jǐng huáng dì huì shī, zì zi yuán, xuān dì zhǎng zi yě. yǎ yǒu fēng cǎi, shěn yì duō dà lüè. shǎo liú měi yù, yǔ xià hóu xuán hé yàn qí míng. yàn cháng chēng yuē: wéi jǐ yě néng chéng tiān xià zhī wù, sī mǎ zi yuán shì yě. wèi jǐng chū zhōng, bài sàn qí cháng shì, lèi qiān zhōng hù jūn. wèi xuǎn yòng zhī fǎ, jǔ bù yuè gōng, lì wú sī yān. xuān mù huáng hòu bēng, jū sàng yǐ zhì xiào wén. xuān dì zhī jiāng zhū cáo shuǎng, shēn móu mì cè, dú yǔ dì qián huà, wén dì fú zhī zhī yě. jiāng fā xī nǎi gào zhī, jì ér shǐ rén chān zhī, dì qǐn rú cháng, ér wén dì bù néng ān xí. chén huì bīng sī mǎ mén, zhèn jìng nèi wài, zhì zhèn shén zhěng. xuān dì yuē: cǐ zi jìng kě yě. chū, dì yīn yǎng sǐ shì sān qiān, sàn zài rén jiān, zhì shì yī zhāo ér jí, zhòng mò zhī suǒ chū yě. shì píng, yǐ gōng fēng zhǎng píng xiāng hóu, shí yì qiān hù, xún jiā wèi jiāng jūn. jí xuān dì hōng, yì zhě xián yún yī yǐn jì zú, yī zhì sì shì, tiān zǐ mìng dì yǐ fǔ jūn dà jiāng jūn fǔ zhèng. wèi jiā píng sì nián chūn zhēng yuè, qiān dà jiāng jūn, jiā shì zhōng, chí jié dū du zhōng wài zhū jūn lù shàng shū shì. mìng bǎi guān jǔ xián cái, míng shǎo zhǎng, xù qióng dú, lǐ fèi zhì. zhū gé dàn guàn qiū jiǎn wáng chǎng chén tài hú zūn dū du sì fāng, wáng jī zhōu tài dèng ài shí bāo diǎn zhōu jùn, lú yù lǐ fēng shang xuǎn jǔ, fù gǔ yú sōng cān jì móu, zhōng huì xià hóu xuán wáng sù chén běn mèng kāng zhào fēng zhāng jī yù cháo yì, sì hǎi qīng zhù, cháo yě sù rán. huò yǒu qǐng gǎi yì zhì dù zhě, dì yuē: bù shí bù zhī, shùn dì zhī zé, shī rén zhī měi yě. sān zǔ diǎn zhì, suǒ yí zūn fèng zì fēi jūn shì, bù dé wàng yǒu gǎi gé.
景皇帝諱師,字子元,宣帝長子也。雅有風彩,沈毅多大略。少流美譽,與夏侯玄、何晏齊名。晏常稱曰:「惟幾也能成天下之務,司馬子元是也。」魏景初中,拜散騎常侍,累遷中護軍。為選用之法,舉不越功,吏無私焉。宣穆皇后崩,居喪以至孝聞。宣帝之將誅曹爽,深謀秘策,獨與帝潛畫,文帝弗之知也。將發夕乃告之,既而使人覘之,帝寢如常,而文帝不能安席。晨會兵司馬門,鎮靜內外,置陣甚整。宣帝曰:「此子竟可也。」初,帝陰養死士三千,散在人間,至是一朝而集,眾莫知所出也。事平,以功封長平鄉侯,食邑千戶,尋加衛將軍。及宣帝薨,議者咸雲「伊尹既卒,伊陟嗣事」,天子命帝以撫軍大將軍輔政。魏嘉平四年春正月,遷大將軍,加侍中,持節、都督中外諸軍、錄尚書事。命百官舉賢才,明少長,恤窮獨,理廢滯。諸葛誕、毌丘儉、王昶、陳泰、胡遵都督四方,王基、州泰、鄧艾、石苞典州郡,盧毓、李豐裳選舉,傅嘏、虞松參計謀,鍾會、夏侯玄、王肅、陳本、孟康、趙酆、張緝預朝議,四海傾注,朝野肅然。或有請改易制度者,帝曰:「『不識不知,順帝之則』,詩人之美也。三祖典制,所宜遵奉;自非軍事,不得妄有改革。」
wǔ nián xià wǔ yuè, wú tài fù zhū gé kè wéi xīn chéng, cháo yì lǜ qí fēn bīng yǐ kòu huái sì, yù shù zhū shuǐ kǒu. dì yuē: zhū gé kè xīn dé zhèng yú wú, yù jiǎo yī shí zhī lì, bìng bīng hé féi, yǐ jì wàn yī, bù xiá fù wèi qīng xú huàn yě. qiě shuǐ kǒu fēi yī, duō shù zé yòng bīng zhòng, shǎo shù zé bù zú yǐ yù kòu. kè guǒ bìng lì hé féi, zú rú suǒ dù. dì yú shì shǐ zhèn dōng jiāng jūn guàn qiū jiǎn yáng zhōu cì shǐ wén qīn děng jù zhī. jiǎn qīn qǐng zhàn, dì yuē: kè juǎn jiǎ shēn rù, tóu bīng sǐ dì, qí fēng wèi yì dāng. qiě xīn chéng xiǎo ér gù, gōng zhī wèi kě bá. suì mìng zhū jiāng gāo lěi yǐ bì zhī. xiāng chí shù yuè, kè gōng chéng lì qū, sǐ shāng tài bàn. dì nǎi chì qīn dū ruì zú qū hé yú, yào qí guī lù, jiǎn shuài zhū jiāng yǐ wèi hòu jì. kè jù ér dùn, qīn nì jī, dà pò zhī, zhǎn shǒu wàn yú jí.
五年夏五月,吳太傅諸葛恪圍新城,朝議慮其分兵以寇淮泗,欲戍諸水口。帝曰:「諸葛恪新得政於吳,欲徼一時之利,並兵合肥,以冀萬一,不暇復為青徐患也。且水口非一,多戍則用兵眾,少戍則不足以禦寇。」恪果併力合肥,卒如所度。帝於是使鎮東將軍毌丘儉、揚州刺史文欽等距之。儉、欽請戰,帝曰:「恪卷甲深入,投兵死地,其鋒未易當。且新城小而固,攻之未可拔。」遂命諸將高壘以弊之。相持數月,恪攻城力屈,死傷太半。帝乃敕欽督銳卒趨合榆,要其歸路,儉帥諸將以為後繼。恪懼而遁,欽逆擊,大破之,斬首萬餘級。
zhèng yuán yuán nián chūn zhēng yuè, tiān zǐ yǔ zhōng shū lìng lǐ fēng hòu fù guāng lù dài fū zhāng jī huáng mén jiān sū shuò yǒng níng shǔ lìng lè dūn rǒng cóng pú shè liú bǎo xián děng móu yǐ tài cháng xià hóu xuán dài dì fǔ zhèng. dì mì zhī zhī, shǐ shè rén wáng xiàn yǐ chē yíng fēng. fēng jiàn pò, suí xiàn ér zhì, dì shù zhī. fēng zhī huò jí, yīn sì è yán. dì nù, qiǎn yǒng shì yǐ dāo huán zhú shā zhī. dài bǔ xuán jī děng, jiē yí sān zú. sān yuè, nǎi fěng tiān zǐ fèi huáng hòu zhāng shì, yīn xià zhào yuē: jiān chén lǐ fēng děng jìng zèn yōng huí, yīn gòu xiōng tè. dà jiāng jūn jiū qián tiān xíng, zhì zhī zhū pì. zhōu bó zhī kè lǚ shì, huò guāng zhī qín shàng guān, hé yǐ guò zhī. qí zēng yì jiǔ qiān hù, bìng qián sì wàn. dì ràng bù shòu. tiān zǐ yǐ xuán jī zhī zhū, shēn bù zì ān. ér dì yì lǜ nán zuò, qián móu fèi lì, nǎi mì fěng wèi yǒng níng tài hòu. qiū jiǔ yuè jiǎ xū, tài hòu xià lìng yuē: huáng dì chūn qiū yǐ zhǎng, bù qīn wàn jī, dān yín nèi chǒng, shěn mān nǚ dé, rì jìn chàng yōu, zòng qí chǒu nüè, yíng liù gōng jiā rén liú zhǐ nèi fáng, huǐ rén lún zhī xù, luàn nán nǚ zhī jié. yòu wèi qún xiǎo suǒ pò, jiāng wēi shè jì, bù kě chéng fèng zōng miào. dì zhào qún chén huì yì, liú tì yuē: tài hòu lìng rú shì, zhū jūn qí rú wáng shì hé? xián yuē: yī yǐn fàng tài jiǎ yǐ níng yīn, huò guāng fèi chāng yì yǐ ān hàn, quán dìng shè jì, yǐ qīng sì hǎi. èr dài xíng zhī yú gǔ, míng gōng dāng zhī yú jīn, jīn rì zhī shì, wéi mìng shì cóng. dì yuē: zhū jūn jiàn wàng zhě zhòng, ān gǎn bì zhī? nǎi yǔ qún gōng qīng shì gòng zòu tài hòu yuē: chén wén tiān zǐ zhě, suǒ yǐ jì yù qún shēng, yǒng ān wàn guó. huáng dì chūn qiū yǐ zhǎng, wèi qīn wàn jī, rì shǐ xiǎo yōu guō huái yuán xìn děng luǒ tǎn yín xì. yòu yú guǎng wàng guān xià zuò liáo dōng yāo fù, dào lù xíng rén mò bù yǎn mù. qīng shāng lìng líng hú jǐng jiàn dì, dì shāo tiě zhì zhī. tài hòu zāo hé yáng jūn sàng, dì xī lè zì ruò. qīng shāng chéng páng xī jiàn dì, dì fú tīng. tài hòu hái běi gōng, shā zhāng měi rén, dì shén huì wàng. xī jiàn, dì nù, fù yǐ dàn dàn xī. měi wén shū rù, dì bù xǐng shì. tài hòu lìng dì zài shì gān diàn jiǎng xué, dì yòu bù cóng. bù kě yǐ chéng tiān xù. chén qǐng yī hàn huò guāng gù shì, shōu huáng dì xǐ shòu, yǐ qí wáng guī fān. zòu kě, yú shì yǒu sī yǐ tài láo cè gào zōng miào, wáng jiù chéng yú fù chē, qún chén cóng zhì xī yē mén. dì qì yuē: xiān chén shòu lì shì shū yù, xiān dì lín bēng, tuō yǐ qiǎn zhào. chén fù tiǎn zhòng rèn, bù néng xiàn kě tì fǒu. qún gōng qīng shì, yuǎn dí jiù diǎn, wèi shè jì shēn jì, níng fù shèng gōng, shǐ zōng miào xuè shí. yú shì shǐ shǐ zhě chí jié wèi sòng, shě hé nèi zhī zhòng mén, zhū guō huái yuán xìn děng. shì rì, yǔ qún chén yì suǒ lì. dì yuē: fāng jīn yǔ zhòu wèi qīng, èr lǔ zhēng héng, sì hǎi zhī zhǔ, wéi zài xián zhé. péng chéng wáng jù, tài zǔ zhī zǐ, yǐ xián, zé rén shèng míng yǔn yǐ nián, zé huáng shì zhī zhǎng. tiān wèi zhì zhòng, bù dé qí cái, bù zú yǐ níng jì liù hé. nǎi xìng qún gōng zòu tài hòu. tài hòu yǐ péng chéng wáng xiān dì zhū fù, yú zhāo mù zhī xù wèi bù cì, zé liè zǔ zhī shì yǒng wú chéng sì. dōng hǎi dìng wáng, míng dì zhī dì, yù lì qí zi gāo guì xiāng gōng máo. dì gù zhēng bù huò, nǎi cóng tài hòu lìng, qiǎn shǐ yíng gāo guì xiāng gōng yú yuán