kāi yùn sān nián dōng shí yuè jiǎ zǐ, zhèng yá mìng shǐ cè huáng tài fēi ān shì. jǐ chǒu, yǐ shū mì zhí xué shì lǐ bù shì láng biān guāng fàn wèi hàn lín xué shì, yǐ gěi shì zhōng biān guī dǎng wèi zuǒ sàn qí cháng shì, yǐ hàn lín xué shì cí bù yuán wài láng zhī zhì gào zhāng hàng wèi yòu jiàn yì dài fū. xīn wèi, yǐ yè dōu liú shǒu dù wēi wèi běi miàn xíng yíng dōu zhāo tǎo shǐ, yǐ shì wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ yùn zhōu jié dù shǐ lǐ shǒu zhēn wèi bīng mǎ dōu jiān, yǎn zhōu ān shěn qí wèi zuǒ yòu xiāng dōu zhǐ huī shǐ, xú zhōu fú yàn qīng wèi mǎ jūn zuǒ xiāng dōu zhǐ huī shǐ, huá zhōu huáng fǔ yù wèi mǎ jūn yòu xiāng dōu zhǐ huī shǐ, bèi zhōu liáng hàn zhāng wèi mǎ jūn dōu pái zhèn shǐ, qián dèng zhōu sòng yàn yún wèi bù jūn zuǒ xiāng dōu zhǐ huī shǐ, fèng guó zuǒ xiāng dōu zhǐ huī shǐ wáng ráo wèi bù jūn yòu xiāng dōu zhǐ huī shǐ, míng zhōu tuán liàn shǐ xuē huái ràng wèi xiān fēng dōu zhǐ huī shǐ. àn: tōng jiàn zài, dāng shí chì bǎng yuē: xiān qǔ yíng mào, ān dìng guān nán cì fù yōu yàn, dàng píng sài běi. gài niǔ yú yáng chéng zhī yì ér zhòu jiāo yě. guǐ yǒu, cè wú guó fū rén féng shì wèi huáng hòu. yǐ hài, yǐ shì wèi mǎ jūn dōu zhǐ huī shǐ lǐ yàn tāo quán zhī shì wèi sī shì. bǐng xū, fèng xiáng jié dù shǐ qín wáng lǐ cóng yán hōng, chuò cháo, zèng shàng shū lìng. dīng hài, bīn zhōu jié dù shǐ lǐ dé chōng zú, chuò cháo, zèng tài wèi.
開運三年冬十月甲子,正衙命使冊皇太妃安氏。己丑,以樞密直學士、禮部侍 郎邊光范為翰林學士,以給事中邊歸讜為左散騎常侍,以翰林學士、祠部員外郎、 知制誥張沆為右諫議大夫。辛未,以鄴都留守杜威為北面行營都招討使,以侍衛親 軍都指揮使、鄆州節度使李守貞為兵馬都監,兗州安審琦為左右廂都指揮使,徐州 符彥卿為馬軍左廂都指揮使,滑州皇甫遇為馬軍右廂都指揮使,貝州梁漢璋為馬軍 都排陣使,前鄧州宋彥筠為步軍左廂都指揮使,奉國左廂都指揮使王饒為步軍右廂 都指揮使,洺州團練使薛懷讓為先鋒都指揮使。案:《通鑑》載,當時敕榜曰: 「先取瀛、鄚,安定關南;次復幽、燕,蕩平塞北。」蓋狃於陽城之役而驟驕也。 癸酉,冊吳國夫人馮氏為皇后。乙亥,以侍衛馬軍都指揮使李彥韜權知侍衛司事。 丙戌,鳳翔節度使秦王李從嚴薨,輟朝,贈尚書令。丁亥,邠州節度使李德珫卒, 輟朝,贈太尉。
shí yī yuè wù zǐ shuò, yǐ gěi shì zhōng lú zhuàn wèi yòu sàn qí cháng shì, yǐ shàng shū bīng bù láng zhōng jiān shì yù shǐ zhī zá shì chén guān wèi zuǒ jiàn yì dài fū. guān yǐ zǔ huì yì, qǐ gǎi guān, xún shòu gěi shì zhōng. gēng yín, shū mì shǐ zhōng shū shì láng jiān hù bù shàng shū píng zhāng shì féng yù jiā shàng shū yòu pú shè, yǐ huáng zǐ zhèn níng jūn jié dù shǐ yán xù wèi shǎn zhōu jié dù shǐ, yǐ shǎn zhōu liú hòu jiāo jì xūn wèi fèng xiáng liú hòu, yǐ qián dìng zhōu liú hòu ān shěn qí wèi bīn zhōu liú hòu, yǐ yòu pú shè hé níng wèi zuǒ pú shè. jiǎ wǔ, liǎng zhè jié dù shǐ wú yuè guó wáng qián hóng zuǒ qǐ fù jiù rèn. dīng yǒu, zhào lǐ shǒu zhēn zhī yōu zhōu xíng fǔ shì. wù shēn, rì nán zhì, yù chóng yuán diàn shòu cháo hè. shì yuè, běi miàn xíng yíng zhāo tǎo shǐ dù wēi lǜ zhū jiāng lǐng dà jūn zì yè běi zhēng, shī cì yíng zhōu chéng xià, bèi zhōu jié dù shǐ liáng hàn zhāng zhàn sǐ. dù wēi děng yǐ hàn zhāng zhī bài, suì shōu jūn ér tuì. xíng cì wǔ qiáng, wén qì dān rù kòu, yù qǔ zhí lù, zì jì bèi ér nán. huì zhāng yàn zé lǐng qí zì zhèn dìng zhì, qiě yán qì dān kě pò zhī zhuàng, yú shì dà jūn xī qū zhèn zhōu.
