報,漢中失守,傅僉戰死,維大驚道:「漢中一失,我無歸路,只好速退罷。」當下拔寨齊退。行至強川口,後面追兵又至,維無心戀戰,且斗且走,喪失部兵多人。將抵陰平,後有探馬走報道:「魏將諸葛緒,進據橋頭,截我去路。」維聞言沈吟,想命軍士改向北行,揚言將截擊緒後。緒果為所紿,退兵三十里,四面窺探,並無蜀軍,哪知維已還向橋頭,趨回劍閣去了。蜀將廖化張翼董厥等,奉命拒魏,正與姜維相遇,維謂劍閣險阻,必可固守,不如併力扼住,待敵糧盡退歸,再可規復漢中。廖化等也以為然,遂合兵同至劍閣,依險分屯,果然鍾會兵至,無隙可乘,就是鄧艾諸葛緒,一齊趨集,也是屢攻不克,徒費奔波。會知難欲退,偏鄧艾冒險進取,引兵自行,惟諸葛緒仍與會合軍。會因艾不受節制,遷怒及緒,密奏緒畏懦無功,竟將他檻車送歸,所有緒兵三萬人,悉歸會管轄。會且留攻劍閣,專探鄧艾消息。艾卻率領部曲,就陰平僻道,趨入前面,都是叢山峻岭,渺無人跡;艾不顧艱險,勒令軍士逢山開道,遇水架橋,到了危崖峭壁的地方,卻用氈裹住身體,先滾下去,將士等不敢落後,如法遵行,及至無氈可裹,各用繩索束腰,攀木掛樹,魚貫而進。艾不久即死,何苦為此。途次尚有二廢壘,虛無一人,艾指示將佐道:「此間空壘尚存,想諸葛孔明在日,定必派兵把守,今已廢置,是天使我成功了。」及行近江油,路漸平坦,總計所經路險,約有七百餘里,部眾在途傷亡,亦不下數千人,自是有進無退,只好拚死殺入。江油守將馬邈,漫不加防,一聞艾兵已到城下,嚇得魂飛膽落,慌忙開城迎降。蜀衛將軍諸葛瞻,方守涪城,聞得江油被陷,忙調兵抵禦;尚書郎黃崇,勸瞻急出據險。瞻因兵尚未集,不便遽出,才閱兩日,魏兵已將險要占去,眼見得涪城難守,不得已退保綿竹。艾令子忠及司馬師纂,引兵追瞻,被瞻一鼓擊退,還見鄧艾,報稱敵未可擊。艾大怒道:「存亡利害,在此一舉,若非冒死進擊,難道還有生路麼?」忠與纂乃復馳去,與瞻再戰。這番接仗,與前次迥不相同,魏兵俱懷死志,銳不可當,瞻正慮招架不住,偏又有大隊殺來,乃是鄧艾自來接應,兩軍殺至日暮,蜀兵四散,瞻與尚書黃崇,並皆陣亡。瞻子尚年將弱冠,登城遙望,見父瞻陷入陣中,不禁慟哭道:「我父子荷國重恩,應該效死,只恨朝廷不早斬黃皓,致有此禍!今我父已死,我何生為?」遂策馬殺出,格斃魏兵數名,也即捐軀。父死忠,子死孝,不愧為武侯子孫。艾遂殺入綿竹城,守兵盡潰。綿竹距成都,只百餘里,敗報早發夕至,急得後主禪束手無策,忙召朝臣商議,或謂宜東出奔吳,或謂且避往南中七郡,惟光祿大夫譙周,謂不如降魏,後主遲疑未決,流涕還宮。何不叫師巫退敵?
shì shí wú tài hòu yǔ liáng wáng lǐ, jiē zǎo mò, lǔ wáng yǒng xǐ fēng gān líng, bù zài dōu zhōng, yú rú zhāng hòu jí tài zǐ xuán děng, háo wú zhǔ jiàn, zhǐ yǒu zài páng péi lèi. hū yǒu yī rén qū rù dào: rú guǒ shì qióng lì qū, huò bài bì jí, biàn dāng fù zǐ jūn chén, bèi chéng yī zhàn, tóng sǐ shè jì, fāng hǎo jiàn xiān dì yú dì xià! nài hé jù yù chū jiàng ne? hòu zhǔ qiáo zhe, nǎi shì dì wǔ zǐ běi dì wáng liú chén. liú chán yōng zhǔ, bù yì yǒu cǐ qí ér. yuán lái hòu zhǔ yǒu qī zǐ, zhǎng míng xuán, yǐ lì wèi tài zǐ, cì wèi ān dìng wáng yáo, yòu cì wèi xī hé wáng cóng, shí yǐ qù shì. yòu cì wèi xīn píng wáng zàn, dì wǔ zǐ jiù shì běi dì wáng chén, liù zǐ xún, fēng xīn xìng wáng, qī zǐ qián, fēng shàng dǎng wáng, chén zuì hào yīng míng, gù yǒu cǐ jiàn. hòu zhǔ nù shuō dào: tóng zǐ hé zhī? yě lái duō yán! chén dà kū dào: xiān dì chuàng yè jiān nán, yī dàn gǒng shǒu ràng rén, qǐ bù kě xī? chén níng sǐ bù shòu rǔ ne. hòu zhǔ jiāng tā chì tuì. é ér qiào zhōu fù rù bào dào: wèi bīng jiāng dào chéng xià, bì xià ruò yī chén yán, hái kě bǎo quán jué lù, bì wú tā yú, chén yuàn zhì wèi yíng lì zhēng, jué bù shǐ bì xià lí zāi. hòu zhǔ tīng dào cǐ yǔ, xīn xià shāo kuān, zǒng jiào xìng mìng kě bǎo, hé xī qū xī? nǎi shǐ zhōu shàn jiù jiàng biǎo, yǔ shì zhōng zhāng shào, fù mǎ dū wèi shào liáng, tóng fù ài yíng qǐng jiàng. ài fāng zhì luò chéng, dé biǎo dà xǐ, dá shū yǒu wēi zǐ guī zhōu, dāng wèi shàng bīn děng yǔ, yīn qiǎn shào liáng chí shū fǎn bào, zì lǜ bù bīng, jìng yì chéng dū, hòu zhǔ miàn fù yú chèn, chū chéng jiàng