strong lǎo mén shēng sān shì bào ēn strong
老門生三世報恩
mǎi zhǐ niú ér xué zhǒng tián, jié jiān máo wū xiàng lín quán.
買只牛兒學種田,結間茅屋向林泉。
yě zhī lǎo qù wú duō rì, qiě xiàng shān zhōng guò jǐ nián.
也知老去無多日,且向山中過幾年。
wèi lì wèi guān zhōng huàn kè, néng shī néng jiǔ zǒng shén xiān.
為利為官終幻客,能詩能酒總神仙。
shì wèn wàn wù jù zēng jià, lǎo qù wén zhāng bù zhí qián.
世問萬物俱增價,老去文章不值錢。
zhè bā jù shī, nǎi shì dá zhě zhī yán, wèi jù shuō: lǎo qù wén zhāng bù zhí qián, zhè yī jù, hái yǒu gè píng lùn. dà dǐ gōng míng chí sù, mò táo hū mìng, yě yǒu zǎo chéng, yě yǒu wǎn dá. zǎo chéng zhě wèi bì yǒu chéng, wǎn chéng zhě wèi bì bù dá. bù kě yǐ nián shào ér zì shì, bù kě yǐ nián lǎo ér zì qì. zhè lǎo shào èr zì, yě zài nián shù shàng, lùn bù dé de. jiǎ rú gān luó shí èr suì wèi chéng xiàng, shí èr suì shàng jiù sǐ le, zhè shí èr suì zhī nián, jiù shì tā fā bái chǐ luò bèi qū yāo wān de shí hòu le. hòu tóu rì zi yǐ duǎn, jiào bù dé shào nián. yòu rú jiāng tài gōng bā shí suì hái zài wèi shuǐ diào yú, yù le zhōu wén wáng yǐ hòu chē zài zhī, bài wèi shī shàng fù. wén gōng bēng, wǔ shàng lì, tā yòu bǐng suǒ wèi jūn shī, zuǒ wǔ gōng dài shāng, dìng le zhōu jiā bā bǎi nián jī yè, fēng yú qí guó. yòu jiào qí zi dīng gōng zhì qí, zì jǐ liú xiāng zhōu cháo, zhí huó dào yī bǎi èr shí suì fāng sǐ. nǐ shuō bā shí suì yī gè lǎo yú wēng, shuí zhī tóng hòu hái yǒu xǔ duō shì yè, rì shí zhèng zhǎng lī! zhè děng kàn jiāng qǐ lái, nà bā shí suì shàng hái shì tā chū shù fà, gāng dǐng guān, zuò xīn láng, yīng tóng zǐ shì de shí hòu, jiào bù dé lǎo nián. zuò rén zhǐ zhī yǎn qián guì jiàn, nǎ zhī qù hòu de rì zhǎng rì duǎn? jiàn gè shào nián fù guì de fèng chéng bù xiá, duō le jǐ nián nián jì, lù qiāng xià yù, jiù dài màn tā, zhè shì duǎn jiàn báo shí zhī bèi. pì rú nóng jiā, yě yǒu zǎo gǔ, yě yǒu wǎn dào, zhèng bù zhī dèng yī zhǒng shōu chéng dé hǎo? bù jiàn gǔ rén yún:
這八句詩,乃是達者之言,未句說:「老去文章不值錢」,這一句,還有個評論。大抵功名遲速,莫逃乎命,也有早成,也有晚達。早成者未必有成,晚成者未必不達。不可以年少而自恃,不可以年老而自棄。這老少二字,也在年數上,論不得的。假如甘羅十二歲為丞相,十二歲上就死了,這十二歲之年,就是他發白齒落、背曲腰彎的時候了。後頭日子已短,叫不得少年。又如姜太公八十歲還在渭水釣魚,遇了周文王以後車載之,拜為師尚父。文工崩,武上立,他又秉鎖為軍師,佐武工代商,定了周家八百年基業,封於齊國。又教其子丁公治齊,自己留相周朝,直活到一百二十歲方死。你說八十歲一個老漁翁,誰知同後還有許多事業,日十正長哩!這等看將起來,那八十歲上還是他初束髮,剛頂冠,做新郎,應童子試的時候,叫不得老年。做人只知眼前貴賤,那知去後的日長日短?見個少年富貴的奉承不暇,多了幾年年紀,陸蹌下遇,就怠慢他,這是短見薄識之輩。譬如農家,也有早谷,也有晚稻,正不知鄧一種收成得好?不見古人云:
dōng yuán táo jì huā, zǎo fā hái xiān wēi.
東園桃季花,早發還先萎。
chí chí jiàn pàn sōng, yù yù hán wǎn cuì.
遲遲澗畔松,鬱郁含晚翠。
xián huà xiū tí. què shuō guó cháo zhèng tǒng nián jiān, guǎng lǔ guì lín fǔ xìng ān xiàn yǒu yī xiù cái, fù xìng xiān yú, míng tóng, zì dà tōng. bā suì shí céng jǔ shén tóng, shí yī suì yóu kù, chāo zēng bǔ guó. lún tā de cái xué, biàn shì dǒng zhòng shū sī mǎ xiàng rú yě bù zháo zài yǎn lǐ, zhēn gè shì xiōng yì wàn juǎn, bǐ sǎo qiān jūn. lùn tā de zhì qì, biàn xiàng féng jīng hé xiá lián zhōng sān yuán, yě zhǐ suàn tā shǐ dài lǐ dōng xī, zhēn gè shì zú niè fēng yún, qì chōng niú dòu. hé qī cái gāo ér shù qí, zhì dà ér mìng bó. nián nián kē xué, suì suì guān chǎng, bù néng dé zhū yī diǎn é, huáng bǎng biāo míng. dào sān shí suì shàng, xún zī gāi chū gòng le. tā shì gè yǒu cái yǒu zhì de rén, gòng tú de qián chéng shì bù xiè jiù de. sī liang qióng xiù cái jiā, quán kuī xué zhōng nián guī zhè jǐ liǎng kāng yín, zuò gè dú shū běn qián. ruò chū le xué mén, shǎo le zhè xiàng lái lù, yòu qù zuò jiān, fǎn fèi pán chán. kuàng qiě běn shěng bǐ jiān lǐ yòu hǎo zhōng, suàn jì xià tōng. ǒu rán zài péng yǒu qián lù le cǐ yì, nà xià shǒu gāi gòng de xiù cái, jiù lái dǎ huà yào tā ràng gòng, qíng yuàn jiāng jǐ shí jīn chóu xiè. xiān yú tóng yòu dé le zhè gè lì xī, zì yǐ wèi dé jì. dì yī biàn shì gè qíng, dì èr biàn shì gè lì, rén rén yào gòng, gè gè zhēng xiān.
