sān huáng zhī shū, fú xī yǒu yì, shén nóng yǒu běn cǎo, huáng dì yǒu sù wèn. yì yǐ bǔ shì cún, běn cǎo sù wèn yǐ fāng jì cún, qí tiān hū! xīn ān wáng huì shū yún. chéng zǐ yuē: sù wèn bì chū yú zhàn guó zhī mò.
三皇之書,伏犧有《易》,神農有《本草》,黃帝有《素問》。《易》以卜筮存,《本草》、《素問》以方技存,其天乎!新安王晦叔雲。程子曰:「《素問》必出於戰國之末。」
sān huáng xiàng chūn, wǔ dì xiàng xià, sān wáng xiàng qiū, wǔ bó xiàng dōng. jiàn yú wáng mǎng chuán, gài gǔ zhī yí yán yě, yǔ shào zi guān wù tóng.
三皇象春,五帝象夏,三王象秋,五伯象冬。見於《王莽傳》,蓋古之遺言也,與邵子《觀物》同。
sī mǎ gōng shī yuē: yú shùn zài juàn qín, jiàn yǔ wèi tiān zǐ. qǐ yǒu fù nán xún, tiáo tiáo dù xiāng shuǐ. zhāng wén qián shī yuē: zhòng tóng zhì fāng shí, èr fēi gài lǎo rén. ān kěn qì lù páng, sǎ lèi liú cóng yún. èr shī kě yǐ qū qiān zài zhī huò.
司馬公詩曰:「虞、舜在倦勤,薦禹為天子。豈有復南巡,迢迢度湘水。」張文潛詩曰:「重瞳陟方時,二妃蓋老人。安肯泣路旁,灑淚留叢筠。」二詩可以祛千載之惑。
tiān guān shū yún: shú wǔ dǒu mǐ qǐng. lǐ shāng yǐn lǐ hè xiǎo chuán rú chuī wǔ dǒu shǔ xǔ shí, běn yú cǐ.
《天官書》云:「熟五斗米頃。」李商隱《李賀小傳》「如炊五斗黍許時」,本於此。
zhào shǐ lè chéng dài lián pō, pō nù, gōng lè chéng shǐ zhào cōng yán jù dài lǐ mù, mù bù shòu mìng. cǐ fēi wèi jiāng zhī fǎ, pō mù tè zhàn guó zhī jiāng ěr. yì zhī shī yuē: xíng xiǎn ér shùn.
趙使樂乘代廉頗,頗怒,攻樂乘;使趙蔥、顏聚代李牧,牧不受命。此非為將之法,頗、牧特戰國之將爾。《易》之《師》曰:「行險而順。」
tài shǐ gōng chuán zhōu yáng yóu yún: yǔ jí àn jù wèi zhì. àn zhī zhèng zhí, suǒ wèi rén zhě yǒu yǒng, gāng yì jìn rén zhě yě, wèi zhī zhì kě hū? zhōu yáng yóu fù zhì zhī mí ěr, qí kě yǔ àn bìng yán hū? jí zhèng tóng chuán yóu bù kě, ér yǐ yóu yǔ àn jù, shì luán xiāo jiē yì yě.
太史公傳周陽由云:「與汲黯俱為忮。」黯之正直,所謂仁者有勇,剛毅近仁者也,謂之忮可乎?周陽由蝮鷙之靡爾,其可與黯並言乎?汲、鄭同傳猶不可,而以由與黯俱,是鸞梟接翼也。
jiǎ shēng diào qū yuán yuē: wèi zhí juē lián. zhù: chǔ zhī dà dào, yuē zhuāng juē. hán fēi zi: chǔ zhuāng wáng yù fá yuè, dù zi jiàn yuē: zhuāng juē wèi dào yú jìng nèi, ér lì bù néng jìn, cǐ zhèng zhī luàn yě. juē gài zài zhuāng wáng shí. hàn xī nán yí chuán: zhuāng juē zhě, chǔ zhuāng wáng miáo yì yě, yǐ qí zhòng wáng diān. cǐ yòu yī zhuāng juē yě, míng shì yǔ dào tóng, hé zāi?
賈生《吊屈原》曰:「謂跖、蹻廉。」註:楚之大盜,曰莊蹻。《韓非子》:楚莊王欲伐越,杜子諫曰:「莊蹻為盜於境內,而吏不能禁,此政之亂也。」 蹻蓋在莊王時。《漢·西南夷傳》:莊蹻者,楚莊王苗裔也,以其眾王滇。此又一莊蹻也,名氏與盜同,何哉?