十一月戊子朔,以給事中盧撰為右散騎常侍,以尚書兵部郎中兼侍御史、知雜 事陳觀為左諫議大夫。觀以祖諱「義」,乞改官,尋授給事中。庚寅,樞密使、中 書侍郎兼戶部尚書、平章事馮玉加尚書右僕射,以皇子鎮寧軍節度使延煦為陝州節 度使,以陝州留後焦繼勛為鳳翔留後,以前定州留後安審琦為邠州留後,以右僕射 和凝為左僕射。甲午,兩浙節度使吳越國王錢宏佐起復舊任。丁酉,詔李守貞知幽 州行府事。戊申,日南至,御崇元殿受朝賀。是月,北面行營招討使杜威率諸將領 大軍自鄴北征,師次瀛州城下,貝州節度使梁漢璋戰死。杜威等以漢璋之敗,遂收 軍而退。行次武強,聞契丹入寇,欲取直路,自冀、貝而南。會張彥澤領騎自鎮定 至,且言契丹可破之狀,於是大軍西趨鎮州。
shí èr yuè dīng sì shuò, àn: yǐ xià yǒu què wén. jù tōng jiàn yún: dīng sì shuò, lǐ gǔ zì shū mì zòu, qiě yán dà jūn wēi jí zhī shì, qǐng chē jià xìng huá zhōu, qiǎn gāo xíng zhōu fú yàn qīng hù cóng, jí fā bīng shǒu chán zhōu hé yáng, yǐ bèi dí zhī bēn chōng. qiǎn jūn jiāng guān xūn zǒu mǎ shàng zhī. jǐ wèi, dù wēi zòu, zhù jūn yú zhōng dù qiáo. gēng shēn, yǐ qián sī nóng qīng chǔ yán yīng wèi tài zǐ bīn kè. zhào xú zhōu fú yàn qīng tún chán zhōu. xīn yǒu, zhào zé lù yè dōu xíng míng hé yáng yùn liáng fù zhōng dù, dù wēi qiǎn rén kǒu zòu jūn qián shì yí, shì pò gù yě. rén xū, yòu qiǎn gāo xíng zhōu tún chán zhōu, jǐng yán guǎng shǒu hé yáng. bó yě xiàn dōu jiān zhāng péng rù zòu fān jūn shì shì. bǐng yín, dìng zhōu lǐ yīn zòu, qián yuè èr shí bā rì yè, lǐng zhuō shēng sì bǎi rén wǎng qū yáng jiā shān xià, féng dí jūn chē zhàng, shā qiān yú rén, huò mǎ èr bǎi pǐ. zhào sòng zhōu gāo xíng zhōu chōng běi miàn xíng yíng dōu bù shǔ, fú yàn qīng chōng fù, xíng zhōu fāng tài chōng dōu yú hòu, lǐng hòu jūn zhù yú hé shàng, yǐ bèi dí qí zhī bēn chōng yě. shí qì dān yóu qí shè hū shuǐ ér nán, zhì luán chéng xiàn. zì shì zhōng dù zhài wèi fān jūn gé jué, tàn bào bù tōng, cháo tíng dà kǒng, gù wěi xíng zhōu děng jì lǐng bīng shī shǒu è jīn yào, qiě yǐ zhāng qí shì yě. jǐ sì, xíng zhōu fāng tài zòu, cǐ yuè liù rì, qì dān yǔ wáng shī zhàn yú zhōng dù, wáng shī bù lì, fèng guó dōu zhǐ huī shǐ wáng qīng zhàn sǐ. gēng wǔ, xìng shā tái shè tù. rén shēn, shǐ wén dù wēi lǐ shǒu zhēn děng yǐ cǐ yuè shí rì lǜ zhū jūn jiàng yú qì dān. shì yè, xiāng zhōu jié dù shǐ zhāng yàn zé shòu qì dān mìng, shuài xiān fēng èr qiān rén, zì fēng qiū mén zhǎn guān ér rù. guǐ yǒu dàn, zhāng yàn zé dùn bīng yú míng dé mén wài, jīng chéng dà rǎo. qián cáo zhōu jié dù shǐ shí yūn sǐ, dì zhī táng shū yě. shí zì zhōng dù zhài gé jué zhī hòu, dì yǔ dà chén duān zuò yōu