yuán huáng dì huì ruì, zì jǐng wén, xuān dì céng sūn, láng yá gōng wáng jìn zhī zǐ yě. xián níng èr nián shēng yú luò yáng, yǒu shén guāng zhī yì, yī shì jǐn míng, suǒ jí gǎo rú shǐ yì. jí zhǎng, bái háo shēng yú rì jiǎo zhī zuǒ, lóng zhǔn lóng yán, mù yǒu jīng yào, gù miǎn wěi rú yě. nián shí wǔ, sì wèi láng yá wáng. yòu yǒu lìng wén. jí huì huáng zhī jì, wáng shì duō gù, dì měi gōng jiǎn tuì ràng, yǐ miǎn yú huò. shěn mǐn yǒu dù liàng, bù xiǎn zhuó rán zhī jī, gù shí rén wèi zhī shí yān. wéi shì zhōng jī shào yì zhī, wèi rén yuē: láng yá wáng máo gǔ fēi cháng, dài fēi rén chén zhī xiāng yě. yuán kāng èr nián, bài yuán wài sàn qí cháng shì. lèi qiān zuǒ jiāng jūn, cóng tǎo chéng dū wáng yǐng. dàng yīn zhī bài yě, shū fù dōng ān wáng yáo wèi yǐng suǒ hài. dì jù huò jí, jiāng chū bēn. qí yè yuè zhèng míng, ér jìn wèi yán jǐng, dì wú yóu de qù, shén jiǒng pò. yǒu qǐng, yún wù huì míng, léi yǔ bào zhì, jiǎo zhě jiē chí, yīn dé qián chū. yǐng xiān lìng zhū guān wú dé chū guì rén, dì jì zhì hé yáng, wèi jīn lì suǒ zhǐ. cóng zhě sòng diǎn hòu lái, yǐ cè biān dì mǎ ér xiào yuē: shě zhǎng! guān jìn guì rén, rǔ yì bèi jū xié! lì nǎi tīng guò. zhì luò yáng, yíng tài fēi jù guī guó. dōng hǎi wáng yuè zhī shōu bīng xià pī yě, jiǎ dì fǔ guó jiāng jūn. xún jiā píng dōng jiāng jūn jiān xú zhōu zhū jūn shì, zhèn xià pī. é qiān ān dōng jiāng jūn dū du yáng zhōu zhū jūn shì. yuè xī yíng dà jià, liú dì jū shǒu. yǒng jiā chū, yòng wáng dǎo jì, shǐ zhèn jiàn yè, yǐ gù róng wèi jūn sī mǎ, hè xún wèi cān zuǒ, wáng dūn wáng dǎo zhōu yǐ diāo xié bìng wèi fù xīn gǔ gōng, bīn lǐ míng xián, cún wèn fēng sú, jiāng dōng guī xīn yān. shǔ tài fēi hōng yú guó, zì biǎo bēn sàng, zàng bì, hái zhèn, zēng fēng xuān chéng jùn èr wàn hù, jiā zhèn dōng dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī. shòu yuè mìng, tǎo zhēng dōng jiāng jūn zhōu fù, zǒu zhī. jí huái dì méng chén yú píng yáng, sī kōng xún fān děng yí xí tiān xià, tuī dì wèi méng zhǔ. jiāng zhōu cì shǐ huá yì bù cóng, shǐ yù zhāng nèi shǐ zhōu guǎng qián jiāng zhōu cì shǐ wèi zhǎn tǎo qín zhī. mǐn dì jí wèi, jiā zuǒ chéng xiàng. suì yú, jìn wèi chéng xiàng dà dū dū zhōng wài zhū jūn shì. qiǎn zhū jiāng fēn dìng jiāng dōng, zhǎn pàn zhě sūn bì yú xuān chéng, píng dù tāo yú xiāng zhōu, chéng zhì shè jīng yáng. jí xī dōu bù shǒu, dì chū shī lù cì, gōng huàn jiǎ zhòu, yí xí sì fāng, zhēng tiān xià zhī bīng, kè rì jìn tǎo. yú shí yǒu yù cè jiàn yú lín ān, bái yù qí lín shén xǐ chū yú jiāng níng, qí wén yuē zhǎng shòu wàn nián, rì yǒu zhòng yūn, jiē yǐ wèi zhōng xìng zhī xiàng yān.
元皇帝諱睿,字景文,宣帝曾孫,琅邪恭王覲之子也。咸寧二年生於洛陽,有神光之異,一室盡明,所藉藁如始刈。及長,白豪生於日角之左,隆準龍顏,目有精曜,顧眄煒如也。年十五,嗣位琅邪王。幼有令聞。及惠皇之際,王室多故,帝每恭儉退讓,以免於禍。沈敏有度量,不顯灼然之跡,故時人未之識焉。惟侍中嵇紹異之,謂人曰:「琅邪王毛骨非常,殆非人臣之相也。」元康二年,拜員外散騎常侍。累遷左將軍,從討成都王穎。盪陰之敗也,叔父東安王繇為穎所害。帝懼禍及,將出奔。其夜月正明,而禁衛嚴警,帝無由得去,甚窘迫。有頃,雲霧晦冥,雷雨暴至,徼者皆馳,因得潛出。穎先令諸關無得出貴人,帝既至河陽,為津吏所止。從者宋典後來,以策鞭帝馬而笑曰:「舍長!官禁貴人,汝亦被拘邪!」吏乃聽過。至洛陽,迎太妃俱歸國。東海王越之收兵下邳也,假帝輔國將軍。尋加平東將軍、監徐州諸軍事,鎮下邳。俄遷安東將軍、都督揚州諸軍事。越西迎大駕,留帝居守。永嘉初,用王導計,始鎮建鄴,以顧榮為軍司馬,賀循為參佐,王敦、王導、周顗、刁協並為腹心股肱,賓禮名賢,存問風俗,江東歸心焉。屬太妃薨於國,自表奔喪,葬畢,還鎮,增封宣城郡二萬戶,加鎮東大將軍、開府儀同三司。受越命,討征東將軍周馥,走之。及懷帝蒙塵於平陽,司空荀籓等移檄天下,推帝為盟主。江州刺史華軼不從,使豫章內史周廣、前江州刺史衛展討禽之。愍帝即位,加左丞相。歲余,進位丞相、大都督中外諸軍事。遣諸將分定江東,斬叛者孫弼於宣城,平杜弢於湘州,承制赦荊揚。及西都不守,帝出師露次,躬擐甲冑,移檄四方,征天下之兵,克日進討。於時有玉冊見於臨安,白玉麒麟神璽出於江寧,其文曰「長壽萬年」,日有重暈,皆以為中興之象焉。
jiàn wǔ yuán nián chūn èr yuè xīn sì, píng dōng jiāng jūn sòng zhé zhì, xuān mǐn dì zhào yuē: zāo yùn zhūn fǒu, huáng gāng bù zhèn. zhèn yǐ guǎ dé, fèng chéng hóng xù, bù néng qí tiān yǒng mìng, shào lóng zhōng xìng, zhì shǐ xiōng hú gǎn shuài quǎn yáng, bī pò jīng niǎn. zhèn jīn yōu sāi qióng chéng, yōu lǜ wàn duān, kǒng yī dàn bēng kuì. qīng zhǐ zhào chéng xiàng, jù xuān zhèn yì, shǐ shè wàn jī, shí jù jiù dōu, xiū fù líng miào, yǐ xuě dà chǐ. sān yuè, dì sù fú chū cì, jǔ āi sān rì. xī yáng wáng yàng jí qún liáo cān zuǒ zhōu zhēng mù shǒu děng shàng zūn hào, dì bù xǔ. yàng děng yǐ sǐ gù qǐng, zhì yú zài sān. dì kǎi rán liú tì yuē: gū, zuì rén yě, wéi yǒu dǎo jié sǐ yì, yǐ xuě tiān xià zhī chǐ, shù shú fū yuè zhī zhū. wú běn láng yá wáng, zhū xián jiàn bī bù yǐ! nǎi hū sī nú mìng jià, jiāng fǎn guó. qún chén nǎi bù gǎn bī, qǐng yī wèi jìn gù shì wèi jìn wáng, xǔ zhī. xīn mǎo, jí wáng wèi, dà shè, gǎi yuán. qí shā zǔ fù mǔ fù mǔ, jí liú cōng shí lè, bù cóng cǐ lìng. zhū cān jūn bài fèng chē dū wèi, yuàn shǔ fù mǎ dū wèi. pì yuàn shǔ bǎi yú rén, shí rén wèi zhī bǎi liù yuàn. nǎi bèi bǎi guān, lì zōng miào shè jì yú jiàn kāng. shí sì fāng jìng shàng fú ruì, dì yuē: gū fù sì hǎi zhī zé, wèi néng sī qiān, hé zhēng xiáng zhī yǒu? bǐng chén, lì shì zǐ shào wèi jìn wáng tài zǐ. yǐ fǔ jūn dà jiāng jūn xī yáng wáng yàng wèi tài bǎo, zhēng nán dà jiāng jūn hàn ān hóu wáng dūn wèi dà jiāng jūn, yòu jiāng jūn wáng dǎo dū du zhōng wài zhū jūn shì biāo qí jiāng jūn, zuǒ zhǎng shǐ diāo xié wèi shàng shū zuǒ pú shè. fēng wáng zǐ xuān chéng gōng póu láng yá wáng. liù yuè bǐng yín, sī kōng bīng zhōu cì shǐ guǎng wǔ hòu liú kūn, yōu zhōu cì shǐ zuǒ xián wáng bó hǎi gōng duàn pǐ dī, lǐng hù wū wán xiào wèi zhèn běi jiāng jūn liú hàn, dān yú guǎng níng gōng duàn chén, liáo xī gōng duàn juàn, jì zhōu cì shǐ zhù ā zi shào xù, qīng zhōu cì shǐ guǎng ráo hóu cáo yí, yǎn zhōu cì shǐ dìng xiāng hóu liú yǎn, dōng yí xiào wèi cuī bì, xiān bēi dà dū dū mù róng guī děng yī bǎi bā shí rén shàng shū quàn jìn, yuē:
建武元年春二月辛巳,平東將軍宋哲至,宣愍帝詔曰:「遭運迍否,皇綱不振。朕以寡德,奉承洪緒,不能祈天永命,紹隆中興,至使凶胡敢帥犬羊,逼迫京輦。朕今幽塞窮城,憂慮萬端,恐一旦崩潰。卿指詔丞相,具宣朕意,使攝萬機,時據舊都,修復陵廟,以雪大恥。」三月,帝素服出次,舉哀三日。西陽王羕及群僚參佐、州征牧守等上尊號,帝不許。羕等以死固請,至於再三。帝慨然流涕曰:「孤,罪人也,惟有蹈節死義,以雪天下之恥,庶贖鈇鉞之誅。吾本琅邪王,諸賢見逼不已!」乃呼私奴命駕,將反國。群臣乃不敢逼,請依魏晉故事為晉王,許之。辛卯,即王位,大赦,改元。其殺祖父母、父母,及劉聰、石勒,不從此令。諸參軍拜奉車都尉,掾屬駙馬都尉。辟掾屬百餘人,時人謂之「百六掾」。乃備百官,立宗廟社稷於建康。時四方競上符瑞,帝曰:「孤負四海之責,未能思愆,何徵祥之有?」丙辰,立世子紹為晉王太子。以撫軍大將軍、西陽王羕為太保,征南大將軍、漢安侯王敦為大將軍,右將軍王導都督中外諸軍事、驃騎將軍,左長史刁協為尚書左僕射。封王子宣城公裒琅邪王。六月丙寅,司空、并州刺史、廣武侯劉琨,幽州刺史、左賢王、渤海公段匹磾,領護烏丸校尉、鎮北將軍劉翰,單于、廣寧公段辰,遼西公段眷,冀州刺史、祝阿子劭續,青州刺史、廣饒侯曹嶷,兗州刺史、定襄侯劉演,東夷校尉崔毖,鮮卑大都督慕容廆等一百八十人上書勸進,曰:
chén wén tiān shēng zhēng mín, shù zhī yǐ jūn, suǒ yǐ duì yuè tiān dì, sī mù lí yuán. shèng dì míng wáng jiān qí ruò cǐ, zhī tiān dì bù kě yǐ fá xiǎng, gù qū qí shēn yǐ fèng zhī zhī zhēng lí bù kě yǐ wú zhǔ, gù bù dé yǐ ér lín zhī. shè jì shí nán, zé qī fān dìng qí qīng jiāo miào huò tì, zé zōng zhé zuǎn qí sì. shì yǐ hóng zhèn xiá fēng, shì gù wàn shì, sān wǔ yǐ jiàng, mí bù yóu zhī. fú wéi gāo zǔ xuān huáng dì zhào jī jǐng mìng, shì zǔ wǔ huáng dì suì zào qū xià, sān yè chóng guāng, sì shèng jì guǐ, huì zé móu yú yǒu yú, bo shì guò yú zhōu shì. zì yuán kāng yǐ lái, jiān nán fán xìng, yǒng jiā zhī jì, fēn lì mí hūn, chén jí shī yù, dēng xiá chǒu yì, guó jiā zhī wēi, yǒu ruò zhuì liú. lài xiān hòu zhī dé zōng miào zhī líng, huáng dì sì jiàn, jiù wù kè zhēn. dàn shòu qīn míng, fú yīng cōng zhé, yù zhì yòu zhāng, jīn shēng sù zhèn. zhǒng zǎi shè qí gāng, bǎi pì fǔ qí zhèng, sì hǎi xiǎng zhōng xìng zhī měi, qún shēng huái lái sū zhī wàng. bù tú tiān bù huǐ huò, dà zāi jiàn zhēn, guó wèi wàng nán, kòu hài xún xìng. nì hú liú yào, zòng yì xī dōu, gǎn sì quǎn yáng, líng nüè tiān yì. chén fèng biǎo shǐ hái, nǎi chéng xī cháo yǐ qù nián shí yī yuè bù shǒu, zhǔ shàng yōu jié, fù shěn lǔ tíng, shén qì liú lí, zài rǔ huāng nì. chén měi lǎn shǐ jí, guān zhī qián zài, è yùn zhī jí, gǔ jīn wèi yǒu. gǒu zài shí tǔ zhī máo, hán xuè zhī lèi, mò bù kòu xīn jué qì, xíng hào xiàng kū. kuàng chén děng hé chǒng sān shì, wèi cè dǐng sī, wén wèn zhèn huáng, jīng shuǎng fēi yuè, qiě jīng qiě wǎn, wǔ qíng wú zhǔ, jǔ āi shuò chuí, shàng xià qì xuè.