ài. ài lìng fén chèn shì fù, hǎo yán fǔ wèi, réng lìng hái gōng ān mín, shì rì běi dì wáng liú chén, qiè qī zǐ zhì zhāo liè miào zhōng, kū bài yī fān, qǐ bá pèi jiàn, xiān shā qī zǐ, rán hòu zì shā, suī sǐ yóu shēng. hàn zhì cǐ nǎi wáng. zǒng jì shǔ hàn zì xiān zhǔ kāi jī, chēng dì sān nián, hòu zhǔ chán sì wèi sì shí nián, hé dé sì shí sān nián, dú xiáng shǔ hàn lì shù, yǐn zōng zǐ yáng shū fǎ. sān hàn gòng èr shí liù zhǔ, zǒng jì dé sì bǎi liù shí jiǔ nián. zài jiā yī bǐ. dèng ài jì rù chéng dū, jìn zhǐ jiāng shì lǔ lüè, dú shōu gù huáng hào, yì yù jiā zhū, hào lù ài zuǒ yòu, zhōng dé miǎn sǐ. nài hé bù zhū cǐ shù? ài yī dōng hàn dèng yǔ gù shì, chéng zhì bài hòu zhǔ wèi chē qí jiāng jūn, tài zǐ zhū wáng, gè yǒu fēng zhí dàn shǐ hòu zhǔ chí shū jiàn gé, chì lìng jiāng wéi jiàng wèi. wéi wén zhū gé zhān bài sǐ, hái yuán chéng dū, xíng zhì qī xiàn, jiē dé hòu zhǔ chì shū, chóu chú duō shí, nǎi lìng bù bīng hái jiàng zhōng huì, jiù shì liào huà zhāng yì dǒng jué zhū jiāng, yì xié wéi tóng jiàng, jiāng shì tǒng jiē fèn jī, bá dāo zhuó shí, shàng yù yǔ wèi bīng jué yī sǐ zhàn, jīng wéi mì wèi xiǎo shì, fāng suí zhì huì yíng. huì sù wén jiāng wéi cái míng, kāi yíng yíng rù, guǎn rán xiào yǔ dào: bó yuē lái cǐ hé chí? wéi liú tì dào: wéi bù néng bǎo zhǔ, běn dāng yī sǐ, yīn wén jiāng jūn rén míng yīng wǔ, gù bù xī lái jiàng, jīn rì zhì cǐ, shàng wèi tài sù ne. huì tīng le cǐ yǔ, máng qǐ wò wéi shǒu, yǐn zhì shàng zuò, yǔ tán xīn fù, bìng shǐ wéi yī jiù lǐng bīng, wéi zì rán àn xǐ, suì dǎo huì zhì fú chéng zhù zā. huì wén ài shì gōng zhuān duàn, xīn shén bù yuè, ài yòu shàng shū sī mǎ zhāo, qǐng chéng shèng fá wú, bìng fēng jiàng wáng liú chán fù zǐ, shǐ wú rén wàng fēng wèi fú yún yún. zhāo biǎo fēng ài wèi tài wèi, huì wèi sī tú, dú wèi kěn jù cóng ài qǐng. tè xí jiān jūn wèi guàn yù ài, jiào tā shì xū xiān bào, bù dé zhuān xíng. ài fèn rán dào: dài fū chū jiāng, gǒu lì shè jì, hé fáng zhuān mìng? ài wéi zhī chūn qiū dà yì, zěn de wú duān qiān chè ne? shuō dé guàn wú cí kě dá, zǒu bái zhōng huì. shǔ jiāng jiāng wéi, dé cǐ zhī xìn, biàn jìn yǔ zhōng huì dào: gōng zì rù shǔ yǐ lái, suàn wú yí cè, jīn fǎn wèi chū ài xià, yǐ fú nèi yí wéi wén táo zhū zhǎo wú, fàn zhōu jué jī, zhāng liáng pò chǔ, pì gǔ quán shēn gōng hé bù shàng xiào gǔ rén, bǎo gōng lì míng ne? gù yì fǎn jī. huì xiào dá dào: jūn yán cuò le! wǒ nián qiáng shì, hé néng xíng cǐ? wéi jiē kǒu dào: gōng ruò bù yuàn gāo dǎo, píng gōng zhì lì, hé shì nán wèi? wú fán lǎo fū chén cè le. míng shì bī tā móu fǎn. huì nǎi píng qù zuǒ yòu, yǔ wéi yì dìng mì móu, jí yǔ wèi guàn lián míng shàng shū, bái ài fǎn zhuàng.