chéng ér lì zhī, gǎi yuán yuē zhèng yuán. tiān zǐ shòu xǐ duò, jǔ zhǐ gāo, dì wén ér yōu zhī. jí jiāng dà huì, dì xùn yú tiān zǐ yuē: fū shèng wáng zhòng shǐ, zhèng běn jìng chū, gǔ rén suǒ shèn yě. míng dāng dà huì, wàn zhòng zhān mù mù zhī róng, gōng qīng tīng yù zhèn zhī yīn. shī yún: shì rén bù tiāo, shì zé shì xiào. yì yuē: chū qí yán shàn, zé qiān lǐ zhī wài yīng zhī. suī lǐ yí zhōu bèi, yóu yí jiā zhī yǐ zhī kè, yǐ fù sì hǎi yóng yóng shì yǎng. guǐ sì, tiān zǐ zhào yuē: zhèn wén chuàng yè zhī jūn, bì xū gǔ gōng zhī chén shǒu wén zhī zhǔ, yì lài kuāng zuǒ zhī fǔ. shì gù wén wǔ yǐ lǚ zhào zhāng shòu mìng zhī gōng, xuān wáng yǐ shān fǔ xiǎng zhōng xìng zhī yè. dà jiāng jūn shì zài míng dé, yīng qī zuò fǔ. zāo tiān jiàng xiǎn, dì shì duō nán, qí wáng lì zhèng, bù dí lǜ diǎn. gōng lǚ yì zhí zhōng, yǐ níng qū xià, shì shì bǎi pì, zǒng qí shù shì. nèi cuī kòu nüè, wài jìng jiān guǐ, rì zè yōu qín, qú láo sù yè. dé shēng guāng yú shàng xià, xūn liè shī yú sì fāng. shēn wéi dà yì, shǒu jiàn míng cè, quán dìng shè jì, yuán lì zhèn gōng, zōng miào huò ān, yì zhào qìng lài. yī zhì zhī bǎo yì yīn bāng, gōng dàn zhī suī níng zhōu shì, miè yǐ shàng yān. zhèn shén jiā zhī. fū dé mào zhě wèi zūn, yōng dà zhě lù hòu, gǔ jīn zhī tōng yì yě. qí dēng wèi xiàng guó, zēng yì jiǔ qiān, bìng qián sì wàn hù jìn hào dà dū dū jiǎ huáng yuè, rù cháo bù qū, zòu shì bù míng, jiàn lǚ shàng diàn cì qián wǔ bǎi wàn, bó wǔ qiān pǐ, yǐ zhāng yuán xūn. dì gù cí xiāng guó. yòu shàng shū xùn yú tiān zǐ yuē: jīng shān zhī pú suī měi, bù zuó bù chéng qí bǎo yán rǎn zhī cái suī mào, bù xué bù hóng qí liàng. zhòng ní yǒu yún: yǔ fēi shēng ér zhī zhī zhě, hào gǔ mǐn yǐ qiú zhī zhě yě. yǎng guān huáng xuān wǔ dài zhī zhǔ, mò bù yǒu suǒ bǐng zé, zhuān xū shòu xué yú lǜ tú, gāo xīn wèn dào yú bǎi zhāo. dǎi zhì zhōu chéng, dàn wàng zuò fǔ, gù néng lí jīng biàn zhì, ān dào lè yè. fū rán, gù jūn dào míng yú shàng, zhào shù shùn yú xià. xíng cuò zhī lóng, shí yóu yú cǐ. yí zūn xiān wáng xià wèn zhī yì, shǐ jiǎng sòng zhī yè lǚ wén yú tīng, diǎn mó zhī yán rì chén yú cè yě. shí tiān zǐ pō xiū huá shì, dì yòu jiàn yuē: lǚ duān chū zhèng, yí chóng xuán pǔ. bìng jìng nà yān. shí yī yuè, yǒu bái qì jīng tiān.
正元元年春正月,天子與中書令李豐、後父光祿大夫張緝、黃門監蘇鑠、永寧署令樂敦、冗從僕射劉寶賢等謀以太常夏侯玄代帝輔政。帝密知之,使舍人王羨以車迎豐。豐見迫,隨羨而至,帝數之。豐知禍及,因肆惡言。帝怒,遣勇士以刀鐶築殺之。逮捕玄、緝等,皆夷三族。三月,乃諷天子廢皇后張氏,因下詔曰:「奸臣李豐等靖譖庸回,陰構凶慝。大將軍糾虔天刑,致之誅辟。周勃之克呂氏,霍光之擒上官,曷以過之。其增邑九千戶,並前四萬。」帝讓不受。天子以玄、緝之誅,深不自安。而帝亦慮難作,潛謀廢立,乃密諷魏永寧太后。秋九月甲戌,太后下令曰:「皇帝春秋已長,不親萬機,耽淫內寵,沈嫚女德,日近倡優,縱其丑虐,迎六宮家人留止內房,毀人倫之敘,亂男女之節。又為群小所迫,將危社稷,不可承奉宗廟。」帝召群臣會議,流涕曰:「太后令如是,諸君其如王室何?」咸曰:「伊尹放太甲以寧殷,霍光廢昌邑以安漢,權定社稷,以清四海。二代行之於古,明公當之於今,今日之事,惟命是從。」帝曰:「諸君見望者重,安敢避之?」乃與群公卿士共奏太后曰:「臣聞天子者,所以濟育群生,永安萬國。皇帝春秋已長,未親萬機,日使小優郭懷、袁信等裸袒淫戲。又於廣望觀下作遼東妖婦,道路行人莫不掩目。清商令令狐景諫帝,帝燒鐵炙之。太后遭合陽君喪,帝嬉樂自若。清商丞龐熙諫帝,帝弗聽。太后還北宮,殺張美人,帝甚恚望。熙諫,帝怒,復以彈彈熙。每文書入,帝不省視。太后令帝在式乾殿講學,帝又不從。不可以承天序。臣請依漢霍光故事,收皇帝璽綬,以齊王歸籓。」奏可,於是有司以太牢策告宗廟,王就乘輿副車,群臣從至西掖門。帝泣曰:「先臣受歷世殊遇,先帝臨崩,托以遣詔。臣復忝重任,不能獻可替否。群公卿士,遠翟舊典,為社稷深計,寧負聖躬,使宗廟血食。」於是使使者持節衛送,舍河內之重門,誅郭懷、袁信等。是日,與群臣議所立。帝曰:「方今宇宙未清,二虜爭衡,四海之主,惟在賢哲。彭城王據,太祖之子,以賢,則仁聖明允;以年,則皇室之長。天位至重,不得其才,不足以寧濟六合。」乃興群公奏太后。太后以彭城王先帝諸父,於昭穆之序為不次,則烈祖之世永無承嗣。東海定王,明帝之弟,欲立其子高貴鄉公髦。帝固爭不獲,乃從太后令,遣使迎高貴鄉公於元城而立之,改元曰正元。天子受璽惰,舉趾高,帝聞而憂之。及將大會,帝訓於天子曰:「夫聖王重始,正本敬初,古人所慎也。明當大會,萬眾瞻穆穆之容,公卿聽玉振之音。詩云:『示人不佻,是則是效。』易曰:『出其言善,則千里之外應之』。雖禮儀周備,猶宜加之以祗恪,以副四海顒顒式仰。」癸巳,天子詔曰:「朕聞創業之君,必須股肱之臣;守文之主,亦賴匡佐之輔。是故文武以呂召彰受命之功,宣王倚山甫享中興之業。大將軍世載明德,應期作輔。遭天降險,帝室多難,齊王蒞政,不迪率典。公履義執忠,以寧區夏,式是百辟,總齊庶事。內摧寇虐,外靜奸宄,日昃憂勤,劬勞夙夜。德聲光於上下,勛烈施於四方。深惟大議,首建明策,權定社稷,援立朕躬,宗廟獲安,億兆慶賴。伊摯之保乂殷邦,公旦之綏寧周室,蔑以尚焉。朕甚嘉之。夫德茂者位尊,庸大者祿厚,古今之通義也。其登位相國,增邑九千,並前四萬戶;進號大都督、假黃鉞,入朝不趨,奏事不名,劍履上殿;賜錢五百萬,帛五千匹,以彰元勛。」帝固辭相國。又上書訓於天子曰:「荊山之璞雖美,不琢不成其寶;顏冉之才雖茂,不學不弘其量。仲尼有云:『予非生而知之者,好古敏以求之者也。』仰觀黃軒五代之主,莫不有所稟則,顓頊受學於綠圖,高辛問道於柏招。逮至周成,旦望作輔,故能離經辯志,安道樂業。夫然,故君道明於上,兆庶順於下。刑措之隆,實由於此。宜遵先王下問之義,使講誦之業屢聞於聽,典謨之言日陳於側也。」時天子頗修華飾,帝又諫曰:「履端初政,宜崇玄朴。」並敬納焉。十一月,有白氣經天。
èr nián chūn zhēng yuè, yǒu huì xīng jiàn yú wú chǔ zhī fēn, xī běi jìng tiān. zhèn dōng dà jiāng jūn guàn qiū jiǎn yáng zhōu cì shǐ wén qīn jǔ bīng zuò luàn, jiǎo tài hòu lìng yí xí jùn guó, wèi tán méng yú xī mén zhī wài, gè qiǎn zi sì rén zhì yú wú yǐ qǐng jiù. èr yuè, jiǎn qīn shuài zhòng liù wàn, dù huái ér xī. dì huì gōng qīng móu zhēng tǎo jì, cháo yì duō wèi kě qiǎn zhū jiāng jī zhī, wáng sù jí shàng shū fù gǔ zhōng shū shì láng zhōng huì quàn dì zì xíng. wù wǔ, dì tǒng zhōng jūn bù qí shí yú wàn yǐ zhēng zhī. bèi dào jiān xíng, zhào sān fāng bīng, dà huì yú chén xǔ zhī jiāo. jiǎ shēn, cì yú yǐn qiáo, jiǎn jiāng shǐ zhāo lǐ jī xiāng cì lái jiàng. jiǎn qīn yí rù xiàng chéng, dì qiǎn jīng zhōu cì shǐ wáng jī jìn jù nán dùn yǐ bī jiǎn. dì shēn bì gāo lěi, yǐ dài dōng jūn zhī jí. zhū jiāng qǐng jìn jūn gōng qí chéng, dì yuē: zhū jūn dé qí yī, wèi zhī qí èr. huái nán jiāng shì běn wú fǎn zhì. qiě jiǎn qīn yù dǎo zòng héng zhī jī, xí yí qín zhī shuō, wèi yuǎn jìn bì yīng. ér shì qǐ zhī rì, huái běi bù cóng, shǐ zhāo lǐ jī qián hòu wǎ jiě. nèi guāi wài pàn, zì zhī bì bài, kùn shòu sī dòu, sù zhàn gèng hé qí zhì. suī yún bì kè, shāng rén yì duō. qiě jiǎn děng qī kuáng jiāng shì, guǐ biàn wàn duān, xiǎo yǔ chí jiǔ, zhà qíng zì lù, cǐ bù zhàn ér kè zhī yě. nǎi qiǎn zhū gé dàn dū yù zhōu zhū jūn zì ān fēng xiàng shòu chūn, zhēng dōng jiāng jūn hú zūn dū qīng xú zhū jūn chū qiào sòng zhī jiān, jué qí guī lù. dì tún rǔ yáng, qiǎn jìng zhōu cì shǐ dèng ài dū tài shān zhū jūn jìn tún lè jiā, shì ruò yǐ yòu zhī. qīn jìn jūn jiāng gōng ài, dì qián jūn xián méi, qīng zào lè jiā, yǔ qīn xiāng yù. qīn zi yāng, nián shí bā, yǒng guān sān jūn, wèi qīn yuē: jí qí wèi dìng, qǐng dēng chéng gǔ zào, jī zhī kě pò yě. jì móu ér xíng, sān zào ér qīn bù néng yīng, yāng tuì, xiāng yǔ yǐn ér dōng. dì wèi zhū jiāng yuē: qīn zǒu yǐ. mìng fā ruì jūn yǐ zhuī zhī. zhū jiāng jiē yuē: qīn jiù jiāng, yāng shǎo ér ruì, yǐn jūn nèi rù, wèi yǒu shī lì, bì bù zǒu yě. dì yuē: yī gǔ zuò qì, zài ér shuāi, sān ér jié. yāng sān gǔ, qīn bù yīng, qí shì yǐ qū, bù zǒu hé dài? qīn jiāng dùn, yāng yuē: bù xiān zhé qí shì, bù dé qù yě. nǎi yǔ xiāo qí shí yú cuī fēng xiàn zhèn, suǒ xiàng jiē pī mǐ, suì yǐn qù. dì qiǎn zuǒ zhǎng shǐ sī mǎ liǎn dū xiāo qí bā qiān yì ér zhuī zhī, shǐ jiāng jūn lè lín děng dū bù bīng jì qí hòu. bǐ zhì shā yáng, pín xiàn qīn zhèn, nǔ shǐ yǔ xià, qīn méng dùn ér chí. dà pò qí jūn. zhòng jiē tóu gē ér jiàng, qīn fù zǐ yǔ huī xià zǒu bǎo xiàng. jiǎn wén qīn bài, qì zhòng xiāo dùn huái nán. ān fēng jīn dū wèi zhuī jiǎn, zhǎn zhī, chuán shǒu jīng dū. qīn suì bēn wú, huái nán píng.