閒話休提。卻說國朝正統年間,廣鹵桂林府興安縣有一秀才,複姓鮮于,名同,字大通。八歲時曾舉神童,十一歲游庫,超增補國。倫他的才學,便是董仲舒、司馬相如也不着在眼裡,真箇是胸藝萬卷,筆掃千軍。論他的志氣,便像馮京、荷轄連中三元,也只算他使袋裡東西,真箇是足躡風雲,氣沖牛斗。何期才高而數奇,志大而命薄。年年科學,歲歲觀場,不能得朱衣點額,黃榜標名。到三十歲上,循資該出貢了。他是個有才有志的人,貢途的前程是不屑就的。思量窮秀才家,全虧學中年規這幾兩康銀,做個讀書本錢。若出了學門,少了這項來路,又去坐監,反費盤纏。況且本省比監里又好中,算計下通。偶然在朋友前露了此意,那下首該貢的秀才,就來打話要他讓貢,情願將幾十金酬謝。鮮于同又得了這個利息,自以為得計。第一遍是個情,第二遍是個例,人人要貢,個個爭先。
xiān yú tóng zì sān shí suì shàng ràng gòng qǐ, yī lián ràng le bā biàn, dào sì shí liù suì wū zì chén mái yú bàn shuǐ zhī zhōng, chí zhú yú qīng bǔ zhī duì. yě yǒu rén xiào tā de, yě yǒu rén lián tā de, yòu yǒu rén quàn tā de. nà xiào tā de tā yě bù cǎi, lián tā de tā yě bù shòu, zhǐ yǒu nà quàn tā de, tā jiù bó rán fā nù qǐ lái dào: nǐ quàn wǒ jiù gòng, zhǐ wú guò dào ǎn nián zhǎng, bù néng gè kē dì le. què bù zhī lóng tóu shǔ yú lǎo chéng, liáng hào bā shí èr suì zhōng le zhuàng yuán, yě tì tiān xià yǒu gǔ qì kěn dú shū de nán zǐ zhēng qì. ǎn ruò qíng yuàn xiǎo jiù shí, sān shí suì shàng jiù le, kěn yòng lì zuān cì shǎo bu dé zuò gè fǔ zuǒ xiàn zhèng, mèi zhe xīn tián zuò qù, jǐn kě róng shēn féi jiā. zhǐ shì rú jīn shì gè kē mù dì shì jiè, jiǎ rú kǒng fū zǐ bù dé kē dì, shuí shuō tā xiōng zhōng cái xué? ruò shì sān jiā cūn yī gè xiǎo hái zi, cū cū lǐ jì dé jǐ piān làn jiù shí wén, yù le gè máng shì guān, luàn gù luàn diǎn, shuì mèng lǐ tōu dé gè jìn shì dào shǒu. yì bān yǒu rén bài mén shēng, chēng lǎo shī, tán tiān shuō dì, shuí gǎn chū gè tí mù jiāng dài shā mào de zài kǎo tā yī kǎo me? bù zhǐ yú cǐ, zuò guān lǐ tóu hái yǒu duō shǎo bù hū chù, jìn tǔ guān jiù shì gè tóng dǎ tiě zhù de, chè màn zuò qù, tóu rén gǎn shuō tā xià zì. kē gòng guān, jīng jīng yè yè, pěng le luǎn zǐ guò qiáo, shàng sī hái yào xún chèn tā. bǐ jí àn yuàn fù mìng, cān lùn de dàn shì jìn shì guān, píng nǐ xù ài jí tān jí kù, gōng dào kàn lái, ná wèn yě hái tòu tóu, shuō dào jié wèi, shēng pà duàn jué le tān kù zhǒng zi, dào: cǐ yī chén zhě, guān zhēn suī zhēn, dàn huò niàn chū rèn, huò niàn nián qīng, shàng kě wàng qí zì xīn, cè qí mò lù, gū zhào fú zào huò bù jí lì jiàng diào. bù gōu jǐ nián gōng fū, yī jiù zuò qǐ. tǎng dǒu dé xiē yín zi yāng yào dào wǎn huí, bù guò duì diào gè dì fāng, quán rán méi shì. kē gòng de guān yī fēn bú shì, jiù dāng zuò shí fēn. huì qì yù zhe bié rén yǒu shì yǒu lì, méi chù xià shǒu, suí nǐ qīng lián xián zǎi, shǎo bu dé jiè zhòng tā tì jìn shì dǐng gāng. yǒu zhè xǔ duō xià píng chù, suǒ yǐ xià zhōng jìn shì, zài zuò bù dé guān. ǎn níng kě lǎo rú zhōng shēn, sǐ qù dào yán wáng miàn qián gāo shēng jiào qū, hái bó shí lái shì chū tóu. qǐ kě qū shēn xiǎo jiù, zhōng rì shòu rén ào nǎo, chī shùn qì wán dù rì! suì yín shī yī shǒu, shī yuē:
鮮于同自三十歲上讓貢起,一連讓了八遍,到四十六歲兀自沉埋於伴水之中,馳逐於青補之隊。也有人笑他的,也有人憐他的,又有人勸他的。那笑他的他也不睬,憐他的他也不受,只有那勸他的,他就勃然發怒起來道:「你勸我就貢,止無過道俺年長,不能個科第了。卻不知龍頭屬於老成,梁皓八十二歲中了狀元,也替天下有骨氣肯讀書的男子爭氣。俺若情願小就時,三十歲上就了,肯用力鑽刺、少不得做個府佐縣正,昧着心田做去,盡可榮身肥家。只是如今是個科目的世界,假如孔夫子不得科第,誰說他胸中才學?若是三家村一個小孩子,粗粗里記得幾篇爛舊時文,遇了個盲試官,亂固亂點,睡夢裡偷得個進士到手。一般有人拜門生,稱老師,譚天說地,誰敢出個題目將帶紗帽的再考他一考麼?不止於此,做官裡頭還有多少不乎處,進土官就是個銅打鐵鑄的,撤漫做去,投人敢說他下字。科貢官,兢兢業業,捧了卵子過橋,上司還要尋趁他。比及按院復命,參論的但是進士官,憑你敘礙極貪極酷,公道看來,拿問也還透頭,說到結未,生怕斷絕了貪酷種子,道:『此一臣者,官箴雖砧,但或念初任,或念年青,尚可望其自新,策其末路,姑照浮躁或不及例降調。不勾幾年工夫,依舊做起。倘抖得些銀子央要道挽回,不過對調個地方,全然沒事。科貢的官一分不是,就當做十分。晦氣遇着別人有勢有力,沒處下手,隨你清廉賢宰,少不得借重他替進士頂缸。有這許多下平處,所以下中進士,再做不得官。俺寧可老儒終身,死去到閻王面前高聲叫屈,還博十來世出頭。豈可屈身小就,終日受人懊惱,吃順氣丸度日!」遂吟詩一首,詩曰:
cóng lái zī gé kùn cháo shēn, zhǐ zhòng kē míng bù zhòng rén.
從來資格困朝紳,只重科名不重人。
chǔ shì fèng gē chéng kǒng dài, yè gōng lóng hǎo qǐ qiú zhēn.
楚士鳳歌誠恐殆,葉公龍好豈求真。
ruò hái huáng kuà zhōng wú fēn, níng kě qīng chèn lǎo cǐ shēn.
若還黃挎終無分,寧可青襯老此身。
tiě yàn mó chuān háo jié shì, chūn qiū wǎn yù shuō píng jīn.
鐵硯磨穿豪傑事,春秋晚遇說平津。
hàn shí yǒu gè píng jīn hóu, fù xìng gōng sūn míng hóng, wǔ shí suì dú chūn qiū, liù shí suì duì cè dì yī, zuò dào chéng xiàng fēng hóu. xiān yú tóng hòu lái liù shí yī suì dēng dì, rén yǐ wèi shī chǎng, cǐ shì hòu huà.