臣聞天生蒸民,樹之以君,所以對越天地,司牧黎元。聖帝明王監其若此,知天地不可以乏饗,故屈其身以奉之;知蒸黎不可以無主,故不得已而臨之。社稷時難,則戚籓定其傾;郊廟或替,則宗哲纂其祀。是以弘振遐風,式固萬世,三五以降,靡不由之。伏惟高祖宣皇帝肇基景命,世祖武皇帝遂造區夏,三葉重光,四聖繼軌,惠澤侔於有虞,卜世過於周氏。自元康以來,艱難繁興,永嘉之際,氛厲彌昏,宸極失御,登遐丑裔,國家之危,有若綴旒。賴先後之德、宗廟之靈,皇帝嗣建,舊物克甄。誕授欽明,服膺聰哲,玉質幼彰,金聲夙振。冢宰攝其綱,百辟輔其政,四海想中興之美,群生懷來蘇之望。不圖天不悔禍,大災荐臻,國未忘難,寇害尋興。逆胡劉曜,縱逸西都,敢肆犬羊,陵虐天邑。臣奉表使還,乃承西朝以去年十一月不守,主上幽劫,復沈虜庭,神器流離,再辱荒逆。臣每覽史籍,觀之前載,厄運之極,古今未有。苟在食土之毛,含血之類,莫不叩心絕氣,行號巷哭。況臣等荷寵三世,位廁鼎司,聞問震惶,精爽飛越,且驚且惋,五情無主,舉哀朔垂,上下泣血。
chén wén hūn míng dié yòng, fǒu tài xiāng jì, tiān mìng wú gǎi, lì shù yǒu guī. huò duō nán yǐ gù bāng guó, huò yīn yōu yǐ qǐ shèng míng. shì yǐ qí yǒu wú zhī zhī huò, ér xiǎo bái wèi wǔ bó zhī zhǎng jìn yǒu lì jī zhī nán, ér zhòng ěr yǐ zhǔ zhū hóu zhī méng. shè jì mí ān, bì jiāng yǒu yǐ fú qí wēi qián shǒu jǐ jué, bì jiāng yǒu yǐ jì qí xù. fú wéi bì xià, xuán dé tōng yú shén míng, shèng zī hé yú liǎng yí, yīng mìng shì zhī qī, shào qiān zài zhī yùn. fú ruì zhī biǎo, tiān rén yǒu zhēng zhōng xìng zhī zhào, tú chèn chuí diǎn. zì jīng jī yǔn sàng, jiǔ fú bēng lí, tiān xià xiāo rán, wú suǒ guī huái, suī yǒu xià zhī gòu yí yì, zōng jī zhī lí quǎn róng, miè yǐ guò zhī. bì xià fǔ zhēng jiāng zuǒ, yǎn yǒu jiù wú, róu fú yǐ dé, fá pàn yǐ xíng, kàng míng wēi yǐ shè bù lèi, zhàng dà shùn yǐ hào yǔ nèi. chún huà jì fū, zé shuài tǔ zhái xīn yì fēng jì chàng, zé xiá fāng qǐ zhǒng. bǎi kuí shí xù yú shàng, sì mén mù mù yú xià. xī shào kāng zhī lóng, xià xùn yǐ wèi měi tán xuān wáng zhōng xìng, zhōu shī yǐ wèi xiū yǒng. kuàng mào xūn gé yú huáng tiān, qīng huī guāng yú sì hǎi, cāng shēng yóng rán, mò bù xīn dài, shēng jiào suǒ jiā, yuàn wèi chén qiè zhě zāi! qiě xuān huáng zhī yìn, wéi yǒu bì xià, yì zhào yōu guī, céng wú yǔ èr. tiān zuò dà jìn, bì jiāng yǒu zhǔ, zhǔ jìn sì zhě, fēi bì xià ér shuí! shì yǐ ěr wú yì yán, yuǎn wú yì wàng, ōu gē zhě wú bù yín fěng huī yóu, yù sòng zhě wú bù sī yú shèng dé. tiān dì zhī jì jì jiāo, huá yí zhī qíng yǔn qià. yī jiǎo zhī shòu, lián lǐ zhī mù, yǐ wèi xiū zhēng zhě, gài yǒu bǎi shù. guān dài zhī lún, yào huāng zhī zhòng, bù móu tóng cí zhě, dòng yǐ wàn jì. shì yǐ chén děng gǎn kǎo tiān dì zhī xīn, yīn hán xià zhī qù, mèi sǐ shàng zūn hào. yuàn bì xià cún shùn yǔ zhì gōng zhī qíng, xiá yóu cháo kàng jiǎo zhī jié yǐ shè jì wèi wù, bù yǐ xiǎo xíng wèi xiān yǐ qián shǒu wèi yōu, bù yǐ kè ràng wèi shì shàng wèi zōng miào nǎi gù zhī huái, xià shì pǔ tiān qīng shǒu zhī qín. zé suǒ wèi shēng fán huá yú kū tí, yù fēng jī yú xiǔ gǔ, shén rén huò ān, wú bù xìng shèn.
臣聞昏明迭用,否泰相濟,天命無改,歷數有歸。或多難以固邦國,或殷憂以啟聖明。是以齊有無知之禍,而小白為五伯之長;晉有麗姬之難,而重耳以主諸侯之盟。社稷靡安,必將有以扶其危;黔首幾絕,必將有以繼其緒。伏惟陛下,玄德通於神明,聖姿合於兩儀,應命世之期,紹千載之運。符瑞之表,天人有徵;中興之兆,圖讖垂典。自京畿隕喪,九服崩離,天下囂然,無所歸懷,雖有夏之遘夷羿,宗姬之離犬戎,蔑以過之。陛下撫征江左,奄有舊吳,柔服以德,伐叛以刑,抗明威以攝不類,杖大順以號宇內。純化既敷,則率土宅心;義風既暢,則遐方企踵。百揆時敘於上,四門穆穆於下。昔少康之隆,夏訓以為美談;宣王中興,周詩以為休詠。況茂勛格於皇天,清暉光於四海,蒼生顒然,莫不欣戴,聲教所加,願為臣妾者哉!且宣皇之胤,惟有陛下,億兆攸歸,曾無與二。天祚大晉,必將有主,主晉祀者,非陛下而誰!是以邇無異言,遠無異望,謳歌者無不吟諷徽猷,獄訟者無不思於聖德。天地之際既交,華夷之情允洽。一角之獸,連理之木,以為休徵者,蓋有百數。冠帶之倫,要荒之眾,不謀同辭者,動以萬計。是以臣等敢考天地之心,因函夏之趣,昧死上尊號。願陛下存舜禹至公之情,狹由巢抗矯之節;以社稷為務,不以小行為先;以黔首為憂,不以克讓為事;上尉宗廟乃顧之懷,下釋普天傾首之勤。則所謂生繁華於枯荑,育豐肌於朽骨,神人獲安,無不幸甚。
chén wén zūn wèi bù kě jiǔ xū, wàn jī bù kě jiǔ kuàng. xū zhī yī rì, zé zūn wèi yǐ dài kuàng zhī jiā chén, zé wàn jī yǐ luàn. fāng jīn zhǒng bǎi wáng zhī jì, dāng yáng jiǔ zhī huì, jiǎo kòu kuī yú, cì guó xiá xì, lí yuán bō dàng, wú suǒ xì xīn, ān kě fèi ér bù xù zāi? bì xià suī yù qūn xún, qí ruò zōng miào hé? qí ruò bǎi xìng hé? xī zhě huì gōng lǔ qín, jìn guó zhèn hài, lǚ qù fù zhī móu, yù lì zi yǔ, wài yǐ jué dí rén zhī zhì, nèi yǐ gù hé jìng zhī qíng. gù yuē sàng jūn yǒu jūn, qún chén jí mù, hǎo wǒ zhě quàn, è wǒ zhě jù. qián shì zhī bù wàng, hòu dài zhī yuán guī yě. bì xià míng bìng rì yuè, wú yōu bù zhú, shēn móu yuǎn yóu, chū zì xiōng huái. bù shèng quǎn mǎ yōu guó zhī qíng, chí dǔ rén shén kāi tài zhī lù, shì yǐ chén qí nǎi chéng, bù zhī zhí shì. chén děng tiǎn yú fāng rèn, jiǔ zài xiá wài, bù dé péi liè què tíng, yǔ dǔ shèng lǐ, yǒng yuè zhī huái, nán wàng wǎng jí.
臣聞尊位不可久虛,萬機不可久曠。虛之一日,則尊位以殆;曠之浹辰,則萬機以亂。方今踵百王之季,當陽九之會,狡寇窺窬,伺國瑕隙,黎元波盪,無所繫心,安可廢而不恤哉?陛下雖欲逡巡,其若宗廟何?其若百姓何?昔者惠公虜秦,晉國震駭,呂去阝之謀,欲立子圉,外以絕敵人之志,內以固闔境之情。故曰「喪君有君,群臣輯睦,好我者勸,惡我者懼。」前事之不忘,後代之元龜也。陛下明並日月,無幽不燭,深謀遠猷,出自胸懷。不勝犬馬憂國之情,遲睹人神開泰之路,是以陳其乃誠,布之執事。臣等忝於方任,久在遐外,不得陪列闕庭,與睹盛禮,踴躍之懷,南望罔極。
dì yōu lìng dá zhī. yǔ zài kūn chuán.
帝優令答之。語在琨傳。
shí lè jiāng shí jì lóng wéi qiào chéng, píng xī jiāng jūn zǔ tì jī zǒu zhī. jǐ sì, dì fù xí tiān xià yuē: nì zéi shí lè, sì nüè hé shuò, bū zhū lì zài, yóu hún zòng yì. fù qiǎn xiōng dǎng shí jì lóng quǎn yáng zhī zhòng, yuè hé nán dù, zòng qí zhèn dú. píng xī jiāng jūn zǔ tì shuài zhòng tǎo jī, yīng shí kuì sàn. jīn qiǎn chē qí jiāng jūn, láng yá wáng póu děng jiǔ jūn, ruì zú sān wàn, shuǐ lù sì dào, jìng zào zéi chǎng, shòu tì jié dù. yǒu néng xiāo jì lóng shǒu zhě. shǎng juàn sān qiān pǐ, jīn wǔ shí jīn, fēng xiàn hóu, shí yì èr qiān hù. yòu zéi dǎng néng xiāo sòng jì lóng shǒu, fēng shǎng yì tóng zhī. qī yuè, sàn qí shì láng zhū sōng shàng shū láng gù qiú zú, dì tòng zhī, jiāng wèi jǔ āi. yǒu sī zòu, jiù shàng shū láng bù zài jǔ āi zhī lì. dì yuē: shuāi luàn zhī bì, tè xiāng tòng dào. yú shì suì jǔ āi, kū zhī shén tòng. dīng wèi, liáng wáng kuī hōng. yǐ tài wèi xún zǔ wèi sī tú. chí shān zé zhī jìn. bā yuè jiǎ wǔ, fēng liáng wáng shì zǐ qiào wèi liáng wáng. jīng zhōu cì shǐ dì wǔ yī wèi zéi shuài dù céng suǒ tuī, suì yǔ céng tóng fǎn. jiǔ yuè wù yín, wáng dūn shǐ wǔ chāng tài shǒu zhào yòu xiāng yáng tài shǒu zhū guǐ líng jiāng jiāng jūn huáng jùn tǎo yī, wèi qí jiāng dù céng suǒ bài, yòu děng jiē sǐ zhī. shí lè hài jīng zhào tài shǒu huá xū. liáng zhōu cì shǐ zhōu fǎng tǎo dù céng, dà pò zhī. shí yuè dīng wèi, láng yá wáng póu hōng. shí yī yuè jiǎ zǐ, fēng rǔ nán wáng zǐ bì wèi xīn cài wáng. dīng mǎo, yǐ sī kōng liú kūn wèi tài wèi. zhì shǐ guān, lì tài xué. shì suì, yáng zhōu dà hàn.