二年春正月,有彗星見於吳楚之分,西北竟天。鎮東大將軍毌丘儉、揚州刺史文欽舉兵作亂,矯太后令移檄郡國,為壇盟於西門之外,各遣子四人質於吳以請救。二月,儉、欽帥眾六萬,渡淮而西。帝會公卿謀征討計,朝議多謂可遣諸將擊之,王肅及尚書傅嘏、中書侍郎鍾會勸帝自行。戊午,帝統中軍步騎十餘萬以征之。倍道兼行,召三方兵,大會於陳許之郊。甲申,次於隱橋,儉將史招、李績相次來降。儉、欽移入項城,帝遣荊州刺史王基進據南頓以逼儉。帝深壁高壘,以待東軍之集。諸將請進軍攻其城,帝曰:「諸君得其一,未知其二。淮南將士本無反志。且儉、欽欲蹈縱橫之跡,習儀秦之說,謂遠近必應。而事起之日,淮北不從,史招、李績前後瓦解。內乖外叛,自知必敗,困獸思斗,速戰更合其志。雖雲必克,傷人亦多。且儉等欺誑將士,詭變萬端,小與持久,詐情自露,此不戰而克之也。」乃遣諸葛誕督豫州諸軍自安風向壽春,征東將軍胡遵督青、徐諸軍出譙宋之間,絕其歸路。帝屯汝陽,遣競州刺史鄧艾督太山諸軍進屯樂嘉,示弱以誘之。欽進軍將攻艾,帝潛軍銜枚,輕造樂嘉,與欽相遇。欽子鴦,年十八,勇冠三軍,謂欽曰:「及其未定,請登城鼓譟,擊之可破也。」既謀而行,三噪而欽不能應,鴦退,相與引而東。帝謂諸將曰:「欽走矣。」命發銳軍以追之。諸將皆曰:「欽舊將,鴦少而銳,引軍內入,未有失利,必不走也。」帝曰:「一鼓作氣,再而衰,三而竭。鴦三鼓,欽不應,其勢已屈,不走何待?」欽將遁,鴦曰:「不先折其勢,不得去也。」乃與驍騎十餘摧鋒陷陣,所向皆披靡,遂引去。帝遣左長史司馬璉督驍騎八千翼而追之,使將軍樂林等督步兵繼其後。比至沙陽,頻陷欽陣,弩矢雨下,欽蒙盾而馳。大破其軍。眾皆投戈而降,欽父子與麾下走保項。儉聞欽敗,棄眾宵遁淮南。安風津都尉追儉,斬之,傳首京都。欽遂奔吳,淮南平。
chū, dì mù yǒu liú jí, shǐ yī gē zhī. yāng zhī lái gōng yě, jīng ér mù chū. jù liù jūn zhī kǒng, méng zhī yǐ bèi, tòng shén, niè bèi bài ér zuǒ yòu mò zhī yān. rùn yuè jí dǔ, shǐ wén dì zǒng tǒng zhū jūn. xīn hài, bēng yú xǔ chāng, shí nián sì shí bā. èr yuè, dì zhī sàng zhì zì xǔ chāng, tiān zǐ sù fú lín diào, zhào yuē: gōng yǒu jì shì níng guó zhī xūn, kè dìng huò luàn zhī gōng, zhòng zhī yǐ sǐ wáng shì, yí jiā shū lǐ. qí lìng gōng qīng yì zhì. yǒu sī yì yǐ wèi zhōng ān shè jì, gōng jì yǔ nèi, yí yī huò guāng gù shì, zhuī jiā dà sī mǎ zhī hào yǐ guān dà jiāng jūn, zēng yì wǔ wàn hù, shì yuē wǔ gōng. wén dì biǎo ràng yuē: chén wáng fù bù gǎn shòu chéng xiàng xiāng guó jiǔ mìng zhī lǐ, wáng xiōng bù gǎn shòu xiāng guó zhī wèi, chéng yǐ tài zǔ cháng suǒ jiē lì yě. jīn shì yǔ èr zǔ tóng, bì suǒ zhī jù. xī xiāo hé zhāng liáng huò guāng xián yǒu kuāng zuǒ zhī gōng, hé shì wén zhōng, liáng shì wén chéng, guāng shì xuān chéng bì yǐ wén wǔ wèi shì, qǐng yī hé děng jiù jiā. zhào xǔ zhī, shì yuē zhōng wǔ. jìn guó jì jiàn, zhuī zūn yuē jǐng wáng. wǔ dì shòu chán, shàng zūn hào yuē jǐng huáng dì, líng yuē jùn píng, miào chēng shì zōng.
初,帝目有瘤疾,使醫割之。鴦之來攻也,驚而目出。懼六軍之恐,蒙之以被,痛甚,齧被敗而左右莫知焉。閏月疾篤,使文帝總統諸軍。辛亥,崩於許昌,時年四十八。二月,帝之喪至自許昌,天子素服臨吊,詔曰:「公有濟世寧國之勛,克定禍亂之功,重之以死王事,宜加殊禮。其令公卿議制。」有司議以為忠安社稷,功濟宇內,宜依霍光故事,追加大司馬之號以冠大將軍,增邑五萬戶,諡曰武公。文帝表讓曰:「臣亡父不敢受丞相相國九命之禮,亡兄不敢受相國之位,誠以太祖常所階歷也。今諡與二祖同,必所祗懼。昔蕭何、張良、霍光咸有匡佐之功,何諡文終,良諡文成,光諡宣成……必以文武為諡,請依何等就加。」詔許之,諡曰忠武。晉國既建,追尊曰景王。武帝受禪,上尊號曰景皇帝,陵曰峻平,廟稱世宗。
wén huáng dì huì zhāo, zì zi shàng, jǐng dì zhī mǔ dì yě. wèi jǐng chū èr nián, fēng xīn chéng xiāng hóu. zhèng shǐ chū, wèi luò yáng diǎn nóng zhōng láng jiāng. zhí wèi míng shē chǐ zhī hòu, dì juān chú kē suì, bù duó nóng shí, bǎi xìng dà yuè. zhuǎn sàn qí cháng shì. dà jiāng jūn cáo shuǎng zhī fá shǔ yě, yǐ dì wèi zhēng shǔ jiāng jūn, fù xià hóu xuán chū luò gǔ, cì yú xìng shì. shǔ jiāng wáng lín yè xí dì yíng, dì jiān wò bù dòng. lín tuì, dì wèi xuán yuē: fèi yī yǐ jù xiǎn jù shǒu, jìn bù huò zhàn, gōng zhī bù kě, yí jí xuán jūn, yǐ wèi hòu tú. shuǎng děng yǐn xuán, yī guǒ chí bīng qù sān lǐng, zhēng xiǎn nǎi dé guò. suì hái, bài yì láng. jí zhū cáo shuǎng, shuài zhòng wèi èr gōng, yǐ gōng zēng yì qiān hù. shǔ jiāng jiāng wéi zhī kòu lǒng yòu yě, zhēng xī jiāng jūn guō huái zì zhǎng ān jù zhī. jìn dì wèi ān xī jiāng jūn chí jié, tún guān zhōng, wèi zhū jūn jié dù. huái gōng wéi bié jiāng jù ān yú qū, jiǔ ér bù jué. dì nǎi jìn jù zhǎng chéng, nán qù luò gǔ yǐ yí zhī. wéi jù, tuì bǎo nán zhèng, ān jūn jué yuán, shuài zhòng lái jiàng. zhuǎn ān dōng jiāng jūn chí jié, zhèn xǔ chāng. jí dà jūn tǎo wáng líng, dì dū huái běi zhū jūn shì, shuài shī huì yú xiàng. zēng yì sān bǎi hù, jiǎ jīn yìn zǐ shòu. xún jìn hào dū du, tǒng zhēng dōng jiāng jūn hú zūn zhèn dōng jiāng jūn zhū gé dàn fá wú, zhàn yú dōng guān. èr jūn bài jī, zuò shī hóu. shǔ jiāng jiāng wéi yòu kòu lǒng yòu, yáng shēng yù gōng dí dào. yǐ dì xíng zhēng xī jiāng jūn, cì zhǎng ān. yōng zhōu cì shǐ chén tài yù xiān zéi jù dí dào, dì yuē: jiāng wéi gōng qiāng, shōu qí zhì rèn, jù gǔ zuò dǐ gé qì, ér fù zhuǎn xíng zhì cǐ, zhèng yù le sài wài zhū qiāng, wèi hòu nián zhī zī ěr. ruò shí xiàng dí dào, ān kěn xuān lù, lìng wài rén zhī? jīn yáng shēng yán chū, cǐ yù guī yě. wéi guǒ shāo yíng ér qù. huì xīn píng qiāng hú pàn, dì jī pò zhī, suì yào bīng líng zhōu, běi lǔ zhèn zhé, pàn zhě xī jiàng. yǐ gōng fù fēng xīn chéng xiāng hóu. gāo guì xiāng gōng zhī lì yě, yǐ cān dìng cè, jìn fēng gāo dōu hóu, zēng fēng èr qiān hù. guàn qiū jiǎn wén qīn zhī luàn, dà jūn dōng zhēng, dì jiān zhōng lǐng jūn, liú zhèn luò yáng. jí jǐng dì jí dǔ, dì zì jīng dū shěng jí, bài wèi jiāng jūn. jǐng dì bēng, tiān zǐ mìng dì zhèn xǔ chāng, shàng shū fù gǔ shuài liù jūn hái jīng shī. dì yòng gǔ jí zhōng huì cè, zì shuài jūn ér hái. zhì luò yáng, jìn wèi dà jiāng jūn jiā shì zhōng, dū du zhōng wài zhū jūn lù shàng shū shì, fǔ zhèng, jiàn lǚ shàng diàn. dì gù cí bù shòu.