漢時有個平津侯,複姓公孫名弘,五十歲讀《春秋》,六十歲對策第一,做到丞相封侯。鮮于同後來六十一歲登第,人以為詩敞,此是後話。
què shuō xiān yú tóng zì yín le zhè bā jù shī, qí zhì yù ruì. zěn nài shí yùn bù lì, kàn kàn wǔ shí qí tóu, sū xìng hái shì jiù sū qín, bù néng xiōng gǎi huàn tóu miàn. zài guò ér nián, lián xiǎo kǎo dōu bù lì le. měi dào kē xué nián fēn, dì yī gè lán chǎng gào kǎo de jiù shì tā, tǎo le duō shǎo rén de yàn jiàn. dào tiān shùn liù nián, xiān yú tóng wǔ shí qī suì, bìn fà dōu cāng rán le, wū zì jǐ zài hòu shēng jiā duì lǐ, tán wén jiǎng yì, wěi wěi bù juàn. nèi xiē hòu shēng jiàn le tā, huò yǐ wèi guài wù, wàng ér bì zhī huò yǐ wèi xiào jù, jiù ér xì zhī. zhè dōu bù zài huà xià.
卻說鮮于同自吟了這八句詩,其志愈銳。怎奈時運不利,看看五十齊頭,「蘇幸還是舊蘇秦」,不能匈改換頭面。再過兒年,連小考都不利了。每到科學年分,第一個攔場告考的就是他,討了多少人的厭賤。到天順六年,鮮于同五十七歲,鬢髮都蒼然了,兀自擠在後生家隊裡,談文講藝,娓娓不倦。那些後生見了他,或以為怪物,望而避之;或以為笑具,就而戲之。這都不在話下。
què shuō xìng ān xiàn zhī xiàn, xìng cì míng yù shí, biǎo zì shùn zhī. zhè jiāng tái zhōu fǔ xiān jū xiàn rén shì. shào nián kē jiǎ, shēng jià shén gāo. xǐ de shì tán wén jiǎng yì, shāng gǔ lùn jīn. zhǐ shì yǒu jiàn máo bìng, ài shǎo jiàn lǎo, xià kěn yī shì tóng rén. jiàn le hòu shēng yīng jùn, jiā yì jiǎng jiè ruò shì nián zhǎng lǎo chéng de, shì wèi xiǔ wù, kǒu hū xiān bèi, shén yǒu xì wǔ zhī dài. qí nián xiāng shì jiè qī, zōng shī xíng wén, mìng xiàn lǐ lù kē. lì zhī xiàn jiāng hé xiàn shēng yuán kǎo shì, mí fēng yuè juǎn, zì shì fú lì, cóng gōng pǐn dì, hēi àn lǐ bá le yī gè dì yī, xīn zhōng shí fēn de yì, xiàng zhòng xiù cái miàn qián kuā jiǎng dào: běn xiàn bá dé gè shǒu juǎn, qí zhàng dà yǒu wú yuè zhōng qì mài, bì rán lián jié, tōng xiàn xiù cái, jiē mò néng jí. zhòng rén gǒng shǒu tīng mìng, què shì hàn huáng zhú tán bài jiāng, zhèng bù zhī bài nà yī gè yǒu míng de háo jié. bǐ jí chāi hào chàng míng, zhǐ jiàn yī rén yīng shēng ér chū, cóng rén cóng zhōng jǐ jiāng shàng lái, nǐ dào zhè rén rú hé?
卻說興安縣知縣,姓刺名遇時,表字順之。浙江台州府仙居縣人氏。少年科甲,聲價甚高。喜的是談文講藝,商古論今。只是有件毛病,愛少賤老,下肯一視同仁。見了後生英俊,加意獎借;若是年長老成的,視為朽物,口呼「先輩」,甚有戲侮之怠。其年鄉試屆期,宗師行文,命縣裡錄科。例知縣將合縣生員考試,彌封閱卷,自恃服力,從公品第,黑暗裡拔了一個第一,心中十分得意,向眾秀才面前誇獎道:「本縣拔得個首卷,其丈大有吳越中氣脈,必然連捷,通縣秀才,皆莫能及。」眾人拱手聽命,卻似漢皇築壇拜將,正不知拜那一個有名的豪傑。比及拆號唱名,只見一人應聲而出,從人叢中擠將上來,你道這人如何?
ǎi yòu ǎi, pí yòu pàng, xū bìn hēi bái gè yī bàn, pò rú zhōng, qiàn shí yàng, lán shān bǔ kǒng chóng chóng zhàn. nǐ yě qiáo, wǒ yě kàn, zhe hái guān dài xiàng hú pàn. bù zài kuā, xià zài zàn, xiān bèi jīn zhāo shuō zuǐ guàn. xiū xiàn tā, mò zì tàn, shǎo bu dé dà jiā zuò lǎo hàn. bù xū yíng, bù xū yú, xù chǐ lún liú zuò lǐng àn.
矮又矮,脾又胖,須鬢黑白各一半,破儒中,欠時樣,藍衫補孔重重綻。你也瞧,我也看,着還冠帶像胡判。不在夸,下在贊,「先輩」今朝說嘴慣。休羨他,莫自嘆,少不得大家做老漢。不須營,不須於,序齒輪流做領案。
nà àn shǒu bú shì bié rén, zhèng shì nà wǔ shí liù suì de guài wù xiào jù, míng jiào xiān yú tóng. hé táng xiù cái hōng rán dà xiào dōu dào: xiān yú xiān bèi, yòu qǐ yòng le. lián kuǎi gōng yě zì xiū dé mǎn miàn tōng hóng, dùn kǒu wú yán. yī shí jiān kàn cuò wén zì, jīn rì zhòng rén shǔ mù zhī dì, rú hé fān huǐ! rěn zhe yī dǔ zi qì, hú luàn jiāng shì juǎn chāi wán. xǐ de chú le dì yī míng, cǐ xià yī gè gè dōu shì shào nián yīng jùn, hái yǒu xiē hāi zhōng dài xǐ. shì rì kuǎi gōng fā fàng zhū shēng shì bì, huí yá mèn mèn bù yuè, xià zài huà xià.
那案首不是別人,正是那五十六歲的怪物、笑具,名叫鮮于同。合堂秀才哄然大笑;都道:「鮮于』先輩』,又起用了。連蒯公也自羞得滿面通紅,頓口無言。一時間看錯文字,今日眾人屬目之地,如何番悔!忍着一肚子氣,胡亂將試卷拆完。喜得除了第一名,此下一個個都是少年英俊,還有些咳中帶喜。是日蒯公發放諸生事畢,回衙悶悶不悅,下在話下。
què shuō xiān yú tóng shào nián shí běn shì gè míng shì, yīn yān zhì le shù nián, suī rán zhì bù céng huī, què yě shì: zé xìn qū yuán yín dú kǔ, luò yáng jì qiān miàn duō cán. jīn rì chū qí bù yì, kǎo gè àn shǒu, yě zì jué yǒu xiē xìng tóu. dào xué dào kǎo shì, wèi bì ài tā wén zì, kuī le xiàn jiā àn shǒu, jiù dā shàng yī míng kē jǔ, xǐ zī zī qù fù shěng shì. zhòng péng yǒu dōu zài xià chù kàn jīng shū, wēn hòu chǎng. zhǐ yǒu xiān yú tóng píng xī bǎo xué, zhōng rì zài jiē fāng shàng yóu wán. páng rén kàn jiàn, dōu cāi dào: zhè wèi lǎo xiàng gōng, bù zhī shì sòng ér zi sūn ér jìn chǎng de? shì wài zhī rén, hǎo bù yōu xián zì zài 1 ruò xiǎo dé tā shì kē jǔ de xiù cái, shǎo bu dé yào xiào tā jǐ shēng.