石勒將石季龍圍譙城,平西將軍祖逖擊走之。己巳,帝傅檄天下曰:「逆賊石勒,肆虐河朔,逋誅歷載,遊魂縱逸。復遣凶黨石季龍犬羊之眾,越河南渡,縱其鴆毒。平西將軍祖逖帥眾討擊,應時潰散。今遣車騎將軍,琅邪王裒等九軍,銳卒三萬,水陸四道,逕造賊場,受逖節度。有能梟季龍首者。賞絹三千匹,金五十斤,封縣侯,食邑二千戶。又賊黨能梟送季龍首,封賞亦同之。」七月,散騎侍郎硃嵩、尚書郎顧球卒,帝痛之,將為舉哀。有司奏,舊尚書郎不在舉哀之例。帝曰:「衰亂之弊,特相痛悼。」於是遂舉哀,哭之甚慟。丁未,梁王悝薨。以太尉荀組為司徒。弛山澤之禁。八月甲午,封梁王世子翹為梁王。荊州刺史第五猗為賊帥杜曾所推,遂與曾同反。九月戊寅,王敦使武昌太守趙誘、襄陽太守硃軌、陵江將軍黃峻討猗,為其將杜曾所敗,誘等皆死之。石勒害京兆太守華諝。梁州刺史周訪討杜曾,大破之。十月丁未,琅邪王裒薨。十一月甲子,封汝南王子弼為新蔡王。丁卯,以司空劉琨為太尉。置史官,立太學。是歲,揚州大旱。
tài xìng yuán nián chūn zhēng yuè wù shēn shuò, lín cháo, xuán ér bù lè. sān yuè guǐ chǒu, mǐn dì bēng wèn zhì, dì zhǎn cuī jū lú. bǐng chén, bǎi liáo shàng zūn hào. lìng yuē: gū yǐ bù dé, dāng è yùn zhī jí, chén jié wèi lì, kuāng jiù wèi jǔ, sù yè suǒ yǐ wàng qǐn shí yě. jīn zōng miào fèi jué, yì zhào wú xì, qún guān shù yǐn, xián miǎn zhī yǐ dà zhèng, yì hé gǎn cí, zhé jìng cóng suǒ zhí. shì rì, jí huáng dì wèi. zhào yuē: xī wǒ gāo zǔ xuān huáng dì, dàn yīng qī yùn, kuò kāi wáng jī. jǐng wén huáng dì, yì shì chóng guāng, jī xī zhū xià. yuán jì shì zǔ, yīng tiān shùn shí, shòu zī míng mìng. gōng gé tiān dì, rén jì yǔ zhòu. hào tiān bù róng, jiàng cǐ jū xiōng, huái dì duǎn shì, yuè qù wáng dōu. tiān huò jiàn zhēn, dà xíng huáng dì bēng cú, shè jì wú fèng. sì qún hòu sān sī liù shì zhī rén, chóu zī shù yǐn, zhì yú huá róng, zhì qì dà mìng yú zhèn gōng. yǔ yī rén wèi tiān zhī wēi, yòng fú gǎn wéi. suì dēng tán nán yù, shòu zhōng wén zǔ, fén chái bān ruì, gào lèi shàng dì. wéi zhèn guǎ dé, zuǎn wǒ hóng xù, ruò shè dà chuān, wǎng zhī yōu jì. wéi ěr gǔ gōng zhǎo yá zhī zuǒ, wén wǔ xióng pí zhī chén, yòng néng bì níng jìn shì, fǔ yú yī rén. sī yǔ wàn guó, gòng tóng xiū qìng. yú shì dà shè, gǎi yuán, wén wǔ zēng wèi èr děng. gēng wǔ, lì wáng tài zǐ shào wèi huáng tài zǐ. rén shēn, zhào yuē: xī zhī wèi zhèng zhě, dòng rén yǐ xíng bù yǐ yán, yīng tiān yǐ shí bù yǐ wén, gù wǒ qīng jìng ér rén zì zhèng. qí cì tīng yán guān xíng, míng shì yǐ gōng. qí yǒu zhèng jī kě shù, xíng yù dé zhòng, rén wú yuàn sòng, jiǔ ér rì xīn, jí dāng guān ruǎn ruò, rú róu tǔ gāng, xíng shēn huì zhuó, xiū shì shí yù zhě, gè yǐ míng wén. lìng zài shì zhī rén, yǎng jiàn qián liè, tóng xīn lù lì, shēn sī suǒ yǐ kuān zhòng xī yì, huì yì bǎi xìng, wú fèi zhèn mìng. yuǎn jìn lǐ zhì, yī qiè duàn zhī. xià sì yuè dīng chǒu shuò, rì yǒu shí zhī. jiā dà jiāng jūn wáng dūn jiāng zhōu mù, jìn biāo qí jiāng jūn wáng dǎo kāi fǔ yí tóng sān sī. wù yín, chū jìn zhāo hún zàng. yǐ yǒu, xī píng dì zhèn. wǔ yuè guǐ chǒu, shǐ chí jié shì zhōng dū du tài wèi bīng zhōu cì shǐ guǎng wǔ hòu liú kūn wèi duàn pǐ dī suǒ hài. liù yuè, hàn, dì qīn yú. gǎi dān yáng nèi shǐ wèi dān yáng yǐn. jiǎ shēn, yǐ shàng shū zuǒ pú shè diāo xié wèi shàng shū lìng, píng nán jiāng jūn qū líng gōng xún sōng wèi shàng shū zuǒ pú shè. gēng yín, yǐ xíng yáng tài shǒu lǐ jǔ wèi dū du sī zhōu zhū jūn shì sī zhōu cì shǐ. wù xū, fēng huáng zǐ xī wèi wǔ líng wáng. chū zhì jiàn gǔ bàng mù. qiū qī yuè wù shēn, zhào yuē: wáng shì duō gù, jiān xiōng sì bào, huáng gāng chí zhuì, diān fù dà yóu. zhèn yǐ bù dé, tǒng chéng hóng xù, sù yè yōu wēi, sī gǎi qí bì. èr qiān dàn lìng zhǎng dāng zhī fèng jiù xiàn, zhèng shēn míng fǎ, yì qí háo qiáng, cún xù gū dú, yǐn shí hù kǒu, quàn kè nóng sāng. zhōu mù cì shǐ dāng hù xiāng jiǎn chá, bù dé gù sī kuī gōng. zhǎng lì yǒu zhì zài fèng gōng ér bù jiàn jìn yòng zhě, yǒu tān lán huì zhuó ér yǐ cái shì zì ān zhě, ruò yǒu bù jǔ, dāng shòu gù zòng bì shàn zhī zuì, yǒu ér bù zhī, dāng shòu àn sāi zhī zé. gè míng shèn fèng xíng. liú cōng sǐ, qí zi càn sì wěi wèi. bā yuè, jì xú qīng sān zhōu huáng. jìn zhǔn shì liú càn, zì hào hàn wáng. dōng shí yuè guǐ wèi, jiā guǎng zhōu cì shǐ táo kǎn píng nán jiāng jūn. liú yào jiàn jí huáng dì wèi yú chì bì. shí yī yuè yǐ mǎo, rì yè chū, gāo sān zhàng, zhōng yǒu chì qīng ěr. xīn cài wáng bì hōng. jiā dà jiāng jūn wáng dūn jīng zhōu mù. gēng shēn, zhào yuē: zhèn yǐ guǎ dé, zuǎn chéng hóng xù, shàng bù néng diào hé yīn yáng, xià bù néng jì yù qún shēng, zāi yì lǚ xìng, jiù zhēng réng jiàn. rén zǐ yǐ mǎo, léi zhèn bào yǔ, gài tiān zāi qiǎn jiè, suǒ yǐ zhāng zhèn zhī bù dé yě. qún gōng qīng shì, qí gè shàng fēng shì, jù chén dé shī, wú yǒu suǒ huì, jiāng qīn lǎn yān. xīn zuò tīng sòng guān. gù guī mìng hóu sūn hào zi fán móu fǎn, fú zhū. shí èr yuè, liú cōng gù jiāng wáng téng mǎ zhōng děng zhū jìn zhǔn, sòng chuán guó xǐ yú liú yào. wǔ chāng dì zhèn. dīng chǒu, fēng xiǎn yì tíng hòu huàn wèi láng yá wáng. jǐ mǎo, láng yá wáng huàn hōng. guǐ sì, zhào yuē: hàn gāo jīng dà liáng, měi wú jì zhī xián qí shī rù lǔ, xiū liǔ xià huì zhī mù. qí wú zhī gāo dé míng xián huò wèi jīng lù zhě, jù tiáo liè yǐ wén. jiāng dōng sān jùn jī, qiǎn shǐ zhèn gěi zhī. péng chéng nèi shǐ zhōu fǔ shā pèi guó nèi shǐ zhōu mò yǐ fǎn.