文皇帝諱昭,字子上,景帝之母弟也。魏景初二年,封新城鄉侯。正始初,為洛陽典農中郎將。值魏明奢侈之後,帝蠲除苛碎,不奪農時,百姓大悅。轉散騎常侍。大將軍曹爽之伐蜀也,以帝為征蜀將軍,副夏侯玄出駱谷,次於興勢。蜀將王林夜襲帝營,帝堅臥不動。林退,帝謂玄曰:「費禕以據險距守,進不獲戰,攻之不可,宜亟旋軍,以為後圖。」爽等引旋,禕果馳兵趣三嶺,爭險乃得過。遂還,拜議郎。及誅曹爽,帥眾衛二宮,以功增邑千戶。蜀將姜維之寇隴右也,征西將軍郭淮自長安距之。進帝位安西將軍、持節,屯關中,為諸軍節度。淮攻維別將句安於麴,久而不決。帝乃進據長城,南趣駱谷以疑之。維懼,退保南鄭,安軍絕援,帥眾來降。轉安東將軍、持節,鎮許昌。及大軍討王凌,帝督淮北諸軍事,帥師會於項。增邑三百戶,假金印紫綬。尋進號都督,統征東將軍胡遵、鎮東將軍諸葛誕伐吳,戰於東關。二軍敗績,坐失侯。蜀將姜維又寇隴右,揚聲欲攻狄道。以帝行征西將軍,次長安。雍州刺史陳泰欲先賊據狄道,帝曰:「姜維攻羌,收其質任,聚谷作邸閣訖,而復轉行至此,正欲了塞外諸羌,為後年之資耳。若實向狄道,安肯宣露,令外人知?今揚聲言出,此欲歸也。」維果燒營而去。會新平羌胡叛,帝擊破之,遂耀兵靈州,北虜震讋,叛者悉降。以功復封新城鄉侯。高貴鄉公之立也,以參定策,進封高都侯,增封二千戶。毌丘儉、文欽之亂,大軍東征,帝兼中領軍,留鎮洛陽。及景帝疾篤,帝自京都省疾,拜衛將軍。景帝崩,天子命帝鎮許昌,尚書傅嘏帥六軍還京師。帝用嘏及鍾會策,自帥軍而還。至洛陽,進位大將軍加侍中,都督中外諸軍、錄尚書事,輔政,劍履上殿。帝固辭不受。
gān lù yuán nián chūn zhēng yuè, jiā dà dū dū, zòu shì bù míng. xià liù yuè, jìn fēng gāo dōu gōng, dì fāng qī bǎi lǐ, jiā zhī jiǔ xī, jiǎ fǔ yuè, jìn hào dà dū dū, jiàn lǚ shàng diàn. yòu gù cí bù shòu. qiū bā yuè gēng shēn, jiā jiǎ huáng yuè, zēng fēng sān xiàn.
甘露元年春正月,加大都督,奏事不名。夏六月,進封高都公,地方七百里,加之九錫,假斧鉞,進號大都督,劍履上殿。又固辭不受。秋八月庚申,加假黃鉞,增封三縣。
èr nián xià wǔ yuè xīn wèi, zhèn dōng dà jiāng jūn zhū gé dàn shā yáng zhōu cì shǐ lè chēn, yǐ huái nán zuò luàn, qiǎn zi jìng wèi zhì yú wú yǐ qǐng jiù. yì zhě qǐng sù fá zhī, dì yuē: dàn yǐ guàn qiū jiǎn qīng jí qīng fù, jīn bì wài lián wú kòu, cǐ wèi biàn dà ér chí. wú dāng yǔ sì fāng tóng lì, yǐ quán shèng zhì zhī. nǎi biǎo yuē: xī qíng bù pàn nì, hàn zǔ qīn zhēng kuí xiāo wéi lì, guāng wǔ xī fá liè zǔ míng huáng dì chéng yú réng chū: jiē suǒ yǐ fèn yáng hè sī, zhèn yào wēi wǔ yě. bì xià yí zàn lín róng, shǐ jiāng shì dé píng tiān wēi. jīn zhū jūn kě wǔ shí wàn, yǐ zhòng jī guǎ, miè bù kè yǐ. qiū qī yuè, fèng tiān zǐ jí huáng tài hòu dōng zhēng, zhēng bīng qīng xú jīng yù, fēn qǔ guān zhōng yóu jūn, jiē huì huái běi. shī cì yú xiàng, jiǎ tíng wèi hé zhēn jié, shǐ huái nán, xuān wèi jiāng shì, shēn míng nì shùn, shì yǐ zhū shǎng. jiǎ xū, dì jìn jūn qiū tóu. wú shǐ wén qīn táng zī quán duān quán yì děng sān wàn yú rén lái jiù dàn, zhū jiāng nì jī, bù néng yù. jiāng jūn lǐ guǎng lín dí bù jìn, tài shān tài shǒu cháng shí chēng jí bù chū, bìng zhǎn zhī yǐ xùn. bā yuè, wú jiāng zhū yì shuài bīng wàn yú rén, liú zī zhòng yú dōu lù, qīng bīng zhì lí jiāng. jiān jūn shí bāo gǔn zhōu cì shǐ zhōu tài yù zhī, yì tuì. tài shān tài shǒu hú liè yǐ qí bīng xí dōu lù, fén qí liáng yùn. bāo tài fù jìn jī yì, dà pò zhī. yì zhī yú zú něi shén, shí gé yè ér dùn, wú rén shā yì. dì yuē: yì bù dé zhì shòu chūn, fēi qí zuì yě, ér wú rén shā zhī, shì yǐ xiè shòu chūn ér jiān dàn yì, shǐ qí yóu wàng jiù ěr. ruò qí bù ěr, bǐ dāng tū wéi, jué yī dàn zhī mìng. huò wèi dà jūn bù néng jiǔ, shěng shí jiǎn kǒu, jì yǒu tā biàn. liào zéi zhī qíng, bù chū cǐ sān zhě. jīn dāng duō fāng yǐ luàn zhī, bèi qí yuè yì, cǐ shèng jì yě. yīn mìng hé wéi, fēn qiǎn léi jí jiù gǔ huái běi, bǐng jūn shì dà dòu, rén sān shēng. qīn wén zhī, guǒ xǐ. dì yù léi xíng yǐ shì zhī, duō zòng fǎn jiān, yáng yán wú jiù fāng zhì. dàn děng yì kuān zì shí, é ér chéng zhōng fá liáng. shí bāo wáng jī bìng qǐng gōng zhī, dì yuē: dàn zhī nì móu, fēi yī zhāo yī xī yě, jù liáng wán shǒu, wài jié wú rén, zì wèi zú jù huái nán. qīn jì tóng è xiāng jì, bì bù biàn zǒu. jīn ruò jí gōng zhī, sǔn yóu jūn zhī lì. wài kòu zú zhì, biǎo lǐ shòu dí, cǐ wēi dào yě. jīn sān pàn xiāng jù yú gū chéng zhī zhōng, tiān qí huò zhě jiāng shǐ tóng lù. wú dāng yǐ zhǎng cè mí zhī, dàn jiān shǒu sān miàn. ruò zéi lù dào ér lái, jūn liáng bì shǎo, wú yǐ yóu bīng qīng qí jué qí zhuǎn shū, kě bù zhàn ér pò wài zéi. wài zéi pò, qīn děng bì chéng qín yǐ. quán yì mǔ, sūn quán nǚ yě, dé zuì yú wú, quán duān xiōng zi yī jí yí fèng qí mǔ lái bēn. yí xiōng jìng shí zài shòu chūn, yòng zhōng huì jì, zuò yī yí shū yǐ jué jìng. jìng xiōng dì wǔ rén shuài qí zhòng lái jiàng, chéng zhōng dà hài.
二年夏五月辛未,鎮東大將軍諸葛誕殺揚州刺史樂綝,以淮南作亂,遣子靚為質於吳以請救。議者請速伐之,帝曰:「誕以毌丘儉輕疾傾覆,今必外連吳寇,此為變大而遲。吾當與四方同力,以全勝制之。」乃表曰:「昔黥布叛逆,漢祖親征;隗囂違戾,光武西伐;烈祖明皇帝乘輿仍出:皆所以奮揚赫斯,震耀威武也。陛下宜暫臨戎,使將士得憑天威。今諸軍可五十萬,以眾擊寡,蔑不克矣。」秋七月,奉天子及皇太后東征,徵兵青、徐、荊、豫,分取關中游軍,皆會淮北。師次於項,假廷尉何楨節,使淮南,宣慰將士,申明逆順,示以誅賞。甲戌,帝進軍丘頭。吳使文欽、唐咨、全端、全懌等三萬餘人來救誕,諸將逆擊,不能御。將軍李廣臨敵不進,泰山太守常時稱疾不出,並斬之以徇。八月,吳將硃異帥兵萬餘人,留輜重於都陸,輕兵至黎漿。監軍石苞、袞州刺史州泰御之,異退。泰山太守胡烈以奇兵襲都陸,焚其糧運。苞、泰復進擊異,大破之。異之餘卒餒甚,食葛葉而遁,吳人殺異。帝曰:「異不得至壽春,非其罪也,而吳人殺之,適以謝壽春而堅誕意,使其猶望救耳。若其不爾,彼當突圍,決一旦之命。或謂大軍不能久,省食減口,冀有他變。料賊之情,不出此三者。今當多方以亂之,備其越逸,此勝計也。」因命合圍,分遣羸疾就谷淮北,稟軍士大豆,人三升。欽聞之,果喜。帝愈羸形以示之,多縱反間,揚言吳救方至。誕等益寬恣食,俄而城中乏糧。石苞、王基並請攻之,帝曰:「誕之逆謀,非一朝一夕也,聚糧完守,外結吳人,自謂足據淮南。欽既同惡相濟,必不便走。今若急攻之,損游軍之力。外寇卒至,表里受敵,此危道也。今三叛相聚於孤城之中,天其或者將使同戮。吾當以長策縻之,但堅守三面。若賊陸道而來,軍糧必少,吾以游兵輕騎絕其轉輸,可不戰而破外賊。外賊破,欽等必成擒矣。」全懌母,孫權女也,得罪於吳,全端兄子禕及儀奉其母來奔。儀兄靜時在壽春,用鍾會計,作禕、儀書以譎靜。靜兄弟五人帥其眾來降,城中大駭。
sān nián chūn zhēng yuè rén yín, dàn qīn děng chū gōng zhǎng wéi, zhū jūn nì jī, zǒu zhī. chū, dàn qīn nèi bù xiāng xié, jí zhì qióng cù, zhuǎn xiāng yí èr. huì qīn jì shì yǔ dàn wǔ, dàn shǒu rèn shā qīn. qīn zi yāng gōng dàn, bù kè, yú chéng jiàng. yǐ wèi jiāng jūn, fēng hóu, shǐ yāng xún chéng ér hū. dì jiàn chéng shàng chí gōng zhě bù fā, wèi zhū jiāng yuē: kě gōng yǐ! èr yuè yǐ yǒu, gōng ér bá zhī, zhǎn dàn, yí sān zú. wú jiāng táng zī sūn mí xú sháo děng shuài qí shǔ jiē jiàng, biǎo jiā jué wèi, bǐng qí něi jí. huò yán wú bīng bì bù wèi yòng, qǐng kēng zhī. dì yuē: jiù lìng wáng hái, shì jiàn zhōng guó zhī hóng ěr. yú shì xǐ zhī sān hé. xià sì yuè, guī yú jīng shī, wèi dì mìng gǎi qiū tóu yuē wǔ qiū, yǐ jīng wǔ gōng. wǔ yuè, tiān zǐ yǐ bīng zhōu zhī tài yuán shàng dǎng xī hé lè píng xīn xìng yàn mén sī zhōu zhī hé dōng píng yáng bā jùn, dì fāng qī bǎi lǐ, fēng dì wèi jìn gōng, jiā jiǔ xī, jìn wèi xiàng guó, jìn guó zhì guān sī yān. jiǔ ràng, nǎi zhǐ. yú shì zēng yì wàn hù, shí sān xiàn, zhū zi zhī wú jué zhě jiē fēng liè hóu. qiū qī yuè, zòu lù xiān shì míng chén yuán gōng dà xūn zhī zǐ le, suí cái xù yòng.
