jǐng huáng dì huì shī, zì zi yuán, xuān dì zhǎng zǐ yě. yǎ yǒu fēng cǎi, shěn yì duō dà lüè. shǎo liú měi yù, yǔ xià hóu xuán hé yàn qí míng. yàn cháng chēng yuē:" wéi jǐ yě néng chéng tiān xià zhī wù, sī mǎ zǐ yuán shì yě." wèi jǐng chū zhōng, bài sàn qí cháng shì, lèi qiān zhōng hù jūn. wèi xuǎn yòng zhī fǎ, jǔ bù yuè gōng, lì wú sī yān. xuān mù huáng hòu bēng, jū sāng yǐ zhì xiào wén. xuān dì zhī jiāng zhū cáo shuǎng, shēn móu mì cè, dú yǔ dì qián huà, wén dì fú zhī zhī yě. jiāng fā xī nǎi gào zhī, jì ér shǐ rén chān zhī, dì qǐn rú cháng, ér wén dì bù néng ān xí. chén huì bīng sī mǎ mén, zhèn jìng nèi wài, zhì zhèn shén zhěng. xuān dì yuē:" cǐ zi jìng kě yě." chū, dì yīn yǎng sǐ shì sān qiān, sàn zài rén jiān, zhì shì yī zhāo ér jí, zhòng mò zhī suǒ chū yě. shì píng, yǐ gōng fēng cháng píng xiāng hòu, shí yì qiān hù, xún jiā wèi jiāng jūn. jí xuān dì hōng, yì zhě xián yún" yī yǐn jì zú, yī zhì sì shì", tiān zǐ mìng dì yǐ fǔ jūn dà jiàng jūn fǔ zhèng. wèi jiā píng sì nián chūn zhēng yuè, qiān dà jiàng jūn, jiā shì zhōng, chí jié dū du zhōng wài zhū jūn lù shàng shū shì. mìng bǎi guān jǔ xián cái, míng shào zhǎng, xù qióng dú, lǐ fèi zhì. zhū gě dàn guàn qiū jiǎn wáng chǎng chén tài hú zūn dū du sì fāng, wáng jī zhōu tài dèng ài shí bāo diǎn zhōu jùn, lú yù lǐ fēng shang xuǎn jǔ, fù gǔ yú sōng cān jì móu, zhōng huì xià hóu xuán wáng sù chén běn mèng kāng zhào fēng zhāng jī yù cháo yì, sì hǎi qīng zhù, cháo yě sù rán. huò yǒu qǐng gǎi yì zhì dù zhě, dì yuē:"' bù shí bù zhī, shùn dì zhī zé', shī rén zhī měi yě. sān zǔ diǎn zhì, suǒ yí zūn fèng zì fēi jūn shì, bù dé wàng yǒu gǎi gé."
景皇帝讳师,字子元,宣帝长子也。雅有风彩,沈毅多大略。少流美誉,与夏侯玄、何晏齐名。晏常称曰:“惟几也能成天下之务,司马子元是也。”魏景初中,拜散骑常侍,累迁中护军。为选用之法,举不越功,吏无私焉。宣穆皇后崩,居丧以至孝闻。宣帝之将诛曹爽,深谋秘策,独与帝潜画,文帝弗之知也。将发夕乃告之,既而使人觇之,帝寝如常,而文帝不能安席。晨会兵司马门,镇静内外,置阵甚整。宣帝曰:“此子竟可也。”初,帝阴养死士三千,散在人间,至是一朝而集,众莫知所出也。事平,以功封长平乡侯,食邑千户,寻加卫将军。及宣帝薨,议者咸云“伊尹既卒,伊陟嗣事”,天子命帝以抚军大将军辅政。魏嘉平四年春正月,迁大将军,加侍中,持节、都督中外诸军、录尚书事。命百官举贤才,明少长,恤穷独,理废滞。诸葛诞、毌丘俭、王昶、陈泰、胡遵都督四方,王基、州泰、邓艾、石苞典州郡,卢毓、李丰裳选举,傅嘏、虞松参计谋,钟会、夏侯玄、王肃、陈本、孟康、赵酆、张缉预朝议,四海倾注,朝野肃然。或有请改易制度者,帝曰:“‘不识不知,顺帝之则’,诗人之美也。三祖典制,所宜遵奉;自非军事,不得妄有改革。”
wǔ nián xià wǔ yuè, wú tài fù zhū gě kè wéi xīn chéng, cháo yì lǜ qí fēn bīng yǐ kòu huái sì, yù shù zhū shuǐ kǒu. dì yuē:" zhū gě kè xīn dé zhèng yú wú, yù jiǎo yī shí zhī lì, bìng bīng hé féi, yǐ jì wàn yī, bù xiá fù wèi qīng xú huàn yě. qiě shuǐ kǒu fēi yī, duō shù zé yòng bīng zhòng, shǎo shù zé bù zú yǐ yù kòu." kè guǒ bìng lì hé féi, zú rú suǒ dù. dì yú shì shǐ zhèn dōng jiāng jūn guàn qiū jiǎn yáng zhōu cì shǐ wén qīn děng jù zhī. jiǎn qīn qǐng zhàn, dì yuē:" kè juǎn jiǎ shēn rù, tóu bīng sǐ dì, qí fēng wèi yì dāng. qiě xīn chéng xiǎo ér gù, gōng zhī wèi kě bá." suì mìng zhū jiàng gāo lěi yǐ bì zhī. xiāng chí shù yuè, kè gōng chéng lì qū, sǐ shāng tài bàn. dì nǎi chì qīn dū ruì zú qū hé yú, yào qí guī lù, jiǎn shuài zhū jiàng yǐ wéi hòu jì. kè jù ér dùn, qīn nì jī, dà pò zhī, zhǎn shǒu wàn yú jí.
五年夏五月,吴太傅诸葛恪围新城,朝议虑其分兵以寇淮泗,欲戍诸水口。帝曰:“诸葛恪新得政于吴,欲徼一时之利,并兵合肥,以冀万一,不暇复为青徐患也。且水口非一,多戍则用兵众,少戍则不足以御寇。”恪果并力合肥,卒如所度。帝于是使镇东将军毌丘俭、扬州刺史文钦等距之。俭、钦请战,帝曰:“恪卷甲深入,投兵死地,其锋未易当。且新城小而固,攻之未可拔。”遂命诸将高垒以弊之。相持数月,恪攻城力屈,死伤太半。帝乃敕钦督锐卒趋合榆,要其归路,俭帅诸将以为后继。恪惧而遁,钦逆击,大破之,斩首万余级。
zhèng yuán yuán nián chūn zhēng yuè, tiān zǐ yǔ zhōng shū lìng lǐ fēng hòu fù guāng lù dài fu zhāng jī huáng mén jiān sū shuò yǒng níng shǔ lìng lè dūn rǒng cóng pú yè liú bǎo xián děng móu yǐ tài cháng xià hóu xuán dài dì fǔ zhèng. dì mì zhī zhī, shǐ shè rén wáng xiàn yǐ chē yíng fēng. fēng jiàn pò, suí xiàn ér zhì, dì shù zhī. fēng zhī huò jí, yīn sì è yán. dì nù, qiǎn yǒng shì yǐ dāo huán zhù shā zhī. dài bǔ xuán jī děng, jiē yí sān zú. sān yuè, nǎi fěng tiān zǐ fèi huáng hòu zhāng shì, yīn xià zhào yuē:" jiān chén lǐ fēng děng jìng zèn yōng huí, yīn gòu xiōng tè. dà jiàng jūn jiū qián tiān xíng, zhì zhī zhū pì. zhōu bó zhī kè lǚ shì, huò guāng zhī qín shàng guān, hé yǐ guò zhī. qí zēng yì jiǔ qiān hù, bìng qián sì wàn." dì ràng bù shòu. tiān zǐ yǐ xuán jī zhī zhū, shēn bù zì ān. ér dì yì lǜ nán zuò, qián móu fèi lì, nǎi mì fěng wèi yǒng níng tài hòu. qiū jiǔ yuè jiǎ xū, tài hòu xià lìng yuē:" huáng dì chūn qiū yǐ zhǎng, bù qīn wàn jī, dān yín nèi chǒng, shěn mān nǚ dé, rì jìn chàng yōu, zòng qí chǒu nüè, yíng liù gōng jiā rén liú zhǐ nèi fáng, huǐ rén lún zhī xù, luàn nán nǚ zhī jié. yòu wèi qún xiǎo suǒ pò, jiāng wēi shè jì, bù kě chéng fèng zōng miào." dì zhào qún chén huì yì, liú tì yuē:" tài hòu lìng rú shì, zhū jūn qí rú wáng shì hé?" xián yuē:" yī yǐn fàng tài jiǎ yǐ níng yīn, huò guāng fèi chāng yì yǐ ān hàn, quán dìng shè jì, yǐ qīng sì hǎi. èr dài xíng zhī yú gǔ, míng gōng dāng zhī yú jīn, jīn rì zhī shì, wéi mìng shì cóng." dì yuē:" zhū jūn jiàn wàng zhě zhòng, ān gǎn bì zhī?" nǎi yǔ qún gōng qīng shì gòng zòu tài hòu yuē:" chén wén tiān zǐ zhě, suǒ yǐ jì yù qún shēng, yǒng ān wàn guó. huáng dì chūn qiū yǐ zhǎng, wèi qīn wàn jī, rì shǐ xiǎo yōu guō huái yuán xìn děng luǒ tǎn yín xì. yòu yú guǎng wàng guān xià zuò liáo dōng yāo fù, dào lù xíng rén mò bù yǎn mù. qīng shāng lìng líng hú jǐng jiàn dì, dì shāo tiě zhì zhī. tài hòu zāo hé yáng jūn sàng, dì xī lè zì ruò. qīng shāng chéng páng xī jiàn dì, dì fú tīng. tài hòu hái běi gōng, shā zhāng měi rén, dì shén huì wàng. xī jiàn, dì nù, fù yǐ dàn dàn xī. měi wén shū rù, dì bù xǐng shì. tài hòu lìng dì zài shì gān diàn jiǎng xué, dì yòu bù cóng. bù kě yǐ chéng tiān xù. chén qǐng yī hàn huò guāng gù shì, shōu huáng dì xǐ shòu, yǐ qí wáng guī fān." zòu kě, yú shì yǒu sī yǐ tài láo cè gào zōng miào, wáng jiù shèng yú fù chē, qún chén cóng zhì xī yè mén. dì qì yuē:" xiān chén shòu lì shì shū yù, xiān dì lín bēng, tuō yǐ qiǎn zhào. chén fù tiǎn zhòng rèn, bù néng xiàn kě tì fǒu. qún gōng qīng shì, yuǎn dí jiù diǎn, wèi shè jì shēn jì, níng fù shèng gōng, shǐ zōng miào xuè shí." yú shì shǐ shǐ zhě chí jié wèi sòng, shě hé nèi zhī zhòng mén, zhū guō huái yuán xìn děng. shì rì, yǔ qún chén yì suǒ lì. dì yuē:" fāng jīn yǔ zhòu wèi qīng, èr lǔ zhēng héng, sì hǎi zhī zhǔ, wéi zài xián zhé. péng chéng wáng jù, tài zǔ zhī zǐ, yǐ xián, zé rén shèng míng yǔn yǐ nián, zé huáng shì zhī zhǎng. tiān wèi zhì zhòng, bù dé qí cái, bù zú yǐ níng jì liù hé." nǎi xìng qún gōng zòu tài hòu. tài hòu yǐ péng chéng wáng xiān dì zhū fù, yú zhāo mù zhī xù wèi bù cì, zé liè zǔ zhī shì yǒng wú chéng sì. dōng hǎi dìng wáng, míng dì zhī dì, yù lì qí zi gāo guì xiāng gōng máo. dì gù zhēng bù huò, nǎi cóng tài hòu lìng, qiǎn shǐ yíng gāo guì xiāng gōng yú yuán