是時吳太后與梁王理,皆早歿,魯王永徙封甘陵,不在都中,余如張後及太子璇等,毫無主見,只有在旁陪淚。忽有一人趨入道:「如果勢窮力屈,禍敗必及,便當父子君臣,背城一戰,同死社稷,方好見先帝於地下!奈何遽欲出降呢?」後主瞧着,乃是第五子北地王劉諶。劉禪庸主,不意有此奇兒。原來後主有七子,長名璇,已立為太子,次為安定王瑤,又次為西河王琮,時已去世。又次為新平王瓚,第五子就是北地王諶,六子恂,封新興王,七子虔,封上黨王,諶最號英明,故有此諫。後主怒說道:「童子何知?也來多言!」諶大哭道:「先帝創業艱難,一旦拱手讓人,豈不可惜?諶寧死不受辱呢。」後主將他叱退。俄而譙周復入報道:「魏兵將到城下,陛下若依臣言,還可保全爵祿,必無他虞,臣願至魏營力爭,決不使陛下罹災。」後主聽到此語,心下稍寬,總教性命可保,何惜屈膝?乃使周繕就降表,與侍中張紹,駙馬都尉紹良,同赴艾營請降。艾方至雒城,得表大喜,答書有「微子歸周,當為上賓」等語,因遣紹良持書返報,自率部兵,徑詣成都,後主面縛輿櫬,出城降艾。艾令焚櫬釋縛,好言撫慰,仍令還宮安民,是日北地王劉諶,挈妻子至昭烈廟中,哭拜一番,起拔佩劍,先殺妻子,然後自殺,雖死猶生。漢至此乃亡。總計蜀漢自先主開基,稱帝三年,後主禪嗣位四十年,合得四十三年,獨詳蜀漢歷數,隱宗紫陽書法。三漢共二十六主,總計得四百六十九年。再加一筆。鄧艾既入成都,禁止將士擄掠,獨收錮黃皓,意欲加誅,皓賂艾左右,終得免死。奈何不誅此豎?艾依東漢鄧禹故事,承制拜後主為車騎將軍,太子諸王,各有封職;但使後主馳書劍閣,飭令姜維降魏。維聞諸葛瞻敗死,還援成都,行至郪縣,接得後主敕書,躊躇多時,乃令部兵還降鍾會,就是廖化張翼董厥諸將,亦偕維同降,將士統皆憤激,拔刀斫石,尚欲與魏兵決一死戰,經維密為曉示,方隨至會營。會素聞姜維才名,開營迎入,莞然笑語道:「伯約來此何遲?」維流涕道:「維不能保主,本當一死,因聞將軍仁明英武,故不惜來降,今日至此,尚為太速呢。」會聽了此語,忙起握維手,引置上座,與談心腹,並使維依舊領兵,維自然暗喜,遂導會至涪城駐紮。會聞艾恃功專斷,心甚不悅,艾又上書司馬昭,請乘勝伐吳,並封降王劉禪父子,使吳人望風畏服云云。昭表封艾為太尉,會為司徒,獨未肯遽從艾請。特檄監軍衛瓘諭艾,叫他事須先報,不得專行。艾奮然道:「大夫出疆,苟利社稷,何妨專命?艾惟知《春秋》大義,怎得無端牽掣呢?」說得瓘無詞可答,走白鍾會。蜀將姜維,得此知信,便進語鍾會道:「公自入蜀以來,算無遺策,今反位出艾下,已伏內疑;維聞陶朱沼吳,泛舟絕跡,張良破楚,辟穀全身;公何不上效古人,保功立名呢?」故意反激。會笑答道:「君言錯了!我年強仕,何能行此?」維接口道:「公若不願高蹈,憑公智力,何事難為?無煩老夫陳策了。」明是逼他謀反。會乃屏去左右,與維議定秘謀,即與衛瓘聯名上書,白艾反狀。
sī mǎ zhāo jì fáng dèng ài, fù fáng zhōng huì, xiān qǐng wèi zhǔ xià zhào, qiú ài jiě jīng, yī miàn shǐ zhōng huì jìn bīng chéng dū, yī miàn lìng jiǎ chōng jiāng bīng rù xié gǔ, zì fèng wèi zhǔ chū tún zhǎng ān. zhe zhe fáng dào, zhāo cái shí guò zhōng dèng. huì jiē dào zhào chì, biàn yù huī bīng zhí jìn, wéi jí quàn huì dào: ài ruò jù gōng, bì qiě láo dòng bīng gē, bù rú xiān qiǎn jiān jūn wèi guàn, qián qù shōu ài, rán hòu jìn bīng bù chí. huì jí kǒu chēng shàn, lì qiǎn wèi guàn yǐn bīng bǎi qí, wǎng jū dèng ài, zì lǜ quán jūn jì jìn. guàn què yě guāi qiǎo, míng zhī qián qù shōu ài, wēi xiǎn yì cháng, tā què jiù yè jiān chí wǎng chéng dū, dài xiǎo rù chéng, tuō yán yǒu yào shì mì shāng, jìng zhì dèng ài wò shì zhōng. ài shàng gāo wò wèi qǐ, guàn jìng chì cóng bīng jiāng ài fù zhù, ài zi zhōng qǐ shēn rù wèn, yì wèi suǒ zhí, yīn lì shēng dà hū dào: fèng zhào shōu dèng ài fù zǐ, yú jiē bù wèn. dāng xià qiān ài fù zǐ rù kǎn chē. dài zhì ài bù zhòng qí jí, yì yù zǔ náo, piān chéng wài yǐ yóu zhōng huì dà jūn, yī yōng zhí rù, zhòng nǎi bù gǎn zài dòng, tīng zhōng huì chù zhì, huì rù chéng yù zhòng, gè shǒu zhuān zhí, dàn pài qiǎn jiāng lì jiāng ài fù zǐ yā sòng luò yáng. hū yóu wèi tíng bān dào āi zhào, nǎi shì guō tài hòu bìng wáng, huì chéng jī móu biàn, yáng zhào zhū jiāng jǔ āi, qū zhì yī shì, dài zhì āi bì, tū cóng huái zhōng qǔ chū yī zhǐ, xiàng zhòng xuān yán dào: tài hòu yǒu yí zhào bān lái, shǐ huì rù tǎo sī mǎ zhāo. zhū jiāng wèn zhāo yǒu hé zuì? huì bá jiàn zhì àn dào: nán què shì jūn, zuì zhuàng zhāo rán, zhū jūn rú gān xīn cóng nì, qǐng shì wú jiàn! zhòng jiē jīng è, miǎn qiáng yīng mìng. huì què jiāng zhū jiāng gù zhù shì zhōng, bù zhǔn sī chū, dú wèi guàn zhà chēng yǒu jí, dé jū wài xiè. huì yīn guàn shǒu xià wú bīng, xǔ lìng zì yóu fù yǔ wéi mì yì qǐ bīng, shǐ wèi xiān qū, wéi yī kǒu yīng chéng, dàn yán zhū jiāng wèi fú, bù kě bù fáng. huì jí jǔ jiàn shì wéi dào: yǒu cǐ wù zài, hé bì duō yōu? wéi dà xǐ qū chū, wǎng bào hòu zhǔ chán dào: yuàn bì xià rěn rǔ shù rì, biàn kě shǐ shè jì fù ān, rì