三年春正月壬寅,誕、欽等出攻長圍,諸軍逆擊,走之。初,誕、欽內不相協,及至窮蹙,轉相疑貳。會欽計事與誕忤,誕手刃殺欽。欽子鴦攻誕,不克,逾城降。以為將軍,封侯,使鴦巡城而呼。帝見城上持弓者不發,謂諸將曰:「可攻矣!」二月乙酉,攻而拔之,斬誕,夷三族。吳將唐咨、孫彌、徐韶等帥其屬皆降,表加爵位,稟其餒疾。或言吳兵必不為用,請坑之。帝曰:「就令亡還,適見中國之弘耳。」於是徙之三河。夏四月,歸於京師,魏帝命改丘頭曰武丘,以旌武功。五月,天子以并州之太原上黨西河樂平新興雁門、司州之河東平陽八郡,地方七百里,封帝為晉公,加九錫,進位相國,晉國置官司焉。九讓,乃止。於是增邑萬戶,食三縣,諸子之無爵者皆封列侯。秋七月,奏錄先世名臣元功大勛之子了,隨才敘用。
sì nián xià liù yuè, fēn jīng zhōu zhì èr dū du, wáng jī zhèn xīn yě, zhōu tài zhèn xiāng yáng. shǐ shí bāo dū du yáng zhōu, chén qiān dū du yù zhōu, zhōng yù dū du xú zhōu, sòng jūn jiān qīng zhōu zhū jūn shì.
四年夏六月,分荊州置二都督,王基鎮新野,州泰鎮襄陽。使石苞都督揚州,陳騫都督豫州,鍾毓都督徐州,宋鈞監青州諸軍事。
jǐng yuán yuán nián xià sì yuè, tiān zǐ fù mìng dì jué zhì rú qián, yòu ràng bù shòu. tiān zǐ jì yǐ dì sān shì zǎi fǔ, zhèng fēi jǐ chū, qíng bù néng ān, yòu lǜ fèi rǔ, jiāng lín xuān zhào bǎi liáo ér xíng fàng chù. wǔ yuè wù zǐ yè, shǐ rǒng cóng pú shè lǐ zhāo děng fā jiǎ yú líng yún tái, zhào shì zhōng wáng shěn sàn qí cháng shì wáng yè shàng shū wáng jīng, chū huái zhōng huáng sù zhào shì zhī, jiè yán qí dàn. shěn yè chí gào yú dì, dì zhào hù jūn jiǎ chōng děng wèi zhī bèi. tiān zǐ zhī shì xiè, shuài zuǒ yòu gōng xiāng fǔ, chēng yǒu suǒ tǎo, gǎn yǒu dòng zhě zú zhū. xiāng fǔ bīng jiāng zhǐ bù gǎn zhàn, jiǎ chōng chì zhū jiāng yuē: gōng chù yǎng rǔ bèi, zhèng wèi jīn rì ěr! tài zǐ shè rén chéng jì chōu gē fàn bì, cì zhī, rèn chū yú bèi, tiān zǐ bēng yú chē zhōng. dì zhào bǎi liáo móu qí gù, pú shè chén tài bù zhì. dì qiǎn qí jiù xún yǐ yú zhì zhī, yán yú qū shì, wèi yuē: xuán bó, tiān xià qí rú wǒ hé? tài yuē: wéi yāo zhǎn jiǎ chōng, wēi yǐ xiè tiān xià. dì yuē: qīng gèng sī qí cì. tài yuē: dàn jiàn qí shàng. bù jiàn qí cì. yú shì guī zuì chéng jì ér zhǎn zhī. tài hòu lìng yuē: xī hàn chāng yì wáng yǐ zuì fā wèi shù rén, cǐ ér yì yí yǐ shù rén lǐ zàng zhī, shǐ wài nèi xián zhī qí suǒ xíng yě. shā shàng shū wáng jīng, èr yú wǒ yě. gēng yín, dì zòu yuē: gù gāo guì xiāng gōng shuài cóng jià rén bīng, bá rèn míng gǔ xiàng chén suǒ, chén jù bīng rèn xiāng jiē, jí chì jiāng shì bù dé yǒu suǒ shāng hài, wéi lìng zhě yǐ jūn fǎ cóng shì. qí dū chéng cuì dì tài zǐ shè rén jì rù bīng zhèn, shāng gōng zhì yǔn. chén wén rén chén zhī jié, yǒu sǐ wú èr, shì shàng zhī yì, bù gǎn táo nán. qián zhě biàn gù zú zhì, huò tóng fā jī, chéng yù wěi shēn shǒu sǐ, wéi mìng suǒ cái. rán wéi běn móu, nǎi yù shàng wēi huáng tài hòu, qīng fù zōng miào. chén tiǎn dāng yuán fǔ, yì zài ān guó, jí luò yì shēn chì, bù dé pò jìn yú niǎn. ér jì wàng rù zhèn jiān, yǐ zhì dà biàn, āi dá tòng hèn, wǔ nèi cuī liè. jì gàn guó luàn jì, zuì bù róng zhū, zhé shōu jì jiā shǔ, fù tíng wèi. tài hòu cóng zhī, yí jì sān zú. yǔ gōng qīng yì, lì yàn wáng yǔ zhī zǐ cháng dào xiāng gōng huáng wèi dì. liù yuè, gǎi yuán. bǐng chén, tiān zǐ jìn dì wèi xiāng guó, fēng jìn gōng, zēng shí jùn, jiā jiǔ xī rú chū, qún cóng zǐ dì wèi hóu zhě fēng tíng hòu, cì qián qiān wàn, bó wàn pǐ. gù ràng, nǎi zhǐ. dōng shí yī yuè, wú jí yáng dū xiāo shèn yǐ shū yì zhèn dōng jiāng jūn shí bāo wěi jiàng, qiú yíng. dì zhī qí zhà yě, shǐ bāo wài shì yíng zhī, ér nèi wèi zhī bèi.
景元元年夏四月,天子復命帝爵秩如前,又讓不受。天子既以帝三世宰輔,政非己出,情不能安,又慮廢辱,將臨軒召百僚而行放黜。五月戊子夜,使冗從僕射李昭等發甲於陵雲台,召侍中王沈、散騎常侍王業、尚書王經,出懷中黃素詔示之,戒嚴俟旦。沈、業馳告於帝,帝召護軍賈充等為之備。天子知事泄,帥左右攻相府,稱有所討,敢有動者族誅。相府兵將止不敢戰,賈充叱諸將曰:「公畜養汝輩,正為今日耳!」太子舍人成濟抽戈犯蹕,刺之,刃出於背,天子崩於車中。帝召百僚謀其故,僕射陳泰不至。帝遣其舅荀顗輿致之,延於曲室,謂曰:「玄伯,天下其如我何?」泰曰:「惟腰斬賈充,微以謝天下。」帝曰:「卿更思其次。」泰曰:「但見其上。不見其次。」於是歸罪成濟而斬之。太后令曰:「昔漢昌邑王以罪發為庶人,此兒亦宜以庶人禮葬之,使外內咸知其所行也。」殺尚書王經,貳於我也。庚寅,帝奏曰:「故高貴鄉公帥從駕人兵,拔刃鳴鼓向臣所,臣懼兵刃相接,即敕將士不得有所傷害,違令者以軍法從事。騎督成倅弟太子舍人濟入兵陣,傷公至隕。臣聞人臣之節,有死無貳,事上之義,不敢逃難。前者變故卒至,禍同發機,誠欲委身守死,惟命所裁。然惟本謀,乃欲上危皇太后,傾覆宗廟。臣忝當元輔,義在安國,即駱驛申敕,不得迫近輿輦。而濟妄入陣間,以致大變,哀怛痛恨,五內摧裂。濟干國亂紀,罪不容誅,輒收濟家屬,付廷尉。」太后從之,夷濟三族。與公卿議,立燕王宇之子常道鄉公璜為帝。六月,改元。丙辰,天子進帝為相國,封晉公,增十郡,加九錫如初,群從子弟未侯者封亭侯,賜錢千萬,帛萬匹。固讓,乃止。冬十一月,吳吉陽督蕭慎以書詣鎮東將軍石苞偽降,求迎。帝知其詐也,使苞外示迎之,而內為之備。
èr nián qiū bā yuè jiǎ yín, tiān zǐ shǐ tài wèi gāo róu shòu dì xiāng guó yìn shòu, sī kōng zhèng chōng zhì jìn gōng máo tǔ jiǔ xī, gù cí.
二年秋八月甲寅,天子使太尉高柔授帝相國印綬,司空鄭沖致晉公茅土九錫,固辭。
sān nián xià sì yuè, sù shèn lái xiàn hù shǐ shí nǔ gōng jiǎ diāo pí děng, tiān zǐ mìng guī yú dà jiāng jūn fǔ.