chéng ér lì zhī, gǎi yuán yuē zhèng yuán. tiān zǐ shòu xǐ duò, jǔ zhǐ gāo, dì wén ér yōu zhī. jí jiāng dà huì, dì xùn yú tiān zǐ yuē:" fū shèng wáng zhòng shǐ, zhèng běn jìng chū, gǔ rén suǒ shèn yě. míng dāng dà huì, wàn zhòng zhān mù mù zhī róng, gōng qīng tīng yù zhèn zhī yīn. shī yún:' shì rén bù tiāo, shì zé shì xiào.' yì yuē:' chū qí yán shàn, zé qiān lǐ zhī wài yìng zhī'. suī lǐ yí zhōu bèi, yóu yí jiā zhī yǐ zhī kè, yǐ fù sì hǎi yóng yóng shì yǎng." guǐ sì, tiān zǐ zhào yuē:" zhèn wén chuàng yè zhī jūn, bì xū gǔ gōng zhī chén shǒu wén zhī zhǔ, yì lài kuāng zuǒ zhī fǔ. shì gù wén wǔ yǐ lǚ zhào zhāng shòu mìng zhī gōng, xuān wáng yǐ shān fǔ xiǎng zhōng xīng zhī yè. dà jiàng jūn shì zǎi míng dé, yīng qī zuò fǔ. zāo tiān jiàng xiǎn, dì shì duō nàn, qí wáng lì zhèng, bù dí lǜ diǎn. gōng lǚ yì zhí zhōng, yǐ níng qū xià, shì shì bǎi pì, zǒng qí shù shì. nèi cuī kòu nüè, wài jìng jiān guǐ, rì zè yōu qín, qú láo sù yè. dé shēng guāng yú shàng xià, xūn liè shī yú sì fāng. shēn wéi dà yì, shǒu jiàn míng cè, quán dìng shè jì, yuán lì zhèn gōng, zōng miào huò ān, yì zhào qìng lài. yī zhì zhī bǎo yì yīn bāng, gōng dàn zhī suí níng zhōu shì, miè yǐ shàng yān. zhèn shén jiā zhī. fū dé mào zhě wèi zūn, yōng dà zhě lù hòu, gǔ jīn zhī tōng yì yě. qí dēng wèi xiàng guó, zēng yì jiǔ qiān, bìng qián sì wàn hù jìn hào dà dū dū jiǎ huáng yuè, rù cháo bù qū, zòu shì bù míng, jiàn lǚ shàng diàn cì qián wǔ bǎi wàn, bó wǔ qiān pǐ, yǐ zhāng yuán xūn." dì gù cí xiàng guó. yòu shàng shū xùn yú tiān zǐ yuē:" jīng shān zhī pú suī měi, bù zuó bù chéng qí bǎo yán rǎn zhī cái suī mào, bù xué bù hóng qí liàng. zhòng ní yǒu yún:' yǔ fēi shēng ér zhī zhī zhě, hào gǔ mǐn yǐ qiú zhī zhě yě.' yǎng guān huáng xuān wǔ dài zhī zhǔ, mò bù yǒu suǒ bǐng zé, zhuān xū shòu xué yú lǜ tú, gāo xīn wèn dào yú bǎi zhāo. dǎi zhì zhōu chéng, dàn wàng zuò fǔ, gù néng lí jīng biàn zhì, ān dào lè yè. fū rán, gù jūn dào míng yú shàng, zhào shù shùn yú xià. xíng cuò zhī lóng, shí yóu yú cǐ. yí zūn xiān wáng xià wèn zhī yì, shǐ jiǎng sòng zhī yè lǚ wén yú tīng, diǎn mó zhī yán rì chén yú cè yě." shí tiān zǐ pō xiū huá shì, dì yòu jiàn yuē:" lǚ duān chū zhèng, yí chóng xuán pǔ." bìng jìng nà yān. shí yī yuè, yǒu bái qì jīng tiān.
正元元年春正月,天子与中书令李丰、后父光禄大夫张缉、黄门监苏铄、永宁署令乐敦、冗从仆射刘宝贤等谋以太常夏侯玄代帝辅政。帝密知之,使舍人王羡以车迎丰。丰见迫,随羡而至,帝数之。丰知祸及,因肆恶言。帝怒,遣勇士以刀镮筑杀之。逮捕玄、缉等,皆夷三族。三月,乃讽天子废皇后张氏,因下诏曰:“奸臣李丰等靖谮庸回,阴构凶慝。大将军纠虔天刑,致之诛辟。周勃之克吕氏,霍光之擒上官,曷以过之。其增邑九千户,并前四万。”帝让不受。天子以玄、缉之诛,深不自安。而帝亦虑难作,潜谋废立,乃密讽魏永宁太后。秋九月甲戌,太后下令曰:“皇帝春秋已长,不亲万机,耽淫内宠,沈嫚女德,日近倡优,纵其丑虐,迎六宫家人留止内房,毁人伦之叙,乱男女之节。又为群小所迫,将危社稷,不可承奉宗庙。”帝召群臣会议,流涕曰:“太后令如是,诸君其如王室何?”咸曰:“伊尹放太甲以宁殷,霍光废昌邑以安汉,权定社稷,以清四海。二代行之于古,明公当之于今,今日之事,惟命是从。”帝曰:“诸君见望者重,安敢避之?”乃与群公卿士共奏太后曰:“臣闻天子者,所以济育群生,永安万国。皇帝春秋已长,未亲万机,日使小优郭怀、袁信等裸袒淫戏。又于广望观下作辽东妖妇,道路行人莫不掩目。清商令令狐景谏帝,帝烧铁炙之。太后遭合阳君丧,帝嬉乐自若。清商丞庞熙谏帝,帝弗听。太后还北宫,杀张美人,帝甚恚望。熙谏,帝怒,复以弹弹熙。每文书入,帝不省视。太后令帝在式乾殿讲学,帝又不从。不可以承天序。臣请依汉霍光故事,收皇帝玺绶,以齐王归籓。”奏可,于是有司以太牢策告宗庙,王就乘舆副车,群臣从至西掖门。帝泣曰:“先臣受历世殊遇,先帝临崩,托以遣诏。臣复忝重任,不能献可替否。群公卿士,远翟旧典,为社稷深计,宁负圣躬,使宗庙血食。”于是使使者持节卫送,舍河内之重门,诛郭怀、袁信等。是日,与群臣议所立。帝曰:“方今宇宙未清,二虏争衡,四海之主,惟在贤哲。彭城王据,太祖之子,以贤,则仁圣明允;以年,则皇室之长。天位至重,不得其才,不足以宁济六合。”乃兴群公奏太后。太后以彭城王先帝诸父,于昭穆之序为不次,则烈祖之世永无承嗣。东海定王,明帝之弟,欲立其子高贵乡公髦。帝固争不获,乃从太后令,遣使迎高贵乡公于元城而立之,改元曰正元。天子受玺惰,举趾高,帝闻而忧之。及将大会,帝训于天子曰:“夫圣王重始,正本敬初,古人所慎也。明当大会,万众瞻穆穆之容,公卿听玉振之音。诗云:‘示人不佻,是则是效。’易曰:‘出其言善,则千里之外应之’。虽礼仪周备,犹宜加之以祗恪,以副四海颙颙式仰。”癸巳,天子诏曰:“朕闻创业之君,必须股肱之臣;守文之主,亦赖匡佐之辅。是故文武以吕召彰受命之功,宣王倚山甫享中兴之业。大将军世载明德,应期作辅。遭天降险,帝室多难,齐王莅政,不迪率典。公履义执忠,以宁区夏,式是百辟,总齐庶事。内摧寇虐,外静奸宄,日昃忧勤,劬劳夙夜。德声光于上下,勋烈施于四方。深惟大议,首建明策,权定社稷,援立朕躬,宗庙获安,亿兆庆赖。伊挚之保乂殷邦,公旦之绥宁周室,蔑以尚焉。朕甚嘉之。夫德茂者位尊,庸大者禄厚,古今之通义也。其登位相国,增邑九千,并前四万户;进号大都督、假黄钺,入朝不趋,奏事不名,剑履上殿;赐钱五百万,帛五千匹,以彰元勋。”帝固辞相国。又上书训于天子曰:“荆山之璞虽美,不琢不成其宝;颜冉之才虽茂,不学不弘其量。仲尼有云:‘予非生而知之者,好古敏以求之者也。’仰观黄轩五代之主,莫不有所禀则,颛顼受学于绿图,高辛问道于柏招。逮至周成,旦望作辅,故能离经辩志,安道乐业。夫然,故君道明于上,兆庶顺于下。刑措之隆,实由于此。宜遵先王下问之义,使讲诵之业屡闻于听,典谟之言日陈于侧也。”时天子颇修华饰,帝又谏曰:“履端初政,宜崇玄朴。”并敬纳焉。十一月,有白气经天。
èr nián chūn zhēng yuè, yǒu huì xīng jiàn yú wú chǔ zhī fēn, xī běi jìng tiān. zhèn dōng dà jiàng jūn guàn qiū jiǎn yáng zhōu cì shǐ wén qīn jǔ bīng zuò luàn, jiǎo tài hòu lìng yí xí jùn guó, wèi tán méng yú xī mén zhī wài, gè qiǎn zi sì rén zhì yú wú yǐ qǐng jiù. èr yuè, jiǎn qīn shuài zhòng liù wàn, dù huái ér xī. dì huì gōng qīng móu zhēng tǎo jì, cháo yì duō wèi kě qiǎn zhū jiàng jī zhī, wáng sù jí shàng shū fù gǔ zhōng shū shì láng zhōng huì quàn dì zì xíng. wù wǔ, dì tǒng zhōng jūn bù qí shí yú wàn yǐ zhēng zhī. bèi dào jiān xíng, zhào sān fāng bīng, dà huì yú chén xǔ zhī jiāo. jiǎ shēn, cì yú yǐn qiáo, jiǎn jiāng shǐ zhāo lǐ jī xiāng cì lái jiàng. jiǎn qīn yí rù xiàng chéng, dì qiǎn jīng zhōu cì shǐ wáng jī jìn jù nán dùn yǐ bī jiǎn. dì shēn bì gāo lěi, yǐ dài dōng jūn zhī jí. zhū jiàng qǐng jìn jūn gōng qí chéng, dì yuē:" zhū jūn dé qí yī, wèi zhī qí èr. huái nán jiàng shì běn wú fǎn zhì. qiě jiǎn qīn yù dǎo zòng héng zhī jī, xí yí qín zhī shuō, wèi yuǎn jìn bì yìng. ér shì qǐ zhī rì, huái běi bù cóng, shǐ zhāo lǐ jī qián hòu wǎ jiě. nèi guāi wài pàn, zì zhī bì bài, kùn shòu sī dòu, sù zhàn gèng hé qí zhì. suī yún bì kè, shāng rén yì duō. qiě jiǎn děng qī kuáng jiàng shì, guǐ biàn wàn duān, xiǎo yǔ chí jiǔ, zhà qíng zì lù, cǐ bù zhàn ér kè zhī yě." nǎi qiǎn zhū gě dàn dū yù zhōu zhū jūn zì ān fēng xiàng shòu chūn, zhēng dōng jiāng jūn hú zūn dū qīng xú zhū jūn chū qiáo sòng zhī jiān, jué qí guī lù. dì tún rǔ yáng, qiǎn jìng zhōu cì shǐ dèng ài dū tài shān zhū jūn jìn tún lè jiā, shì ruò yǐ yòu zhī. qīn jìn jūn jiāng gōng ài, dì qián jūn xián méi, qīng zào lè jiā, yǔ qīn xiāng yù. qīn zi yāng, nián shí bā, yǒng guàn sān jūn, wèi qīn yuē:" jí qí wèi dìng, qǐng dēng chéng gǔ zào, jī zhī kě pò yě." jì móu ér xíng, sān zào ér qīn bù néng yīng, yāng tuì, xiāng yǔ yǐn ér dōng. dì wèi zhū jiàng yuē:" qīn zǒu yǐ." mìng fā ruì jūn yǐ zhuī zhī. zhū jiàng jiē yuē:" qīn jiù jiāng, yāng shǎo ér ruì, yǐn jūn nèi rù, wèi yǒu shī lì, bì bù zǒu yě." dì yuē:" yī gǔ zuò qì, zài ér shuāi, sān ér jié. yāng sān gǔ, qīn bù yīng, qí shì yǐ qū, bù zǒu hé dài?" qīn jiāng dùn, yāng yuē:" bù xiān zhé qí shì, bù dé qù yě." nǎi yǔ xiāo qí shí yú cuī fēng xiàn zhèn, suǒ xiàng jiē pī mǐ, suì yǐn qù. dì qiǎn zuǒ zhǎng shǐ sī mǎ liǎn dū xiāo qí bā qiān yì ér zhuī zhī, shǐ jiāng jūn yuè lín děng dū bù bīng jì qí hòu. bǐ zhì shā yáng, pín xiàn qīn zhèn, nǔ shǐ yǔ xià, qīn méng dùn ér chí. dà pò qí jūn. zhòng jiē tóu gē ér jiàng, qīn fù zǐ yǔ huī xià zǒu bǎo xiàng. jiǎn wén qīn bài, qì zhòng xiāo dùn huái nán. ān fēng jīn dū wèi zhuī jiǎn, zhǎn zhī, chuán shǒu jīng dū. qīn suì bēn wú, huái nán píng.