卻說鮮于同少年時本是個名士,因淹滯了數年,雖然志不曾灰,卻也是:澤釁屈原吟獨苦,洛陽季千面多慚。今日出其不意,考個案首,也自覺有些興頭。到學道考試,未必愛他文字,虧了縣家案首,就搭上一名科舉,喜孜孜去赴省試。眾朋友都在下處看經書,溫後場。只有鮮于同平昔飽學,終日在街坊上遊玩。旁人看見,都猜道:「這位老相公,不知是送兒子孫兒進場的?事外之人,好不悠閒自在1」若曉得他是科舉的秀才,少不得要笑他幾聲。
rì jū yuè zhū, hū rán bā yuè chū qī rì: jiē fāng shàng dà chuī dà léi, yíng shì guān jìn gòng yuàn. xiān yú tóng guān kàn zhī jì, jiàn xìng ān xiàn lán gōng, zhǔ zhēng pìn zuò lǐ jì péng fáng kǎo guān. xiān yú tóng zì xiǎng, wǒ yǔ bì gōng tóng jīng, tā kǎo guò wǒ àn shǒu, bì rán ài wǒ de wén zì, jīn fān yù hé, shí yǒu bā jiǔ. shuí zhī kuǎi gōng xīn lǐ bù rán, tā yòu shì yī gè jiàn shí dào: wǒ qǔ gè shào nián mén shēng, tā hòu lù yōu yuǎn, guān yě duō zuò jǐ nián, fáng shī yě kào de zhe tā. nèi xiē lǎo shī sù rú, qǔ zhī wú yì. yòu dào: wǒ kē kǎo shí xià hé hūn chǎng yǎn, cuò qǔ le xiān yú xiān bèi, zài zhòng rén qián lǎo dà méi qù. jīn fān zài qǔ zhōng le tā, què bù yòu shì yī chǎng xiào huà. wǒ jīn yuè juǎn, dàn shì sān chǎng zuò dé qí zhěng de, duō yīng shì sù xué zhī shàng, nián jì zhǎng le, bú yào qǔ tā. zhǐ jiǎn nèn nèn de kǒu qì, luàn luàn de wén fǎ, wāi wāi de sì liù, qiè qiè de cè lùn, kuì zhài de pàn yǔ, nà dìng shì shào nián chū xué. suī rán xué wèn wèi chōng, yǎng tā yī liǎng kē, nián hái bù zhǎng, qiě tuō le xiān yú tóng zhè jiàn gàn jì. suàn zhī yǐ dìng, rú fǎ yuè juǎn, qǔ le jǐ gè bù zhěng xià qí, lüè lüè yǒu xiē bǐ zī de, dà quān dà diǎn, chéng shàng zhǔ sī. zhǔ sī dōu pī le zhōng zì. dào bā yuè niàn bā rì, zhǔ sī tóng gè jīng fáng zài zhì gōng táng shàng chāi hào tián bǎng. lǐ jì zhēn fáng shǒu juǎn shì guì lín fǔ xìng ān xiàn xué shēng, fù xìng xiān yú, míng tóng, xí xīn L jì, yòu shì nà wǔ shí liù de guài wù xiào jù jiǎo xìng le. cì gōng hǎo shēng jīng yì. zhǔ sī jiàn cì gōng yǒu bù lè zhī sè, wèn qí yuán gù. cè gōng dào: nà xiān yú tóng nián jì yǐ lǎo, kǒng zhì zhī kuí liè, wú yǐ yā fú hòu shēng, qíng yuàn bǎ yī juàn huàn tā. zhǔ sī zhǐ táng shàng biǎn é, dào: cǐ táng jì míng wèi zhì gōng táng,, qǐ kě yǐ lǎo shào ér sī ài xī hū? zì gǔ lóng tóu shǔ yú lǎo chéng, yě hǎo bǎ tiān xià dú shū rén de zhì qì gǔ wǔ yī fān. suì bù hán gèng huàn, pàn dìng chǎng dì wǔ míng zhèng kuí, lì gōng wú kě nài hé. zhèng shì:
日居月諸,忽然八月初七日:街坊上大吹大擂,迎試官進貢院。鮮于同觀看之際,見興安縣闌公,主徵聘做《禮記彭房考官。鮮于同自想,我與閉公同經,他考過我案首,必然愛我的文字,今番遇合,十有八九。誰知蒯公心裡不然,他又是一個見識道:「我取個少年門生,他後路悠遠,官也多做幾年,房師也靠得着他。那些老師宿儒,取之無益。」又道:「我科考時下合昏廠眼,錯取了鮮于『先輩』,在眾人前老大沒趣。今番再取中了他,卻不又是一場笑話。我今閱卷,但是三場做得齊整的,多應是夙學之上,年紀長了,不要取他。只揀嫩嫩的口氣,亂亂的文法,歪歪的四六,怯怯的策論,饋債的判語,那定是少年初學。雖然學問未充,養他一兩科,年還不長,且脫了鮮于同這件干紀。」算汁已定,如法閱卷,取了幾個不整下齊,略略有些筆資的,大圈大點,呈上主司。主司都批了「中」字。到八月廿八日,主司同各經房在至公堂上拆號填榜。《禮記珍房首卷是桂林府興安縣學生,複姓鮮于,名同,習忻L記》,又是那五十六的怪物、笑具僥倖了。刺公好生驚異。主司見刺公有不樂之色,問其緣故。惻公道:「那鮮于同年紀已老,恐置之魁列,無以壓服後生,情願把一卷換他。」主司指堂上匾額,道:「此堂既名為『至公堂,,豈可以老少而私愛惜乎?自古龍頭屬於老成,也好把天下讀書人的志氣鼓舞一番。遂不含更換,判定廠第五名正魁,例公無可奈何。正是:
ráo jūn yòng jǐn qiān bān lì, mìng lǐ ān pái dòng bù dé.
饒君用盡千般力,命里安排動不得。
běn xīn līn qǔ shào nián láng, yī jiù qǔ jiāng lǎo guài wù.