yuè zhòng míng liǎo. nǎ zhī hàn zuò yǐ zhōng, bù néng zài wǎn, cái gé yī xiāo, jiù qǐ biàn duān. wèi hù jūn hú liè, yì bèi gù jìn shì zhōng, dú zi yuān shàng zài wài miàn, liè shǐ qīn bīng chū wài qǔ shí, zhǔ tā jì yǔ, wěi yán zhōng huì yǐ zuò dà kēng, bìng bàn jiù dà zhàng shù qiān, jiāng qū zhòng jǐn sǐ kēng zhōng. yuān wén yǔ dà jīng, chuán gào zhū jūn, yī xī jiē biàn, dào le rì zhōng, yóu yuān jī gǔ zhào zhòng, qǐng kè biàn jí zhì wàn rén, shā rù diàn zhōng. huì fāng yǔ jiāng wéi gòng zuò nèi diàn, mì shāng chū bīng shì yí, mò wén diàn wài yǒu gǔ zào shēng, huì jīng qǐ dào: mò fēi shì wài bīng biàn luàn me? wéi dá shuō dào: jiù shǐ yǒu biàn, yī jī biàn liǎo! yǔ shàng wèi bì, luàn bīng yǐ jīng qū rù. huì jí bá jiàn chū yù, hū bèi yī jiàn shè zhe, cāng cù dǎo dì wéi shàng yù jiù huì, hū jué xīn tòng nán dāng, nǎi yǎng tiān dà hū dào: wǒ jì bù chéng, qǐ fēi tiān mìng? shuō zhì cǐ, jiù jǔ jiàn zì wěn, xū yú bì mìng. rén dìng bù néng shèng tiān. luàn bīng jiāng huì shā sǐ, zài pōu wéi fù, dǎn dà rú luǎn, bìng jiē zé shé, yú shì chéng shì shā lüè, sāo rǎo quán chéng. hú liè děng yě chuān wū chí chū, yī tóng háng xiōng, bù dàn jiāng wéi jiā shǔ, jǐn zāo tú lù, shèn zhì shǔ tài zǐ xuán, jí shǔ jiāng shù rén, yě wèi suǒ hài shǔ mín sǐ wáng wú shù, jī shī yíng tú, xiǎng shì bǎi xìng yīng gāi zāo jié. hái kuī wèi guàn chū lái dàn yā, hǎo jǐ rì cái dé píng ān. dèng ài jiù bù jiāng lì, fēi qí zhuī ài, xìng de xiāng yù, máng jiāng ài fù zǐ, fàng chū kǎn chē, réng xiàng chéng dū huí lái. jiāng zhì mián zhú, jiàn yǒu yī biāo jūn chí zhì, ài zǐ xì shěn shì, xiān qū wèi bù jiāng tián xù, dāng jí pāi mǎ xiāng yíng. xù hū shǒu qǐ yī dāo jiāng ài pī luò mǎ xià, ài zi zhōng xiàng qián jiù fù, yòu bèi xù shùn shǒu shā sǐ. kàn guān! zhè shì hé yīn? yuán lái xù qián yuè yīn píng, wèi nán bù jìn, bèi qí chì rǔ yī fān, xīn zhōng jì hèn, cǐ cì wèi wèi guàn suǒ qiǎn, jiào tā xí shā dèng ài fù zǐ, miǎn de ài hái shǔ bào chóu, xù zhǐ shuō shì fèng zhào zhū nì, wú rén gǎn kàng, dāng jí chí shǒu hái bào. jì ér jiǎ chōng rù shǔ, suì jiāng hòu zhǔ chán děng, gòng xǐ luò yáng. shǔ chén wéi mì shū lìng què zhèng, jí diàn zhōng dū zhāng tōng, suí chán běi xíng. sī mǎ zhāo yǐ fèng zhǔ huí luò, dài chán dào lái, fēng tā wèi ān lè gōng. zhāo yāo chán yǔ yàn, mìng zòu shǔ lè, què zhèng děng bìng jiē gǎn shāng, chán nǎi xī xiào zì ruò. zhāo nǎi yǔ jiǎ chōng dào: cǐ rén kě wèi wú xīn, jiù shǐ zhū gé liàng shàng cún, yì nán bǎo hù, hé kuàng shì yī jiāng wéi ne? nǎi fù wèn chán dào: pō sī shǔ fǒu? chán dá shuō dào: cǐ jiān lè, bù sī shǔ le! ān lè gōng míng fú qí shí. dài zhì yàn bì, chán cí bié huí dǐ, què zhèng rù yǔ dào: zhǔ gōng qián cì shī yán, tǎng tā rì zài rú qián wèn, yīng liú tì xiāng dá, shuō shì xiān rén fén mù, yuǎn zài shǔ zhōng, zěn néng bù sī? chán diǎn shǒu jì zhe, hòu lái guǒ yóu zhāo zài wèn, chán yī què zhèng yán dá zhāo, zhǐ kǔ yī shí wú lèi, nǎi bì mù zuò tài. zhāo hū wèn dào: cǐ yǔ hé sì què zhèng suǒ yán? chán kāi mù jīng shì dào: chéng rú zūn mìng! zhāo bù jīn shī xiào, zuǒ yòu yì chī chī yǒu shēng. chán nǎi wǎng rán gào tuì, dàn yì de shǐ rén bù yí, ān xiǎng yú shēng. zhì jìn tài shǐ qī nián, fāng cái bìng zhōng, dào yě huó dé liù shí yǒu wǔ suì, zhè qiě gē guò bù tí. dāi rén dāi fú.