二年春正月,有彗星见于吴楚之分,西北竟天。镇东大将军毌丘俭、扬州刺史文钦举兵作乱,矫太后令移檄郡国,为坛盟于西门之外,各遣子四人质于吴以请救。二月,俭、钦帅众六万,渡淮而西。帝会公卿谋征讨计,朝议多谓可遣诸将击之,王肃及尚书傅嘏、中书侍郎钟会劝帝自行。戊午,帝统中军步骑十余万以征之。倍道兼行,召三方兵,大会于陈许之郊。甲申,次于隐桥,俭将史招、李绩相次来降。俭、钦移入项城,帝遣荆州刺史王基进据南顿以逼俭。帝深壁高垒,以待东军之集。诸将请进军攻其城,帝曰:“诸君得其一,未知其二。淮南将士本无反志。且俭、钦欲蹈纵横之迹,习仪秦之说,谓远近必应。而事起之日,淮北不从,史招、李绩前后瓦解。内乖外叛,自知必败,困兽思斗,速战更合其志。虽云必克,伤人亦多。且俭等欺诳将士,诡变万端,小与持久,诈情自露,此不战而克之也。”乃遣诸葛诞督豫州诸军自安风向寿春,征东将军胡遵督青、徐诸军出谯宋之间,绝其归路。帝屯汝阳,遣竞州刺史邓艾督太山诸军进屯乐嘉,示弱以诱之。钦进军将攻艾,帝潜军衔枚,轻造乐嘉,与钦相遇。钦子鸯,年十八,勇冠三军,谓钦曰:“及其未定,请登城鼓噪,击之可破也。”既谋而行,三噪而钦不能应,鸯退,相与引而东。帝谓诸将曰:“钦走矣。”命发锐军以追之。诸将皆曰:“钦旧将,鸯少而锐,引军内入,未有失利,必不走也。”帝曰:“一鼓作气,再而衰,三而竭。鸯三鼓,钦不应,其势已屈,不走何待?”钦将遁,鸯曰:“不先折其势,不得去也。”乃与骁骑十余摧锋陷阵,所向皆披靡,遂引去。帝遣左长史司马琏督骁骑八千翼而追之,使将军乐林等督步兵继其后。比至沙阳,频陷钦阵,弩矢雨下,钦蒙盾而驰。大破其军。众皆投戈而降,钦父子与麾下走保项。俭闻钦败,弃众宵遁淮南。安风津都尉追俭,斩之,传首京都。钦遂奔吴,淮南平。
chū, dì mù yǒu liú jí, shǐ yī gē zhī. yāng zhī lái gōng yě, jīng ér mù chū. jù liù jūn zhī kǒng, méng zhī yǐ bèi, tòng shén, niè bèi bài ér zuǒ yòu mò zhī yān. rùn yuè jí dǔ, shǐ wén dì zǒng tǒng zhū jūn. xīn hài, bēng yú xǔ chāng, shí nián sì shí bā. èr yuè, dì zhī sàng zhì zì xǔ chāng, tiān zǐ sù fú lín diào, zhào yuē:" gōng yǒu jì shì níng guó zhī xūn, kè dìng huò luàn zhī gōng, zhòng zhī yǐ sǐ wáng shì, yí jiā shū lǐ. qí lìng gōng qīng yì zhì." yǒu sī yì yǐ wéi zhōng ān shè jì, gōng jì yǔ nèi, yí yī huò guāng gù shì, zhuī jiā dà sī mǎ zhī hào yǐ guān dà jiàng jūn, zēng yì wǔ wàn hù, shì yuē wǔ gōng. wén dì biǎo ràng yuē:" chén wáng fù bù gǎn shòu chéng xiàng xiàng guó jiǔ mìng zhī lǐ, wáng xiōng bù gǎn shòu xiàng guó zhī wèi, chéng yǐ tài zǔ cháng suǒ jiē lì yě. jīn shì yǔ èr zǔ tóng, bì suǒ zhī jù. xī xiāo hé zhāng liáng huò guāng xián yǒu kuāng zuǒ zhī gōng, hé shì wén zhōng, liáng shì wén chéng, guāng shì xuān chéng bì yǐ wén wǔ wèi shì, qǐng yī hé děng jiù jiā." zhào xǔ zhī, shì yuē zhōng wǔ. jìn guó jì jiàn, zhuī zūn yuē jǐng wáng. wǔ dì shòu shàn, shàng zūn hào yuē jǐng huáng dì, líng yuē jùn píng, miào chēng shì zōng.
初,帝目有瘤疾,使医割之。鸯之来攻也,惊而目出。惧六军之恐,蒙之以被,痛甚,啮被败而左右莫知焉。闰月疾笃,使文帝总统诸军。辛亥,崩于许昌,时年四十八。二月,帝之丧至自许昌,天子素服临吊,诏曰:“公有济世宁国之勋,克定祸乱之功,重之以死王事,宜加殊礼。其令公卿议制。”有司议以为忠安社稷,功济宇内,宜依霍光故事,追加大司马之号以冠大将军,增邑五万户,谥曰武公。文帝表让曰:“臣亡父不敢受丞相相国九命之礼,亡兄不敢受相国之位,诚以太祖常所阶历也。今谥与二祖同,必所祗惧。昔萧何、张良、霍光咸有匡佐之功,何谥文终,良谥文成,光谥宣成……必以文武为谥,请依何等就加。”诏许之,谥曰忠武。晋国既建,追尊曰景王。武帝受禅,上尊号曰景皇帝,陵曰峻平,庙称世宗。
wén huáng dì huì zhāo, zì zi shàng, jǐng dì zhī mǔ dì yě. wèi jǐng chū èr nián, fēng xīn chéng xiāng hòu. zhèng shǐ chū, wèi luò yáng diǎn nóng zhōng láng jiàng. zhí wèi míng shē chǐ zhī hòu, dì juān chú kē suì, bù duó nóng shí, bǎi xìng dà yuè. zhuǎn sàn qí cháng shì. dà jiàng jūn cáo shuǎng zhī fá shǔ yě, yǐ dì wèi zhēng shǔ jiāng jūn, fù xià hóu xuán chū luò gǔ, cì yú xìng shì. shǔ jiāng wáng lín yè xí dì yíng, dì jiān wò bù dòng. lín tuì, dì wèi xuán yuē:" fèi yī yǐ jù xiǎn jù shǒu, jìn bù huò zhàn, gōng zhī bù kě, yí jí xuán jūn, yǐ wéi hòu tú." shuǎng děng yǐn xuán, yī guǒ chí bīng qù sān lǐng, zhēng xiǎn nǎi dé guò. suì hái, bài yì láng. jí zhū cáo shuǎng, shuài zhòng wèi èr gōng, yǐ gōng zēng yì qiān hù. shǔ jiāng jiāng wéi zhī kòu lǒng yòu yě, zhēng xī jiāng jūn guō huái zì cháng ān jù zhī. jìn dì wèi ān xī jiāng jūn chí jié, tún guān zhōng, wèi zhū jūn jié dù. huái gōng wéi bié jiāng jù ān yú qū, jiǔ ér bù jué. dì nǎi jìn jù cháng chéng, nán qù luò gǔ yǐ yí zhī. wéi jù, tuì bǎo nán zhèng, ān jūn jué yuán, shuài zhòng lái jiàng. zhuǎn ān dōng jiāng jūn chí jié, zhèn xǔ chāng. jí dà jūn tǎo wáng líng, dì dū huái běi zhū jūn shì, shuài shī huì yú xiàng. zēng yì sān bǎi hù, jiǎ jīn yìn zǐ shòu. xún jìn hào dū du, tǒng zhēng dōng jiāng jūn hú zūn zhèn dōng jiāng jūn zhū gě dàn fá wú, zhàn yú dōng guān. èr jūn bài jī, zuò shī hóu. shǔ jiāng jiāng wéi yòu kòu lǒng yòu, yáng shēng yù gōng dí dào. yǐ dì xíng zhēng xī jiāng jūn, cì cháng ān. yōng zhōu cì shǐ chén tài yù xiān zéi jù dí dào, dì yuē:" jiāng wéi gōng qiāng, shōu qí zhì rèn, jù gǔ zuò dǐ gé qì, ér fù zhuǎn háng zhì cǐ, zhèng yù le sài wài zhū qiāng, wèi hòu nián zhī zī ěr. ruò shí xiàng dí dào, ān kěn xuān lù, lìng wài rén zhī? jīn yáng shēng yán chū, cǐ yù guī yě." wéi guǒ shāo yíng ér qù. huì xīn píng qiāng hú pàn, dì jī pò zhī, suì yào bīng líng zhōu, běi lǔ zhèn zhé, pàn zhě xī jiàng. yǐ gōng fù fēng xīn chéng xiāng hòu. gāo guì xiāng gōng zhī lì yě, yǐ cān dìng cè, jìn fēng gāo dōu hóu, zēng fēng èr qiān hù. guàn qiū jiǎn wén qīn zhī luàn, dà jūn dōng zhēng, dì jiān zhōng lǐng jūn, liú zhèn luò yáng. jí jǐng dì jí dǔ, dì zì jīng dū shěng jí, bài wèi jiāng jūn. jǐng dì bēng, tiān zǐ mìng dì zhèn xǔ chāng, shàng shū fù gǔ shuài liù jūn hái jīng shī. dì yòng gǔ jí zhōng huì cè, zì shuài jūn ér hái. zhì luò yáng, jìn wèi dà jiàng jūn jiā shì zhōng, dū du zhōng wài zhū jūn lù shàng shū shì, fǔ zhèng, jiàn lǚ shàng diàn. dì gù cí bù shòu.