三年夏四月,肅慎來獻楛矢、石砮、弓甲、貂皮等,天子命歸於大將軍府。
sì nián chūn èr yuè dīng chǒu, tiān zǐ fù mìng dì rú qián, yòu gù ràng. sān yuè, zhào dà jiāng jūn fǔ zēng zhì sī mǎ yī rén, cóng shì zhōng láng èr rén, shè rén shí rén. xià, dì jiāng fá shǔ, nǎi móu zhòng yuē: zì dìng shòu chūn yǐ lái, xī yì liù nián, zhì bīng shàn jiǎ, yǐ nǐ èr lǔ. lüè jì qǔ wú, zuò zhàn chuán, tōng shuǐ dào, dāng yòng qiān yú wàn gōng, cǐ shí wàn rén bǎi shù shí rì shì yě. yòu nán tǔ xià shī, bì shēng jí yì. jīn yí xiān qǔ shǔ, sān nián zhī hòu, zài bā shǔ shùn liú zhī shì, shuǐ lù bìng jìn, cǐ miè yú dìng guó, tūn hán bìng wèi zhī shì yě. jì shǔ zhàn shì jiǔ wàn, jū shǒu chéng dū jí bèi tā jùn bù xià sì wàn, rán zé yú zhòng bù guò wǔ wàn. jīn bàn jiāng wéi yú dá zhōng, shǐ bù dé dōng gù, zhí zhǐ luò gǔ, chū qí kōng xū zhī dì, yǐ xí hàn zhōng. bǐ ruò yīng chéng shǒu xiǎn, bīng shì bì sàn, shǒu wěi lí jué. jǔ dà zhòng yǐ tú chéng, sàn ruì zú yǐ lüè yě, jiàn gé bù xiá shǒu xiǎn, guān tóu bù néng zì cún. yǐ liú chán zhī àn, ér biān chéng wài pò, shì nǚ nèi zhèn, qí wáng kě zhī yě. zhēng xī jiāng jūn dèng ài yǐ wèi wèi yǒu xìn, lǚ chén yì yì. dì huàn zhī, shǐ zhǔ bù shī zuǎn wèi ài sī mǎ yǐ yù zhī, ài nǎi fèng mìng. yú shì zhēng sì fāng zhī bīng shí bā wàn, shǐ dèng ài zì dí dào gōng jiāng wéi yú dá zhōng, yōng zhōu cì shǐ zhū gé xù zì qí shān jūn yú wǔ jiē, jué wéi guī lù, zhèn xī jiāng jūn zhōng huì shuài qián jiāng jūn lǐ fǔ zhēng shǔ hù jūn hú liè děng zì luò gǔ xí hàn zhōng. qiū bā yuè, jūn fā luò yáng, dà lài jiāng shì, chén shī shì zhòng. jiāng jūn dèng dūn wèi shǔ wèi kě tǎo, dì zhǎn yǐ xùn. jiǔ yuè, yòu shǐ tiān shuǐ tài shǒu wáng qí gōng wéi yíng, lǒng xī tài shǒu qiān hóng yāo qí qián, jīn chéng tài shǒu yáng qí qù gān sōng. zhōng huì fēn wèi èr duì, rù zì xié gǔ, shǐ lǐ fǔ wéi wáng hán yú lè chéng, yòu shǐ bù jiāng yì kǎi gōng jiǎng bīn yú hàn chéng. huì zhí zhǐ yáng ān, hù jūn hú liè gōng xiàn guān chéng. jiāng wéi wén zhī, yǐn hái, wáng qí zhuī bài wéi yú qiáng chuān. wéi yǔ zhāng yì liào huà hé jūn shǒu jiàn gé, zhōng huì gōng zhī. dōng shí yuè, tiān zǐ yǐ zhū hóu xiàn jié jiāo zhì, nǎi shēn qián mìng yuē:
四年春二月丁丑,天子復命帝如前,又固讓。三月,詔大將軍府增置司馬一人,從事中郎二人,舍人十人。夏,帝將伐蜀,乃謀眾曰:「自定壽春已來,息役六年,治兵繕甲,以擬二虜。略計取吳,作戰船,通水道,當用千餘萬功,此十萬人百數十日事也。又南土下濕,必生疾疫。今宜先取蜀,三年之後,在巴蜀順流之勢,水陸並進,此滅虞定虢,吞韓並魏之勢也。計蜀戰士九萬,居守成都及備他郡不下四萬,然則餘眾不過五萬。今絆姜維於沓中,使不得東顧,直指駱谷,出其空虛之地,以襲漢中。彼若嬰城守險,兵勢必散,首尾離絕。舉大眾以屠城,散銳卒以略野,劍閣不暇守險,關頭不能自存。以劉禪之暗,而邊城外破,士女內震,其亡可知也。」征西將軍鄧艾以為未有釁,屢陳異議。帝患之,使主簿師纂為艾司馬以喻之,艾乃奉命。於是征四方之兵十八萬,使鄧艾自狄道攻姜維於沓中,雍州刺史諸葛緒自祁山軍於武街,絕維歸路,鎮西將軍鍾會帥前將軍李輔、征蜀護軍胡烈等自駱谷襲漢中。秋八月,軍發洛陽,大賚將士,陳師誓眾。將軍鄧敦謂蜀未可討,帝斬以徇。九月,又使天水太守王頎攻維營,隴西太守牽弘邀其前,金城太守楊頎趣甘松。鍾會分為二隊,入自斜谷,使李輔圍王含於樂城,又使步將易愷攻蔣斌於漢城。會直指陽安,護軍胡烈攻陷關城。姜維聞之,引還,王頎追敗維於強川。維與張翼、廖化合軍守劍閣,鍾會攻之。冬十月,天子以諸侯獻捷交至,乃申前命曰:
zhèn yǐ guǎ dé, huò chéng tiān xù, sì wǒ zǔ zōng zhī hóng liè. zāo jiā duō nán, bù míng yú xùn. nǎng zhě jiān nì lǚ xìng, fāng kòu nèi wǔ, dà jù lún sàng sì hǎi, yǐ duò sān zǔ zhī hóng yè. wéi gōng jīng dé lǚ zhé, míng yǔn guǎng shēn, dí xuān wǔ wén, shì zuò bǎo fù, yǐ fǔ yì huáng jiā. zhì fēng mù yǔ, zhōu xuán zhēng fá, qú láo wáng shì, èr shí yǒu yú zài. pí yì qián rén, nǎi duàn dà zhèng, kè yàn bù duān, wéi ān shè jì. jì jiǎn qīn zhī luàn, gōng suī yuán yǒu zhòng, fēn mìng xìng shī, tǒng jì yǒu fāng, yòng jī níng huái pǔ. qí hòu bā shǔ lǚ qīn, xī tǔ bù jìng, gōng qí huà zhǐ shòu, zhì shèng qiān lǐ. shì yǐ duàn gǔ zhī zhàn, chéng xìn dà jié, zhǎn jiāng qiān qí, xiào shǒu wàn jì. sūn jùn huá xià, zhì kòu xú fāng, róng chē shǒu lù, wēi líng xiān mài, huáng yuè wèi qǐ, jīng ní cuàn jī. sūn yī gòu xì, zì xiāng yí zǔ, yōu jiàn yuǎn zhào, qí cè dòng wēi, yuǎn rén guī mìng, zuò fān nán xià, yuán shòu ruì zú, bì lì róng háng. jì zhū gé dàn, tāo tiān zuò nì, chēng bīng yáng chǔ, qīn zī bū zuì, tóng è xiāng jì, shuài qí máo zéi, yǐ rù shòu chūn, píng zǔ huái shān, gǎn jù wáng mìng. gōng gōng huàn jiǎ zhòu, gōng xíng zài fá, xuán móu miào suàn, zūn yǎng shí huì. qí bīng zhèn jī, ér zhū yì cuī pò shén biàn yīng jī, ér quán cóng jī fú qǔ luàn gōng mèi, ér gāo yōng bù shǒu. jiān jiǔ fá zhī hóng lüè, jiū wǔ bīng zhī zhèng dù, yòng néng zhàn bù qióng wǔ, ér dà dí jiān kuì qí bù zài huī, ér yuán duì shòu shǒu. shōu qíng wú zhī juàn chén, xì wáng mìng zhī bū lǔ. jiāo bì qū xī, wěi mìng xià lì, fú guó shí wàn jī shī chéng jīng. xuě zōng miào zhī zhì chǐ, zhěng zhào shù zhī jiān nán. sǎo píng qū yù, xìn wēi wú huì, suì jí gān gē, jìng wǒ jiāng tǔ, tiān dì guǐ shén, wǎng bù huò yì. nǎi zhě wáng shì zhī nán, biàn qǐ xiāo qiáng, lài gōng zhī líng, hóng jì jiān xiǎn. zōng miào wēi ér huò ān, shè jì zhuì ér fù níng. zhōng gé huáng tiān, gōng jì liù hé. shì yòng chóu zī gǔ xùn, jī zhū diǎn jí, mìng gōng chóng wèi xiàng guó, jiā yú qún hòu, qǐ tǔ cān xū, fēng yǐ jìn yù. suǒ yǐ fāng guǐ qí lǔ, hàn píng dì shì. ér gōng yuǎn dǎo qiān sǔn, shēn lǚ chōng ràng, gù cí cè mìng, zhì yú bā jiǔ. zhèn zhòng wéi ràng dé, yì lǐ kuī zhì, yǐ zhāng gōng zhì, yú jīn sì zài. shàng què zài xī jiàn hóu zhī diǎn, xià wéi zhào shù jù zhān zhī wàng.
朕以寡德,獲承天序,嗣我祖宗之洪烈。遭家多難,不明於訓。曩者奸逆屢興,方寇內侮,大懼淪喪四海,以墮三祖之弘業。惟公經德履哲,明允廣深,迪宣武文,世作保傅,以輔乂皇家。櫛風沐雨,周旋征伐,劬勞王室,二十有餘載。毗翼前人,乃斷大政,克厭不端,維安社稷。暨儉、欽之亂,公綏援有眾,分命興師,統紀有方,用緝寧淮浦。其後巴蜀屢侵,西土不靖,公奇畫指授,制勝千里。是以段谷之戰,乘釁大捷,斬將搴旗,效首萬計。孫峻猾夏,致寇徐方,戎車首路,威靈先邁,黃鉞未啟,鯨鯢竄跡。孫壹構隙,自相疑阻,幽鑒遠照,奇策洞微,遠人歸命,作籓南夏,爰授銳卒,畢力戎行。暨諸葛誕,滔天作逆,稱兵揚楚,欽、咨逋罪,同惡相濟,帥其蝥賊,以入壽春,憑阻淮山,敢距王命。公躬擐甲冑,龔行在罰,玄謀廟算,遵養時晦。奇兵震擊,而硃異摧破;神變應機,而全琮稽服;取亂攻昧,而高墉不守。兼九伐之弘略,究五兵之正度,用能戰不窮武,而大敵殲潰;旗不再麾,而元憝授首。收勍吳之雋臣,系亡命之逋虜。交臂屈膝,委命下吏,俘馘十萬積屍成京。雪宗廟之滯恥,拯兆庶之艱難。掃平區域,信威吳會,遂戢干戈,靖我疆土,天地鬼神,罔不獲乂。乃者王室之難,變起蕭牆,賴公之靈,弘濟艱險。宗廟危而獲安,社稷墜而復寧。忠格皇天,功濟六合。是用疇咨古訓,稽諸典籍,命公崇位相國,加於群後,啟土參墟,封以晉域。所以方軌齊魯,翰屏帝室。而公遠蹈謙損,深履沖讓,固辭策命,至於八九。朕重違讓德,抑禮虧制,以彰公志,於今四載。上闕在昔建侯之典,下違兆庶具瞻之望。
wéi gōng yán qián wáng dù, chǎn jì dà yóu, dūn shàng chún pǔ, shěng yáo jié yòng, wù sè quàn fēn, jiǔ yě kāng yì. qí sǒu hé chóng yǎng zhī dé, guān guǎ méng jīn xù zhī shī, rén fēng xìng yú zhōng xià, liú zé bù yú xiá huāng. shì yǐ dōng yí xī róng, nán mán běi dí, kuáng jiǎo tān hàn, shì wèi kòu chóu zhě, jiē gǎn yì huái huì, kuǎn sāi nèi fù, huò wěi mìng nà gòng, huò qiú zhì guān sī. jiǔ fú zhī wài, jué yù zhī máng, kuàng shì suǒ xī zhì zhě, xián fú hǎi lái xiǎng, gǔ wǔ wáng dé, qián hòu zhì zhě bā bǎi qī shí yú wàn kǒu. hǎi yú yōu yì, wú sī bù fú suī xī lǚ yuǎn gòng, yuè shang jiǔ yì, yì wú yǐ yú. wéi yì zhèn gōng, xià kuāng wàn guó, sī jìng shū fāng, níng jì bā jí. yǐ yōng shǔ wèi bīn, mán jīng zuò huá, qián móu dú duàn, zhěng jūn jīng wǔ. jiǎn liàn jiāng shuài, shòu yǐ chéng cè, shǐ jiàn zéi jìng, yīng shí cuī xiàn. kuáng jiǎo bēn běi, shǒu wěi zhèn kuì, qín qí róng shuài, tú qí chéng yì. bā hàn zhèn dié, jiāng yuán yún chè, dì píng tiān chéng, chéng zài sī jǔ. gōng yǒu jì liù hé zhī xūn, jiā yǐ mào dé, shí zǒng bǎi kuí, yǔn lí shù zhèng. dūn wǔ pǐn yǐ chóng rén, huī liù diǎn yǐ fū xùn. ér jìng gōng sù yè, láo qiān mèi dàn, suī shàng fù zhī zuǒ yòu wén wǔ, zhōu gōng zhī qín láo wáng jiā, wǎng yǐ jiā yān.