太興元年春正月戊申朔,臨朝,懸而不樂。三月癸丑,愍帝崩問至,帝斬縗居廬。丙辰,百僚上尊號。令曰:「孤以不德,當厄運之極,臣節未立,匡救未舉,夙夜所以忘寢食也。今宗廟廢絕,億兆無系,群官庶尹,咸勉之以大政,亦何敢辭,輒敬從所執。」是日,即皇帝位。詔曰:「昔我高祖宣皇帝,誕應期運,廓開王基。景、文皇帝,奕世重光,緝熙諸夏。爰暨世祖,應天順時,受茲明命。功格天地,仁濟宇宙。昊天不融,降此鞠凶,懷帝短世,越去王都。天禍荐臻,大行皇帝崩殂,社稷無奉。肆群後三司六事之人,疇咨庶尹,至於華戎,致葺大命於朕躬。予一人畏天之威,用弗敢違。遂登壇南獄,受終文祖,焚柴頒瑞,告類上帝。惟朕寡德,纘我洪緒,若涉大川,罔知攸濟。惟爾股肱爪牙之佐,文武熊羆之臣,用能弼寧晉室,輔餘一人。思與萬國,共同休慶。」於是大赦,改元,文武增位二等。庚午,立王太子紹為皇太子。壬申,詔曰:「昔之為政者,動人以行不以言,應天以實不以文,故我清靜而人自正。其次聽言觀行,明試以功。其有政績可述,刑獄得中,人無怨訟,久而日新,及當官軟弱,茹柔吐剛,行身穢濁,修飾時譽者,各以名聞。令在事之人,仰鑒前烈,同心戮力,深思所以寬眾息役,惠益百姓,無廢朕命。遠近禮贄,一切斷之。」夏四月丁丑朔,日有食之。加大將軍王敦江州牧,進驃騎將軍王導開府儀同三司。戊寅,初禁招魂葬。乙酉,西平地震。五月癸丑,使持節、侍中、都督、太尉、并州刺史、廣武侯劉琨為段匹磾所害。六月,旱,帝親雩。改丹陽內史為丹陽尹。甲申,以尚書左僕射刁協為尚書令,平南將軍、曲陵公荀崧為尚書左僕射。庚寅,以滎陽太守李矩為都督司州諸軍事、司州刺史。戊戌,封皇子晞為武陵王。初置諫鼓謗木。秋七月戊申,詔曰:「王室多故,奸凶肆暴,皇綱馳墜,顛覆大猷。朕以不德,統承洪緒,夙夜憂危,思改其弊。二千石令長當祗奉舊憲,正身明法,抑齊豪強,存恤孤獨,隱實戶口,勸課農桑。州牧刺史當互相檢察,不得顧私虧公。長吏有志在奉公而不見進用者,有貪惏穢濁而以財勢自安者,若有不舉,當受故縱蔽善之罪,有而不知,當受暗塞之責。各明慎奉行。」劉聰死,其子粲嗣偽位。八月,冀、徐、青三州蝗。靳准弒劉粲,自號漢王。冬十月癸未,加廣州刺史陶侃平南將軍。劉曜僭即皇帝位於赤壁。十一月乙卯,日夜出,高三丈,中有赤青珥。新蔡王弼薨。加大將軍王敦荊州牧。庚申,詔曰:「朕以寡德,纂承洪緒,上不能調和陰陽,下不能濟育群生,災異屢興,咎徵仍見。壬子、乙卯,雷震暴雨,蓋天災譴戒,所以彰朕之不德也。群公卿士,其各上封事,具陳得失,無有所諱,將親覽焉。」新作聽訟觀。故歸命侯孫皓子璠謀反,伏誅。十二月,劉聰故將王騰、馬忠等誅靳准,送傳國璽於劉曜。武昌地震。丁丑,封顯義亭侯煥為琅邪王。己卯,琅邪王煥薨。癸巳,詔曰:「漢高經大梁,美無忌之賢;齊師入魯,修柳下惠之墓。其吳之高德名賢或未旌錄者,具條列以聞。」江東三郡飢,遣使振給之。彭城內史周撫殺沛國內史周默以反。
èr nián chūn zhēng yuè dīng mǎo, chóng yáng líng huǐ, dì sù fú kū sān rì shǐ guān jūn jiāng jūn liáng kān shǒu tài cháng mǎ guī děng xiū fù shān líng. yíng zǐ gōng yú píng yáng, bù kè ér hái. èr yuè, tài shān tài shǒu xú kān zhǎn zhōu fǔ, chuán shǒu jīng shī. xià sì yuè, lóng xiāng jiāng jūn chén chuān yǐ jùn yí pàn. jiàng yú shí lè. tài shān tài shǒu xú kān yǐ jùn pàn, zì hào yǎn zhōu cì shǐ, kòu jì dài. qín zhōu cì shǐ chén ān pàn, jiàng yú liú yào. wǔ yuè guǐ chǒu, tài yáng líng huǐ, dì sù fú kū sān rì. xú yáng jí jiāng xī zhū jùn huáng. wú jùn dà jī. píng běi jiāng jūn zǔ tì jí shí lè jiāng shí jì lóng zhàn yú jùn yí, wáng shī bài jī. rén xū, zhào yuē: tiān xià diāo bì, jiā yǐ zāi huāng, bǎi xìng kùn qióng, guó yòng bìng guì, wú jùn jī rén sǐ zhě bǎi shù. tiān shēng zhēng lí ér shù zhī yǐ jūn, xuǎn jiàn míng zhé yǐ zuǒ yòu zhī, dāng shēn sī yǐ jiù qí bì. xī wú qǐ wèi chǔ dào wáng míng fǎ shěn lìng, juān bù jí zhī guān, chú fèi gōng zú shū yuǎn, yǐ fù yì jiāng shì, ér guó fù bīng qiáng. kuàng jīn rì zhī bì, bǎi xìng diāo kùn xié! qiě dāng qù fēi jí zhī wù, fēi jūn shì suǒ xū zhě jiē shěng zhī. jiǎ zǐ, liáng zhōu cì shǐ fǎng jí dù céng zhàn yú wǔ dāng, zhǎn zhī, qín dì wǔ yī. liù yuè bǐng zǐ, jiā zhōu fǎng ān nán jiāng jūn. bà yù fǔ jí zhū jùn chéng, zhì bó shì yuán wǔ rén. jǐ hài, jiā tài cháng hè xún kāi fǔ yí tóng sān sī. qiū qī yuè yǐ chǒu, tài cháng hè xún zú. bā yuè, sù shèn xiàn hù shǐ shí nǔ. xú kān kòu dōng guǎn, qiǎn tài zǐ zuǒ wèi lǜ yáng jiàn xíng zhēng lǔ jiāng jūn, tǒng xú zhōu cì shǐ cài bào tǎo zhī. dōng shí yuè, píng běi jiāng jūn zǔ tì shǐ dū hù chén chāo xí shí lè jiāng táo bào, chāo bài, méi yú zhèn. shí yī yuè wù yín, shí lè jiàn jí wáng wèi, guó hào zhào. shí èr yuè yǐ hài, dà shè, zhào bǎi guān gè shàng fēng shì, bìng shěng zhòng yì. xiān bēi mù róng guī xí liáo dōng, dōng yí xiào wèi píng zhōu cì shǐ cuī bì bēn gāo jù lí. shì suì, nán yáng wáng bǎo chēng jìn wáng yú qí shān. sān wú dà jī.
二年春正月丁卯,崇陽陵毀,帝素服哭三日;使冠軍將軍梁堪、守太常馬龜等修復山陵。迎梓宮於平陽,不克而還。二月,太山太守徐龕斬周撫,傳首京師。夏四月,龍驤將軍陳川以浚儀叛。降於石勒。太山太守徐龕以郡叛,自號兗州刺史,寇濟岱。秦州刺史陳安叛,降於劉曜。五月癸丑,太陽陵毀,帝素服哭三日。徐楊及江西諸郡蝗。吳郡大飢。平北將軍祖逖及石勒將石季龍戰於浚儀,王師敗績。壬戌,詔曰:「天下凋弊,加以災荒,百姓困窮,國用並匱,吳郡飢人死者百數。天生蒸黎而樹之以君,選建明哲以左右之,當深思以救其弊。昔吳起為楚悼王明法審令,捐不急之官,除廢公族疏遠,以附益將士,而國富兵強。況今日之弊,百姓凋困邪!且當去非急之務,非軍事所須者皆省之。」甲子,梁州刺史訪及杜曾戰於武當,斬之,禽第五猗。六月丙子,加周訪安南將軍。罷御府及諸郡丞,置博士員五人。己亥,加太常賀循開府儀同三司。秋七月乙丑,太常賀循卒。八月,肅慎獻楛矢石砮。徐龕寇東莞,遣太子左衛率羊鑒行征虜將軍,統徐州刺史蔡豹討之。冬十月,平北將軍祖逖使督護陳超襲石勒將桃豹,超敗,沒於陣。十一月戊寅,石勒僭即王位,國號趙。十二月乙亥,大赦,詔百官各上封事,並省眾役。鮮卑慕容廆襲遼東,東夷校尉、平州刺史崔毖奔高句驪。是歲,南陽王保稱晉王於祁山。三吳大飢。
sān nián chūn zhēng yuè dīng yǒu shuò, jìn wáng bǎo wèi liú yào suǒ bī, qiān yú sāng chéng. èr yuè xīn wèi, shí lè jiāng shí jì lóng kòu yàn cì, píng běi jiāng jūn jì zhōu cì shǐ shào xù jī zhī, xù bài, méi yú zhèn. sān yuè, mù róng guī fèng sòng yù xǐ sān niǔ. rùn yuè, yǐ shàng shū zhōu yǐ wèi shàng shū pú shè. xià sì yuè rén chén, wǎng shǐ liú yú yì zhěn. wǔ yuè bǐng yín, xiào huái dì tài zǐ quán yù hài yú píng yáng, dì sān rì kū. gēng yín, dì zhèn. shì yuè, jìn wáng bǎo wèi qí jiāng zhāng chūn suǒ hài. liú yào shǐ chén ān gōng chūn, miè zhī, ān yīn pàn yào. shí lè jiāng xú kān shuài zhòng lái jiàng. liù yuè, dà shuǐ. dīng yǒu, dào shā xī zhōng láng jiāng hù qiāng xiào wèi liáng zhōu cì shǐ xī píng gōng zhāng shí, shí dì mào sì, lǐng píng xī jiāng jūn liáng zhōu cì shǐ. qiū qī yuè dīng hài, zhào yuē: xiān gōng wǔ wáng xiān kǎo gōng wáng lín jūn láng yá sì shí yú nián, huì zé jiā yú bǎi xìng, yí ài jié yú rén qíng. zhèn yīng tiān fú, chuàng jī jiāng biǎo, zhào shù zhái xīn, qiǎng fù zi lái. láng yá guó rén zài cǐ zhě jìn yǒu qiān hù, jīn lì wèi huái dé xiàn, tǒng dān yáng jùn. xī hàn gāo zǔ yǐ pèi wèi tāng mù yì, guāng wǔ yì fù nán dùn, yōu fù zhī kē yī yī hàn shì gù shì. zǔ tì bù jiāng wèi cè dà pò shí lè bié jūn yú biàn shuǐ. jiā tì wèi zhèn xī jiāng jūn. bā yuè wù wǔ, zūn jìng wáng hòu yú shì wèi jìng huáng hòu. xīn yǒu, qiān shén zhǔ yú tài miào. xīn wèi, liáng zhōu cì shǐ ān nán jiāng jūn zhōu fǎng zú. huáng tài zǐ shì diàn yú tài xué. yǐ xiāng zhōu cì shǐ gān zhuō wèi ān nán jiāng jūn liáng zhōu cì shǐ. jiǔ yuè, xú kān yòu pàn, jiàng yú shí lè. dōng shí yuè bǐng chén, xú zhōu cì shǐ cài bào yǐ wèi nuò fú zhū. wáng dūn shā wǔ líng nèi shǐ xiàng shuò.
三年春正月丁酉朔,晉王保為劉曜所逼,遷於桑城。二月辛未,石勒將石季龍寇厭次,平北將軍、冀州刺史邵續擊之,續敗,沒於陣。三月,慕容廆奉送玉璽三紐。閏月,以尚書周顗為尚書僕射。夏四月壬辰,枉矢流於翼軫。五月丙寅,孝懷帝太子詮遇害於平陽,帝三日哭。庚寅,地震。是月,晉王保為其將張春所害。劉曜使陳安攻春,滅之,安因叛曜。石勒將徐龕帥眾來降。六月,大水。丁酉,盜殺西中郎將、護羌校尉、涼州刺史、西平公張寔,寔弟茂嗣,領平西將軍、涼州刺史。秋七月丁亥,詔曰:「先公武王、先考恭王臨君琅邪四十餘年,惠澤加於百姓,遺愛結於人情。朕應天符,創基江表,兆庶宅心,襁負子來。琅邪國人在此者近有千戶,今立為懷德縣,統丹陽郡。昔漢高祖以沛為湯沐邑,光武亦復南頓,優復之科一依漢氏故事。」祖逖部將衛策大破石勒別軍於汴水。加逖為鎮西將軍。八月戊午,尊敬王后虞氏為敬皇后。辛酉,遷神主於太廟。辛未,梁州刺史、安南將軍周訪卒。皇太子釋奠於太學。以湘州刺史甘卓為安南將軍、梁州刺史。九月,徐龕又叛,降於石勒。冬十月丙辰,徐州刺史蔡豹以畏懦伏誅。王敦殺武陵內史向碩。
sì nián chūn èr yuè, xú kān yòu shuài zhòng lái jiàng. xiān bēi mò bō fèng sòng huáng dì xìn xǐ. gēng xū, gào yú tài miào, nǎi shòu zhī. guǐ hài, rì dòu. sān yuè, zhì zhōu yì yí lǐ gōng yáng bó shì. guǐ yǒu, yǐ píng dōng jiāng jūn cáo yí wèi ān dōng jiāng jūn. xià sì yuè xīn hài, dì qīn lǎn shù yù. shí lè gōng yàn cì, xiàn zhī. fǔ jūn jiāng jūn yōu zhōu cì shǐ duàn pǐ dī méi yú lēi. wǔ yuè, hàn. gēng shēn, zhào yuē: xī hàn èr zǔ jí wèi wǔ jiē miǎn liáng rén, wǔ dì shí, liáng zhōu fù bài, zhū wèi nú bì yì jiē fù jí, cǐ lěi dài chéng guī yě. qí miǎn zhōng zhōu liáng rén zāo nán wèi yáng zhōu zhū jùn tóng kè zhě, yǐ bèi zhēng yì. qiū qī yuè, dà shuǐ. jiǎ xū, yǐ shàng shū dài ruò sī wèi zhēng xī jiāng jūn dū du sī yǎn yù bìng jì yōng liù zhōu zhū jūn shì sī zhōu cì shǐ, zhèn hé féi dān yáng yǐn liú kuí wèi zhèn běi jiāng jūn dū du qīng xú yōu píng sì zhōu zhū jūn shì qīng zhōu cì shǐ, zhèn huái yīn. rén qiān, yǐ biāo qí jiāng jūn wáng dǎo wèi sī kōng. bā yuè, cháng shān bēng. jiǔ yuè rén yín, zhèn xī jiāng jūn yù zhōu cì shǐ zǔ tì zú. dōng shí yuè rén wǔ, yǐ tì dì shì zhōng yuē wèi píng xī jiāng jūn yù zhōu cì shǐ. shí èr yuè, yǐ mù róng guī wèi chí jié dū du yōu píng èr zhōu dōng yí zhū jūn shì píng zhōu mù, fēng liáo dōng jùn gōng.