文皇帝讳昭,字子上,景帝之母弟也。魏景初二年,封新城乡侯。正始初,为洛阳典农中郎将。值魏明奢侈之后,帝蠲除苛碎,不夺农时,百姓大悦。转散骑常侍。大将军曹爽之伐蜀也,以帝为征蜀将军,副夏侯玄出骆谷,次于兴势。蜀将王林夜袭帝营,帝坚卧不动。林退,帝谓玄曰:“费祎以据险距守,进不获战,攻之不可,宜亟旋军,以为后图。”爽等引旋,祎果驰兵趣三岭,争险乃得过。遂还,拜议郎。及诛曹爽,帅众卫二宫,以功增邑千户。蜀将姜维之寇陇右也,征西将军郭淮自长安距之。进帝位安西将军、持节,屯关中,为诸军节度。淮攻维别将句安于麹,久而不决。帝乃进据长城,南趣骆谷以疑之。维惧,退保南郑,安军绝援,帅众来降。转安东将军、持节,镇许昌。及大军讨王凌,帝督淮北诸军事,帅师会于项。增邑三百户,假金印紫绶。寻进号都督,统征东将军胡遵、镇东将军诸葛诞伐吴,战于东关。二军败绩,坐失侯。蜀将姜维又寇陇右,扬声欲攻狄道。以帝行征西将军,次长安。雍州刺史陈泰欲先贼据狄道,帝曰:“姜维攻羌,收其质任,聚谷作邸阁讫,而复转行至此,正欲了塞外诸羌,为后年之资耳。若实向狄道,安肯宣露,令外人知?今扬声言出,此欲归也。”维果烧营而去。会新平羌胡叛,帝击破之,遂耀兵灵州,北虏震詟,叛者悉降。以功复封新城乡侯。高贵乡公之立也,以参定策,进封高都侯,增封二千户。毌丘俭、文钦之乱,大军东征,帝兼中领军,留镇洛阳。及景帝疾笃,帝自京都省疾,拜卫将军。景帝崩,天子命帝镇许昌,尚书傅嘏帅六军还京师。帝用嘏及钟会策,自帅军而还。至洛阳,进位大将军加侍中,都督中外诸军、录尚书事,辅政,剑履上殿。帝固辞不受。
gān lù yuán nián chūn zhēng yuè, jiā dà dū dū, zòu shì bù míng. xià liù yuè, jìn fēng gāo dōu gōng, dì fāng qī bǎi lǐ, jiā zhī jiǔ xī, jiǎ fǔ yuè, jìn hào dà dū dū, jiàn lǚ shàng diàn. yòu gù cí bù shòu. qiū bā yuè gēng shēn, jiā jiǎ huáng yuè, zēng fēng sān xiàn.
甘露元年春正月,加大都督,奏事不名。夏六月,进封高都公,地方七百里,加之九锡,假斧钺,进号大都督,剑履上殿。又固辞不受。秋八月庚申,加假黄钺,增封三县。
èr nián xià wǔ yuè xīn wèi, zhèn dōng dà jiàng jūn zhū gě dàn shā yáng zhōu cì shǐ lè chēn, yǐ huái nán zuò luàn, qiǎn zi jìng wèi zhì yú wú yǐ qǐng jiù. yì zhě qǐng sù fá zhī, dì yuē:" dàn yǐ guàn qiū jiǎn qīng jí qīng fù, jīn bì wài lián wú kòu, cǐ wèi biàn dà ér chí. wú dāng yǔ sì fāng tóng lì, yǐ quán shèng zhì zhī." nǎi biǎo yuē:" xī qíng bù pàn nì, hàn zǔ qīn zhēng kuí xiāo wéi lì, guāng wǔ xī fá liè zǔ míng huáng dì shèng yú réng chū: jiē suǒ yǐ fèn yáng hè sī, zhèn yào wēi wǔ yě. bì xià yí zàn lín róng, shǐ jiàng shì dé píng tiān wēi. jīn zhū jūn kě wǔ shí wàn, yǐ zhòng jī guǎ, miè bù kè yǐ." qiū qī yuè, fèng tiān zǐ jí huáng tài hòu dōng zhēng, zhēng bīng qīng xú jīng yù, fēn qǔ guān zhōng yóu jūn, jiē huì huái běi. shī cì yú xiàng, jiǎ tíng wèi hé zhēn jié, shǐ huái nán, xuān wèi jiàng shì, shēn míng nì shùn, shì yǐ zhū shǎng. jiǎ xū, dì jìn jūn qiū tóu. wú shǐ wén qīn táng zī quán duān quán yì děng sān wàn yú rén lái jiù dàn, zhū jiàng nì jī, bù néng yù. jiāng jūn lǐ guǎng lín dí bù jìn, tài shān tài shǒu cháng shí chēng jí bù chū, bìng zhǎn zhī yǐ xùn. bā yuè, wú jiāng zhū yì shuài bīng wàn yú rén, liú zī zhòng yú dū lù, qīng bīng zhì lí jiāng. jiān jūn shí bāo gǔn zhōu cì shǐ zhōu tài yù zhī, yì tuì. tài shān tài shǒu hú liè yǐ qí bīng xí dōu lù, fén qí liáng yùn. bāo tài fù jìn jī yì, dà pò zhī. yì zhī yú zú něi shén, shí gé yè ér dùn, wú rén shā yì. dì yuē:" yì bù dé zhì shòu chūn, fēi qí zuì yě, ér wú rén shā zhī, shì yǐ xiè shòu chūn ér jiān dàn yì, shǐ qí yóu wàng jiù ěr. ruò qí bù ěr, bǐ dāng tū wéi, jué yī dàn zhī mìng. huò wèi dà jūn bù néng jiǔ, shěng shí jiǎn kǒu, jì yǒu tā biàn. liào zéi zhī qíng, bù chū cǐ sān zhě. jīn dāng duō fāng yǐ luàn zhī, bèi qí yuè yì, cǐ shèng jì yě." yīn mìng hé wéi, fēn qiǎn léi jí jiù gǔ huái běi, bǐng jūn shì dà dòu, rén sān shēng. qīn wén zhī, guǒ xǐ. dì yù léi xíng yǐ shì zhī, duō zòng fǎn jiàn, yáng yán wú jiù fāng zhì. dàn děng yì kuān zì shí, é ér chéng zhōng fá liáng. shí bāo wáng jī bìng qǐng gōng zhī, dì yuē:" dàn zhī nì móu, fēi yī zhāo yī xī yě, jù liáng wán shǒu, wài jié wú rén, zì wèi zú jù huái nán. qīn jì tóng è xiàng jì, bì bù biàn zǒu. jīn ruò jí gōng zhī, sǔn yóu jūn zhī lì. wài kòu zú zhì, biǎo lǐ shòu dí, cǐ wēi dào yě. jīn sān pàn xiāng jù yú gū chéng zhī zhōng, tiān qí huò zhě jiāng shǐ tóng lù. wú dāng yǐ cháng cè mí zhī, dàn jiān shǒu sān miàn. ruò zéi lù dào ér lái, jūn liáng bì shǎo, wú yǐ yóu bīng qīng qí jué qí zhuǎn shū, kě bù zhàn ér pò wài zéi. wài zéi pò, qīn děng bì chéng qín yǐ." quán yì mǔ, sūn quán nǚ yě, dé zuì yú wú, quán duān xiōng zi yī jí yí fèng qí mǔ lái bēn. yí xiōng jìng shí zài shòu chūn, yòng zhōng kuài jì, zuò yī yí shū yǐ jué jìng. jìng xiōng dì wǔ rén shuài qí zhòng lái jiàng, chéng zhōng dà hài.
二年夏五月辛未,镇东大将军诸葛诞杀扬州刺史乐綝,以淮南作乱,遣子靓为质于吴以请救。议者请速伐之,帝曰:“诞以毌丘俭轻疾倾覆,今必外连吴寇,此为变大而迟。吾当与四方同力,以全胜制之。”乃表曰:“昔黥布叛逆,汉祖亲征;隗嚣违戾,光武西伐;烈祖明皇帝乘舆仍出:皆所以奋扬赫斯,震耀威武也。陛下宜暂临戎,使将士得凭天威。今诸军可五十万,以众击寡,蔑不克矣。”秋七月,奉天子及皇太后东征,征兵青、徐、荆、豫,分取关中游军,皆会淮北。师次于项,假廷尉何桢节,使淮南,宣慰将士,申明逆顺,示以诛赏。甲戌,帝进军丘头。吴使文钦、唐咨、全端、全怿等三万余人来救诞,诸将逆击,不能御。将军李广临敌不进,泰山太守常时称疾不出,并斩之以徇。八月,吴将硃异帅兵万余人,留辎重于都陆,轻兵至黎浆。监军石苞、衮州刺史州泰御之,异退。泰山太守胡烈以奇兵袭都陆,焚其粮运。苞、泰复进击异,大破之。异之余卒馁甚,食葛叶而遁,吴人杀异。帝曰:“异不得至寿春,非其罪也,而吴人杀之,适以谢寿春而坚诞意,使其犹望救耳。若其不尔,彼当突围,决一旦之命。或谓大军不能久,省食减口,冀有他变。料贼之情,不出此三者。今当多方以乱之,备其越逸,此胜计也。”因命合围,分遣羸疾就谷淮北,禀军士大豆,人三升。钦闻之,果喜。帝愈羸形以示之,多纵反间,扬言吴救方至。诞等益宽恣食,俄而城中乏粮。石苞、王基并请攻之,帝曰:“诞之逆谋,非一朝一夕也,聚粮完守,外结吴人,自谓足据淮南。钦既同恶相济,必不便走。今若急攻之,损游军之力。外寇卒至,表里受敌,此危道也。今三叛相聚于孤城之中,天其或者将使同戮。吾当以长策縻之,但坚守三面。若贼陆道而来,军粮必少,吾以游兵轻骑绝其转输,可不战而破外贼。外贼破,钦等必成擒矣。”全怿母,孙权女也,得罪于吴,全端兄子祎及仪奉其母来奔。仪兄静时在寿春,用钟会计,作祎、仪书以谲静。静兄弟五人帅其众来降,城中大骇。
sān nián chūn zhēng yuè rén yín, dàn qīn děng chū gōng zhǎng wéi, zhū jūn nì jī, zǒu zhī. chū, dàn qīn nèi bù xiāng xié, jí zhì qióng cù, zhuǎn xiāng yí èr. huì qīn jì shì yǔ dàn wǔ, dàn shǒu rèn shā qīn. qīn zi yāng gōng dàn, bù kè, yú chéng jiàng. yǐ wéi jiāng jūn, fēng hóu, shǐ yāng xún chéng ér hū. dì jiàn chéng shàng chí gōng zhě bù fā, wèi zhū jiàng yuē:" kě gōng yǐ!" èr yuè yǐ yǒu, gōng ér bá zhī, zhǎn dàn, yí sān zú. wú jiāng táng zī sūn mí xú sháo děng shuài qí shǔ jiē jiàng, biǎo jiā jué wèi, bǐng qí něi jí. huò yán wú bīng bì bù wéi yòng, qǐng kēng zhī. dì yuē:" jiù lìng wáng hái, shì jiàn zhōng guó zhī hóng ěr." yú shì xǐ zhī sān hé. xià sì yuè, guī yú jīng shī, wèi dì mìng gǎi qiū tóu yuē wǔ qiū, yǐ jīng wǔ gōng. wǔ yuè, tiān zǐ yǐ bīng zhōu zhī tài yuán shàng dǎng xī hé lè píng xīn xīng yàn mén sī zhōu zhī hé dōng píng yáng bā jùn, dì fāng qī bǎi lǐ, fēng dì wèi jìn gōng, jiā jiǔ xī, jìn wèi xiàng guó, jìn guó zhì guān sī yān. jiǔ ràng, nǎi zhǐ. yú shì zēng yì wàn hù, shí sān xiàn, zhū zǐ zhī wú jué zhě jiē fēng liè hóu. qiū qī yuè, zòu lù xiān shì míng chén yuán gōng dà xūn zhī zǐ le, suí cái xù yòng.