司馬昭既防鄧艾,復防鍾會,先請魏主下詔,囚艾解京,一面使鍾會進兵成都,一面令賈充將兵入斜谷,自奉魏主出屯長安。着着防到,昭才實過鍾鄧。會接到詔敕,便欲麾兵直進,維急勸會道:「艾若拒公,必且勞動兵戈,不如先遣監軍衛瓘,前去收艾,然後進兵不遲。」會極口稱善,立遣衛瓘引兵百騎,往拘鄧艾,自率全軍繼進。瓘卻也乖巧,明知前去收艾,危險異常,他卻就夜間馳往成都,待曉入城,託言有要事密商,徑至鄧艾臥室中。艾尚高臥未起,瓘竟叱從兵將艾縛住,艾子忠起身入問,亦為所執,因厲聲大呼道:「奉詔收鄧艾父子,余皆不問。」當下牽艾父子入檻車。待至艾部眾齊集,意欲阻撓,偏城外已由鍾會大軍,一擁直入,眾乃不敢再動,聽鍾會處置,會入城諭眾,各守專職,但派遣將吏將艾父子押送洛陽。忽由魏廷頒到哀詔,乃是郭太后病亡,會乘機謀變,佯召諸將舉哀,驅置一室,待至哀畢,突從懷中取出一紙,向眾宣言道:「太后有遺詔頒來,使會入討司馬昭。」諸將問昭有何罪?會拔劍置案道:「南闕弒君,罪狀昭然,諸君如甘心從逆,請試吾劍!」眾皆驚愕,勉強應命。會卻將諸將錮住室中,不准私出,獨衛瓘詐稱有疾,得居外廨。會因瓘手下無兵,許令自由;復與維密議起兵,使為先驅,維一口應承,但言諸將未服,不可不防。會即舉劍示維道:「有此物在,何必多憂?」維大喜趨出,往報後主禪道:「願陛下忍辱數日,便可使社稷復安,日月重明了。」哪知漢祚已終,不能再挽,才隔一宵,就起變端。魏護軍胡烈,亦被錮禁室中,獨子淵尚在外面,烈使親兵出外取食,囑他寄語,偽言鍾會已作大坑,並辦就大杖數千,將驅眾盡死坑中。淵聞語大驚,傳告諸軍,一夕皆遍,到了日中,由淵擊鼓召眾,頃刻便集至萬人,殺入殿中。會方與姜維共坐內殿,密商出兵事宜,驀聞殿外有鼓譟聲,會驚起道:「莫非是外兵變亂麼?」維答說道:「就使有變,一擊便了!」語尚未畢,亂兵已經趨入。會急拔劍出御,忽被一箭射着,倉猝倒地;維尚欲救會,忽覺心痛難當,乃仰天大呼道:「我計不成,豈非天命?」說至此,就舉劍自刎,須臾畢命。人定不能勝天。亂兵將會殺死,再剖維腹,膽大如卵,並皆咋舌,於是乘勢殺掠,騷擾全城。胡烈等也穿屋馳出,一同行兇,不但姜維家屬,盡遭屠戮,甚至蜀太子璇,及蜀將數人,也為所害;蜀民死亡無數,積屍盈途,想是百姓應該遭劫。還虧衛瓘出來彈壓,好幾日才得平安。鄧艾舊部將吏,飛騎追艾,幸得相遇,忙將艾父子,放出檻車,仍向成都回來。將至綿竹,見有一彪軍馳至,艾仔細審視,先驅為部將田續,當即拍馬相迎。續忽手起一刀將艾劈落馬下,艾子忠向前救父,又被續順手殺死。看官!這是何因?原來續前越陰平,畏難不進,被其叱辱一番,心中記恨,此次為衛瓘所遣,叫他襲殺鄧艾父子,免得艾還蜀報仇,續只說是奉詔誅逆,無人敢抗,當即持首還報。既而賈充入蜀,遂將後主禪等,共徙洛陽。蜀臣惟秘書令卻正,及殿中督張通,隨禪北行。司馬昭已奉主回洛,待禪到來,封他為安樂公。昭邀禪與宴,命奏蜀樂,卻正等並皆感傷,禪乃嬉笑自若。昭乃語賈充道:「此人可謂無心,就使諸葛亮尚存,亦難保護,何況是一姜維呢?」乃復問禪道:「頗思蜀否?」禪答說道:「此間樂,不思蜀了!」安樂公名符其實。待至宴畢,禪辭別回邸,卻正入語道:「主公前次失言,倘他日再如前問,應流涕相答,說是先人墳墓,遠在蜀中,怎能不思?」禪點首記着,後來果由昭再問,禪依卻正言答昭,只苦一時無淚,乃閉目作態。昭忽問道:「此語何似卻正所言?」禪開目驚視道:「誠如尊命!」昭不禁失笑,左右亦吃吃有聲。禪乃惘然告退,但亦得使人不疑,安享餘生。至晉泰始七年,方才病終,倒也活得六十有五歲,這且擱過不提。呆人呆福。
qiě shuō wú zhǔ xiū sì wèi liù nián, yīn shǔ shǐ gào jí, céng qiǎn dà jiāng jūn dīng fèng xiàng shòu chūn, piān jiāng dīng fēng sūn yì xiàng féi zhōng, wèi shǔ shēng yuán sì wén shǔ yǐ rù wèi, nǎi lìng gè jūn tuì huí, wéi xīn zhōng bù néng wú yōu, yǎn hū chéng jí, cù zhì bù qǐ. suì zhào chéng xiàng pú yáng xìng rù gōng, zhǔ fù hòu shì, xiū yǐ bù néng yán, dàn wò zhù xìng shǒu, shǐ tài zǐ chū bài, suàn shì tuō gū de yí mìng, shì xī suì mò. xìng què yǔ zuǒ jiāng jūn zhāng bù shāng yì, wèi shǔ yǐ xīn wáng, shì jiāng jí wú, tài zǐ nián shàng yòu ruò, kǒng nán bǎo guó, bù rú yíng lì wū chéng hóu hào, jiào wèi dé jì, bù yě jí zàn chéng, suì rù gōng bǐng bái zhū hòu. zhū hòu shì yī róu shùn de nǚ liú, shān rán dá dào: wǒ yī guǎ fù rén, hé zhī