四年春二月,徐龕又帥眾來降。鮮卑末波奉送皇帝信璽。庚戌,告於太廟,乃受之。癸亥,日斗。三月,置周易、儀禮、公羊博士。癸酉,以平東將軍曹嶷為安東將軍。夏四月辛亥,帝親覽庶獄。石勒攻厭次,陷之。撫軍將軍、幽州刺史段匹磾沒于勒。五月,旱。庚申,詔曰:「昔漢二祖及魏武皆免良人,武帝時,涼州覆敗,諸為奴婢亦皆復籍,此累代成規也。其免中州良人遭難為揚州諸郡僮客者,以備征役。」秋七月,大水。甲戌,以尚書戴若思為征西將軍、都督司兗豫並冀雍六州諸軍事、司州刺史,鎮合肥;丹陽尹劉隗為鎮北將軍、都督青徐幽平四州諸軍事、青州刺史,鎮淮陰。壬千,以驃騎將軍王導為司空。八月,常山崩。九月壬寅,鎮西將軍、豫州刺史祖逖卒。冬十月壬午,以逖弟侍中約為平西將軍、豫州刺史。十二月,以慕容廆為持節、都督幽平二州東夷諸軍事、平州牧,封遼東郡公。
yǒng chāng yuán nián zhēng yuè yǐ mǎo, dà shè, gǎi yuán. wù chén, dà jiāng jūn wáng dūn jǔ bīng yú wǔ chāng, yǐ zhū liú kuí wèi míng, lóng xiāng jiāng jūn shěn chōng shuài zhòng yīng zhī. sān yuè, zhēng zhēng xī jiāng jūn dài ruò sī zhèn běi jiāng jūn liú kuí hái wèi jīng dū. yǐ sī kōng wáng dǎo wèi qián fēng dà dū dū, yǐ dài ruò sī wèi biāo qí jiāng jūn, dān yáng zhū jùn jiē jiā jūn hào. jiā pú shè zhōu yǐ shàng shū zuǒ pú shè, lǐng jūn wáng suì shàng shū yòu pú shè. yǐ tài zǐ yòu wèi lǜ zhōu yán xíng guān jūn jiāng jūn, tǒng bīng sān qiān tǎo shěn chōng. jiǎ wǔ, fēng huáng zǐ yù wèi láng yá wáng. liú kuí jūn yú jīn chéng, yòu jiāng jūn zhōu zhá shǒu shí tóu, dì qīn bèi jiǎ xùn liù shī yú jiāo wài. qiǎn píng nán jiāng jūn táo kǎn lǐng jiāng zhōu, ān nán jiāng jūn gān zhuō lǐng jīng zhōu, gè shuài suǒ tǒng yǐ niè dūn hòu. sì yuè, dūn qián fēng gōng shí tóu, zhōu zhá kāi chéng mén yīng zhī, fèn wēi jiāng jūn hóu lǐ sǐ zhī. dūn jù shí tóu, dài ruò sī liú kuí shuài zhòng gōng zhī, wáng dǎo zhōu yǐ guō yì yú tán děng sān dào chū zhàn, liù jūn bài jī. shàng shū lìng diāo xié bēn yú jiāng chéng, wèi zéi suǒ hài. zhèn běi jiāng jūn liú kuí bēn yú shí lè. dì qiǎn shǐ wèi dūn yuē: gōng ruò bù wàng běn cháo, yú cǐ xī bīng, zé tiān xià shàng kě gòng ān yě. rú qí bù rán, zhèn dāng guī yú láng yá, yǐ bì xián lù. xīn wèi, dà shè. dūn nǎi zì wèi chéng xiàng dū du zhōng wài zhū jūn lù shàng shū shì, fēng wǔ chāng jùn gōng, yì wàn hù. bǐng zǐ, biāo qí jiāng jūn mò líng hóu dài ruò sī, shàng shū zuǒ pú shè hù jūn jiāng jūn wǔ chéng hóu zhōu yǐ wèi dūn suǒ hài. dūn jiāng shěn chōng xiàn wú guó, wèi yì xiàn xiāng zhōu, wú guó nèi shǐ zhāng mào, xiāng zhōu cì shǐ qiào wáng chéng bìng yù hài. wǔ yuè rén shēn, dūn yǐ tài bǎo xī yáng wáng yàng wèi tài zǎi, jiā sī kōng wáng dǎo shàng shū lìng. yǐ hài, zhèn nán dà jiāng jūn gān zhuō wèi xiāng yáng tài shǒu zhōu lǜ suǒ hài. shǔ zéi zhāng lóng kòu bā dōng, jiàn píng tài shǒu liǔ chún jī zǒu zhī. shí lè qiǎn qí kòu hé nán. liù yuè, hàn. qiū qī yuè, wáng dūn zì jiā yǎn zhōu cì shǐ xī jiàn wèi ān běi jiāng jūn. shí lè jiāng shí jì lóng gōng xiàn tài shān, zhí shǒu jiāng xú kān. yǎn zhōu cì shǐ xī jiàn zì zōu shān tuì shǒu hé féi. bā yuè, dūn yǐ qí jiàn hán wèi wèi jiāng jūn, zì lǐng níng yì èr zhōu dū du. láng yá tài shǒu sūn mò pàn, jiàng yú shí lè. dōng shí yuè, dà yì, sǐ zhě shí èr sān. jǐ chǒu, dū du jīng liáng èr zhōu zhū jūn shì píng nán jiāng jūn jīng zhōu cì shǐ wǔ líng hóu wáng gǎo zú. xīn mǎo, yǐ xià pī nèi shǐ wáng suì wèi zhēng běi jiāng jūn dū du qīng xú yōu píng sì zhōu zhū jūn shì, zhèn huái yīn. xīn chāng tài shǒu liáng shuò qǐ bīng fǎn. jīng shī dà wù, hēi qì bì tiān, rì yuè wú guāng. shí lè gōng xiàn xiāng chéng chéng fù, suì wéi qiào, pò zǔ yuē bié jūn, yuē tuì jù shòu chūn. shí yī yuè, yǐ sī tú xún zǔ wèi tài wèi. jǐ yǒu, tài wèi xún zǔ hōng. bà sī tú, bìng chéng xiàng. rùn yuè jǐ chǒu, dì bēng yú nèi diàn, shí nián sì shí qī, zàng jiàn píng líng, miào hào zhōng zōng.
永昌元年正月乙卯,大赦,改元。戊辰,大將軍王敦舉兵於武昌,以誅劉隗為名,龍驤將軍沈充帥眾應之。三月,徵征西將軍戴若思、鎮北將軍劉隗還衛京都。以司空王導為前鋒大都督,以戴若思為驃騎將軍,丹陽諸郡皆加軍號。加僕射周顗尚書左僕射,領軍王邃尚書右僕射。以太子右衛率周筵行冠軍將軍,統兵三千討沈充。甲午,封皇子昱為琅邪王。劉隗軍於金城,右將軍周札守石頭,帝親被甲徇六師於郊外。遣平南將軍陶侃領江州,安南將軍甘卓領荊州,各帥所統以躡敦後。四月,敦前鋒攻石頭,周札開城門應之,奮威將軍侯禮死之。敦據石頭,戴若思、劉隗帥眾攻之,王導、周顗、郭逸、虞潭等三道出戰,六軍敗績。尚書令刁協奔於江乘,為賊所害。鎮北將軍劉隗奔於石勒。帝遣使謂敦曰:「公若不忘本朝,於此息兵,則天下尚可共安也。如其不然,朕當歸於琅邪,以避賢路。」辛未,大赦。敦乃自為丞相、都督中外諸軍、錄尚書事,封武昌郡公,邑萬戶。丙子,驃騎將軍、秣陵侯戴若思,尚書左僕射、護軍將軍、武城侯周顗為敦所害。敦將沈充陷吳國,魏乂陷湘州,吳國內史張茂,湘州刺史、譙王承並遇害。五月壬申,敦以太保、西陽王羕為太宰,加司空王導尚書令。乙亥,鎮南大將軍甘卓為襄陽太守周慮所害。蜀賊張龍寇巴東,建平太守柳純擊走之。石勒遣騎寇河南。六月,旱。秋七月,王敦自加兗州刺史郗鑒為安北將軍。石勒將石季龍攻陷太山,執守將徐龕。兗州刺史郗鑒自鄒山退守合肥。八月,敦以其見含為衛將軍,自領寧、益二州都督。琅邪太守孫默叛,降於石勒。冬十月,大疫,死者十二三。己丑,都督荊梁二州諸軍事、平南將軍、荊州刺史、武陵侯王暠卒。辛卯,以下邳內史王邃為征北將軍、都督青徐幽平四州諸軍事,鎮淮陰。新昌太守梁碩起兵反。京師大務,黑氣蔽天,日月無光。石勒攻陷襄城、城父,遂圍譙,破祖約別軍,約退據壽春。十一月,以司徒荀組為太尉。己酉,太尉荀組薨。罷司徒,並丞相。閏月己丑,帝崩於內殿,時年四十七,葬建平陵,廟號中宗。
dì xìng jiǎn jiǎn chōng sù, róng nà zhí yán, xū jǐ dài wù. chū zhèn jiāng dōng, pō yǐ jiǔ fèi shì, wáng dǎo shēn yǐ wèi yán, dì mìng zhuó, yǐn shāng fù zhī, yú cǐ suì jué. yǒu sī cháng zòu tài jí diàn guǎng shì shī jiàng zhàng, dì yuē: hàn wén jí shàng shū zào náng wèi wéi. suì lìng dōng shī qīng bù, xià shī qīng shū wéi zhàng. jiāng bài guì rén, yǒu sī qǐng shì què chāi, dì yǐ fán fèi bù xǔ. suǒ xìng zhèng fū rén yī wú wén cǎi. cóng mǔ dì wáng gǎo wèi mǔ lì wū guò zhì, liú tì zhǐ zhī. rán jìn shì gòu fēn, huáng yú bō yuè, tiān mìng wèi gǎi, rén móu yè zàn. yuán róng lǚ dòng, bù chū jiāng jī, jīng lüè qū qū, jǐn quán wú chǔ. zhōng yú xià líng shàng rǔ, yōu fèn gào xiè. gōng jiǎn zhī dé suī chōng, xióng wǔ zhī liàng bù zú. shǐ qín shí wàng qì zhě yún wǔ bǎi nián hòu jīn líng yǒu tiān zǐ qì, gù shǐ huáng dōng yóu yǐ yàn zhī, gǎi qí dì yuē mò líng, qiàn běi shān yǐ jué qí shì. jí sūn quán zhī chēng hào. zì wèi dāng zhī. sūn shèng yǐ wèi shǐ huáng dǎi yú sūn shì sì bǎi sān shí qī zài, kǎo qí lì shù, yóu wèi wèi jí yuán dì zhī dù jiāng yě, nǎi wǔ bǎi èr shí liù nián, zhēn rén zhī yīng zài yú cǐ yǐ. xián níng chū, fēng chuī tài shè shù zhé, shè zhōng yǒu qīng qì, zhàn zhě yǐ wèi dōng guǎn yǒu dì zhě zhī xiáng. yóu shì xǐ fēng dōng guǎn wáng yú láng yá, jí wǔ wáng yě. jí wú zhī wáng, wáng jùn shí xiān zhì jiàn yè, ér hào zhī jiàng kuǎn, yuǎn guī xǐ yú láng yá. tiān yì rén shì, yòu fú zhōng xìng zhī zhào. tài ān zhī jì, tóng yáo yún: wǔ mǎ fú dù jiāng, yī mǎ huà wèi lóng. jí yǒng jiā zhōng, suì zhèn yíng huò tài bái jù dòu niú zhī jiān, shí zhě yǐ wèi wú yuè zhī dì dāng xìng wáng zhě. shì suì, wáng shì lún fù, dì yǔ xī yáng rǔ nán nán dùn péng chéng wǔ wáng huò jì, ér dì jìng dēng dà wèi yān. chū, xuán shí tú yǒu niú jì mǎ hòu, gù xuān dì shēn jì niú shì, suì wèi èr kē, gòng yī kǒu, yǐ zhù jiǔ yān, dì xiān yǐn jiā zhě, ér yǐ dú jiǔ zhèn qí jiāng niú jīn. ér gōng wáng fēi xià hòu shì jìng tōng xiǎo lì niú shì ér shēng yuán dì, yì yǒu fú yún.