三年春正月壬寅,诞、钦等出攻长围,诸军逆击,走之。初,诞、钦内不相协,及至穷蹙,转相疑贰。会钦计事与诞忤,诞手刃杀钦。钦子鸯攻诞,不克,逾城降。以为将军,封侯,使鸯巡城而呼。帝见城上持弓者不发,谓诸将曰:“可攻矣!”二月乙酉,攻而拔之,斩诞,夷三族。吴将唐咨、孙弥、徐韶等帅其属皆降,表加爵位,禀其馁疾。或言吴兵必不为用,请坑之。帝曰:“就令亡还,适见中国之弘耳。”于是徙之三河。夏四月,归于京师,魏帝命改丘头曰武丘,以旌武功。五月,天子以并州之太原上党西河乐平新兴雁门、司州之河东平阳八郡,地方七百里,封帝为晋公,加九锡,进位相国,晋国置官司焉。九让,乃止。于是增邑万户,食三县,诸子之无爵者皆封列侯。秋七月,奏录先世名臣元功大勋之子了,随才叙用。
sì nián xià liù yuè, fēn jīng zhōu zhì èr dū du, wáng jī zhèn xīn yě, zhōu tài zhèn xiāng yáng. shǐ shí bāo dū du yáng zhōu, chén qiān dū du yù zhōu, zhōng yù dū du xú zhōu, sòng jūn jiān qīng zhōu zhū jūn shì.
四年夏六月,分荆州置二都督,王基镇新野,州泰镇襄阳。使石苞都督扬州,陈骞都督豫州,钟毓都督徐州,宋钧监青州诸军事。
jǐng yuán yuán nián xià sì yuè, tiān zǐ fù mìng dì jué zhì rú qián, yòu ràng bù shòu. tiān zǐ jì yǐ dì sān shì zǎi fǔ, zhèng fēi jǐ chū, qíng bù néng ān, yòu lǜ fèi rǔ, jiāng lín xuān zhào bǎi liáo ér xíng fàng chù. wǔ yuè wù zǐ yè, shǐ rǒng cóng pú yè lǐ zhāo děng fā jiǎ yú líng yún tái, zhào shì zhōng wáng shěn sàn qí cháng shì wáng yè shàng shū wáng jīng, chū huái zhōng huáng sù zhào shì zhī, jiè yán qí dàn. shěn yè chí gào yú dì, dì zhào hù jūn jiǎ chōng děng wéi zhī bèi. tiān zǐ zhī shì xiè, shuài zuǒ yòu gōng xiāng fǔ, chēng yǒu suǒ tǎo, gǎn yǒu dòng zhě zú zhū. xiāng fǔ bīng jiāng zhǐ bù gǎn zhàn, jiǎ chōng chì zhū jiàng yuē:" gōng xù yǎng rǔ bèi, zhèng wèi jīn rì ěr!" tài zǐ shè rén chéng jì chōu gē fàn bì, cì zhī, rèn chū yú bèi, tiān zǐ bēng yú chē zhōng. dì zhào bǎi liáo móu qí gù, pú yè chén tài bù zhì. dì qiǎn qí jiù xún yǐ yú zhì zhī, yán yú qū shì, wèi yuē:" xuán bó, tiān xià qí rú wǒ hé?" tài yuē:" wéi yāo zhǎn jiǎ chōng, wēi yǐ xiè tiān xià." dì yuē:" qīng gèng sī qí cì." tài yuē:" dàn jiàn qí shàng. bú jiàn qí cì." yú shì guī zuì chéng jì ér zhǎn zhī. tài hòu lìng yuē:" xī hàn chāng yì wáng yǐ zuì fā wèi shù rén, cǐ ér yì yí yǐ shù rén lǐ zàng zhī, shǐ wài nèi xián zhī qí suǒ xíng yě." shā shàng shū wáng jīng, èr yú wǒ yě. gēng yín, dì zòu yuē:" gù gāo guì xiāng gōng shuài cóng jià rén bīng, bá rèn míng gǔ xiàng chén suǒ, chén jù bīng rèn xiāng jiē, jí chì jiàng shì bù dé yǒu suǒ shāng hài, wéi lìng zhě yǐ jūn fǎ cóng shì. qí dū chéng cuì dì tài zǐ shè rén jì rù bīng zhèn, shāng gōng zhì yǔn. chén wén rén chén zhī jié, yǒu sǐ wú èr, shì shàng zhī yì, bù gǎn táo nàn. qián zhě biàn gù zú zhì, huò tóng fā jī, chéng yù wěi shēn shǒu sǐ, wéi mìng suǒ cái. rán wéi běn móu, nǎi yù shàng wēi huáng tài hòu, qīng fù zōng miào. chén tiǎn dāng yuán fǔ, yì zài ān guó, jí luò yì shēn chì, bù dé pò jìn yú niǎn. ér jì wàng rù zhèn jiān, yǐ zhì dà biàn, āi dá tòng hèn, wǔ nèi cuī liè. jì gàn guó luàn jì, zuì bù róng zhū, zhé shōu jì jiā shǔ, fù tíng wèi." tài hòu cóng zhī, yí jì sān zú. yǔ gōng qīng yì, lì yàn wáng yǔ zhī zǐ cháng dào xiāng gōng huáng wèi dì. liù yuè, gǎi yuán. bǐng chén, tiān zǐ jìn dì wèi xiàng guó, fēng jìn gōng, zēng shí jùn, jiā jiǔ xī rú chū, qún cóng zǐ dì wèi hóu zhě fēng tíng hòu, cì qián qiān wàn, bó wàn pǐ. gù ràng, nǎi zhǐ. dōng shí yī yuè, wú jí yáng dū xiāo shèn yǐ shū yì zhèn dōng jiāng jūn shí bāo wěi jiàng, qiú yíng. dì zhī qí zhà yě, shǐ bāo wài shì yíng zhī, ér nèi wèi zhī bèi.
景元元年夏四月,天子复命帝爵秩如前,又让不受。天子既以帝三世宰辅,政非己出,情不能安,又虑废辱,将临轩召百僚而行放黜。五月戊子夜,使冗从仆射李昭等发甲于陵云台,召侍中王沈、散骑常侍王业、尚书王经,出怀中黄素诏示之,戒严俟旦。沈、业驰告于帝,帝召护军贾充等为之备。天子知事泄,帅左右攻相府,称有所讨,敢有动者族诛。相府兵将止不敢战,贾充叱诸将曰:“公畜养汝辈,正为今日耳!”太子舍人成济抽戈犯跸,刺之,刃出于背,天子崩于车中。帝召百僚谋其故,仆射陈泰不至。帝遣其舅荀顗舆致之,延于曲室,谓曰:“玄伯,天下其如我何?”泰曰:“惟腰斩贾充,微以谢天下。”帝曰:“卿更思其次。”泰曰:“但见其上。不见其次。”于是归罪成济而斩之。太后令曰:“昔汉昌邑王以罪发为庶人,此兒亦宜以庶人礼葬之,使外内咸知其所行也。”杀尚书王经,贰于我也。庚寅,帝奏曰:“故高贵乡公帅从驾人兵,拔刃鸣鼓向臣所,臣惧兵刃相接,即敕将士不得有所伤害,违令者以军法从事。骑督成倅弟太子舍人济入兵阵,伤公至陨。臣闻人臣之节,有死无贰,事上之义,不敢逃难。前者变故卒至,祸同发机,诚欲委身守死,惟命所裁。然惟本谋,乃欲上危皇太后,倾覆宗庙。臣忝当元辅,义在安国,即骆驿申敕,不得迫近舆辇。而济妄入阵间,以致大变,哀怛痛恨,五内摧裂。济干国乱纪,罪不容诛,辄收济家属,付廷尉。”太后从之,夷济三族。与公卿议,立燕王宇之子常道乡公璜为帝。六月,改元。丙辰,天子进帝为相国,封晋公,增十郡,加九锡如初,群从子弟未侯者封亭侯,赐钱千万,帛万匹。固让,乃止。冬十一月,吴吉阳督萧慎以书诣镇东将军石苞伪降,求迎。帝知其诈也,使苞外示迎之,而内为之备。
èr nián qiū bā yuè jiǎ yín, tiān zǐ shǐ tài wèi gāo róu shòu dì xiàng guó yìn shòu, sī kōng zhèng chōng zhì jìn gōng máo tǔ jiǔ xī, gù cí.
二年秋八月甲寅,天子使太尉高柔授帝相国印绶,司空郑冲致晋公茅土九锡,固辞。
sān nián xià sì yuè, sù shèn lái xiàn hù shǐ shí nǔ gōng jiǎ diāo pí děng, tiān zǐ mìng guī yú dà jiàng jūn fǔ.