本心拎取少年郎,依舊取將老怪物。
zhì gōng lì xīn bú yào zhōng xiān yú xiān bèi, gù cǐ zhǐ jiǎn xià zhěng qí de wén zì cái zhōng. nà xiān yú tóng shì sù xué zhī shàng, wén zì bì rán zhěng qí, rú hé fǎn tóu qí jī? yuán lái xiān yú tóng wèi bā yuè chū qī rì kàn le lì gōng rù lián, zì jiù yù hé shí yǒu bā jiǔ. huí guī yù zhōng duō chī le jǐ bēi shēng liǎ, huài le pí wèi, pò fù qǐ lái. miǎn qiáng jìn chǎng, yī tóu xiǎng wén zì, yī tóu xiè xiè, xiè dé yī sī liǎng qì, cǎo cǎo wán piān. èr chǎng sān chǎng, réng fù rú cǐ, shí fēn cái xué, bù céng yòng dé yī fèn chū lái. zì wèi wàn yuán zhōng shì zhī lǐ, mèi zhī cè gōng dào bú yào zhěng qí wén zì, yǐ cǐ jìng zhàn le gè gāo kuí yě shì mìng lǐ fǒu jí tài lái, diān zhī dào zhī, zì rán còu qiǎo. nà xìng ān xiàn gāng gāng zhǐ zhōng tā yī gè jǔ rén. dāng rì lù míng yàn bà, bā tóng nián xù chǐ, tā jiù jū le dì yī. gè fáng kǎo guān jiàn le mén shēng, jù gè huān xǐ, wéi cì gōng mèn mèn bù yuè. xiān yú tóng gǎn qì gōng liǎng fān zhī yù zhī ēn, yù jiā yīn qín, shān gōng yù jiā lǎn sàn. shàng jīng huì shì, zhǐ zhào cháng guī, quán wú zuò xìng jiā hòu zhī yì. míng nián xiān yú tóng wǔ shí bā suì, huì shì, yòu xià dì le. xiāng jiàn cì gōng, wān gōng gèng wú bié yǔ, zhǐ quàn tā xuǎn le guān bà. xiān zi tóng zuò le sì shí shí nián xiù cái, bù kěn zuò gòng shēng guān, jīn rì cái zhōng de yī nián xiāng shì, zěn kěn jiù jǔ rén zhí, huí jiā dú shū, yù jué yǒu xìng. měi wén lǐ zhōng xiù cái huì wén, tā jiù xiù le zhǐ mò bǐ yàn, ái rù huì zhōng tóng zuò. píng zhòng rén shuǎ tā, xiào tā, hāi tā, yàn tā, zǒng xià zài yì. zuò wán le wén zì, jiāng zhòng rén suǒ zuò kàn le yī biàn, xīn rán ér guī, yǐ cǐ wèi cháng.
制公立心不要中鮮于「先輩」,故此只揀下整齊的文字才中。那鮮于同是宿學之上,文字必然整齊,如何反投其機?原來鮮于同為八月初七日看了例公入簾,自舊遇合十有八九。回歸寓中多吃了幾杯生倆,壞了脾胃,破腹起來。勉強進場,一頭想文字,一頭泄瀉,瀉得一絲兩氣,草草完篇。二場三場,仍復如此,十分才學,不曾用得一分出來。自謂萬元中式之理,昧知測公到不要整齊文字,以此竟占了個高魁」也是命里否極泰來,顛之倒之,自然湊巧。那興安縣剛剛只中他一個舉人。當日鹿鳴宴罷,八同年序齒,他就居了第一。各房考官見了門生,俱各歡喜,惟刺公悶悶不悅。鮮于同感砌公兩番知遇之恩,愈加殷勤,刪公愈加懶散。上京會試,只照常規,全無作興加厚之意。明年鮮于同五十八歲,會試,又下第了。相見刺公,剜公更無別語,只勸他選了官罷。鮮子同做了四十十年秀才,不肯做貢生官,今日才中得一年鄉試,怎肯就舉人職,回家讀書,愈覺有興。每聞里中秀才會文,他就袖了紙墨筆硯,捱入會中同做。憑眾人耍他,笑他,咳他,厭他,總下在意。做完了文字,將眾人所作看了一遍,欣然而歸,以此為常。
guāng yīn zài zài, bù jué zhuǎn yǎn sān nián, yòu dāng huì shì zhī qī. xiān yú tóng shí nián liù shí yǒu yī, nián chǐ suī zēng, kuāng qiān rú rì. zài běi jīng dì èr biàn huì shì, zài yù suǒ de qí yī mèng. mèng jiàn zhōng le zhèng kuí, huì shì lù shàng yǒu míng, xià miàn què tián zuò jì shī jīng, bú shì lǐ jì. xiān yú tóng běn shì gè sù xué zhī shì, nà yī jīng bù tōng? tā gōng míng xīn jí, mèng zhōng zhī yán, bù yóu bù xìn, jiù gǎi le shī jīng yīng shì. shì yǒu còu qiǎo, wù yǒu ǒu rán. qì zhī xiàn wèi guān qīng zhèng, xíng qǔ dào jīng, qīn shòu lǐ kē gěi shì zhōng zhī zhí. qí nián yòu jìn huì shì jīng fáng. nài gōng bù zhī xiān yú tóng gǎi jīng zhī shì, xīn zhōng xiǎng dào: wǒ liǎng biàn cuò le zhǔ yì, qǔ le nà xiān yú xiān bèi zuò le shǒu juǎn, jīn fān huì shì, tā nián jì yī fà zhǎng le. ruò lǐ jì fáng lǐ yòu zhōng le tā, zhè cái shì zhōng shēn zhī yòu. wǒ rú jīn bú yào kàn lǐ jì, gǎi kàn le shī jīng juǎn zi, nà xiān yú xiān bèi, zhōng yǔ bù zhōng, dū xià gàn wǒ shì. bǐ jí rén lián yuè juǎn, suì qǐng kàn shī zhēn wǔ fáng juǎn. cè gōng yòu xiǎng dào: tiān xià jǔ zi xiàng xiān yú xiān bèi, de, liàng yě fēi zhǐ yī rén, wǒ bù zhōng xiān yú tóng, yòu zhōng le bié de lǎo ér, kě bú shì duǒ le léi gōng, yù le pī lǔ,! wǒ xiǎo dé le, dàn fán lǎo shī sù rú, jīng zhǐ bì rán shí fēn tòu chè, hòu shēng jiā zhuān gōng sì shū, jīng yì bì rán xià jīng. rú jīn dào xià yào qǔ qiú jīng zhěng qí, dàn shì yǒu xiē bǐ zī de, bù fáng tí zhǐ yǐng xiǎng, zhè dìng shì shào nián zhī bèi le yuè juǎn jìn chéng, děng dào jiē xiǎo, bó wǔ fáng tóu juǎn, liè zài dì shí míng zhèng kuí. chāi hào kàn shí, què shì guì lín fǔ xìng ān xiàn xué shēng, fù xìng xiān yú, míng tóng, xí shī jīng, gāng gāng yòu shì nà liù shí yī suì de guài wù xiào jù! qì dé cì è shí mù zhēng kǒu dāi, rú gǎo mù sǐ huī mó yàng! zǎo zhī gōng guì shēng chéng dìng, huǐ què cóng qián zài yòng xīn. nài gōng yòu xiǎng dào. lún qǐ shì shàng tóng míng xìng de jǐn duō, zhǐ shì guì lín fǔ xìng ān xiàn què méi yǒu liǎng gè xiān yú tóng, dàn tā xiàng lái shì lǐ jì, bù zhī hé gù yòu gǎi le shī jīng, hǎo shēng qí guài? hòu qí lái yè, kòu qí gǎi jīng zhī gù. xiān yú tóng jiāng mèng zhōng suǒ jiàn, shuō le yī biàn. nài gōng tàn xī lián shēng dào: zhēn mìng jìn shì, zhēn mìng jìn tǔ guǎng zì cǐ cè gōng yǔ xiān yú tóng shī shēng zhī yì, bǐ qián fǎn jué hòu le yī fēn. ōu shì guò le, xiān yú tóng kǎo zài èr jiǎ tóu shàng, dé xuǎn xíng bù zhǔ shì. rén dào tā wǎn nián yī dì, yòu jū lěng jú, tì tā qì mèn, tā xīn rán zì rú.