wēi, guó zhī wèi bīng, xī zài běi miàn, jì wú suǒ chū. shí liù rì wén hū shuǐ zhī jiàng. shì yè, zhēn zhī zhāng yàn zé yǐ zhì huá zhōu, zhào lǐ sōng féng yù lǐ yàn tāo rù nèi jì shì, fāng yì zhào hé dōng liú zhī yuǎn qǐ bīng fù nán, zhì wǔ gǔ chū, zhāng yàn zé yǐn fān qí rù jīng. gōng zhōng xiāng cì huǒ qǐ, dì zì xié jiàn qū yōng hòu fēi yǐ xià shí shù rén, jiāng tóng fù huǒ, wèi qīn xiào xuē chāo suǒ chí. é zì kuān rén mén dì rù qì dān zhǔ yǔ huáng tài hòu shū, dì nǎi zhǐ, xuán lìng pū miè yān huǒ. dà nèi dōu diǎn jiǎn kāng fú quán zài kuān rén mén sù wèi, dēng lóu chān zéi, yàn zé hū ér xià zhī. guǐ yǒu, dì fèng biǎo yú qì dān zhǔ yuē:
十二月丁巳朔,案:以下有闕文。據《通鑑》云:丁巳朔,李穀自書密奏,且 言大軍危急之勢,請車駕幸滑州,遣高行周、符彥卿扈從,及發兵守澶州、河陽, 以備敵之奔沖。遣軍將關勛走馬上之。己未,杜威奏,駐軍於中渡橋。庚申,以前 司農卿儲延英為太子賓客。詔徐州符彥卿屯澶州。辛酉,詔澤潞、鄴都、邢洺、河 陽運糧赴中渡,杜威遣人口奏軍前事宜,勢迫故也。壬戌,又遣高行周屯澶州,景 延廣守河陽。博野縣都監張鵬入奏蕃軍事勢。丙寅,定州李殷奏,前月二十八日夜, 領捉生四百人往曲陽嘉山下,逢敵軍車帳,殺千餘人,獲馬二百匹。詔宋州高行周 充北面行營都部署,符彥卿充副,邢州方太充都虞候,領後軍駐於河上,以備敵騎 之奔沖也。時契丹游騎涉滹水而南,至欒城縣。自是中渡寨為蕃軍隔絕,探報不通, 朝廷大恐,故委行周等繼領兵師守扼津要,且以張其勢也。己巳,邢州方太奏,此 月六日,契丹與王師戰於中渡,王師不利,奉國都指揮使王清戰死。庚午,幸沙台 射兔。壬申,始聞杜威、李守貞等以此月十日率諸軍降於契丹。是夜,相州節度使 張彥澤受契丹命,率先鋒二千人,自封丘門斬關而入。癸酉旦,張彥澤頓兵於明德 門外,京城大擾。前曹州節度使石贇死,帝之堂叔也。時自中渡寨隔絕之後,帝與 大臣端坐憂危,國之衛兵,悉在北面,計無所出。十六日聞滹水之降。是夜,偵知 張彥澤已至滑州,召李崧、馮玉、李彥韜入內計事,方議詔河東劉知遠起兵赴難, 至五鼓初,張彥澤引蕃騎入京。宮中相次火起,帝自攜劍驅擁后妃已下十數人,將 同赴火,為親校薛超所持。俄自寬仁門遞入契丹主與皇太后書,帝乃止,旋令撲滅 煙火。大內都點檢康福全在寬仁門宿衛,登樓覘賊,彥澤呼而下之。癸酉,帝奉表 於契丹主曰:
sūn chén mǒu yán: jīn yuè shí qī rì yín shí, xiāng zhōu jié dù shǐ zhāng yàn zé dōu jiān fù zhū lī bù lǐng dà jūn rù jīng, jī dào wēng huáng dì cì tài hòu shū shì, yú hū tuó hé xià dù wēi yī xíng mǎ bù bīng shì, jiàn lǐng fān hàn bù qí lái xìng biàn zhōu zhě.
孫臣某言:今月十七日寅時,相州節度使張彥澤、都監富珠哩部領大軍入京, 齎到翁皇帝賜太后書示,於滹沱河下杜威一行馬步兵士,見領蕃漢步騎來幸汴州者。
wǎng zhě, táng yùn gào zhōng, zhōng yuán shī yù, shù qióng fǒu jí, tiān quē dì qīng. xiān rén yǒu tián yī chéng, yǒu zhòng yī lǚ, bīng lián huò jié, lì qū shì gū. wēng huáng dì jiù huàn cuī fēng, xìng lì chú hài, gōng huàn jiǎ zhòu, shēn rù kòu chǎng. fàn lù méng shuāng, dù yàn mén zhī xiǎn chí fēng chè diàn, xíng zhōng jì zhī zhū. huáng yuè yī huī, tiān xià dà dìng. shì líng yǔ zhòu, yì gǎn shén míng, gōng chéng bù jū, suì xìng jìn zuò, zé wēng huáng dì yǒu dà zào yú shí shì yě.