惟公嚴虔王度,闡濟大猷,敦尚純樸,省繇節用,務穡勸分,九野康乂。耆叟荷崇養之德,鰥寡蒙矜恤之施,仁風興於中夏,流澤布於遐荒。是以東夷西戎,南蠻北狄,狂狡貪悍,世為寇讎者,皆感義懷惠,款塞內附,或委命納貢,或求置官司。九服之外,絕域之氓,曠世所希至者,咸浮海來享,鼓舞王德,前後至者八百七十餘萬口。海隅幽裔,無思不服;雖西旅遠貢,越裳九譯,義無以逾。維翼朕躬,下匡萬國,思靖殊方,寧濟八極。以庸蜀未賓,蠻荊作猾,潛謀獨斷,整軍經武。簡練將帥,授以成策,始踐賊境,應時摧陷。狂狡奔北,首尾震潰,禽其戎帥,屠其城邑。巴漢震疊,江源雲徹,地平天成,誠在斯舉。公有濟六合之勛,加以茂德,實總百揆,允厘庶政。敦五品以崇仁,恢六典以敷訓。而靖恭夙夜,勞謙昧旦,雖尚父之左右文武,周公之勤勞王家,罔以加焉。
xī xiān wáng xuǎn jiàn míng dé, guāng qǐ zhū hóu, tǐ guó jīng yě, fāng zhì wǔ děng. suǒ yǐ fān yì wáng jī, chuí zuò bǎi shì yě. gù qí lǔ zhī fēng, yú zhōu wèi hóng, shān chuān tǔ tián, bāng jī qī bǎi, guān sī diǎn cè, zhì shū qún hòu. huì xiāng zhī nán, huán wén yǐ yì dài zhī láo, yóu shòu xī mìng zhī lǐ, xián yòng guāng chóu dà dé, zuò fàn yú hòu. wéi gōng gōng mài yú qián liè, ér shǎng què yú jiù shì, bǎi pì yú yì, rén shén tóng hèn yān, qǐ kě yǐ gōng qiān chōng ér jiǔ yān hóng diǎn zāi? jīn yǐ bīng zhōu zhī tài yuán shàng dǎng xī hé lè píng xīn xìng yàn mén sī zhōu zhī hé dōng píng yáng hóng nóng yōng zhōu zhī féng yì fán shí jùn, nán zhì yú huá, běi zhì yú xíng, dōng zhì yú hú kǒu, xī yú yú hé, tí fēng zhī shù, fāng qī bǎi lǐ, jiē jìn zhī gù rǎng, táng shū shòu zhī, shì zuò méng zhǔ, shí jì gāng zhū xià, yòng lǜ jiù zhí. yuán zuò zī tǔ, fēng gōng wèi jìn gōng. mìng shǐ chí jié jiān sī tú sī lì xiào wèi gāi jí shòu yìn shòu cè shū, jīn shòu fú dì yī zhì dì wǔ, zhú shǐ fú dì yī zhì dì shí. xī zī xuán tǔ, jū yǐ bái máo, jiàn ěr guó jiā, yǐ yǒng fān wèi shì.
昔先王選建明德,光啟諸侯,體國經野,方制五等。所以籓翼王畿,垂祚百世也。故齊魯之封,於周為弘,山川土田,邦畿七百,官司典策,制殊群後。惠襄之難,桓文以翼戴之勞,猶受錫命之禮,咸用光疇大德,作范於後。惟公功邁於前烈,而賞闕於舊式,百辟於邑,人神同恨焉,豈可以公謙沖而久淹弘典哉?今以并州之太原上黨西河樂平新興雁門、司州之河東平陽弘農、雍州之馮翊凡十郡,南至於華,北至於陘,東至於壺口,西逾於河,提封之數,方七百里,皆晉之故壤,唐叔受之,世作盟主,實紀綱諸夏,用率舊職。爰胙茲土,封公為晉公。命使持節、兼司徒、司隸校尉陔即授印綬策書,金獸符第一至第五,竹使符第一至第十。錫茲玄土,苴以白茅,建爾國家,以永籓魏室。
xī zài zhōu zhào, bìng yǐ gōng hóu, rù zuò bǎo fù. qí zài jìn dài, zàn hóu xiāo hé, shí yǐ xiāng guó, guāng yǐn hàn cháo. suí shí zhī zhì, lǐ yì yí zhī. jīn jìn gōng wèi wèi xiāng guó, jiā lǜ lì shòu. yòu jiā gōng jiǔ xī, qí jìng tīng hòu mìng. yǐ gōng sī hóng dà yóu, chóng zhèng diǎn lǐ, yí xíng zuò fàn, páng xùn sì fāng, shì yòng xī gōng dà hé róng hé gè yī, xuán mǔ èr sì. gōng dào hé yīn yáng, jìng shòu rén shí, sè fū fǎn běn, nóng zhí wéi fēng, shì yòng xī gōng gǔn miǎn zhī fú, chì xì fù yān. gōng guāng fū xiǎn dé, huì xià yǐ hé, jìng xìn sī shùn, shù yǐn yǔn xié, shì yòng xī gōng xuān xuán zhī lè liù yì zhī wǔ. gōng zhèn jìng yǔ zhòu, yì bō shēng jiào, hǎi wài huái fú, huāng yì kuǎn fù, shū fāng chí yì, zhū xià shùn guǐ, shì yòng xī gōng zhū hù yǐ jū. gōng jiǎn xián liào cái, yíng qiú jùn yì, yuán shēng duō shì, zhì bǐ zhōu xíng, shì yòng xī gōng nà bì yǐ dēng. gōng yán gōng yín wèi, dǐ píng sì guó, shì è kòu nüè, kē lì bù zuò, shì yòng xī gōng wǔ bì zhī shì sān bǎi rén. gōng míng shèn yòng xíng, jiǎn xù dà zhōng, zhāng jué tiān wēi, yǐ jiū bù qián, shì yòng xī gōng fū yuè gè yī. gōng yuán zhěng liù jūn, diǎn sī zhēng fá, fàn mìng líng zhèng, nǎi wéi zhū jí, shì yòng xī gōng tóng gōng yī tóng shǐ bǎi, lú gōng shí lú shǐ qiān. gōng xiǎng sì zhēng zhēng, xiào sī wéi zé, dǔ chéng zhī zhì, tōng yú shén míng, shì yòng xī gōng jù chàng yī yǒu, guī zàn fù yān. jìn guó zhì guān sī yǐ xià, lǜ yóu jiù shì.
昔在周召,並以公侯,入作保傅。其在近代,酇侯蕭何,實以相國,光尹漢朝。隨時之制,禮亦宜之。今進公位為相國,加綠綟綬。又加公九錫,其敬聽後命。以公思弘大猷,崇正典禮,儀刑作范,旁訓四方,是用錫公大輅、戎輅各一,玄牡二駟。公道和陰陽,敬授人時,嗇夫反本,農殖維豐,是用錫公袞冕之服,赤舄副焉。公光敷顯德,惠下以和,敬信思順,庶尹允諧,是用錫公軒懸之樂、六佾之舞。公鎮靖宇宙,翼播聲教,海外懷服,荒裔款附,殊方馳義,諸夏順軌,是用錫公硃戶以居。公簡賢料材,營求俊逸,爰升多士,置彼周行,是用錫公納陛以登。公嚴恭寅畏,底平四國,式遏寇虐,苛厲不作,是用錫公武賁之士三百人。公明慎用刑,簡恤大中,章厥天威,以糾不虔,是用錫公鈇鉞各一。公爰整六軍,典司征伐,犯命凌正,乃維誅殛,是用錫公彤弓一、彤矢百,盧弓十、盧矢千。公饗祀蒸蒸,孝思維則,篤誠之至,通於神明,是用錫公秬鬯一卣,圭瓚副焉。晉國置官司以下,率由舊式。
wǎng qīn zāi! zhī fú zhèn mìng, hóng fū xùn diǎn, guāng zé shù fāng, yǒng zhōng ěr míng dé, pī xiǎn yú yī rén zhī xiū mìng.