帝性簡儉沖素,容納直言,虛己待物。初鎮江東,頗以酒廢事,王導深以為言,帝命酌,引觴覆之,於此遂絕。有司嘗奏太極殿廣室施絳帳,帝曰:「漢文集上書皁囊為帷。」遂令冬施青布,夏施青綀帷帳。將拜貴人,有司請市雀釵,帝以煩費不許。所幸鄭夫人衣無文彩。從母弟王暠為母立屋過制,流涕止之。然晉室遘紛,皇輿播越,天命未改,人謀葉贊。元戎屢動,不出江畿,經略區區,僅全吳楚。終於下陵上辱,憂憤告謝。恭儉之德雖充,雄武之量不足。始秦時望氣者雲「五百年後金陵有天子氣」,故始皇東遊以厭之,改其地曰秣陵,塹北山以絕其勢。及孫權之稱號。自謂當之。孫盛以為始皇逮於孫氏四百三十七載,考其歷數,猶為未及;元帝之渡江也,乃五百二十六年,真人之應在於此矣。咸寧初,風吹太社樹折,社中有青氣,占者以為東莞有帝者之祥。由是徙封東莞王於琅邪,即武王也。及吳之亡,王濬實先至建鄴,而皓之降款,遠歸璽於琅邪。天意人事,又符中興之兆。太安之際,童謠云:「五馬浮渡江,一馬化為龍。」及永嘉中,歲、鎮、熒惑、太白聚斗、牛之間,識者以為吳越之地當興王者。是歲,王室淪覆,帝與西陽、汝南、南頓、彭城五王獲濟,而帝竟登大位焉。初,玄石圖有「牛繼馬後」,故宣帝深忌牛氏,遂為二榼,共一口,以貯酒焉,帝先飲佳者,而以毒酒鴆其將牛金。而恭王妃夏侯氏竟通小吏牛氏而生元帝,亦有符雲。
shǐ chén yuē: jìn shì bù yú, zì zhōng liú wài, wǔ hú gāng dǐng, qī miào huī zūn, tāo tiān fāng jià, zé mín huái qí jiù dé zhě yǐ. xī guāng wǔ yǐ shù jùn jiā míng, yuán huáng yǐ yī zhōu lín jí, qǐ wǔ xuān yú huà yóu chàng yú láng yá, wén jǐng chuí rén chuán fāng yú nán dùn, suǒ wèi hòu hū tiān shí, xiān zhū rén shì zhě yě. chí zhāng xiàn hào, gāo gài chéng yīn, xīng dǒu chéng xiáng, jīn líng biǎo qìng. táo shì xíng yōng sān zhōu zhī lǚ, yǐng wài yǐ ān wáng mào hóng wèi fēn shǎn zhī jì, jiāng dōng kě lì. huò gāo jīng wèi fú, ér xiá xīn sī yǎn, huí shǒu cháo yáng, yǎng xī gān dòng, dì yóu liù ràng bù jū, qī cí ér bù miǎn yě. bù zhàng shū wéi, xiáng xíng jiǎn huà, yì yáng qián guǐ, guāng qǐ zhōng xìng. gǔ shǒu sī jiā bù xù jiǎ bīng, dà chén bù wèi wēi fú, wáng zhī cháng zhì, yǐ xùn gǔ gōng. zhōng zōng shī yù qiáng chén, zì wáng qí fǔ, liǎng jīng hú jié, fēng āi xiāng wàng. suī fù liù yuè zhī jià wú wén, ér hóng yàn zhī gē fāng yuǎn, xiǎng guó wú jǐ, āi zāi!
史臣曰:晉氏不虞,自中流外,五胡扛鼎,七廟隳尊,滔天方駕,則民懷其舊德者矣。昔光武以數郡加名,元皇以一州臨極,豈武宣余化猶暢於琅邪,文景垂仁傳芳於南頓,所謂後乎天時,先諸人事者也。馳章獻號,高蓋成陰,星斗呈祥,金陵表慶。陶士行擁三州之旅,郢外以安;王茂弘為分陝之計,江東可立。或高旌未拂,而遐心斯偃,回首朝陽,仰希乾棟,帝猶六讓不居,七辭而不免也。布帳綀帷,詳刑簡化,抑揚前軌,光啟中興。古首私家不蓄甲兵,大臣不為威福,王之常制,以訓股肱。中宗失馭強臣,自亡齊斧,兩京胡羯,風埃相望。雖復六月之駕無聞,而鴻雁之歌方遠,享國無幾,哀哉!
míng huáng dì huì shào, zì dào jī, yuán huáng dì zhǎng zi yě. yòu ér cōng zhé, wèi yuán dì suǒ chǒng yì. nián shù suì, cháng zuò zhì xī qián, shǔ zhǎng ān shǐ lái, yīn wèn dì yuē: rǔ wèi rì yǔ zhǎng ān shú yuǎn? duì yuē: zhǎng ān jìn. bù wén rén cóng rì biān lái, jū rán kě zhī yě. yuán dì yì zhī. míng rì, yàn qún liáo, yòu wèn zhī. duì yuē: rì jìn. yuán dì shī sè, yuē: hé nǎi yì jiān zhě zhī yán hū? duì yuē: jǔ mù zé jiàn rì, bù jiàn zhǎng ān. yóu shì yì qí zhī.
明皇帝諱紹,字道畿,元皇帝長子也。幼而聰哲,為元帝所寵異。年數歲,嘗坐置膝前,屬長安使來,因問帝曰:「汝謂日與長安孰遠?」對曰:「長安近。不聞人從日邊來,居然可知也。」元帝異之。明日,宴群僚,又問之。對曰:「日近。」元帝失色,曰:「何乃異間者之言乎?」對曰:「舉目則見日,不見長安。」由是益奇之。
jiàn xìng chū, bài dōng zhōng láng jiāng, zhèn guǎng líng. yuán dì wèi jìn wáng, lì wèi jìn wáng tài zǐ. jí dì jí zūn hào, lì wèi huáng tài zǐ. xìng zhì xiào, yǒu wén wǔ cái lüè, qīn xián ài kè, yǎ hǎo wén cí. dāng shí míng chén, zì wáng dǎo gēng liàng wēn jiào huán yí ruǎn fàng děng, xián jiàn qīn dài. cháng lùn shèng rén zhēn jiǎ zhī yì, dǎo děng bù néng qū. yòu xí wǔ yì, shàn fǔ jiāng shì. yú shí dōng cháo jì jì, yuǎn jìn shǔ xīn yān. jí wáng dūn zhī luàn, liù jūn bài jī, dì yù shuài jiāng shì jué zhàn, shēng chē jiāng chū, zhōng shù zǐ wēn jiào gù jiàn, chōu jiàn zhǎn yāng, nǎi zhǐ. dūn sù yǐ dì shén wǔ míng lüè, cháo yě zhī suǒ qīn xìn, yù wū yǐ bù xiào ér fèi yān. dà huì bǎi guān ér wèn wēn jiào yuē: huáng tài zǐ yǐ hé dé chēng? shēng sè jù lì, bì yù shǐ yǒu yán. jiào duì yuē: gōu shēn zhì yuǎn, gài fēi qiǎn jú suǒ liàng. yǐ lǐ guān zhī, kě chēng wèi xiào yǐ. zhòng jiē yǐ wèi xìn rán, dūn móu suì zhǐ.
建興初,拜東中郎將,鎮廣陵。元帝為晉王,立為晉王太子。及帝即尊號,立為皇太子。性至孝,有文武才略,欽賢愛客,雅好文辭。當時名臣,自王導、庚亮、溫嶠、桓彝、阮放等,咸見親待。嘗論聖人真假之意,導等不能屈。又習武藝,善撫將士。於時東朝濟濟,遠近屬心焉。及王敦之亂,六軍敗績,帝欲帥將士決戰,升車將出,中庶子溫嶠固諫,抽劍斬鞅,乃止。敦素以帝神武明略,朝野之所欽信,欲誣以不孝而廢焉。大會百官而問溫嶠曰:「皇太子以何德稱?」聲色俱厲,必欲使有言。嶠對曰:「鈎深致遠,蓋非淺局所量。以禮觀之,可稱為孝矣。」眾皆以為信然,敦謀遂止。
yǒng chāng yuán nián rùn yuè jǐ chǒu, yuán dì bēng. gēng yín, tài zǐ jí huáng dì wèi, dà shè, zūn suǒ shēng xún shì wèi jiàn ān jùn jūn.
永昌元年閏月己丑,元帝崩。庚寅,太子即皇帝位,大赦,尊所生荀氏為建安郡君。
tài níng yuán nián chūn zhēng yuè guǐ sì, huáng wù sì sāi, jīng shī huǒ. lǐ xióng shǐ qí jiāng lǐ xiāng rèn huí kòu tái dēng, jiāng jūn sī mǎ jiǔ sǐ zhī. yuè guī tài shǒu lǐ zhāo hàn jiā tài shǒu wáng zài yǐ jùn pàn, jiàng yú xiāng. èr yuè, zàng yuán dì yú jiàn píng líng, dì tú xiǎn zhì yú líng suǒ. yǐ tè jìn huá héng wèi biāo qí jiāng jūn dū du shí tóu shuǐ lù jūn shì. yǐ chǒu, huáng wù sì sāi. bǐng yín, yǔn shuāng. rén shēn, yòu yǔn shuāng, shā gǔ. sān yuè wù yín shuò, gǎi yuán, lín xuān, tíng xiǎng yàn zhī lǐ, xuán ér bù lè. bǐng xū, yǔn shuāng, shā cǎo. ráo ān dōng guāng ān líng sān xiàn zāi, shāo qī qiān yú jiā, sǐ zhě wàn wǔ qiān rén. shí lè gōng xiàn xià pī, xú zhōu cì shǐ biàn dūn tuì bǎo xū yí. wáng dūn xiàn huáng dì xìn xǐ yī niǔ. dūn jiāng móu cuàn nì, fěng cháo tíng zhēng jǐ, dì nǎi shǒu zhào zhēng zhī. xià sì yuè, dūn xià tún yú hú, zhuǎn sī kōng wáng dǎo wèi sī tú, zì lǐng yáng zhōu mù. bā dōng jiān jūn liǔ chún wèi dūn suǒ hài. yǐ shàng shū chén wèi dū du yōu píng èr zhōu zhū jūn shì yōu zhōu cì shǐ. wǔ yuè, jīng shī dà shuǐ. lǐ xiāng děng kòu níng zhōu, cì shǐ wáng xùn qiǎn jiāng yáo yuè jù zhàn yú táng láng, dà pò zhī. liáng shuò gōng xiàn jiāo zhōu, cì shǐ wáng liàng sǐ zhī. liù yuè rén zǐ, lì huáng hòu yǔ shì. píng nán jiāng jūn táo kǎn qiǎn cān jūn gāo bǎo gōng liáng shuò, zhǎn zhī, chuán shǒu jīng shī. jìn kǎn wèi zhēng nán dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī. qiū qī yuè bǐng zǐ shuò, zhèn tài jí diàn zhù. shì yuè, liú yào gōng chén ān yú lǒng chéng, miè zhī. bā yuè, yǐ ān běi jiāng jūn xī jiàn wèi shàng shū lìng. shí lè jiāng shí jì lóng gōng xiàn qīng zhōu, cì shǐ cáo yí yù hài. dōng shí yī yuè, wáng dūn yǐ qí xiōng zhēng nán dà jiāng jūn hán wèi zhēng dōng dà jiāng jūn dū du yáng zhōu jiāng xī zhū jūn shì. yǐ jūn shì jī fá, diào cì shǐ yǐ xià mǐ gè yǒu chà.