往者,唐運告終,中原失馭,數窮否極,天缺地傾。先人有田一成,有眾一旅, 兵連禍結,力屈勢孤。翁皇帝救患摧鋒,興利除害,躬擐甲冑,深入寇場。犯露蒙 霜,度雁門之險;馳風掣電,行中冀之誅。黃鉞一麾,天下大定。勢凌宇宙,義感 神明,功成不居,遂興晉祚,則翁皇帝有大造於石氏也。
xuán shǔ tiān jiàng jū xiōng, xiān jūn jí shì, chén zūn chéng yí zhǐ, zuǎn shào qián jī. liàng àn zhī chū, huāng mí shī cì, fán yǒu jūn guó zhòng shì, jiē wěi jiāng xiāng dà chén. zhì yú shàn jì zōng tiāo, jì fēi bǐng mìng qīng fā wén zì, zhé gǎn kàng zūn. zì qǐ xìn duān, guǒ yí hè nù, huò zhì shén huò, yùn jǐn tiān wáng. shí wàn shī tú, jiē wàng fēng ér shù shǒu yì zhào lí shù, xī yán jǐng yǐ guī xīn. chén fù yì bāo xiū, tān shēng rěn chǐ, zì yí diān fù, shàng lèi zǔ zōng, tōu dù chén hūn, gǒu cún shí xī. wēng huáng dì ruò huì gù chóu xī, shāo jì léi tíng, wèi cì líng zhū, bù jué xiān sì, zé bǎi kǒu hé gēng shēng zhī dé, yī mén xián wú bào zhī ēn, suī suǒ yuàn yān, fēi gǎn wàng yě. chén yǔ tài hòu bìng qī féng shì jí jǔ jiā qī shǔ, jiàn yú jiāo yě miàn fù qí zuì cì. suǒ yǒu guó bǎo yī miàn jīn yìn sān miàn, jīn qiǎn zhǎng zi shǎn fǔ jié dù shǐ yán xù cì zǐ cáo zhōu jié dù shǐ yán bǎo guǎn yā jìn nà, bìng fèng biǎo qǐng zuì, chén xiè yǐ wén.
旋屬天降鞠凶,先君即世,臣遵承遺旨,纘紹前基。諒暗之初,荒迷失次,凡 有軍國重事,皆委將相大臣。至於擅繼宗祧,既非稟命;輕發文字,輒敢抗尊。自 啟釁端,果貽赫怒,禍至神惑,運盡天亡。十萬師徒,皆望風而束手;億兆黎庶, 悉延頸以歸心。臣負義包羞,貪生忍恥,自貽顛覆,上累祖宗,偷度晨昏,苟存食 息。翁皇帝若惠顧疇昔,稍霽雷霆,未賜靈誅,不絕先祀,則百口荷更生之德,一 門銜無報之恩,雖所願焉,非敢望也。臣與太后並妻馮氏及舉家戚屬,見於郊野面 縛俟罪次。所有國寶一面、金印三面,今遣長子陝府節度使延煦、次子曹州節度使 延寶管押進納,並奉表請罪,陳謝以聞。
jiǎ xū, zhāng yàn zé qiān dì yǔ tài hòu jí zhū gōng shǔ yú kāi fēng fǔ, qiǎn kòng hè zhǐ huī shǐ lǐ róng jiāng bīng jiān shǒu. shì yè, kāi fēng yǐn sāng wéi hàn xuān huī shǐ mèng chéng huì jiē yù hài. dì yǐ qì dān zhǔ jiāng zhì, yù yǔ tài hòu chū yíng, yàn zé xiān biǎo zhī, bǐng qì dān zhǔ zhī zhǐ bào yún: bǐ yù xǔ ěr cháo jìn shàng guó, chén liáo zòu yán, qǐ yǒu liǎng gè tiān zǐ dào lù xiāng jiàn! jīn cì suǒ pèi dāo zi, yǐ wèi ěr xīn. jǐ mǎo, huáng zǐ yán xù yán bǎo zì zhàng zhōng huí, dé dí zhào wèi fǔ, dì biǎo xiè zhī. shí qì dān zhǔ yǐ suǒ sòng chuán guó bǎo zhì zào fēi gōng, yǔ zài jí suǒ shù zhě yì, shǐ rén lái wèn. dì jìn zhuàng yuē: qǐng yǐ wěi zhǔ wáng cóng kē yú luò jīng dà nèi zì fén zhī hòu, qí zhēn chuán guó bǎo bù zhī suǒ zài, bì shì dāng shí fén zhī. xiān dì shòu mìng, xuán zhì cǐ bǎo, zài wèi chén liáo, bèi zhī qí shì. chén zhì jīn rì, gǎn yǒu yǐn cáng yún. shí yí nèi kù zhì fǔ, dì shǐ rén qǔ bó shù duàn, zhǔ zhě bù yǔ, wèi shǐ zhě yuē: cǐ fēi wǒ suǒ yǒu yě. yòu shǐ rén yì lǐ sōng qiú jiǔ, sōng yuē: chén yǒu jiǔ fēi gǎn ài xī, lǜ bì xià bēi zhuó zhī hòu yōu zào, suǒ zuò bié yǒu bù cè zhī shì, chén yǐ cǐ bù gǎn fèng jìn. bǐng xū huì, bǎi guān sù fēng chán sì.