光陰在再,不覺轉眼三年,又當會試之期。鮮于同時年六十有一,年齒雖增,匡釺如;日。在北京第二遍會試,在寓所得其一夢。夢見中了正魁,會試錄上有名,下面卻填做稷詩經》,不是《禮記》。鮮于同本是個宿學之士,那一經不通?他功名心急,夢中之言,不由不信,就改了《詩經》應試。事有湊巧,物有偶然。砌知縣為官清正,行取到京,欽授禮科給事中之職。其年又進會試經房。耐公不知鮮于同改經之事,心中想道:「我兩遍錯了主意,取了那鮮于「先輩』做了首卷,今番會試,他年紀一髮長了。若《禮記》房裡又中了他,這才是終身之佑。我如今不要看《禮記》,改看了《詩經》卷子,那鮮于「先輩,中與不中,都下干我事。」比及人簾閱卷,遂請看《詩珍五房卷。側公又想道:「天下舉子像鮮于『先輩,的,諒也非止一人,我不中鮮于同,又中了別的老兒,可不是『躲了雷公,遇了霹虜,!我曉得了,但凡老師宿儒,經旨必然十分透徹,後生家專工四書,經義必然下精。如今到下要取囚經整齊,但是有些筆資的,不妨題旨影響,這定是少年之輩了/閱卷進呈,等到揭曉,《渤五房頭卷,列在第十名正魁。拆號看時,卻是桂林府興安縣學生,複姓鮮于,名同,習《詩經》,剛剛又是那六十一歲的怪物、笑具!氣得刺遏時目睜口呆,如槁木死灰模樣!早知宮貴生成定,悔卻從前在用心。耐公又想道。「淪起世上同名性的盡多,只是桂林府興安縣卻沒有兩個鮮于同,但他向來是《禮記》,不知何故又改了《詩經》,好生奇怪?」候其來謁,叩其改經之故。鮮于同將夢中所見,說了一遍。耐公嘆息連聲道:「真命進士,真命進土廣自此惻公與鮮于同師生之誼,比前反覺厚了一分。毆試過了,鮮于同考在二甲頭上,得選刑部主事。人道他晚年一第,又居冷局,替他氣悶,他欣然自如。
què shuō bì tuì shí zài zhá kē yá mén zhí yán gǎn jiàn, yīn zòu shū lǐ miàn chù tū le dà xué shì liú jí, bèi jí xún tā zuì guò, xià yú zhào yù. nà shí xíng bù guān yuán, yī gè gè fèng chéng liú jí, yù jiāng cì gōng zhì zhī sǐ dì. què hǎo tiān yǔ qí biàn, xiān yú tóng zài běn bù yī lì zhōu xuán kàn qù, suǒ yǐ cì gōng xià zhì chī kuī. yòu tì tā jiū hé tóng nián, zài gè yá mén kěn qiú fāng biàn, gāng gōng suì dé cóng qīng jiàng chù. qì gōng zì xiǎng dào: zhuó yì zhǒng huā huā bù huó, wú xīn zāi liǔ liǔ chéng yīn., ruò bù zhōng de zhè gè lǎo mén shēng, jīn rì xìng mìng yě nán bǎo. nǎi wǎng xiān yú xiān bèi yù suǒ bài xiè. xiān yú tóng dào: mén shēng shòu ēn shī sān fān zhī yù, jīn rì xiǎo xiǎo xiào láo, zhǐ kě shǎo dá kē jǔ ér yǐ, tiān gāo dì hòu, wèi chóu wàn yī 1 dāng rì shī shēng èr rén huān yǐn ér bié. zì cǐ bù lùn qì gōng zài jiā zài rèn, měi nián bì qiǎn rén wèn hòu, huò yī cì huò liǎng cì, suī fèng jīn wēi bó, biǎo qíng ér yǐ.
卻說閉退時在札科衙門直言敢諫,因奏疏裡面觸突了大學士劉吉,被吉尋他罪過,下於詔獄。那時刑部官員,一個個奉承劉吉,欲將刺公置之死地。卻好天與其便,鮮于同在本部一力周旋看覷,所以刺公下致吃虧。又替他糾合同年,在各衙門懇求方便,剛公遂得從輕降處。砌公自想道:「『着意種花花不活,無心栽柳柳成陰。,若不中得這個老門生,今日性命也難保。」乃往鮮于「先輩」寓所拜謝。鮮于同道:「門生受恩師三番知遇,今日小小效勞,止可少答科舉而已,天高地厚,未酬萬一1」當日師生二人歡飲而別。自此不論砌公在家在任,每年必遣人問候,或一次或兩次,雖俸金微薄,表情而已。
guāng yīn zài jiǎng, xiān yú tóng zhī zài bù zhōng qiān zhuǎn, bù jué liù nián, yīng shēng zhī fǔ. jīng zhōng zhòng tā cái pǐn, jìng tā lǎo chéng, lì bù lì xīn yào xún gè hǎo quē tuī tā, xiān yú tóng quán xià zài yì. ǒu rán xiān jū jù yǒu xìn zhì, lì gōng de gōng yú lán jìng gòng yǔ háo hù chá jiā zhēng fén dì jiāng jiè, suō mà le yī chǎng. chá jiā zǒu shī le gè xiǎo sī, lài kuǎi gōng zǐ dǎ sǐ, jiāng rén mìng shì gào guān. shān jìng gòng wú lì duì lǐ, yī jìng táo wǎng yún nán fù qīn rèn suǒ qù le. guān fǔ yí qī gōng zǐ táo nì, rén mìng zhēn qíng, chāi rén xuě piàn xià lái tí rén, jiā shǔ yě jiān le jǐ gè, yán mén jīng jù. xiān yú tóng chá dé tái zhōu zhèng quē zhī fǔ, nǎi yāng rén tǎo zhè dì fāng. lì bù zhī tái zhōu yuán fēi měi quē, jì rán zì jǐ qíng yuàn, yǒu hé bù cóng, jí jiāng xiān yú tóng tuī shēng tái zhōu fǔ zhī fǔ. xiān qiān tóng dào rèn sān rì, háo jiā yǐ zhī xīn dà shǒu shì cè gōng mén shēng, tè tǎo cǐ quē ér lái, tì tā jiě fēn, bì yǒu piān xiàng zhī qíng. xiān zài yá mén yáo yán fàng diāo, xiān yú tóng zhǐ tuī bù wén. cè jiā jiā shǔ sù yuān, xiān yú tóng yì yáng wèi bù lǐ. mì chà de dāng bǔ rén fǎng jī chá jiā xiǎo sī, wù zài bì huò. yuē guò liǎng yuè yǒu yú, nà xiǎo sī zài háng zhōu ná dào, ěr yú dà shǒu dāng táng shěn míng, de xì zì táo, yǔ wén jiā wú yú. dāng jiāng xiǎo sī zé qǔ chá jiā lǐng zhuàng. cè shì jiā shǔ, jí xíng shì fàng. jiǒng huì yī rì, qīn wǎng fén suǒ tà kàn jiāng jiè. chá jiā jiàn xiǎo sī yǐ chū, bái zhī suǒ sòng lǐ xū, kǒng jié sòng zhī rì bì rán chī kuī. yī miàn yāng dà fēn shàng dào dà shǒu chù shuō fāng biàn,, yī miàn yòu yāng rén dào cì jiā, qíng yuàn bǎ fén jiè xiāng ràng jiǎng hé. chóu jiā shì yǐ dé bái, yě bù yuàn jié yuān jiā. xiān yú dà shǒu zhǔn le hé xī, jiāng chá jiā báo jiā fá zhì, shēn xiáng shàng sī, liǎng jiā mò bù xīn fú. zhèng shì: zhǐ chóu táng shàng wú míng jìng, xià pà mín jiān yǒu guǐ hǎo.