太寧元年春正月癸巳,黃霧四塞,京師火。李雄使其將李驤、任回寇台登,將軍司馬玖死之。越巂太守李釗、漢嘉太守王載以郡叛,降於驤。二月,葬元帝於建平陵,帝徒跣至於陵所。以特進華恆為驃騎將軍、都督石頭水陸軍事。乙丑,黃霧四塞。丙寅,隕霜。壬申,又隕霜,殺谷。三月戊寅朔,改元,臨軒,停饗宴之禮,懸而不樂。丙戌,隕霜,殺草。饒安、東光、安陵三縣災,燒七千餘家,死者萬五千人。石勒攻陷下邳,徐州刺史卞敦退保盱眙。王敦獻皇帝信璽一紐。敦將謀篡逆,諷朝廷徵己,帝乃手詔徵之。夏四月,敦下屯於湖,轉司空王導為司徒,自領揚州牧。巴東監軍柳純為敦所害。以尚書陳為都督幽平二州諸軍事、幽州刺史。五月,京師大水。李驤等寇寧州,刺史王遜遣將姚岳距戰於堂狼,大破之。梁碩攻陷交州,刺史王諒死之。六月壬子,立皇后庾氏。平南將軍陶侃遣參軍高寶攻梁碩,斬之,傳首京師。進侃位征南大將軍、開府儀同三司。秋七月丙子朔,震太極殿柱。是月,劉曜攻陳安於隴城,滅之。八月,以安北將軍郗鑒為尚書令。石勒將石季龍攻陷青州,刺史曹嶷遇害。冬十一月,王敦以其兄征南大將軍含為征東大將軍、都督揚州江西諸軍事。以軍事飢乏,調刺史以下米各有差。
èr nián chūn zhēng yuè dīng chǒu, dì lín cháo, tíng xiǎng yàn zhī lǐ, xuán ér bù lè. gēng chén, shè wǔ suì xíng yǐ xià. shù rén lǐ tuō zào yāo shū huò zhòng, zhǎn yú jiàn kāng shì. shí lè jiāng shí jì lóng kòu yǎn zhōu, cì shǐ liú xiá zì péng chéng tuì bǎo sì kǒu. sān yuè, liú yào jiāng kāng píng kòu wèi xìng, jí nán yáng. xià wǔ yuè, wáng dūn jiǎo zhào bài qí zi yīng wèi wǔ wèi jiāng jūn, xiōng hán wèi biāo qí dà jiāng jūn. dì suǒ qīn xìn cháng cóng dū gōng chéng xióng rǎn céng bìng wèi dūn suǒ hài. liù yuè, dūn jiāng jǔ bīng nèi xiàng, dì mì zhī zhī, nǎi chéng bā diān jùn mǎ wēi xíng, zhì yú hú, yīn chá dūn yíng lěi ér chū. yǒu jūn shì yí dì fēi cháng rén. yòu dūn zhèng zhòu qǐn, mèng rì huán qí chéng, jīng qǐ yuē: cǐ bì huáng xū xiān bēi nú lái yě. dì mǔ xún shì, yàn dài rén, dì zhuàng lèi wài shì, xū huáng, dūn gù wèi dì yún. yú shì shǐ wǔ qí wù sè zhuī dì. dì yì chí qù, mǎ yǒu yí fèn, zhé yǐ shuǐ guàn zhī. jiàn nì lǚ mài shí yù, yǐ qī bǎo biān yǔ zhī, yuē: hòu yǒu qí lái, kě yǐ cǐ shì yě. é ér zhuī zhě zhì, wèn yù. yù yuē: qù sì yuǎn yǐ. yīn yǐ biān shì zhī. wǔ qí chuán wán, jī liú suì jiǔ, yòu jiàn mǎ fèn lěng, yǐ wèi xìn yuǎn ér zhǐ bù zhuī. dì jǐn ér huò miǎn. dīng mǎo, jiā sī tú wáng dǎo dà dū dū jiǎ jié, lǐng yáng zhōu cì shǐ, yǐ dān yáng yǐn wēn jiào wèi zhōng lěi jiāng jūn, yǔ yòu jiāng jūn biàn dūn shǒu shí tóu, yǐ guāng lù xūn yīng zhān wèi hù jūn jiāng jūn jiǎ jié dū zhū què qiáo nán zhū jūn shì, yǐ shàng shū lìng xī jiàn xíng wèi jiāng jūn dū du cóng jià zhū jūn shì, yǐ zhōng shū jiān yǔ liàng lǐng zuǒ wèi jiāng jūn, yǐ shàng shū biàn kǔn xíng zhōng jūn jiāng jūn. zhēng píng běi jiāng jūn xú zhōu cì shǐ wáng suì, píng xī jiāng jūn yù zhōu cì shǐ zǔ yuē, běi zhōng láng jiāng yǎn zhōu cì shǐ liú xiá, fèn wǔ jiāng jūn lín huái tài shǒu sū jùn, fèn wēi jiāng jūn guǎng líng tài shǒu táo zhān děng hái wèi jīng shī. dì cì yú zhōng táng. qiū qī yuè rén shēn shuò, dūn qiǎn qí xiōng hán jí qián fèng zhōu fǔ dèng yuè děng shuǐ lù wǔ wàn, zhì yú nán àn. wēn jiào yí tún shuǐ běi, shāo zhū què héng, yǐ cuò qí fēng. dì gōng lǜ liù jūn, chū cì nán huáng táng. zhì guǐ yǒu yè, mù zhuàng shì, qiǎn jiāng jūn duàn xiù zhōng jūn sī mǎ cáo hún zuǒ wèi cān jūn chén sōng zhōng yín děng jiǎ zú qiān rén dù shuǐ, yǎn qí wèi bèi. píng dàn, zhàn yú yuè chéng, dà pò zhī, zhǎn qí qián fēng jiāng hé kāng. wáng dūn fèn wǎn ér sǐ. qián zōng zhèng yú tán qǐ yì shī yú huì jī. shěn chōng shuài wàn yú rén lái huì hán děng, gēng chén, zhú lěi yú líng kǒu. dīng hài, liú xiá sū jùn děng shuài jīng zú wàn rén yǐ zhì, dì yè jiàn, láo zhī, cì jiāng shì gè yǒu chà. yì xìng rén zhōu jiǎn shā dūn suǒ shǔ tài shǒu liú fāng, píng xī jiāng jūn zǔ yuē zhú dūn suǒ shǔ huái nán tài shǒu rèn tái yú shòu chūn. yǐ wèi, zéi zhòng jì shuǐ, hù jūn jiāng jūn yīng zhān shuài jiàn wēi jiāng jūn zhào yìn děng jù zhàn, bù lì. zéi zhì xuān yáng mén, běi zhōng láng jiāng liú xiá sū jùn děng zì nán táng héng jī, dà pò zhī. liú xiá yòu pò shěn chōng yú qīng xī. bǐng shēn, zéi shāo yíng xiāo dùn. dīng xī, dì hái gōng, dà shè, wéi dūn dǎng bù yuán. yú shì fēn qiǎn zhū jiāng zhuī qí dǎng yǔ, xī píng zhī. fēng sī tú wáng dǎo wèi shǐ xìng jùn gōng, yì sān qiān hù, cì juàn jiǔ qiān pǐ dān yáng yǐn wēn jiào jiàn níng xiàn gōng, shàng shū biàn kǔn jiàn xìng xiàn gōng, zhōng shū jiān yǔ liàng yǒng chāng xiàn gōng, běi zhōng láng jiāng liú xiá quán líng xiàn gōng, fèn wǔ jiāng jūn sū jùn shào líng xiàn gōng, yì gè yī qiān bā bǎi hù, juàn gè wǔ qiān sì bǎi pǐ shàng shū lìng xī jiàn gāo píng xiàn hóu, hù jūn jiāng jūn yīng zhān guān yáng xiàn hóu, yì gè qiān liù bǎi hù, juàn gè sì qiān bā bǎi pǐ jiàn wēi jiāng jūn zhào yìn xiāng nán xiàn hóu, yòu jiāng jūn biàn dūn yì yáng xiàn hóu, yì gè qiān liù bǎi hù, juàn gè sān qiān èr bǎi pǐ. qí yú fēng shǎng gè yǒu chà. dōng shí yuè, yǐ sī tú wáng dǎo wèi tài bǎo lǐng sī tú, tài zǎi xī yáng wáng yàng lǐng tài wèi, yīng zhān wèi píng nán jiāng jūn dū du jiāng zhōu zhū jūn shì jiāng zhōu cì shǐ, liú xiá wèi jiān huái běi zhū jūn shì xú zhōu cì shǐ, yǔ liàng wèi hù jūn jiāng jūn. zhào wáng dūn qún cóng yī wú suǒ wèn. shì shí, shí lè jiāng shí shēng tún luò yáng, yù zhōu cì shǐ zǔ yuē tuì bǎo shòu yáng. shí èr yuè rén zǐ, dì yè jiàn píng líng, cóng dà xiáng zhī lǐ. liáng shuǐ tài shǒu cuàn liàng dào qiè zhōu tài shǒu lǐ tì yǐ xìng gǔ pàn, jiàng yú lǐ xióng. shěn chōng gù jiāng gù yáng fǎn yú wǔ kāng, gōng shāo chéng yì, zhōu xiàn tǎo zhǎn zhī.
二年春正月丁丑,帝臨朝,停饗宴之禮,懸而不樂。庚辰,赦五歲刑以下。術人李脫造妖書惑眾,斬於建康市。石勒將石季龍寇兗州,刺史劉遐自彭城退保泗口。三月,劉曜將康平寇魏興,及南陽。夏五月,王敦矯詔拜其子應為武衛將軍,兄含為驃騎大將軍。帝所親信常從督公乘雄、冉曾並為敦所害。六月,敦將舉兵內向,帝密知之,乃乘巴滇駿馬微行,至於湖,陰察敦營壘而出。有軍士疑帝非常人。又敦正晝寢,夢日環其城,驚起曰:「此必黃須鮮卑奴來也。」帝母荀氏,燕代人,帝狀類外氏,須黃,敦故謂帝雲。於是使五騎物色追帝。帝亦馳去,馬有遺糞,輒以水灌之。見逆旅賣食嫗,以七寶鞭與之,曰:「後有騎來,可以此示也。」俄而追者至,問嫗。嫗曰:「去巳遠矣。」因以鞭示之。五騎傳玩,稽留遂久,又見馬糞冷,以為信遠而止不追。帝僅而獲免。丁卯,加司徒王導大都督、假節,領揚州刺史,以丹陽尹溫嶠為中壘將軍,與右將軍卞敦守石頭,以光祿勛應詹為護軍將軍、假節、督硃雀橋南諸軍事,以尚書令郗鑒行衛將軍、都督從駕諸軍事,以中書監庾亮領左衛將軍,以尚書卞壼行中軍將軍。征平北將軍、徐州刺史王邃,平西將軍、豫州刺史祖約,北中郎將、兗州刺史劉遐,奮武將軍、臨淮太守蘇峻,奮威將軍、廣陵太守陶瞻等還衛京師。帝次於中堂。秋七月壬申朔,敦遣其兄含及錢鳳、周撫、鄧岳等水陸五萬,至於南岸。溫嶠移屯水北,燒硃雀桁,以挫其鋒。帝躬率六軍,出次南皇堂。至癸酉夜,募壯士,遣將軍段秀、中軍司馬曹渾、左衛參軍陳嵩、鍾寅等甲卒千人渡水,掩其未備。平旦,戰于越城,大破之,斬其前鋒將何康。王敦憤惋而死。前宗正虞潭起義師於會稽。沈充帥萬餘人來會含等,庚辰,築壘於陵口。丁亥,劉遐、蘇峻等帥精卒萬人以至,帝夜見,勞之,賜將士各有差。義興人周蹇殺敦所署太守劉芳,平西將軍祖約逐敦所署淮南太守任台於壽春。乙未,賊眾濟水,護軍將軍應詹帥建威將軍趙胤等距戰,不利。賊至宣陽門,北中郎將劉遐、蘇峻等自南塘橫擊,大破之。劉遐又破沈充於青溪。丙申,賊燒營宵遁。丁西,帝還宮,大赦,惟敦黨不原。於是分遣諸將追其黨與,悉平之。封司徒王導為始興郡公,邑三千戶,賜絹九千匹;丹陽尹溫嶠建寧縣公,尚書卞壼建興縣公,中書監庾亮永昌縣公,北中郎將劉遐泉陵縣公,奮武將軍蘇峻邵陵縣公,邑各一千八百戶,絹各五千四百匹;尚書令郗鑒高平縣侯,護軍將軍應詹觀陽縣侯,邑各千六百戶,絹各四千八百匹;建威將軍趙胤湘南縣侯,右將軍卞敦益陽縣侯,邑各千六百戶,絹各三千二百匹。其餘封賞各有差。冬十月,以司徒王導為太保、領司徒,太宰、西陽王羕領太尉,應詹為平南將軍、都督江州諸軍事、江州刺史,劉遐為監淮北諸軍事、徐州刺史,庾亮為護軍將軍。詔王敦群從一無所問。是時,石勒將石生屯洛陽,豫州刺史祖約退保壽陽。十二月壬子,帝謁建平陵,從大祥之禮。梁水太守爨亮、盜竊州太守李逷以興古叛,降於李雄。沈充故將顧颺反於武康,攻燒城邑,州縣討斬之。