往欽哉!祗服朕命,弘敷訓典,光澤庶方,永終爾明德,丕顯餘一人之休命。
gōng qīng jiāng xiào jiē yì fǔ yù zhǐ, dì yǐ lǐ cí ràng. sī kōng zhèng chōng lǜ qún guān quàn jìn yuē: fú jiàn jiā mìng xiǎn zhì, qiè wén míng gōng gù ràng, chōng děng juàn juàn, shí yǒu yú xīn. yǐ wèi shèng wáng zuò zhì, bǎi dài tóng fēng, bāo dé shǎng gōng, yǒu zì lái yǐ. xī yī yǐn, yǒu shēn shì zhī yìng chén ěr, yī zuǒ chéng tāng, suì hé ā héng zhī hào. zhōu gōng jí yǐ chéng zhī shì, jù jì ān zhī yè, guāng zhái qū fù, yǎn yǒu guī méng. lǚ shàng, pán xī zhī yú zhě yě, yī zhāo zhǐ huī, nǎi fēng yíng qiū. zì shì yǐ lái, gōng báo ér shǎng hòu zhě, bù kě shèng shù, rán xián zhé zhī shì, yóu yǐ wèi měi tán. kuàng zì xiān xiāng guó yǐ lái, shì yǒu míng dé, yì fǔ wèi shì, yǐ suī tiān xià, cháo wú bǐ zhèng, rén wú bàng yán. qián zhě míng gōng xī zhēng líng zhōu, běi lín shā mò, yú zhōng yǐ xī, wàng fēng zhèn fú, qiāng róng lái chí, huí shǒu nèi xiàng, dōng zhū pàn nì, quán jūn dú kè. qín hé lǘ zhī jiāng, lǔ qīng ruì zhī zú yǐ wàn wàn jì, wēi jiā nán hǎi, míng shè sān yuè, yǔ nèi kāng níng, kē tè bù zuò. shì yǐ shí sú wèi huái, dōng yí xiàn wǔ. gù shèng shàng lǎn nǎi xī yǐ lái lǐ diǎn jiù zhāng, kāi guó guāng zhái, xiǎn zī tài yuán. míng gōng yí chéng fèng shèng zhǐ, shòu zī jiè fú, yǔn dāng tiān rén. yuán gōng shèng xūn, guāng guāng rú bǐ guó tǔ jiā zuò, wēi wēi rú cǐ. nèi wài xié tóng, mí qiān mí wéi. yóu sī zhēng fá, zé kě cháo fú jì jiāng, sǎo chú wú huì, xī sāi jiāng yuán, wàng sì mín shān. huí gē mǐ jié, yǐ huī tiān xià, yuǎn wú bù fú, ěr wú bù sù. lìng dà wèi zhī dé, guāng yú táng yú míng gōng shèng xūn, chāo yú huán wén. rán hòu lín cāng hǎi ér xiè zhī bó, dēng jī shān ér yī xǔ yóu, qǐ bù shèng hū! zhì gōng zhì píng, shuí yǔ wèi lín, hé bì qín qín xiǎo ràng yě zāi. dì nǎi shòu mìng. shí yī yuè, dèng ài shuài wàn yú rén zì yīn píng yú jué xiǎn zhì jiāng yóu, pò shǔ jiāng zhū gé zhān yú mián zhú, zhǎn zhān, chuán shǒu. jìn jūn luò xiàn, liú chán jiàng. tiān zǐ mìng jìn gōng yǐ xiāng guó zǒng bǎi kuí, yú shì shàng jié chuán, qù shì zhōng dà dū dū lù shàng shū zhī hào yān. biǎo dèng ài wèi tài wèi, zhōng huì wèi sī tú. huì qián móu pàn nì, yīn mì shǐ zèn ài.
公卿將校皆詣府喻旨,帝以禮辭讓。司空鄭沖率群官勸進曰:「伏見嘉命顯至,竊聞明公固讓,沖等眷眷,實有愚心。以為聖王作制,百代同風,褒德賞功,有自來矣。昔伊尹,有莘氏之媵臣耳,一佐成湯,遂荷阿衡之號。周公藉已成之勢,據既安之業,光宅曲阜,奄有龜蒙。呂尚,磻溪之漁者也,一朝指麾,乃封營丘。自是以來,功薄而賞厚者,不可勝數,然賢哲之士,猶以為美談。況自先相國以來,世有明德,翼輔魏室,以綏天下,朝無秕政,人無謗言。前者明公西征靈州,北臨沙漠,榆中以西,望風震服,羌戎來馳,回首內向,東誅叛逆,全軍獨克。禽闔閭之將,虜輕銳之卒以萬萬計,威加南海,名懾三越,宇內康寧,苛慝不作。是以時俗畏懷,東夷獻舞。故聖上覽乃昔以來禮典舊章,開國光宅,顯茲太原。明公宜承奉聖旨,受茲介福,允當天人。元功盛勛,光光如彼;國土嘉祚,巍巍如此。內外協同,靡愆靡違。由斯征伐,則可朝服濟江,掃除吳會,西塞江源,望祀岷山。回戈弭節,以麾天下,遠無不服,邇無不肅。令大魏之德,光於唐虞;明公盛勛,超於桓文。然後臨滄海而謝支伯,登箕山而揖許由,豈不盛乎!至公至平,誰與為鄰,何必勤勤小讓也哉。」帝乃受命。十一月,鄧艾帥萬餘人自陰平逾絕險至江由,破蜀將諸葛瞻於綿竹,斬瞻,傳首。進軍雒縣,劉禪降。天子命晉公以相國總百揆,於是上節傳,去侍中、大都督、錄尚書之號焉。表鄧艾為太尉,鍾會為司徒。會潛謀叛逆,因密使譖艾。
xián xī yuán nián chūn zhēng yuè, kǎn chē zhēng ài. yǐ chǒu, dì fèng tiān zǐ xī zhēng, cì yú zhǎng ān. shì shí wèi zhū wáng hóu xī zài yè chéng, mìng cóng shì zhōng láng shān tāo xíng jūn sī shì, zhèn yú yè, qiǎn hù jūn jiǎ chōng chí jié dū zhū jūn, jù hàn zhōng. zhōng huì suì fǎn yú shǔ, jiān jūn wèi guàn yòu jiāng jūn hú liè gōng huì, zhǎn zhī. chū, huì zhī fá shǔ yě, xī cáo shǔ shào tì yán yú dì yuē: zhōng huì nán xìn, bù kě lìng xíng. dì xiào yuē: qǔ shǔ rú zhǐ zhǎng, ér zhòng rén jiē yán bù kě, wéi huì yǔ wú yì tóng. miè shǔ zhī hòu, zhōng guó jiāng shì, rén zì sī guī, shǔ zhī yí lí, yóu huái zhèn kǒng, zòng yǒu yì zhì, wú néng wèi yě. zú rú suǒ liàng. bǐng chén, dì zhì zì zhǎng ān. sān yuè jǐ mǎo, jìn dì jué wèi wáng, zēng fēng bìng qián èr shí jùn. xià wǔ yuè guǐ wèi, tiān zǐ zhuī jiā wǔ yáng xuān wén hóu wèi jìn xuān wáng, wǔ yáng zhōng wǔ hòu wèi jìn jǐng wáng. qiū qī yuè, dì zòu sī kōng xún yǐ dìng lǐ yí, zhōng hù jūn jiǎ chōng zhèng fǎ lǜ, shàng shū pú shè péi xiù yì guān zhì, tài bǎo zhèng chōng zǒng ér cái yān. shǐ jiàn wǔ děng jué. dōng shí yuè dīng hài, zòu qiǎn wú rén xiāng guó cān jūn xú shào sàn qí cháng shì shuǐ cáo shǔ sūn yù shǐ wú, yù sūn hào yǐ píng shǔ zhī shì, zhì mǎ jǐn děng wù, yǐ shì wēi huái. bǐng wǔ, tiān zǐ mìng zhòng fǔ jūn xīn chāng xiāng hóu yán wèi jìn shì zǐ.
咸熙元年春正月,檻車征艾。乙丑,帝奉天子西征,次於長安。是時魏諸王侯悉在鄴城,命從事中郎山濤行軍司事,鎮於鄴,遣護軍賈充持節、督諸軍,據漢中。鍾會遂反於蜀,監軍衛瓘、右將軍胡烈攻會,斬之。初,會之伐蜀也,西曹屬邵悌言於帝曰:「鍾會難信,不可令行。」帝笑曰:「取蜀如指掌,而眾人皆言不可,唯會與吾意同。滅蜀之後,中國將士,人自思歸,蜀之遺黎,猶懷震恐,縱有異志,無能為也。」卒如所量。丙辰,帝至自長安。三月己卯,進帝爵為王,增封並前二十郡。夏五月癸未,天子追加舞陽宣文侯為晉宣王,舞陽忠武侯為晉景王。秋七月,帝奏司空荀顗定禮儀,中護軍賈充正法律,尚書僕射裴秀議官制,太保鄭沖總而裁焉。始建五等爵。冬十月丁亥,奏遣吳人相國參軍徐劭、散騎常侍水曹屬孫彧使吳,喻孫皓以平蜀之事,致馬錦等物,以示威懷。丙午,天子命中撫軍新昌鄉侯炎為晉世子。
èr nián chūn èr yuè jiǎ chén, qú xiàn xiàn líng guī, guī yú xiāng fǔ. xià sì yuè, sūn hào shǐ jì zhì lái pìn, qiě xiàn fāng wù. wǔ yuè, tiān zǐ mìng dì miǎn shí yǒu èr liú, jiàn tiān zǐ jīng qí, chū jǐng rù bì, chéng jīn gēn chē, jià liù mǎ, bèi wǔ shí fù chē, zhì máo tóu yún hǎn, lè wǔ bā yì, shè zhōng jù gōng xuán, wèi zài yàn wáng shàng. jìn wáng fēi wèi wáng hòu, shì zǐ wèi tài zǐ, wáng nǚ wáng sūn jué mìng zhī hào jiē rú dì zhě zhī yí. zhū jìn wǎng fán kē jí fǎ shì bù biàn yú shí zhě, dì jiē zòu chú zhī. jìn guó zhì yù shǐ dài fū shì zhōng cháng shì shàng shū zhōng lǐng jūn wèi jiāng jūn guān.
二年春二月甲辰,朐縣獻靈龜,歸於相府。夏四月,孫皓使紀陟來聘,且獻方物。五月,天子命帝冕十有二旒,建天子旌旗,出警入蹕,乘金根車,駕六馬,備五時副車,置旄頭雲罕,樂舞八佾,設鍾虡宮懸,位在燕王上。進王妃為王后,世子為太子,王女王孫爵命之號皆如帝者之儀。諸禁網煩苛及法式不便於時者,帝皆奏除之。晉國置御史大夫、侍中、常侍、尚書、中領軍、衛將軍官。
qiū bā yuè xīn mǎo, dì bēng yú lù qǐn, shí nián wǔ shí wǔ. jiǔ yuè guǐ yǒu, zàng chóng yáng líng, shì yuē wén wáng. wǔ dì shòu chán, zhuī zūn hào yuē wén huáng dì, miào chēng tài zǔ.
秋八月辛卯,帝崩於露寢,時年五十五。九月癸酉,葬崇陽陵,諡曰文王。武帝受禪,追尊號曰文皇帝,廟稱太祖。
shǐ chén yuē: shì zōng yǐ ruì lüè chuàng jī, tài zǔ yǐ xióng cái chéng wù. shì yīn zhī jī kōng cún, jiǎn shāng zhī zhì mí yuǎn, sān fēn tiān xià, gōng yè zài yān. jí yú jiàn xiāo fēn, fú huái jìng luàn, tóng gōng xū yuàn, huò suǒ bù kān. ruò nǎi tǐ yǐ míng chén, gé zhī duān kuí, zhōu gōng liú lián yú cǐ suì, wèi wǔ dé yì yú zī rì. xuān xuán zhī lè, dà qǐ nán yáng, shī zhì zhī tú, yú yān běi miàn. zhuàng yǐ zāi, bāo jǔ tiān rén zhě yě! wèi dì zhī zhǔ, bù yì nán hū.
史臣曰:世宗以睿略創基,太祖以雄才成務。事殷之跡空存,翦商之志彌遠,三分天下,功業在焉。及逾劍銷氛,浮淮靜亂,桐宮胥怨,或所不堪。若乃體以名臣,格之端揆,周公流連於此歲,魏武得意於茲日。軒懸之樂,大啟南陽,師摯之圖,於焉北面。壯矣哉,包舉天人者也!為帝之主,不亦難乎。
zàn yuē: shì zōng jì wén, bāng quán wèi fēn. sān qiān zhī shì, qí cóng rú yún. shì zǔ wú wài, líng guān jìng fēn. fǎn suī tǎo zéi, zhōng wèi shì jūn.
贊曰:世宗繼文,邦權未分。三千之士,其從如雲。世祖無外,靈關靜氛。反雖討賊,終為弒君。