dà lǜ? dàn píng qīng děng cái jué bà le. fù dào shàng róu, cǐ chù shì yīn róu zhào huò, dàn wù zài xìng bù, bù néng wèi zhū shì jiù. xìng děng qū chū, biàn yíng hào sì wèi, gǎi nián yuán xìng. dāng jí wèi xiū fā sàng, fèng zàng dìng lù, zhuī shì xiū wèi jǐng huáng dì. hào wèi xiū cóng zi, jì yǐ rù sì xiū wèi, lì yīng zūn xiū hòu zhū shì wèi tài hòu, qiě qún chén yǐ jiāng tài hòu xǐ shòu, sòng rù gōng zhōng. piān hào jiāng xǐ shòu duó hái, dàn hào zhū shì wèi jǐng huáng hòu, dú chóng shì fù hé wèi wén huáng dì, zūn shù mǔ hé jī wèi tài hòu, fēng xiū zi wèi yù zhāng wáng, lè lìng jiù guó, lì fēi téng shì wèi hòu. xì shì gù wèi jiāng jūn téng yìn zú nǚ, fù míng mù, dé fēng gāo mì hóu, bài wèi jiāng jūn. hào chū cì bān fā yōu zhǐ, rú fā cāng lǐn, zhèn pín fá, fàng gōng nǚ, chū yuàn qín děng shì, dào hái yǒu xiē xián míng hòu lái jiāo yín bù dào, shěn miǎn jiǔ sè, chéng xiàng xìng yǔ jiāng jūn bù, wèi miǎn shēng huǐ, lún liú jìn jiàn. hào jìng mù wèi yuàn bàng, shā bì liǎng rén, xún qiě bī sǐ zhū hòu, jí hòu èr zi, cán rú cǐ, zěn de jiǔ cún? nà wèi dà jiāng jūn sī mǎ zhāo, píng shǔ yǒu gōng, shǐ shòu fēng xiāng guó jìn gōng, jí jiǔ xī diǎn lǐ. tài wèi wáng xiáng, sī tú hé céng, sī kōng xún yù, yòu qǐng jiā fēng zhāo wèi jìn wáng, zhāo yì zhí shòu bù cí. zhì cǐ yǐ wú yōng zuò zuò le. yī bān qū yán fù shì de chén liáo, jiù jiāng chán ràng de diǎn lǐ, zhēng xiān chéng rù, zhāo yīn dōng wú wèi píng, hái xiǎng shǎo dài, wéi mìng zhǎng zi yán wèi fù xiàng guó bǎi guān yòu chèn shì féng yíng, biǎo jìn yán wèi fǔ jūn dà jiāng jūn. yuè nián, wèi wèi zhǔ cáo huàn xián xī èr nián, zhāo yǐ lì yán wèi shì zǐ, fù jìn chēng tài zǐ. wèi jǐ zhāo sǐ, yán sì wèi xiāng guó jìn wáng, qiān wèi sī tú hé céng wèi jìn chéng xiàng, lìng biāo qí jiāng jūn sī mǎ wàng, wèi jìn sī tú. wèi zhǔ huàn míng wèi rén jūn, zǎo yǔ kuǐ lěi wú yì, zuǒ yòu shì chén wú yī fēi sī mǎ shì zhǎo yá. hǎo róng yì zài wèi liù nián, hái shì sī mǎ zhāo bù kěn shòu chán, cái dé qiān yán shí rì. wú fēi xiǎng xué cáo cāo. jí yán chéng fù jué, bù kěn zài huǎn, duān dì yào dì zhì zì wèi le. yǔ cáo pī hé yì? shì nián qiū jì, xiāng wǔ xiàn zhōng, bào chēng yǒu dà rén chū xiàn, shēn zhǎng sān zhàng yú, jī zhǎng sān chǐ èr cùn, bái fà huáng jīn, zhǔ zhàng zì