甲戌,張彥澤遷帝與太后及諸宮屬於開封府,遣控鶴指揮使李榮將兵監守。是 夜,開封尹桑維翰、宣徽使孟承誨皆遇害。帝以契丹主將至,欲與太后出迎,彥澤 先表之,稟契丹主之旨報云:「比欲許爾朝覲上國,臣僚奏言,豈有兩個天子道路 相見!今賜所佩刀子,以慰爾心。」己卯,皇子延煦、延寶自帳中回,得敵詔慰撫, 帝表謝之。時契丹主以所送傳國寶製造非工,與載籍所述者異,使人來問。帝進狀 曰:「頃以偽主王從珂於洛京大內自焚之後,其真傳國寶不知所在,必是當時焚之。 先帝受命,旋制此寶,在位臣僚,備知其事。臣至今日,敢有隱藏」雲。時移內庫 至府,帝使人取帛數段,主者不與,謂使者曰:「此非我所有也。」又使人詣李崧 求酒,崧曰:「臣有酒非敢愛惜,慮陛下杯酌之後憂躁,所作別有不測之事,臣以 此不敢奉進。」丙戌晦,百官宿封禪寺。
míng nián zhēng yuè shuò, qì dān zhǔ cì dōng jīng chéng běi. bǎi guān liè bān, yáo cí dì yú sì, yì běi jiāo yǐ yíng qì dān zhǔ. dì jǔ zú chū fēng qiū mén, jiān yù zhì yě, qì dān zhǔ bù yǔ zhī jiàn, qiǎn pō fēng chán sì. wén wǔ bǎi guān sù fú shā mào, yíng yè qì dān zhǔ yú jiāo cì, fǔ fú qí zuì, qì dān zhǔ mìng qǐ zhī, qīn zì wèi fǔ. qì dān zhǔ suì rù dà nèi, zhì hūn chū gōng, shì yè sù yú chì gāng. qì dān zhǔ xià zhào, yīng jìn cháo chén liáo yī qiè réng jiù, cháo tíng yí zhì bìng yòng hàn lǐ. wù zi, shā zhèng zhōu fáng yù shǐ yáng chéng xūn, zé yǐ bèi fù zhī zuì, lìng zuǒ yòu luán gē ér sǐ. liáo shǐ: yǐ qí dì chéng xìn wèi píng lú jūn jié dù shǐ, xí fù jué. jǐ chǒu, zhǎn zhāng yàn zé yú shì, yǐ qí piāo jié jīng chéng, zì xíng tú hài yě. liáo shǐ: yǐ zhāng yàn zé shàn xǐ zhòng guì kāi fēng, shā sāng wéi hàn, zòng bīng dà lüè, bù dào, zhǎn yú shì. gēng yín, luò jīng liú shǒu jǐng yán guǎng zì è kēng ér sǐ. xīn mǎo, qì dān zhì, jiàng dì wèi guāng lù dài fū jiǎn xiào tài wèi, fēng fù yì hóu, huáng lóng fǔ ān zhì. qí dì zài bó hǎi guó jiè. guǐ sì, qiān dì yú fēng chán sì, qiǎn fān dà jiāng cuī tíng xūn jiāng bīng shǒu zhī. guǐ mǎo, dì yǔ huáng tài hòu lǐ shì huáng tài fēi ān shì huáng hòu féng shì huáng dì zhòng ruì huáng zǐ yán xù yán bǎo jù běi xíng, yǐ gōng pín wǔ shí rén nèi guān sān shí rén dōng xī bān wǔ shí rén yī guān yī rén kòng hè guān sì rén yù chú qī rén chá jiǔ sān rén yí luán sī sān rén jūn jiàn èr shí rén cóng xíng. zǎi chén zhào yíng shū mì shǐ féng yù shì wèi mǎ jūn dōu zhǐ huī shǐ lǐ yàn tāo suí dì rù fān, qì dān zhǔ qiǎn sān bǎi qí yuán sòng ér qù. suǒ jīng zhōu jùn, zhǎng lì yíng fèng, jiē wèi qì dān zhǔ zǔ jué, yǒu suǒ gōng kuì yì bù tōng. sòng shǐ lǐ gǔ chuán: shǎo dì méng chén ér běi, jiù chén wú gǎn hòu yè zhě, gǔ dú bài yíng yú lù, jūn chén xiāng duì qì xià. gǔ yuē: chén wú zhuàng, fù bì xià. yīn qīng náng yǐ xiàn. cháng yī rì, dì yǔ tài hòu bù néng dé shí, nǎi shā chù