三年夏四月,肃慎来献楛矢、石砮、弓甲、貂皮等,天子命归于大将军府。
sì nián chūn èr yuè dīng chǒu, tiān zǐ fù mìng dì rú qián, yòu gù ràng. sān yuè, zhào dà jiàng jūn fǔ zēng zhì sī mǎ yī rén, cóng shì zhōng láng èr rén, shè rén shí rén. xià, dì jiāng fá shǔ, nǎi móu zhòng yuē:" zì dìng shòu chūn yǐ lái, xī yì liù nián, zhì bīng shàn jiǎ, yǐ nǐ èr lǔ. lüè jì qǔ wú, zuò zhàn chuán, tōng shuǐ dào, dāng yòng qiān yú wàn gōng, cǐ shí wàn rén bǎi shù shí rì shì yě. yòu nán tǔ xià shī, bì shēng jí yì. jīn yí xiān qǔ shǔ, sān nián zhī hòu, zài bā shǔ shùn liú zhī shì, shuǐ lù bìng jìn, cǐ miè yú dìng guó, tūn hán bìng wèi zhī shì yě. jì shǔ zhàn shì jiǔ wàn, jū shǒu chéng dū jí bèi tā jùn bù xià sì wàn, rán zé yú zhòng bù guò wǔ wàn. jīn bàn jiāng wéi yú dá zhōng, shǐ bù dé dōng gù, zhí zhǐ luò gǔ, chū qí kōng xū zhī dì, yǐ xí hàn zhōng. bǐ ruò yīng chéng shǒu xiǎn, bīng shì bì sàn, shǒu wěi lí jué. jǔ dà zhòng yǐ tú chéng, sàn ruì zú yǐ lüè yě, jiàn gé bù xiá shǒu xiǎn, guān tóu bù néng zì cún. yǐ liú chán zhī àn, ér biān chéng wài pò, shì nǚ nèi zhèn, qí wáng kě zhī yě." zhēng xī jiāng jūn dèng ài yǐ wéi wèi yǒu xìn, lǚ chén yì yì. dì huàn zhī, shǐ zhǔ bù shī zuǎn wèi ài sī mǎ yǐ yù zhī, ài nǎi fèng mìng. yú shì zhēng sì fāng zhī bīng shí bā wàn, shǐ dèng ài zì dí dào gōng jiāng wéi yú dá zhōng, yōng zhōu cì shǐ zhū gě xù zì qí shān jūn yú wǔ jiē, jué wéi guī lù, zhèn xī jiāng jūn zhōng huì shuài qián jiāng jūn lǐ fǔ zhēng shǔ hù jūn hú liè děng zì luò gǔ xí hàn zhōng. qiū bā yuè, jūn fā luò yáng, dà lài jiàng shì, chén shī shì zhòng. jiāng jūn dèng dūn wèi shǔ wèi kě tǎo, dì zhǎn yǐ xùn. jiǔ yuè, yòu shǐ tiān shuǐ tài shǒu wáng qí gōng wéi yíng, lǒng xī tài shǒu qiān hóng yāo qí qián, jīn chéng tài shǒu yáng qí qù gān sōng. zhōng huì fēn wéi èr duì, rù zì xié gǔ, shǐ lǐ fǔ wéi wáng hán yú lè chéng, yòu shǐ bù jiāng yì kǎi gōng jiǎng bīn yú hàn chéng. huì zhí zhǐ yáng ān, hù jūn hú liè gōng xiàn guān chéng. jiāng wéi wén zhī, yǐn hái, wáng qí zhuī bài wéi yú qiáng chuān. wéi yǔ zhāng yì liào huà hé jūn shǒu jiàn gé, zhōng huì gōng zhī. dōng shí yuè, tiān zǐ yǐ zhū hóu xiàn jié jiāo zhì, nǎi shēn qián mìng yuē:
四年春二月丁丑,天子复命帝如前,又固让。三月,诏大将军府增置司马一人,从事中郎二人,舍人十人。夏,帝将伐蜀,乃谋众曰:“自定寿春已来,息役六年,治兵缮甲,以拟二虏。略计取吴,作战船,通水道,当用千余万功,此十万人百数十日事也。又南土下湿,必生疾疫。今宜先取蜀,三年之后,在巴蜀顺流之势,水陆并进,此灭虞定虢,吞韩并魏之势也。计蜀战士九万,居守成都及备他郡不下四万,然则余众不过五万。今绊姜维于沓中,使不得东顾,直指骆谷,出其空虚之地,以袭汉中。彼若婴城守险,兵势必散,首尾离绝。举大众以屠城,散锐卒以略野,剑阁不暇守险,关头不能自存。以刘禅之暗,而边城外破,士女内震,其亡可知也。”征西将军邓艾以为未有衅,屡陈异议。帝患之,使主簿师纂为艾司马以喻之,艾乃奉命。于是征四方之兵十八万,使邓艾自狄道攻姜维于沓中,雍州刺史诸葛绪自祁山军于武街,绝维归路,镇西将军钟会帅前将军李辅、征蜀护军胡烈等自骆谷袭汉中。秋八月,军发洛阳,大赉将士,陈师誓众。将军邓敦谓蜀未可讨,帝斩以徇。九月,又使天水太守王颀攻维营,陇西太守牵弘邀其前,金城太守杨颀趣甘松。钟会分为二队,入自斜谷,使李辅围王含于乐城,又使步将易恺攻蒋斌于汉城。会直指阳安,护军胡烈攻陷关城。姜维闻之,引还,王颀追败维于强川。维与张翼、廖化合军守剑阁,钟会攻之。冬十月,天子以诸侯献捷交至,乃申前命曰:
zhèn yǐ guǎ dé, huò chéng tiān xù, sì wǒ zǔ zōng zhī hóng liè. zāo jiā duō nàn, bù míng yú xùn. nǎng zhě jiān nì lǚ xìng, fāng kòu nèi wǔ, dà jù lún sàng sì hǎi, yǐ duò sān zǔ zhī hóng yè. wéi gōng jīng dé lǚ zhé, míng yǔn guǎng shēn, dí xuān wǔ wén, shì zuò bǎo fù, yǐ fǔ yì huáng jiā. zhì fēng mù yǔ, zhōu xuán zhēng fá, qú láo wáng shì, èr shí yǒu yú zài. pí yì qián rén, nǎi duàn dà zhèng, kè yàn bù duān, wéi ān shè jì. jì jiǎn qīn zhī luàn, gōng suí yuán yǒu zhòng, fēn mìng xīng shī, tǒng jì yǒu fāng, yòng jī níng huái pǔ. qí hòu bā shǔ lǚ qīn, xī tǔ bù jìng, gōng qí huà zhǐ shòu, zhì shèng qiān lǐ. shì yǐ duàn gǔ zhī zhàn, chéng xìn dà jié, zhǎn jiàng qiān qí, xiào shǒu wàn jì. sūn jùn huá xià, zhì kòu xú fāng, róng chē shǒu lù, wēi líng xiān mài, huáng yuè wèi qǐ, jīng ní cuàn jī. sūn yī gòu xì, zì xiāng yí zǔ, yōu jiàn yuǎn zhào, qí cè dòng wēi, yuǎn rén guī mìng, zuò fān nán xià, yuán shòu ruì zú, bì lì róng háng. jì zhū gě dàn, tāo tiān zuò nì, chēng bīng yáng chǔ, qīn zī bū zuì, tóng è xiàng jì, shuài qí máo zéi, yǐ rù shòu chūn, píng zǔ huái shān, gǎn jù wáng mìng. gōng gōng huàn jiǎ zhòu, gōng xíng zài fá, xuán móu miào suàn, zūn yǎng shí huì. qí bīng zhèn jī, ér zhū yì cuī pò shén biàn yīng jī, ér quán cóng jī fú qǔ luàn gōng mèi, ér gāo yōng bù shǒu. jiān jiǔ fá zhī hóng lüè, jiū wǔ bīng zhī zhèng dù, yòng néng zhàn bù qióng wǔ, ér dà dí jiān kuì qí bù zài huī, ér yuán duì shòu shǒu. shōu qíng wú zhī juàn chén, xì wáng mìng zhī bū lǔ. jiāo bì qū xī, wěi mìng xià lì, fú guó shí wàn jī shī chéng jīng. xuě zōng miào zhī zhì chǐ, zhěng zhào shù zhī jiān nán. sǎo píng qū yù, xìn wēi wú huì, suì jí gān gē, jìng wǒ jiāng tǔ, tiān dì guǐ shén, wǎng bù huò yì. nǎi zhě wáng shì zhī nán, biàn qǐ xiāo qiáng, lài gōng zhī líng, hóng jì jiān xiǎn. zōng miào wēi ér huò ān, shè jì zhuì ér fù níng. zhōng gé huáng tiān, gōng jì liù hé. shì yòng chóu zī gǔ xùn, jī zhū diǎn jí, mìng gōng chóng wèi xiàng guó, jiā yú qún hòu, qǐ tǔ cān xū, fēng yǐ jìn yù. suǒ yǐ fāng guǐ qí lǔ, hàn píng dì shì. ér gōng yuǎn dǎo qiān sǔn, shēn lǚ chōng ràng, gù cí cè mìng, zhì yú bā jiǔ. zhèn zhòng wéi ràng dé, yì lǐ kuī zhì, yǐ zhāng gōng zhì, yú jīn sì zài. shàng quē zài xī jiàn hóu zhī diǎn, xià wéi zhào shù jù zhān zhī wàng.
朕以寡德,获承天序,嗣我祖宗之洪烈。遭家多难,不明于训。曩者奸逆屡兴,方寇内侮,大惧沦丧四海,以堕三祖之弘业。惟公经德履哲,明允广深,迪宣武文,世作保傅,以辅乂皇家。栉风沐雨,周旋征伐,劬劳王室,二十有余载。毗翼前人,乃断大政,克厌不端,维安社稷。暨俭、钦之乱,公绥援有众,分命兴师,统纪有方,用缉宁淮浦。其后巴蜀屡侵,西土不靖,公奇画指授,制胜千里。是以段谷之战,乘衅大捷,斩将搴旗,效首万计。孙峻猾夏,致寇徐方,戎车首路,威灵先迈,黄钺未启,鲸鲵窜迹。孙壹构隙,自相疑阻,幽鉴远照,奇策洞微,远人归命,作籓南夏,爰授锐卒,毕力戎行。暨诸葛诞,滔天作逆,称兵扬楚,钦、咨逋罪,同恶相济,帅其蝥贼,以入寿春,凭阻淮山,敢距王命。公躬擐甲胄,龚行在罚,玄谋庙算,遵养时晦。奇兵震击,而硃异摧破;神变应机,而全琮稽服;取乱攻昧,而高墉不守。兼九伐之弘略,究五兵之正度,用能战不穷武,而大敌歼溃;旗不再麾,而元憝授首。收勍吴之隽臣,系亡命之逋虏。交臂屈膝,委命下吏,俘馘十万积尸成京。雪宗庙之滞耻,拯兆庶之艰难。扫平区域,信威吴会,遂戢干戈,靖我疆土,天地鬼神,罔不获乂。乃者王室之难,变起萧墙,赖公之灵,弘济艰险。宗庙危而获安,社稷坠而复宁。忠格皇天,功济六合。是用畴咨古训,稽诸典籍,命公崇位相国,加于群后,启土参墟,封以晋域。所以方轨齐鲁,翰屏帝室。而公远蹈谦损,深履冲让,固辞策命,至于八九。朕重违让德,抑礼亏制,以彰公志,于今四载。上阙在昔建侯之典,下违兆庶具瞻之望。
wéi gōng yán qián wáng dù, chǎn jì dà yóu, dūn shàng chún piáo, shěng yáo jié yòng, wù sè quàn fēn, jiǔ yě kāng yì. qí sǒu hé chóng yǎng zhī dé, guān guǎ méng jīn xù zhī shī, rén fēng xìng yú zhōng xià, liú zé bù yú xiá huāng. shì yǐ dōng yí xī róng, nán mán běi dí, kuáng jiǎo tān hàn, shì wèi kòu chóu zhě, jiē gǎn yì huái huì, kuǎn sāi nèi fù, huò wěi mìng nà gòng, huò qiú zhì guān sī. jiǔ fú zhī wài, jué yù zhī máng, kuàng shì suǒ xī zhì zhě, xián fú hǎi lái xiǎng, gǔ wǔ wáng dé, qián hòu zhì zhě bā bǎi qī shí yú wàn kǒu. hǎi yú yōu yì, wú sī bù fú suī xī lǚ yuǎn gòng, yuè shang jiǔ yì, yì wú yǐ yú. wéi yì zhèn gōng, xià kuāng wàn guó, sī jìng shū fāng, níng jì bā jí. yǐ yōng shǔ wèi bīn, mán jīng zuò huá, qián móu dú duàn, zhěng jūn jīng wǔ. jiǎn liàn jiàng shuài, shòu yǐ chéng cè, shǐ jiàn zéi jìng, yìng shí cuī xiàn. kuáng jiǎo bēn běi, shǒu wěi zhèn kuì, qín qí róng shuài, tú qí chéng yì. bā hàn zhèn dié, jiāng yuán yún chè, dì píng tiān chéng, chéng zài sī jǔ. gōng yǒu jì liù hé zhī xūn, jiā yǐ mào dé, shí zǒng bǎi kuí, yǔn lí shù zhèng. dūn wǔ pǐn yǐ chóng rén, huī liù diǎn yǐ fū xùn. ér jìng gōng sù yè, láo qiān mèi dàn, suī shàng fù zhī zuǒ yòu wén wǔ, zhōu gōng zhī qín láo wáng jiā, wǎng yǐ jiā yān.