sān nián chūn èr yuè wù chén, fù sān zú xíng, wéi bù jí fù rén. sān yuè, yōu zhōu cì shǐ duàn mò bō zú, yǐ dì yá sì. wù chén, lì huáng zǐ yǎn wèi huáng tài zǐ, dà shè, zēng wén wǔ wèi èr děng, dà pú sān rì, cì guān guǎ gū dú bó, rén èr pǐ. guǐ sì, zhēng chù shì lín hǎi rèn xù huì jī yú xǐ bìng wèi bó shì. xià sì yuè, zhào yuē: dà shì chū dìng, qí mìng wéi xīn. qí lìng tài zǎi sī tú sì xià, yì dōu zuò cān yì zhèng dào, zhū suǒ yīn gé, wù jǐn shì zhōng. yòu zhào yuē: cān zhí yán, yǐn liàng zhèng, xiǎng qún xián dá wú cǐ huái yǐ. yǔ wéi rǔ bì, yáo shùn zhī xiāng jūn chén yě. wú suī xū àn, shù bù jù nì ěr zhī tán. jì qì zhī rèn, jūn jū zhī yǐ. wàng gòng xù zhī. jǐ hài, yǔ báo. shí lè jiāng shí liáng kòu yǎn zhōu, cì shǐ tán yūn lì zhàn, sǐ zhī. jiāng jūn lǐ jǔ děng bìng zhòng kuì ér guī, shí lè jǐn xiàn sī yǎn yù sān zhōu zhī dì. wǔ yuè, yǐ zhēng nán dà jiāng jūn táo kǎn wèi zhēng xī dà jiāng jūn dū du jīng xiāng yōng liáng sì zhōu zhū jūn shì jīng zhōu cì shǐ, wáng shū wèi ān nán jiāng jūn dū du guǎng zhōu zhū jūn shì guǎng zhōu cì shǐ. liù yuè, shí lè jiāng shí jì lóng gōng liú yào jiāng liú yuè yú xīn ān, xiàn zhī. yǐ guǎng zhōu cì shǐ wáng shū wèi dū du xiāng zhōu zhū jūn shì xiāng zhōu cì shǐ, xiāng zhōu cì shǐ liú yǐ wèi píng yuè zhōng láng jiāng dū du guǎng zhōu zhū jūn shì guǎng zhōu cì shǐ. dà hàn, zì zhēng yuè bù yǔ, zhì yú shì yuè. qiū qī yuè xīn wèi, yǐ shàng shū lìng xī jiàn wèi chē qí jiāng jūn dū du qīng yǎn èr zhōu zhū jūn shì jià jié, zhèn guǎng líng, lǐng jūn jiāng jūn biàn kǔn wèi shàng shū lìng. zhào yuē: sān kè èr wáng, shì dài zhī suǒ zhòng xìng miè jì jué, zhèng dào zhī suǒ xiān. yòu zōng shì zhé wáng yǒu gōng xūn yú dà jìn shòu mìng zhī jì zhě, zuǒ mìng gōng chén, shuò dé míng xián, sān zǔ suǒ yǔ gòng wéi dà yè, xián kāi guó zuò tǔ shì tóng shān hé zhě, ér bìng fèi jué, yīn sì bù chuán, shén yòng huái shāng. zhǔ zhě qí xiáng yì zhū yīng lì hòu zhě yǐ wén. yòu zhào yuē: jiāo sì tiān dì, dì wáng zhī zhòng shì. zì zhōng xìng yǐ lái, wéi nán jiāo, wèi zēng běi jiāo, sì shí wǔ jiāo zhī lǐ dōu bù fù shè, wǔ yuè sì dú míng shān dà chuān zài zài sì diǎn yīng wàng zhì zhě, xī fèi ér wèi jǔ. zhǔ zhě qí yī jiù xiáng chù. bā yuè, zhào yuē: xī zhōu wǔ kè yīn, fēng bǐ gàn zhī mù hàn gāo guò zhào, lù lè yì zhī hòu, zhuī xiǎn jì wǎng, yǐ quàn jiāng lái yě. wú shí jiāng xiāng míng xián zhī zhòu, yǒu néng zuǎn xiū jiā xùn, yòu zhōng xiào rén yì, jìng jǐ shǒu zhēn, bù wén yú shí zhě, zhōu jùn zhōng zhèng jí yǐ míng wén, wù yǒu suǒ yí. rùn yuè, yǐ shàng shū zuǒ pú shè xún sōng wèi guāng lù dài fū lù shàng shū shì, shàng shū dèng yōu wèi shàng shū zuǒ pú shè. rén wǔ, dì bù yù, zhào tài zǎi xī yáng wáng yàng, sī tú wáng dǎo, shàng shū lìng biàn kǔn, chē qí jiāng jūn xī jiàn, hù jūn jiāng jūn yǔ liàng, lǐng jūn jiāng jūn lù yè, dān yáng yǐn wēn jiào bìng shòu yí zhào, fǔ tài zǐ. dīng hài, zhào yuē: zì gǔ yǒu sǐ, xián shèng suǒ tóng, shòu yāo qióng dá, guī yú yī gài, yì hé zú tè tòng zāi! zhèn zhěn jí yǐ jiǔ, cháng lǜ hū rán. yǎng wéi zǔ zōng hóng jī, bù néng kè zhōng táng gòu, dà chǐ wèi xuě, bǎi xìng tú tàn, suǒ yǐ yǒu kǎi ěr. bù xìng zhī rì, liǎn yǐ shí fú, yī zūn xiān dù, wù cóng jiǎn yuē, láo zhòng chóng shì, jiē wù wèi yě. yǎn yǐ yòu ruò, wěi dāng dà zhòng, dāng lài zhōng xián, xùn ér chéng zhī. xī zhōu gōng kuāng fǔ chéng wáng, huò shì yōng yù xiào zhāo, yì xíng qián diǎn, gōng guān èr dài, qǐ fēi zōng chén zhī dào hū? fán cǐ gōng qīng, shí zhī wàng yě. jìng tīng gù mìng, rèn tuō fù zhī zhòng, tóng xīn duàn jīn, yǐ móu wáng shì. zhū fāng yuè zhēng zhèn, cì shǐ jiāng shǒu, jiē zhèn gǎn chéng, tuī gǔ yú wài, suī shì yǒu nèi wài, qí zhì yī yě. gù bù yǒu xíng zhě, shuí gǎn mù yǔ? pì ruò chún chǐ, biǎo lǐ xiāng zī. yí lù lì yī xīn, ruò hé fú qì, sī měi yān zhī měi, yǐ jī shì wèi qī. bǎi pì qīng shì, qí zǒng jǐ yǐ tīng yú zhǒng zǎi, bǎo yòu chōng yòu, hóng jì jiān nán, yǒng lìng zǔ zōng zhī líng, níng yú jiǔ tiān zhī shàng, zé zhèn méi yú dì xià, wú hèn huáng quán. wù zǐ, dì bēng yú dōng táng, nián èr shí qī, zàng wǔ píng líng, miào hào sù zǔ.
三年春二月戊辰,復三族刑,惟不及婦人。三月,幽州刺史段末波卒,以弟牙嗣。戊辰,立皇子衍為皇太子,大赦,增文武位二等,大酺三日,賜鰥寡孤獨帛,人二匹。癸巳,征處士臨海任旭、會稽虞喜並為博士。夏四月,詔曰:「大事初定,其命惟新。其令太宰、司徒巳下,詣都坐參議政道,諸所因革,務盡事中。」又詔曰:「餐直言,引亮正,想群賢達吾此懷矣。予違汝弼,堯舜之相君臣也。吾雖虛暗,庶不距逆耳之談。稷契之任,君居之矣。望共勖之。」己亥,雨雹。石勒將石良寇兗州,刺史檀贇力戰,死之。將軍李矩等並眾潰而歸,石勒盡陷司、兗、豫三州之地。五月,以征南大將軍陶侃為征西大將軍、都督荊湘雍梁四州諸軍事、荊州刺史,王舒為安南將軍、都督廣州諸軍事、廣州刺史。六月,石勒將石季龍攻劉曜將劉岳於新安,陷之。以廣州刺史王舒為都督湘州諸軍事、湘州刺史,湘州刺史劉顗為平越中郎將、都督廣州諸軍事、廣州刺史。大旱,自正月不雨,至於是月。秋七月辛未,以尚書令郗鑒為車騎將軍、都督青兗二州諸軍事、假節,鎮廣陵,領軍將軍卞壼為尚書令。詔曰:「三恪二王,世代之所重;興滅繼絕,政道之所先。又宗室哲王有功勳於大晉受命之際者,佐命功臣,碩德名賢,三祖所與共維大業,咸開國胙土、誓同山河者,而並廢絕,禋祀不傳,甚用懷傷。主者其祥議諸應立後者以聞。」又詔曰:「郊祀天地,帝王之重事。自中興以來,惟南郊,未曾北郊,四時五郊之禮都不復設,五嶽、四瀆、名山、大川載在祀典應望秩者,悉廢而未舉。主者其依舊詳處。」八月,詔曰:「昔周武克殷,封比干之墓;漢高過趙,錄樂毅之後,追顯既往,以勸將來也。吳時將相名賢之胄,有能纂修家訓,又忠孝仁義,靜己守真,不聞於時者,州郡中正亟以名聞,勿有所遺。」閏月,以尚書左僕射荀崧為光祿大夫、錄尚書事,尚書鄧攸為尚書左僕射。壬午,帝不豫,召太宰、西陽王羕,司徒王導,尚書令卞壼,車騎將軍郗鑒,護軍將軍庾亮,領軍將軍陸曄,丹陽尹溫嶠並受遺詔,輔太子。丁亥,詔曰:「自古有死,賢聖所同,壽夭窮達,歸於一概,亦何足特痛哉!朕枕疾已久,常慮忽然。仰惟祖宗洪基,不能克終堂構,大恥未雪,百姓塗炭,所以有慨耳。不幸之日,斂以時服,一遵先度,務從簡約,勞眾崇飾,皆勿為也。衍以幼弱,猥當大重,當賴忠賢,訓而成之。昔周公匡輔成王,霍氏擁育孝昭,義行前典,功冠二代,豈非宗臣之道乎?凡此公卿,時之望也。敬聽顧命,任託付之重,同心斷金,以謀王室。諸方岳征鎮,刺史將守,皆朕扞城,推轂於外,雖事有內外,其致一也。故不有行者,誰扞牧圉?譬若脣齒,表里相資。宜戮力一心,若合符契,思美焉之美,以緝事為期。百辟卿士,其總己以聽於冢宰,保祐沖幼,弘濟艱難,永令祖宗之靈,寧於九天之上,則朕沒於地下,無恨黃泉。」戊子,帝崩於東堂,年二十七,葬武平陵,廟號肅祖。
dì cōng míng yǒu jī duàn, yóu jīng wù lǐ. yú shí bīng xiōng suì jī, sǐ yì guò bàn, xū bì jì shén, shì jí jiān yú. shǔ wáng dūn xié zhèn zhǔ zhī wēi, jiāng yí shén qì. dì qí qū zūn yǎng, yǐ ruò zhì qiáng, qián móu dú duàn, kuò qīng dà kūn. gǎi shòu jīng xiāng děng sì zhōu, yǐ fēn shàng liú zhī shì, bō luàn fǎn zhèng, qiáng běn ruò zhī. suī xiǎng guó rì qiǎn, ér guī mó hóng yuǎn yǐ.
帝聰明有機斷,尤精物理。於時兵凶歲飢,死疫過半,虛弊既甚,事極艱虞。屬王敦挾震主之威,將移神器。帝騎驅遵養,以弱制強,潛謀獨斷,廓清大昆。改授荊、湘等四州,以分上流之勢,撥亂反正,強本弱枝。雖享國日淺,而規模弘遠矣。
shǐ chén yuē: wéi yáng zuò yǔ, píng dài hóng liú, chǔ jiāng héng zhàn, fāng chéng duì dí, bù dé bù tuī chéng jiāng xiāng, yǐ zǒng róng huī. lóu chuán wàn jì, bīng bèi wáng shì, chù qí lì ér wú xīn zhě, zhōu gōng qí rén yě. wēi quán wài jiǎ, xián xì nèi xìng, bǐ yǒu shùn liú zhī shī, cǐ wú qiáng fān zhī yuán. shāng féng jiǔ luàn, yáo zhǐ bā yīn, míng huáng fù tú, shǔ zài zī rì. yùn lóng tāo yú zhǎng wò, qǐ tiān pèi yú jiāng mí, liáo qí yú jìn, yǒu ruò qiū yuán. qù cuī dié ér jiàn róng chǎng, zhǎn jīng ní ér bài yuán què. zhèn xuē wēi quán, zhōu fēn jiāng hàn, fù chē bù jiàn. yí jué sūn móu. qí hòu qī shí yú nián, zhōng lí jìng dào zhī hài. huò yuē: xìng wáng zài yùn, fēi zhǐ shàng liú. qǐ chuàng zhì bù shū, ér hóng zhī zhě yì yě.
史臣曰:維揚作宇,憑帶洪流,楚江恆戰,方城對敵,不得不推誠將相,以總戎麾。樓船萬計,兵倍王室,處其利而無心者,周公其人也。威權外假,嫌隙內興,彼有順流之師,此無強籓之援。商逢九亂,堯止八音,明皇負圖,屬在茲日。運龍韜於掌握,起天旆於江靡,燎其餘燼,有若秋原。去縗絰而踐戎場,斬鯨鯢而拜園闕。鎮削威權,州分江漢,覆車不踐。貽厥孫謀。其後七十餘年,終罹敬道之害。或曰:「興亡在運,非止上流。」豈創製不殊,而弘之者異也。
zàn yuē: qīng tiān qǐ hài, měng shòu chéng zāi. láng yá zhī zǐ, rén yì guī lái, gōng xíng zhào bì, mìng chuí jīng tái. yún zhān běi huì, jiāng wàng nán kāi. jìn yáng yù dí, hé xī quán rǎng. hú kòu suī jiān, líng xīn fú shuǎng. sān fāng chí wù, bǎi mán cóng xiǎng. bǎo mìng hái chāng, jīn huī zài míng. míng hòu qí yí, jūn shū jiē yào. mǎng shǒu chén xuán, dǒng qí hūn liáo. jué dé bù huí, yú fēng kě shào.
贊曰:傾天起害,猛獸呈災。琅邪之子,仁義歸來,龔行趙璧,命箠荊台。雲瞻北晦,江望南開。晉陽禦敵,河西全壤。胡寇雖艱,靈心弗爽。三方馳騖,百蠻從響。寶命還昌,金輝載明。明後岐嶷,軍書接要。莽首晨懸,董臍昏燎。厥德不回,餘風可劭。