ér dàn zhī. dì guò zhōng dù qiáo, yuè qián dù wēi yíng zhài zhī jī, kǎi rán fèn tàn, wèi zuǒ yòu yuē: wǒ jiā hé fù, wèi cǐ zéi suǒ pò, tiān hū! tiān hū! yú shì hào tòng ér qù. zhì yōu zhōu, qīng chéng shì shù yíng kàn yú lù, jiàn dì cǎn jǔ, wú bù jiē tàn. xuān zhèng zá lù: huī zōng běi shòu, jīng jì xiàn liáng yú wù, yǒu hái xiāng qiáo, shí shǎo dì suǒ mìng míng yě, lǐ rén zhì jīn hū zhī. zhù liú xún yú, zhōu jiāng chéng qì dān mìng, kào dì yú fǔ shǔ, zhào yán shòu mǔ yǐ shí zhuàn lái xiàn. zì fàn yáng xíng shù shí chéng, guò jì zhōu píng zhōu, zhì yú guān shā sāi zhī dì, lüè wú gōng gěi, měi zhì sù dùn, wú fēi lù cì, yī xíng fá shí, gōng nǚ cóng guān dàn cǎi mù shí yě shū, yǐ jiù jī bì. yòu xíng qī bā rì zhì jǐn zhōu, qì dān pò dì yǔ fēi hòu wǎng bài ān bā jiān yí xiàng, dì bù shèng qū rǔ, qì yuē: xuē chāo wù wǒ, bù lìng wǒ sǐ, yǐ zhì jīn rì yě. yòu xíng shù shí chéng, dù liáo shuǐ, zhì huáng lóng fǔ, jí qì dān zhǔ suǒ mìng ān zhì zhī dì yě.
明年正月朔,契丹主次東京城北。百官列班,遙辭帝於寺,詣北郊以迎契丹主。 帝舉族出封丘門,肩轝至野,契丹主不與之見,遣泊封禪寺。文武百官素服紗帽, 迎謁契丹主於郊次,俯伏俟罪,契丹主命起之,親自慰撫。契丹主遂入大內,至昏 出宮,是夜宿於赤堈。契丹主下詔,應晉朝臣僚一切仍舊,朝廷儀制並用漢禮。戊 子,殺鄭州防禦使楊承勛,責以背父之罪,令左右臠割而死。《遼史》:以其弟承 信為平盧軍節度使,襲父爵。己丑,斬張彥澤於市,以其剽劫京城,恣行屠害也。 《遼史》:以張彥澤擅徙重貴開封,殺桑維翰,縱兵大掠,不道,斬於市。庚寅, 洛京留守景延廣自扼吭而死。辛卯,契丹制,降帝為光祿大夫、檢校太尉,封負義 侯,黃龍府安置。其地在渤海國界。癸巳,遷帝於封禪寺,遣蕃大將崔廷勛將兵守 之。癸卯,帝與皇太后李氏、皇太妃安氏、皇后馮氏、皇弟重睿、皇子延煦延寶俱 北行,以宮嬪五十人、內官三十人、東西班五十人、醫官一人、控鶴官四人、御廚 七人、茶酒三人、儀鸞司三人、軍健二十人從行。宰臣趙瑩、樞密使馮玉、侍衛馬 軍都指揮使李彥韜隨帝入蕃,契丹主遣三百騎援送而去。所經州郡,長吏迎奉,皆 為契丹主阻絕,有所供饋亦不通。《宋史·李穀傳》:少帝蒙塵而北,舊臣無敢候 謁者,穀獨拜迎於路,君臣相對泣下。穀曰:「臣無狀,負陛下。」因傾囊以獻。 嘗一日,帝與太后不能得食,乃殺畜而啖之。帝過中渡橋,閱前杜威營寨之跡,慨 然憤嘆,謂左右曰:「我家何負,為此賊所破,天乎!天乎!」於是號慟而去。至 幽州,傾城士庶迎看於路,見帝慘沮,無不嗟嘆。《宣政雜錄》:徽宗北狩,經薊 縣梁魚務,有還鄉橋,石少帝所命名也,里人至今呼之。駐留旬余,州將承契丹命, 犒帝於府署,趙延壽母以食饌來獻。自范陽行數十程,過薊州、平州,至榆關沙塞 之地,略無供給,每至宿頓,無非路次,一行乏食,宮女、從官但采木實野蔬,以 救飢弊。又行七八日至錦州,契丹迫帝與妃後往拜安巴堅遺像,帝不勝屈辱,泣曰: 「薛超誤我,不令我死,以至今日也。」又行數十程,渡遼水,至黃龍府,即契丹 主所命安置之地也。
liù yuè, qì dān guó mǔ zhào dì yī xíng wǎng huái mì zhōu, zhōu zài huáng lóng fǔ xī běi qiān yú lǐ. xíng zhì liáo yáng, huáng hòu féng shì yǐ dì xiàn fān, guò shòu jiān kǔ, lìng nèi guān qián qiú dú yào, jiāng zì yǐn zhī, bìng yǐ jìn dì, bù guǒ ér zhǐ. yòu xíng èr bǎi lǐ, huì guó mǔ wèi yǒng kāng wáng suǒ zhí, yǒng kāng wáng qǐng dì què wǎng liáo yáng chéng zhù pō, dì qiǎn shǐ fèng biǎo yú yǒng kāng, qiě hè kè jié, zì shì dì yī xíng shāo dé gōng gěi.