惟公严虔王度,阐济大猷,敦尚纯朴,省繇节用,务穑劝分,九野康乂。耆叟荷崇养之德,鳏寡蒙矜恤之施,仁风兴于中夏,流泽布于遐荒。是以东夷西戎,南蛮北狄,狂狡贪悍,世为寇雠者,皆感义怀惠,款塞内附,或委命纳贡,或求置官司。九服之外,绝域之氓,旷世所希至者,咸浮海来享,鼓舞王德,前后至者八百七十余万口。海隅幽裔,无思不服;虽西旅远贡,越裳九译,义无以逾。维翼朕躬,下匡万国,思靖殊方,宁济八极。以庸蜀未宾,蛮荆作猾,潜谋独断,整军经武。简练将帅,授以成策,始践贼境,应时摧陷。狂狡奔北,首尾震溃,禽其戎帅,屠其城邑。巴汉震叠,江源云彻,地平天成,诚在斯举。公有济六合之勋,加以茂德,实总百揆,允厘庶政。敦五品以崇仁,恢六典以敷训。而靖恭夙夜,劳谦昧旦,虽尚父之左右文武,周公之勤劳王家,罔以加焉。
xī xiān wáng xuǎn jiàn míng dé, guāng qǐ zhū hóu, tǐ guó jīng yě, fāng zhì wǔ děng. suǒ yǐ fān yì wáng jī, chuí zuò bǎi shì yě. gù qí lǔ zhī fēng, yú zhōu wèi hóng, shān chuān tǔ tián, bāng jī qī bǎi, guān sī diǎn cè, zhì shū qún hòu. huì xiāng zhī nán, huán wén yǐ yì dài zhī láo, yóu shòu xī mìng zhī lǐ, xián yòng guāng chóu dà dé, zuò fàn yú hòu. wéi gōng gōng mài yú qián liè, ér shǎng quē yú jiù shì, bǎi pì yú yì, rén shén tóng hèn yān, qǐ kě yǐ gōng qiān chōng ér jiǔ yān hóng diǎn zāi? jīn yǐ bīng zhōu zhī tài yuán shàng dǎng xī hé lè píng xīn xīng yàn mén sī zhōu zhī hé dōng píng yáng hóng nóng yōng zhōu zhī féng yì fán shí jùn, nán zhì yú huá, běi zhì yú xíng, dōng zhì yú hú kǒu, xī yú yú hé, tí fēng zhī shù, fāng qī bǎi lǐ, jiē jìn zhī gù rǎng, táng shū shòu zhī, shì zuò méng zhǔ, shí jì gāng zhū xià, yòng lǜ jiù zhí. yuán zuò zī tǔ, fēng gōng wèi jìn gōng. mìng shǐ chí jié jiān sī tú sī lì xiào wèi gāi jí shòu yìn shòu cè shū, jīn shòu fú dì yī zhì dì wǔ, zhú shǐ fú dì yī zhì dì shí. xī zī xuán tǔ, jū yǐ bái máo, jiàn ěr guó jiā, yǐ yǒng fān wèi shì.
昔先王选建明德,光启诸侯,体国经野,方制五等。所以籓翼王畿,垂祚百世也。故齐鲁之封,于周为弘,山川土田,邦畿七百,官司典策,制殊群后。惠襄之难,桓文以翼戴之劳,犹受锡命之礼,咸用光畴大德,作范于后。惟公功迈于前烈,而赏阙于旧式,百辟于邑,人神同恨焉,岂可以公谦冲而久淹弘典哉?今以并州之太原上党西河乐平新兴雁门、司州之河东平阳弘农、雍州之冯翊凡十郡,南至于华,北至于陉,东至于壶口,西逾于河,提封之数,方七百里,皆晋之故壤,唐叔受之,世作盟主,实纪纲诸夏,用率旧职。爰胙兹土,封公为晋公。命使持节、兼司徒、司隶校尉陔即授印绶策书,金兽符第一至第五,竹使符第一至第十。锡兹玄土,苴以白茅,建尔国家,以永籓魏室。
xī zài zhōu zhào, bìng yǐ gōng hóu, rù zuò bǎo fù. qí zài jìn dài, cuó hóu xiāo hé, shí yǐ xiàng guó, guāng yǐn hàn cháo. suí shí zhī zhì, lǐ yì yí zhī. jīn jìn gōng wèi wèi xiàng guó, jiā lǜ lì shòu. yòu jiā gōng jiǔ xī, qí jìng tīng hòu mìng. yǐ gōng sī hóng dà yóu, chóng zhèng diǎn lǐ, yí xíng zuò fàn, páng xùn sì fāng, shì yòng xī gōng dà lù róng lù gè yī, xuán mǔ èr sì. gōng dào hé yīn yáng, jìng shòu rén shí, sè fū fǎn běn, nóng zhí wéi fēng, shì yòng xī gōng gǔn miǎn zhī fú, chì xì fù yān. gōng guāng fū xiǎn dé, huì xià yǐ hé, jìng xìn sī shùn, shù yǐn yǔn xié, shì yòng xī gōng xuān xuán zhī lè liù yì zhī wǔ. gōng zhèn jìng yǔ zhòu, yì bō shēng jiào, hǎi wài huái fú, huāng yì kuǎn fù, shū fāng chí yì, zhū xià shùn guǐ, shì yòng xī gōng zhū hù yǐ jū. gōng jiǎn xián liào cái, yíng qiú jùn yì, yuán shēng duō shì, zhì bǐ zhōu xíng, shì yòng xī gōng nà bì yǐ dēng. gōng yán gōng yín wèi, dǐ píng sì guó, shì è kòu nüè, kē lì bù zuò, shì yòng xī gōng wǔ bēn zhī shì sān bǎi rén. gōng míng shèn yòng xíng, jiǎn xù dà zhōng, zhāng jué tiān wēi, yǐ jiū bù qián, shì yòng xī gōng fū yuè gè yī. gōng yuán zhěng liù jūn, diǎn sī zhēng fá, fàn mìng líng zhèng, nǎi wéi zhū jí, shì yòng xī gōng tóng gōng yī tóng shǐ bǎi, lú gōng shí lú shǐ qiān. gōng xiǎng sì zhēng zhēng, xiào sī wéi zé, dǔ chéng zhī zhì, tōng yú shén míng, shì yòng xī gōng jù chàng yī yǒu, guī zàn fù yān. jìn guó zhì guān sī yǐ xià, lǜ yóu jiù shì.
昔在周召,并以公侯,入作保傅。其在近代,酂侯萧何,实以相国,光尹汉朝。随时之制,礼亦宜之。今进公位为相国,加绿綟绶。又加公九锡,其敬听后命。以公思弘大猷,崇正典礼,仪刑作范,旁训四方,是用锡公大辂、戎辂各一,玄牡二驷。公道和阴阳,敬授人时,啬夫反本,农殖维丰,是用锡公衮冕之服,赤舄副焉。公光敷显德,惠下以和,敬信思顺,庶尹允谐,是用锡公轩悬之乐、六佾之舞。公镇靖宇宙,翼播声教,海外怀服,荒裔款附,殊方驰义,诸夏顺轨,是用锡公硃户以居。公简贤料材,营求俊逸,爰升多士,置彼周行,是用锡公纳陛以登。公严恭寅畏,底平四国,式遏寇虐,苛厉不作,是用锡公武贲之士三百人。公明慎用刑,简恤大中,章厥天威,以纠不虔,是用锡公鈇钺各一。公爰整六军,典司征伐,犯命凌正,乃维诛殛,是用锡公彤弓一、彤矢百,卢弓十、卢矢千。公飨祀蒸蒸,孝思维则,笃诚之至,通于神明,是用锡公秬鬯一卣,圭瓚副焉。晋国置官司以下,率由旧式。
wǎng qīn zāi! zhī fú zhèn mìng, hóng fū xùn diǎn, guāng zé shù fāng, yǒng zhōng ěr míng dé, pī xiǎn yú yī rén zhī xiū mìng.