光陰在蔣,鮮于同只在部中遷轉,不覺六年,應升知府。京中重他才品,敬他老成,吏部立心要尋個好缺推他,鮮于同全下在意。偶然仙居具有信至,例公的公於闌敬共與豪戶查家爭墳地疆界,唆罵了一場。查家走失了個小廝,賴蒯公子打死,將人命事告官。刪敬共無力對理,一徑逃往雲南父親任所去了。官府疑沏公子逃匿,人命真情,差人雪片下來提人,家屬也監了幾個,閻門驚懼。鮮于同查得台州正缺知府,乃央人討這地方。吏部知台州原非美缺,既然自己情願,有何不從,即將鮮于同推升台州府知府。鮮千同到任三日,豪家已知新大守是測公門生,特討此缺而來,替他解紛,必有偏向之情。先在衙門謠言放刁,鮮于同只推不聞。側家家屬訴冤,鮮于同亦佯為不理。密差的當捕人訪緝查家小廝,務在必獲。約過兩月有餘,那小廝在杭州拿到,餌於大守當堂審明,的系自逃,與聞家無於。當將小廝責取查家領狀。測氏家屬,即行釋放。炯會一日,親往墳所踏看疆界。查家見小廝已出,白知所訟理虛,恐結訟之日必然吃虧。一面央大分上到大守處說方便,,一面又央人到刺家,情願把墳界相讓講和。酬家事已得白,也不願結冤家。鮮于大守准了和息,將查家薄加罰治,申詳上司,兩家莫不心服。正是:只愁堂上無明鏡,下怕民間有鬼好。
xiān yú dà shǒu nǎi xiě shū xìn yī tòng, chāi rén wǎng yún nán fǔ huí fù fáng shī qì gōng, kuǎi gōng dà xǐ, xiǎng dào: shù jīng jí dé cì, shù táo lǐ dé yīn, ruò bù céng zhōng de zhè gè lǎo mén shēng, jīn rì shēn jiā yě nán cù, suì xiě kěn qiè xiè qǐ yī yīn, qiǎn ér qiān wěn jìng ér zī huí, dào fǔ bài xiè. xiān yú tóng dào: xià gōng mù nián yān sù, wèi shì suǒ qì, shòu zūn gōng lǎo shī sān fān zhī yù, dé duō kē mù, cháng kǒng shēn xiān gōu hè, dà dé xià bào. jīn rì ēn xiōng bèi wū, lǐ dāng bào bái. xià guān yīn fēng chuī huǒ, xiǎo xiào qū qū, zhǐ kě shǎo chóu lǎo shī xiāng shì tí bá zhī dé, shàng qiàn qíng duō duō yě! yīn wèi bì gōng zǐ jīng jì jiā shì, quàn tā yù hù dú shū, zì cǐ wú huà.
鮮于大守乃寫書信一通,差人往雲南府回覆房師砌公,蒯公大喜,想道:「『樹荊棘得刺,樹桃李得蔭』,若不曾中得這個老門生,今日身家也難促,」遂寫懇切謝啟一姻,遣兒千刎敬兒資回,到府拜謝。鮮于同道:「下宮暮年淹素,為世所棄,受尊公老師三番知遇,得掇科目,常恐身先溝壑,大德下報。今日恩兄被誣,理當暴白。下官因風吹火,小效區區,止可少酬老師鄉試提拔之德,尚欠情多多也!」因為閉公子經紀家事,勸他閾戶讀書,自此無話。
xiān qiān tóng zài tái zhōu zuò le sān nián zhī fǔ, shēng míng dà zhèn, shēng zài huī níng dào zuò bīng xiàn, lèi shēng hé nán lián shǐ, qín yú guān zhí nián zhì bā xún, jīng lì bǐ shào nián wū zì yǒu yú, tuī shēng le zhè jiāng xún fǔ. xiān yú tóng xiǎng dào: wǒ liù shí yī suì dēng dì, qiě xǐ rú tú yān sài, shì tú dào shùn liū, bìng bù céng yǒu fēng bō. jīn guān zhì fǔ tái, ēn róng jí yǐ. yī xiàng qīng qín zì shǐ, bù fù cháo tíng. jīn rì jí liú yǒng tuì, bān zhī dāng rán. dàn shòu cì gōng sān fān zhī yù zhī ēn, bào zhī wèi jǐn, cǐ rèn zhèng zài fáng shī dì fāng, huò kě shǎo xiào juān āi. nǎi zé rì qǐ chéng fù rèn. yí lù yíng sòng róng yào, zì bù bì shuō. xià yī rì, dào le zhè jiāng shěng chéng. cǐ shí cè gōng yě lì rèn zuò dào dà cān dì wèi, yīn bìng mù bù néng lǐ shì, zhì zhèng zài jiā. wén dé xiān yú xiān bèi yòu zuò běn shěng kāi fǔ, nǎi lǐng le shí èr suì sūn ér, qīn dào háng zhōu yè jiàn. ròu gōng suī shì fáng shī, dào xiǎo yú xiān yú gōng èr shí yú suì. jīn rì nài gōng zhì zhèng zài jiā, yòu yǒu le mù jí, yóu chuí kě lián. xiān yú gōng nián yǐ bā xún, jiàn rú zhuàng nián, wèi zhì kāi fǔ. kě jiàn fā dá bù zài yú chí zǎo, cè gōng tàn xī le xǔ duō. zhèng shì: sōng bǎi hé dùn xiàn táo fēng, qǐng jūn diǎn jiǎn suì hán zhī.