六月,契丹國母召帝一行往懷密州,州在黃龍府西北千餘里。行至遼陽,皇后 馮氏以帝陷蕃,過受艱苦,令內官潛求毒藥,將自飲之,並以進帝,不果而止。又 行二百里,會國母為永康王所執,永康王請帝卻往遼陽城駐泊,帝遣使奉表於永康, 且賀克捷,自是帝一行稍得供給。
hàn gān yòu yuán nián sì yuè, yǒng kāng wáng zhì liáo yáng, dì yǔ tài hòu bìng yì zhàng zhōng, dì yù bái yī shā mào, yǒng kāng zhǐ zhī, yǐ cháng fú yè jiàn. dì fú dì yǔ qì, zì chén guò jiù, yǒng kāng shǐ zuǒ yòu fú dì shàng diàn, wèi láo jiǔ zhī, yīn mìng shè lè xíng jiǔ, cóng róng ér bà. yǒng kāng zhàng xià cóng guān jí jiào fāng nèi rén wàng jiàn gù zhǔ, bù shèng bēi yān, nèi rén jiē yǐ yī bó yào ěr xiàn yí yú dì. jí yǒng kāng fā lí liáo yáng, qǔ nèi guān shí wǔ rén dōng xī bān shí wǔ rén jí huáng zǐ yán xù, bìng lìng suí zhàng shàng xíng, xíng jí qì dān bì shǔ zhī dì yě. yǒu chuò nuò xī lǐ zhě, jí yǒng kāng zhī qī xiōng yě, zhī dì yǒu xiǎo gōng zhǔ zài shì, yì dì qiú zhī, dì cí yǐ nián yòu bù kě. yòu yǒu dōng xī bān shù bèi shàn yú gē chàng, chuò nuò xī lǐ yòu qǐng zhī, dì nǎi yǔ zhī. hòu shù rì, yǒng kāng wáng chí qǔ dì yòu nǚ ér qù, yǐ cì chuò nuò xī lǐ. zhì bā yuè, yǒng kāng wáng xià xíng, tài hòu chí zhì bà zhōu, yì yǒng kāng, qiú yú hàn ér chéng zhài cè jìn cì yǎng zhǒng zhī dì, yǒng kāng xǔ nuò, lìng tài hòu yú jiàn zhōu zhù pō.
漢乾祐元年四月,永康王至遼陽,帝與太后並詣帳中,帝御白衣紗帽,永康止 之,以常服謁見。帝伏地雨泣,自陳過咎,永康使左右扶帝上殿,慰勞久之,因命 設樂行酒,從容而罷。永康帳下從官及教坊內人望見故主,不勝悲咽,內人皆以衣 帛藥餌獻遺於帝。及永康發離遼陽,取內官十五人、東西班十五人及皇子延煦,並 令隨帳上陘,陘即契丹避暑之地也。有綽諾錫里者,即永康之妻兄也,知帝有小公 主在室,詣帝求之,帝辭以年幼不可。又有東西班數輩善於歌唱,綽諾錫里又請之, 帝乃與之。後數日,永康王馳取帝幼女而去,以賜綽諾錫里。至八月,永康王下陘, 太后馳至霸州,詣永康,求於漢兒城寨側近賜養種之地,永康許諾,令太后於建州 住泊。
hàn gān yòu èr nián èr yuè, dì zì liáo yáng chéng fā fù jiàn zhōu. xíng zhì zhōng lù, tài fēi ān shì dé jí ér hōng, nǎi fén zhī, zài qí jìn gǔ ér xíng. dì zì liáo yáng xíng shí shù rì, guò yí zhōu bà zhōu, suì zhì jiàn zhōu. jié dù shǐ zhào yán huī jǐn lǐ fèng yíng, guǎn dì yú yá shǔ zhōng. qí hòu gē zhài dì wǔ qiān yú qǐng, qí dì zhì jiàn zhōu shù shí lǐ. dì nǎi lìng yī xíng rén yuán yú zhài dì nèi zhú shì fēn gēng, gěi shí yú dì. shì suì, shū lǔ wáng zǐ qiǎn qì dān shù qí yì dì, qǔ nèi rén zhào shì niè shì jí chí ér qù. zhào niè zhě, dì zhī chǒng jī yě, jí qí bèi duó, bù shèng bēi fèn.