往钦哉!祗服朕命,弘敷训典,光泽庶方,永终尔明德,丕显余一人之休命。
gōng qīng jiàng xiào jiē yì fǔ yù zhǐ, dì yǐ lǐ cí ràng. sī kōng zhèng chōng lǜ qún guān quàn jìn yuē:" fú jiàn jiā mìng xiǎn zhì, qiè wén míng gōng gù ràng, chōng děng juàn juàn, shí yǒu yú xīn. yǐ wéi shèng wáng zuò zhì, bǎi dài tóng fēng, bāo dé shǎng gōng, yǒu zì lái yǐ. xī yī yǐn, yǒu shēn shì zhī yìng chén ěr, yī zuǒ chéng tāng, suì hé ā héng zhī hào. zhōu gōng jí yǐ chéng zhī shì, jù jì ān zhī yè, guāng zhái qū fù, yǎn yǒu guī méng. lǚ shàng, pán xī zhī yú zhě yě, yī zhāo zhǐ huī, nǎi fēng yíng qiū. zì shì yǐ lái, gōng báo ér shǎng hòu zhě, bù kě shèng shǔ, rán xián zhé zhī shì, yóu yǐ wéi měi tán. kuàng zì xiān xiàng guó yǐ lái, shì yǒu míng dé, yì fǔ wèi shì, yǐ suí tiān xià, cháo wú bǐ zhèng, rén wú bàng yán. qián zhě míng gōng xī zhēng líng zhōu, běi lín shā mò, yú zhōng yǐ xī, wàng fēng zhèn fú, qiāng róng lái chí, huí shǒu nèi xiàng, dōng zhū pàn nì, quán jūn dú kè. qín hé lǘ zhī jiāng, lǔ qīng ruì zhī zú yǐ wàn wàn jì, wēi jiā nán hǎi, míng shè sān yuè, yǔ nèi kāng níng, kē tè bù zuò. shì yǐ shí sú wèi huái, dōng yí xiàn wǔ. gù shèng shàng lǎn nǎi xī yǐ lái lǐ diǎn jiù zhāng, kāi guó guāng zhái, xiǎn zī tài yuán. míng gōng yí chéng fèng shèng zhǐ, shòu zī jiè fú, yǔn dàng tiān rén. yuán gōng shèng xūn, guāng guāng rú bǐ guó tǔ jiā zuò, wēi wēi rú cǐ. nèi wài xié tóng, mí qiān mí wéi. yóu sī zhēng fá, zé kě cháo fú jì jiāng, sǎo chú wú huì, xī sāi jiāng yuán, wàng sì mín shān. huí gē mǐ jié, yǐ huī tiān xià, yuǎn wú bù fú, ěr wú bù sù. lìng dà wèi zhī dé, guāng yú táng yú míng gōng shèng xūn, chāo yú huán wén. rán hòu lín cāng hǎi ér xiè zhī bó, dēng jī shān ér yī xǔ yóu, qǐ bù shèng hū! zhì gōng zhì píng, shuí yǔ wèi lín, hé bì qín qín xiǎo ràng yě zāi." dì nǎi shòu mìng. shí yī yuè, dèng ài shuài wàn yú rén zì yīn píng yú jué xiǎn zhì jiāng yóu, pò shǔ jiāng zhū gě zhān yú mián zhú, zhǎn zhān, chuán shǒu. jìn jūn luò xiàn, liú chán jiàng. tiān zǐ mìng jìn gōng yǐ xiàng guó zǒng bǎi kuí, yú shì shàng jié chuán, qù shì zhōng dà dū dū lù shàng shū zhī hào yān. biǎo dèng ài wèi tài wèi, zhōng huì wèi sī tú. huì qián móu pàn nì, yīn mì shǐ zèn ài.
公卿将校皆诣府喻旨,帝以礼辞让。司空郑冲率群官劝进曰:“伏见嘉命显至,窃闻明公固让,冲等眷眷,实有愚心。以为圣王作制,百代同风,褒德赏功,有自来矣。昔伊尹,有莘氏之媵臣耳,一佐成汤,遂荷阿衡之号。周公藉已成之势,据既安之业,光宅曲阜,奄有龟蒙。吕尚,磻溪之渔者也,一朝指麾,乃封营丘。自是以来,功薄而赏厚者,不可胜数,然贤哲之士,犹以为美谈。况自先相国以来,世有明德,翼辅魏室,以绥天下,朝无秕政,人无谤言。前者明公西征灵州,北临沙漠,榆中以西,望风震服,羌戎来驰,回首内向,东诛叛逆,全军独克。禽阖闾之将,虏轻锐之卒以万万计,威加南海,名慑三越,宇内康宁,苛慝不作。是以时俗畏怀,东夷献舞。故圣上览乃昔以来礼典旧章,开国光宅,显兹太原。明公宜承奉圣旨,受兹介福,允当天人。元功盛勋,光光如彼;国土嘉祚,巍巍如此。内外协同,靡愆靡违。由斯征伐,则可朝服济江,扫除吴会,西塞江源,望祀岷山。回戈弭节,以麾天下,远无不服,迩无不肃。令大魏之德,光于唐虞;明公盛勋,超于桓文。然后临沧海而谢支伯,登箕山而揖许由,岂不盛乎!至公至平,谁与为邻,何必勤勤小让也哉。”帝乃受命。十一月,邓艾帅万余人自阴平逾绝险至江由,破蜀将诸葛瞻于绵竹,斩瞻,传首。进军雒县,刘禅降。天子命晋公以相国总百揆,于是上节传,去侍中、大都督、录尚书之号焉。表邓艾为太尉,钟会为司徒。会潜谋叛逆,因密使谮艾。
xián xī yuán nián chūn zhēng yuè, jiàn chē zhēng ài. yǐ chǒu, dì fèng tiān zǐ xī zhēng, cì yú cháng ān. shì shí wèi zhū wáng hóu xī zài yè chéng, mìng cóng shì zhōng láng shān tāo xíng jūn sī shì, zhèn yú yè, qiǎn hù jūn jiǎ chōng chí jié dū zhū jūn, jù hàn zhōng. zhōng huì suì fǎn yú shǔ, jiān jūn wèi guàn yòu jiāng jūn hú liè gōng huì, zhǎn zhī. chū, huì zhī fá shǔ yě, xī cáo shǔ shào tì yán yú dì yuē:" zhōng huì nán xìn, bù kě lìng xíng." dì xiào yuē:" qǔ shǔ rú zhǐ zhǎng, ér zhòng rén jiē yán bù kě, wéi huì yǔ wú yì tóng. miè shǔ zhī hòu, zhōng guó jiàng shì, rén zì sī guī, shǔ zhī yí lí, yóu huái zhèn kǒng, zòng yǒu yì zhì, wú néng wéi yě." zú rú suǒ liàng. bǐng chén, dì zhì zì cháng ān. sān yuè jǐ mǎo, jìn dì jué wèi wáng, zēng fēng bìng qián èr shí jùn. xià wǔ yuè guǐ wèi, tiān zǐ zhuī jiā wǔ yáng xuān wén hóu wèi jìn xuān wáng, wǔ yáng zhōng wǔ hòu wèi jìn jǐng wáng. qiū qī yuè, dì zòu sī kōng xún yǐ dìng lǐ yí, zhōng hù jūn jiǎ chōng zhèng fǎ lǜ, shàng shū pú yè péi xiù yì guān zhì, tài bǎo zhèng chōng zǒng ér cái yān. shǐ jiàn wǔ děng jué. dōng shí yuè dīng hài, zòu qiǎn wú rén xiàng guó cān jūn xú shào sàn qí cháng shì shuǐ cáo shǔ sūn yù shǐ wú, yù sūn hào yǐ píng shǔ zhī shì, zhì mǎ jǐn děng wù, yǐ shì wēi huái. bǐng wǔ, tiān zǐ mìng zhòng fǔ jūn xīn chāng xiāng hòu yán wèi jìn shì zǐ.
咸熙元年春正月,槛车征艾。乙丑,帝奉天子西征,次于长安。是时魏诸王侯悉在鄴城,命从事中郎山涛行军司事,镇于鄴,遣护军贾充持节、督诸军,据汉中。钟会遂反于蜀,监军卫瓘、右将军胡烈攻会,斩之。初,会之伐蜀也,西曹属邵悌言于帝曰:“钟会难信,不可令行。”帝笑曰:“取蜀如指掌,而众人皆言不可,唯会与吾意同。灭蜀之后,中国将士,人自思归,蜀之遗黎,犹怀震恐,纵有异志,无能为也。”卒如所量。丙辰,帝至自长安。三月己卯,进帝爵为王,增封并前二十郡。夏五月癸未,天子追加舞阳宣文侯为晋宣王,舞阳忠武侯为晋景王。秋七月,帝奏司空荀顗定礼仪,中护军贾充正法律,尚书仆射裴秀议官制,太保郑冲总而裁焉。始建五等爵。冬十月丁亥,奏遣吴人相国参军徐劭、散骑常侍水曹属孙彧使吴,喻孙皓以平蜀之事,致马锦等物,以示威怀。丙午,天子命中抚军新昌乡侯炎为晋世子。
èr nián chūn èr yuè jiǎ chén, qú xiàn xiàn líng guī, guī yú xiāng fǔ. xià sì yuè, sūn hào shǐ jì zhì lái pìn, qiě xiàn fāng wù. wǔ yuè, tiān zǐ mìng dì miǎn shí yǒu èr liú, jiàn tiān zǐ jīng qí, chū jǐng rù bì, chéng jīn gēn chē, jià liù mǎ, bèi wǔ shí fù chē, zhì máo tóu yún hǎn, yuè wǔ bā yì, shè zhōng jù gōng xuán, wèi zài yàn wáng shàng. jìn wáng fēi wèi wáng hòu, shì zǐ wèi tài zǐ, wáng nǚ wáng sūn jué mìng zhī hào jiē rú dì zhě zhī yí. zhū jìn wǎng fán kē jí fǎ shì bù biàn yú shí zhě, dì jiē zòu chú zhī. jìn guó zhì yù shǐ dài fū shì zhōng cháng shì shàng shū zhōng lǐng jūn wèi jiāng jūn guān.
二年春二月甲辰,朐县献灵龟,归于相府。夏四月,孙皓使纪陟来聘,且献方物。五月,天子命帝冕十有二旒,建天子旌旗,出警入跸,乘金根车,驾六马,备五时副车,置旄头云罕,乐舞八佾,设钟虡宫悬,位在燕王上。进王妃为王后,世子为太子,王女王孙爵命之号皆如帝者之仪。诸禁网烦苛及法式不便于时者,帝皆奏除之。晋国置御史大夫、侍中、常侍、尚书、中领军、卫将军官。
qiū bā yuè xīn mǎo, dì bēng yú lù qǐn, shí nián wǔ shí wǔ. jiǔ yuè guǐ yǒu, zàng chóng yáng líng, shì yuē wén wáng. wǔ dì shòu shàn, zhuī zūn hào yuē wén huáng dì, miào chēng tài zǔ.
秋八月辛卯,帝崩于露寝,时年五十五。九月癸酉,葬崇阳陵,谥曰文王。武帝受禅,追尊号曰文皇帝,庙称太祖。
shǐ chén yuē: shì zōng yǐ ruì lüè chuàng jī, tài zǔ yǐ xióng cái chéng wù. shì yīn zhī jī kōng cún, jiǎn shāng zhī zhì mí yuǎn, sān fēn tiān xià, gōng yè zài yān. jí yú jiàn xiāo fēn, fú huái jìng luàn, tóng gōng xū yuàn, huò suǒ bù kān. ruò nǎi tǐ yǐ míng chén, gé zhī duān kuí, zhōu gōng liú lián yú cǐ suì, wèi wǔ dé yì yú zī rì. xuān xuán zhī lè, dà qǐ nán yáng, shī zhì zhī tú, yú yān běi miàn. zhuàng yǐ zāi, bāo jǔ tiān rén zhě yě! wèi dì zhī zhǔ, bù yì nán hū.
史臣曰:世宗以睿略创基,太祖以雄才成务。事殷之迹空存,翦商之志弥远,三分天下,功业在焉。及逾剑销氛,浮淮静乱,桐宫胥怨,或所不堪。若乃体以名臣,格之端揆,周公流连于此岁,魏武得意于兹日。轩悬之乐,大启南阳,师挚之图,于焉北面。壮矣哉,包举天人者也!为帝之主,不亦难乎。
zàn yuē: shì zōng jì wén, bāng quán wèi fēn. sān qiān zhī shì, qí cóng rú yún. shì zǔ wú wài, líng guān jìng fēn. fǎn suī tǎo zéi, zhōng wèi shì jūn.
赞曰:世宗继文,邦权未分。三千之士,其从如云。世祖无外,灵关静氛。反虽讨贼,终为弑君。