hū dào: wǒ nǎi mín wáng, chuán yǔ zhào mín, guó yùn jiāng gǎi, cóng cǐ tài píng! yán qì bù jiàn. zhēn yé? wěi yé? hé céng děng suì tuī wèi jìn ruì, xiàng yán quàn jìn, yán yáng wèi tuī cí, piān cháo chén yǐ bī lìng wèi zhǔ, jiù nán jiāo zhú shòu chán tán, zé yú xián xī èr nián shí èr yuè rén xū rì chán wèi. zhuǎn yǎn jiān yǐ shì jiè qī, bǎi guān zhì jìn wáng fǔ qián, qǐng yán shòu chán, yán jū rán dài miǎn liú, fú gǔn yī, chéng niǎn chū lái, yóu dà zhòng yōng zhì nán jiāo, xià chē dēng tán, zǎo yǒu huáng mén guān pěng zhe huáng dì xǐ shòu, jìng jǐn shàng xiàn. yán jiē shòu hòu, dāng fán chái gào tiān, yī rú wèi shòu hàn chán gù shì, zhēn hǎo bào yīng. lǐ bì hái cháo, yù diàn shòu hè, guó hào jìn, gǎi yuán tài shǐ. fèi wèi zhǔ huàn wèi chén liú wáng, jí rì xǐ jū jīn yōng chéng. huàn hán lèi bié qù, tài fù sī mǎ fú, bài cí gù zhǔ, liú tì xī xū dào: chén nián lǎo jiāng sǐ, shàng bù shī wèi dà wèi chún chén lī. zì chēng zì zàn. wèi jǐ yòu xǐ huàn zhì yè chéng, zhí zhì jìn tài ān yuán nián shòu zhōng, zhuī shì wèi yuán huáng dì. fèi zhǔ cáo fāng, yóu qí wáng jiàng fēng wèi shào líng gōng, mò shí zhuī shì wèi lì. yú rú wèi shì zhū wáng, jiē jiàng fēng wèi hóu, wèi lì wǔ zhǔ ér wáng. dú wú zhì tài kāng yuán nián, fāng wèi jìn miè, shì jiàn jìn shǐ yǎn yì zhōng. hàn shì yǐ wán, mò gàn bǐ tū. xiǎo zi zhǐ yǒu jué shī liǎng shǒu, zuò wèi běn biān de shā wěi shēng. shī yuē:
且說吳主休嗣位六年,因蜀使告急,曾遣大將軍丁奉向壽春,偏將丁封孫異向淝中,為蜀聲援;嗣聞蜀已入魏,乃令各軍退回,惟心中不能無憂,奄忽成疾,猝致不起。遂召丞相濮陽興入宮,囑咐後事,休已不能言,但握住興手,使太子出拜,算是託孤的遺命,是夕遂歿。興卻與左將軍張布商議,謂蜀已新亡,勢將及吳,太子年尚幼弱,恐難保國,不如迎立烏程侯皓,較為得計,布也即贊成,遂入宮稟白朱後。朱後是一柔順的女流,潸然答道:「我一寡婦人,何知大慮?但憑卿等裁決罷了。」婦道尚柔,此處似因柔召禍,但誤在興布,不能為朱氏咎。興等趨出,便迎皓嗣位,改年元興。當即為休發喪,奉葬定陸,追諡休為景皇帝。皓為休從子,既已入嗣休位,例應尊休後朱氏為太后,且群臣已將太后璽綬,送入宮中。偏皓將璽綬奪還,但號朱氏為景皇后,獨崇諡父和為文皇帝,尊庶母何姬為太后,封休子為豫章王,勒令就國,立妃滕氏為後。系是故衛將軍滕胤族女,父名牧,得封高密侯,拜衛將軍。皓初次頒發優旨,如發倉廩,賑貧乏,放宮女,出苑禽等事,倒還有些賢明;後來驕淫不道,沈湎酒色,丞相興與將軍布,未免生悔,輪流進諫。皓竟目為怨謗,殺斃兩人,尋且逼死朱後,及後二子,殘如此,怎得久存?那魏大將軍司馬昭,平蜀有功,始受封相國晉公,及九錫典禮。太尉王祥,司徒何曾,司空荀彧,又請加封昭為晉王,昭亦直受不辭。至此已無庸做作了。一班趨炎附勢的臣僚,就將禪讓的典禮,爭先呈入,昭因東吳未平,還想少待,唯命長子炎為副相國;百官又趁勢逢迎,表進炎為撫軍大將軍。越年,為魏主曹奐咸熙二年,昭已立炎為世子,復進稱太子。未幾昭死,炎嗣為相國晉王,遷魏司徒何曾為晉丞相,令驃騎將軍司馬望,為晉司徒。魏主奐名為人君,早與傀儡無異,左右侍臣無一非司馬氏爪牙。好容易在位六年,還是司馬昭不肯受禪,才得遷延時日。無非想學曹操。及炎承父爵,不肯再緩,端的要帝制自為了。與曹丕何異?是年秋季,襄武縣中,報稱有大人出現,身長三丈余,跡長三尺二寸,白髮黃巾,拄杖自呼道:「我乃民王,傳語兆民,國運將改,從此太平!」言訖不見。