漢乾祐二年二月,帝自遼陽城發赴建州。行至中路,太妃安氏得疾而薨,乃焚 之,載其燼骨而行。帝自遼陽行十數日,過儀州、灞州,遂至建州。節度使趙延暉 盡禮奉迎,館帝於衙署中。其後割寨地五千餘頃,其地至建州數十里。帝乃令一行 人員於寨地內築室分耕,給食於帝。是歲,舒嚕王子遣契丹數騎詣帝,取內人趙氏、 聶氏疾馳而去。趙、聶者,帝之寵姬也,及其被奪,不勝悲憤。
hàn gān yòu sān nián bā yuè, tài hòu hōng. zhōu xiǎn dé chū, yǒu hàn rén zì sài běi ér zhì zhě, yán dì yǔ hòu jí zhū zi jù wú yàng, yóu zài jiàn zhōu, qí suí cóng zhí guān yì shǐ rén bèi, zì fān zhōng wáng guī, wù gù zhě dà bàn yǐ. jùn zhāi dú shū zhì yún: jìn cháo xiàn fān jì, fàn zhì zhuàn. zhì, shí jìn mò zài hàn lín, wèi chū dì cǎo jiàng biǎo, zhī qí shì wèi xiáng. jì shǎo dì chū qiān yú huáng lóng fǔ, hòu jū yú jiàn zhōu, fán shí bā nián ér zú. àn: qì dān bǐng wǔ suì rù biàn, shùn shù zhì jiǎ zǐ suì wèi shí bā nián, shí tài zǔ qián dé èr nián yě. wǔ dài shǐ bǔ: shǎo zhǔ zhī sì wèi yě, qì dān yǐ bù qí mìng ér shàn lì yòu, jǐng yán guǎng rǔ qí shǐ. qì dān nù, jǔ guó nán qīn. yǐ fù mǎ dū wèi dù zhòng wēi děng lǐng jià xià jīng bīng jiǎ yù zhī yú zhōng liú dù qiáo. jì ér qì dān zhī zhòng yǐ shēn rù, ér zhòng wēi děng zòu bào wèi dào cháo tíng. shí sāng wéi hàn bà xiāng, wèi kāi fēng fǔ yǐn, wèi liáo zuǒ yuē: shì jí yǐ, fēi dà chén qián kǒu zhī shí. nǎi kòu nèi gé qiú jiàn, yù qǐng chē jià qīn zhēng, yǐ gù jiāng shì zhī xīn. ér shǎo zhǔ fāng zài hòu yuàn diào yīng, zhì mù jìng bù zhào. wéi hàn tuì ér tàn yuē: guó jiā diàn wēi rú cǐ, cǎo zé bū kè yì yí xià wèn, kuàng dà chén qiú jiàn ér bù zhào yé! shì yì kě zhī yǐ. wèi jǐ, dù zhòng wēi zhī tú jiàng yú qì dān, shǎo zhǔ suì běi qiān.
漢乾祐三年八月,太后薨。周顯德初,有漢人自塞北而至者,言帝與後及諸子 俱無恙,猶在建州,其隨從職官役使人輩,自蕃中亡歸,物故者大半矣。《郡齋讀 書志》云:《晉朝陷蕃記》,范質撰。質,石晉末在翰林,為出帝草降表,知其事 為詳。記少帝初遷於黃龍府,後居於建州,凡十八年而卒。案:契丹丙午歲入汴, 順數至甲子歲為十八年,實太祖乾德二年也。《五代史補》:少主之嗣位也,契丹 以不俟命而擅立;又,景延廣辱其使。契丹怒,舉國南侵。以駙馬都尉杜重威等領 駕下精兵甲御之於中流渡橋。既而契丹之眾已深入,而重威等奏報未到朝廷。時桑 維翰罷相,為開封府尹,謂僚佐曰:「事急矣,非大臣鉗口之時。」乃叩內閣求見, 欲請車駕親征,以固將士之心。而少主方在後苑調鷹,至暮竟不召。維翰退而嘆曰: 「國家阽危如此,草澤逋客亦宜下問,況大臣求見而不召耶!事亦可知矣。」未幾, 杜重威之徒降於契丹,少主遂北遷。
shǐ chén yuē: shǎo dì yǐ zhōng rén zhī cái, sì jiāng zhuì zhī yè, shǔ shàng tiān bù yòu, réng suì dà jī, shàng huò jué qiáng dí zhī huān méng, bǐ fǔ chén zhī móu lüè. shē yín zì zòng, wèi yǒu tài shān zhī ān wěi tuō fēi rén, zuò shòu píng yáng zhī rǔ. zú xíng wàn lǐ, shēn lǎo qióng huāng. zì gǔ wáng guó zhī chǒu zhě, wú rú dì zhī shén yě. qiān zài zhī hòu, qí rú chǐ hé, shāng zāi!
史臣曰:少帝以中人之才,嗣將墜之業,屬上天不祐,仍歲大飢,尚或絕強敵 之歡盟,鄙輔臣之謀略。奢淫自縱,謂有泰山之安;委託非人,坐受平陽之辱。族 行萬里,身老窮荒。自古亡國之丑者,無如帝之甚也。千載之後,其如恥何,傷哉!