鮮千同在台州做了三年知府,聲名大振,升在徽寧道做兵憲,累升河南廉使,勤於官職」年至八旬,精力比少年兀自有餘,推升了浙江巡撫。鮮于同想道:「我六十一歲登第,且喜儒途淹賽,仕途到順溜,並不曾有風波。今官至撫台,恩榮極矣。一向清勤自矢,不負朝廷。今日急流勇退,斑之當然。但受刺公三番知遇之恩,報之未盡,此任正在房師地方,或可少效涓埃。」乃擇日起程赴任。一路迎送榮耀,自不必說。下一日,到了浙江省城。此時側公也歷任做到大參地位,因病目不能理事,致政在家。聞得鮮于「先輩」又做本省開府,乃領了十二歲孫兒,親到杭州謁見。肉公雖是房師,到小於鮮于公二十餘歲。今日耐公致政在家,又有了目疾,尤錘可憐。鮮于公年已八旬,健如壯年,位至開府。可見發達不在於遲早,側公嘆息了許多。正是:松柏何頓羨桃豐,請君點檢歲寒枝。
qiě shuō xiān yú tóng dào rèn yǐ hòu, zhèng nǐ qiǎn rén wèn hòu lì gōng, wén shuō lì cān zhèng dào mén, xǐ bù zì shèng, dào zhǎn ér yíng, zhí qǐng dào sī zhái, yǐ shī shēng lǐ xiāng jiàn. cè gōng huàn shí èr suì sūn ér: jiàn le lǎo gōng zǔ. xiān yú gōng jiān, cǐ wèi shì lǎo shī hé rén? cì gōng dào: lǎo fū shòu gōng zǔ huó mìng zhī ēn, dà zi xī rì nán zhōng, yòu méng zhāo xuě, cǐ ēn zhí rú fù zài. jīn tiān xìng fú kěn yòu zhào wú shěng. lǎo fū shuāi bìng, bù jiǔ yú shì, dà zi dú shū wú chéng, zhǐ yǒu cǐ sūn, míng yuē shān wù, zī xìng pō mǐn, tè xié lái xiāng tuō, qiú lǎo gōng zǔ qīng mù xiān yú gōng dào: mén shēng nián chǐ, jǐ fēi shì tú rén wù, zhèng wèi shī ēn chóu bào wèi jǐn, suǒ yǐ qiáng yán ér lái. jīn rì chéng lǎo shī yǐ lìng sūn xiāng tuō, cǐ nǎi mén shēng bào dé zhī huì yě. bǐ yì yù liú lìng sūn zài bì yá tóng xiǎo sūn bèi kè yè, wèi shěn lǎo shī fàng xīn fǒu? qì gōng dào: ruò méng lǎo gōng zǔ jiào xùn, lǎo fū sǐ yì míng mù! suì liú liǎng gè shū tóng fú shi lì wù zài dōu fǔ yá nèi dú shū, cè gōng zì bié qù le. nà nào wù zī xìng guò rén, wén zhāng rì jìn. jiù shì nián zhī qiū, xué dào àn lín, xiān yú gōng lì jiàn shén tóng, jìn xué bǔ lǐn, yī jiù liú zài yá mén zhōng qín xué.
且說鮮于同到任以後,正擬遣人問候例公,聞說例參政到門,喜不自勝,倒展而迎,直請到私宅,以師生禮相見。惻公喚十二歲孫兒:「見了老公祖。」鮮于公間,「此位是老師何人?刺公道:「老夫受公祖活命之恩,大子昔日難中,又蒙昭雪,此恩直如覆載。今天幸福墾又照吾省。老夫衰病,不久於世,大子讀書無成,只有此孫,名曰刪悟,資性頗敏,特攜來相托,求老公祖青目鮮于公道:「門生年齒,己非仕途人物,正為師恩酬報未盡,所以強顏而來。今日承老師以令孫相托,此乃門生報德之會也。鄙意欲留令孫在敝衙同小孫輩課業,未審老師放心否?」砌公道:「若蒙老公祖教訓,老夫死亦瞑目!」遂留兩個書童服事例悟在都撫衙內讀書,惻公自別去了。那鬧悟資性過人,文章日進。就是年之秋,學道按臨,鮮于公力薦神童,進學補凜,依舊留在衙門中勤學。
sān nián zhī hòu, xué yè yǐ chéng. xiān yú gōng dào: cǐ zi kě qǔ kē dì, wǒ yì kě yǐ bào lǎo shī zhī ēn yǐ. nǎi jiāng fèng yín sān bǎi liǎng zèng yǔ bì wù wèi bǐ yàn zhī zī, qīn sòng dào tái zhōu xiān jū xiàn, shì zhí cì gōng èr rì qián yī bìng shēn wáng, xiān zi gōng kū diàn yǐ bì. jiān: lǎo shī lín zhōng yì yǒu hé yán? bì jìng gòng dào: xiān fù yí yán, zì jǐ bù xìng shào nián dēng dì, yuán ér ài shǎo jiàn lǎo, ǒu ěr àn zhōng mō suǒ, dé le lǎo gōng zǔ dà rén. hòu lái xǔ duō nián shào de mén shēng, xián yú bù děng, shēng chén xià yī, jù bù dé qí qì lì, quán kuī le lǎo gōng zǔ dà rén yī rén, shǐ zhōng kàn qù. wǒ zi sūn shì shì bù kě dài màn lǎo chéng zhī shì! xiān yú gōng hē hē dà xiào dào: xià guān jīn rì sān bào shī ēn, zhèng yào tiān xià rén xiǎo dé fú chí le lǎo chéng rén yě yǒu yòng chù, bù kě ài shǎo ér jiàn lǎo yě! bà, zuò bié huí shěng, cǎo shǎng qù zhāng, gào lǎo zhì shì. dé zhǐ yǔ gào, chí yì hái xiāng, yōu yōu lín xià. měi rì xùn kè ér sūn zhī xiá, tóng lǐ zhōng fù zhě yǐn jiǔ fù shī. hòu bā nián, zhǎng sūn xiān yú hán xiāng bǎng gāo kuí, fù jīng huì shì, qià hǎo xiān jū xiàn cì wù shì nián zhōng jǔ, yě dào jīng zhōng. liǎng rén sān shì tōng jiā, yòu shì shào nián tóng chuāng, bìng zài yī lí dú shū. bǐ jí huì shì tāo xiǎo, tóng nián bèng shì, liǎng jiā hù xiāng chēng hè.
三年之後,學業已成。鮮于公道:「此子可取科第,我亦可以報老師之恩矣。」乃將俸銀三百兩贈與閉悟為筆硯之資,親送到台州仙居縣,適值刺公二日前一病身亡,鮮子公哭奠已畢。間:「老師臨終亦有何言?」閉敬共道:「先父遺言,自己不幸少年登第,園而愛少賤老,偶爾暗中摸索,得了老公祖大人。後來許多年少的門生,賢愚不等,升沉下一,俱不得其氣力,全虧了老公祖大人一人,始終看覷。我子孫世世不可怠慢老成之士!」鮮于公呵呵大笑道:「下官今日三報師恩,正要天下人曉得扶持了老成人也有用處,不可愛少而賤老也!「罷,作別回省,草上去章,告老致仕。得旨予告,馳驛還鄉,優悠林下。每日訓課兒孫之暇,同里中父者飲酒賦詩。後八年,長孫鮮于涵鄉榜高魁,赴京會試,恰好仙居縣刺悟是年中舉,也到京中。兩人三世通家,又是少年同窗,並在一離讀書。比及會試掏曉,同年迸士,兩家互相稱賀。
xiān yú tóng zì wǔ shí liù suì dēng kē, liù shí yī suì dēng jiǎ, lì shì èr shí sān nián, yāo jīn yī zǐ, xī ēn sān dài. gào lǎo huí jiā, yòu kàn le sūn ér kē dì zhí huó dào jiǔ shí liù suì, zhěng zhěng de sì shí nián wǎn yùn. zhì jīn zhè jiāng rén kěn dú shū, xià dào liù qī shí suì hái bù diū shǒu, wǎng wǎng yǒu wǎn dá zhě. hòu rén yǒu shī tàn yún:
鮮于同自五十六歲登科,六十一歲登甲,歷仕二十三年,腰金衣紫,錫恩三代。告老回家,又看了孫兒科第、直活到九十六歲,整整的四十年晚運。至今浙江人肯讀書,下到六七十歲還不丟手,往往有晚達者。後人有詩嘆云:
lì míng hé bì kǔ bēn máng, chí zǎo xū yú zài shàng cāng.
利名何必苦奔忙,遲早須臾在上蒼。
dàn xué fān táo néng jié guǒ, sān qiān yú suì wèi wèi zhǎng.
但學幡桃能結果,三千餘歲未為長。