真耶?偽耶?何曾等遂推為晉瑞,向炎勸進,炎佯為推辭,偏朝臣已逼令魏主,就南郊築受禪壇,擇於咸熙二年十二月壬戌日禪位。轉眼間已是屆期,百官至晉王府前,請炎受禪,炎居然戴冕旒,服袞衣,乘輦出來,由大眾擁至南郊,下車登壇,早有黃門官捧着皇帝璽綬,敬謹上獻。炎接受後,當燔柴告天,一如魏受漢禪故事,真好報應。禮畢還朝,御殿受賀,國號晉,改元泰始。廢魏主奐為陳留王,即日徙居金墉城。奐含淚別去,太傅司馬孚,拜辭故主,流涕欷歔道:「臣年老將死,尚不失為大魏純臣哩。」自稱自贊。未幾又徙奐至鄴城,直至晉太安元年壽終,追諡為元皇帝。廢主曹芳,由齊王降封為邵陵公,歿時追諡為厲。余如魏氏諸王,皆降封為侯,魏歷五主而亡。獨吳至太康元年,方為晉滅,事見《晉史演義》中。漢事已完,墨干筆禿。小子只有絕詩兩首,作為本編的煞尾聲。詩曰:
chōng líng qǐ yì hàn chóng guāng, hòu sì hūn yōng yòu zhì wáng
舂陵起義漢重光,後嗣昏庸又致亡;
yíng dé shǔ zhōng yán yī xiàn, shuí zhī huàn shù qiě yí yāng?
贏得蜀中延一線,誰知宦豎且貽殃?
fù sì yuán wèi luàn guó méi, qún xióng rǎo rǎng yì kān āi,
婦寺原為亂國媒,群雄擾攘亦堪哀,
shì kàn liǎng hàn tóng sān guó, duō shǎo bīng mín fù jié huī!
試看兩漢同三國,多少兵民付劫灰!
jiāng wéi cái bù dǎi zhū gé, ér yù yǔ wèi zhēng shèng, lián suì chū shī, zhì mín láo kǔ, bù kě wèi fēi shī jì. rán rú hòu zhǔ zhī hūn yú, qīn xiǎo rén, yuǎn xián chén, jiù shǐ wéi bù fá wèi, shǔ yì níng néng jiǔ cún hū? kuàng wéi wén wèi rén kuī shǔ, jí biǎo qǐng qiǎn jiāng shǒu xiǎn, ér wèi yī huáng hào suǒ wù, zú zhì wèi bīng sān lù, zhǎng qū zhí rù shì jiù zài huáng hào, yú wéi wú yóu yě. jiàn gé shǒu xiǎn, zhōng huì lǚ gōng bù kè, ér dèng ài cóng yīn píng jìn bīng, zhí qū fú chéng, zhū gé zhān bù yī huáng chóng zhī yì, ràng dí shēn rù, cù zhì zhàn sǐ, shì jiù zài zhū gé zhān, yú wéi yì wú yóu yě. chéng dū suī wēi, shàng kān bèi chéng jiè yī, hòu zhǔ níng cóng qiào zhōu, bù cóng běi dì wáng chén, miàn fù chū jiàng, zuò sàng shǔ tǔ, shì jiù zài hòu zhǔ, yú wéi gèng wú yóu yě. zhì dà shì yǐ qù, wéi shàng zhà jiàng zhōng huì, yì tú guī fù, nǎi bù xìng shī bài, yī sǐ xiè guó, wéi zhī bào zhǔ, zhì yǐ jǐn yǐ! tiān bù zuò shǔ, hé wéi zhī zú yóu hū? ruò fú sī mǎ shì zhī cuàn wèi, shí wèi tiān dào zhī xún huán, bù yǒu cáo cāo fù zǐ zhī zuò yǒng yú qián, hé yǒu sī mǎ zhāo zhī xiào yóu yú hòu? gù cuàn wèi zhě jìn, shí zé wèi zì yí zhī yě. ér jìn zhī wáng, dāng yú jìn shǐ zhōng xún qí yuán, gù bù zhuì yún.
姜維才不逮諸葛,而欲與魏爭勝,連歲出師,致民勞苦,不可謂非失計。然如後主之昏愚,親小人,遠賢臣,就使維不伐魏,蜀亦寧能久存乎?況維聞魏人窺蜀,即表請遣將守險,而為一黃皓所誤,卒至魏兵三路,長驅直入;是咎在黃皓,於維無尤也。劍閣守險,鍾會屢攻不克,而鄧艾從陰平進兵,直趨涪城,諸葛瞻不依黃崇之議,讓敵深入,猝至戰死,是咎在諸葛瞻,於維亦無尤也。成都雖危,尚堪背城借一,後主寧從譙周,不從北地王諶,面縛出降,坐喪蜀土,是咎在後主,於維更無尤也。至大勢已去,維尚詐降鍾會,意圖規復,乃不幸失敗,一死謝國,維之報主,至矣盡矣!天不祚蜀,何維之足尤乎?若夫司馬氏之篡魏,實為天道之循環,不有曹操父子之作俑於前,何有司馬昭之效尤於後?故篡魏者晉,實則魏自詒之也。而晉之亡,當於《晉史》中尋其源,故不贅雲。