huái nán rén jiān xùn yuē: qín huáng lì yuè zhī xī jiǎo xiàng chǐ fěi cuì zhū jī, nǎi shǐ wèi tú suī fā zú wǔ shí wàn, wèi wǔ jūn: yī jūn sāi xín chéng zhī lǐng, yī jūn shǒu jiǔ yí zhī sāi, yī jūn chù pān yú zhī dōu, yī jūn shǒu nán yě zhī jiè, yī jūn jié yú gàn zhī shuǐ, sān nián bù jiě jiǎ chí nǔ. shǐ jiān lù zhuǎn xiǎng, yòu yǐ zú záo qú ér tōng liáng dào, yǐ yǔ yuè rén zhàn. shā xī ǒu jūn, yì xū sòng, ér yuè rén jiē rù cóng báo zhōng, yǔ qín shòu chù, mò kěn wèi qín lǔ. zhì jié jùn yǐ wèi jiāng, ér yè gōng qín rén, dà pò zhī, shā wèi tú suī, fú shī liú xiě shù shí wàn. nǎi fā shì shù yǐ bèi zhī. yú shì chén shèng qǐ yú dà zé. qín jī yuè zhī shì, xiáng jiàn yú cǐ. dà shì jì zài shǐ huáng sān shí sān nián, jiě tí bù yǐn hóng liè shū, lù cǐ yǐ bǔ yí. huái nán wáng jiàn fá mǐn yuè, qí yán lüè tóng.
《淮南·人間訓》曰:「秦皇利越之犀角象齒、翡翠珠璣,乃使尉屠睢發卒五十萬,為五軍:一軍塞鐔城之嶺,一軍守九嶷之塞,一軍處番禺之都,一軍守南野之界,一軍結餘干之水,三年不解甲弛弩。使監祿轉餉,又以卒鑿渠而通糧道,以與越人戰。殺西嘔君,譯吁宋,而越人皆入叢薄中,與禽獸處,莫肯為秦虜①。置桀駿以為將,而夜攻秦人,大破之,殺尉屠睢,伏屍流血數十萬。乃發適戍以備之。於是陳勝起於大澤。」秦擊越之事,詳見於此。《大事記》在始皇三十三年,《解題》不引《鴻烈書》,錄此以補遺。淮南王諫伐閩越,其言略同。
tài shǐ gōng shù chǔ hàn chūn qiū, qí bù zài yú shū zhě, zhèng yì yún: xiàng yǔ gē, měi rén hé zhī. chǔ hàn chūn qiū yún: gē yuē: hàn bīng yǐ lüè dì, sì fāng chǔ gē shēng. dài wáng yì qì jǐn, jiàn qiè hé liáo shēng? shì shí yǐ wèi wǔ yán yǐ. wǔ yán shǐ yú wǔ zǐ zhī gē xíng lù.
太史公述《楚漢春秋》,其不載於書者,《正義》云:「項羽歌,美人和之。《楚漢春秋》云:『歌曰:「漢兵已略地,四方楚歌聲。大王意氣盡,賤妾何聊生?」』」是時已為五言矣。五言始於《五子之歌》、《行露》。
chǔ hàn chūn qiū yuē: gāo dì chū fēng hóu zhě, jiē cì dān shū tiě quàn, yuē: shǐ huáng hé rú dài, tài shān rú lì, hàn yǒu zōng miào, ěr wú jué shì. xià èr jù bù tóng.
《楚漢春秋》曰:「高帝初封侯者,皆賜丹書鐵券,曰:『使黃河如帶,太山如礪,漢有宗廟,爾無絕世。』」下二句不同。
yòu yuē: huì dì bēng, lǚ tài hòu yù wèi gāo fén, shǐ cóng wèi yāng gōng ér jiàn zhī. zhū jiāng jiàn bù xǔ, dōng yáng hóu chuí qì yuē: bì xià jiàn huì dì zhǒng, bēi āi liú tì wú yǐ, shì shāng shēng yě. chén qiè āi zhī. tài hòu nǎi zhǐ. dōng yáng hóu, zhāng xiàng rú yě. yòu yuē: xià cài tíng zhǎng lì huái nán wáng yuē: fēng rǔ jué wèi qiān shèng, dōng nán jǐn rì suǒ chū, shàng wèi zú qián tú qún dào suǒ xié, ér fǎn, hé yě? wèi yīng bù, shǐ hàn bù zài.
又曰:「惠帝崩,呂太后欲為高墳,使從未央宮而見之。諸將諫不許,東陽侯垂泣曰:『陛下見惠帝冢,悲哀流涕無已,是傷生也。臣竊哀之。』太后乃止。」東陽侯,張相如也。又曰:「下蔡亭長詈淮南王曰:『封汝爵為千乘,東南盡日所出,尚未足黔徒群盜所邪,而反,何也?』」謂英布,《史》、《漢》不載。
hàn dà qǐ jiǔ guó: yàn dài qí zhào liáng chǔ jīng wú huái nán huái yáng, jiē tóng xìng yě. zhǎng shā yì xìng bù yǔ yān. hàn biǎo xuē huái yáng ér liè zhǎng shā, dāng cóng shǐ jì.
漢大啟九國:燕、代、齊、趙、梁、楚、荊吳、淮南、淮陽,皆同姓也。長沙異姓不與焉。《漢表》削淮陽而列長沙,當從《史記》。
duàn ér gǎn xíng, guǐ shén bì zhī. jiàn mò ér zhī běn, guān zhǐ ér dǔ guī. qiū shuāng jiàng zhě cǎo huā luò, shuǐ yáo dòng zhě wàn wù zuò. cǐ zhàn guó zhū zi zhī yán, ér zhào gāo sòng zhī ěr. gāo fēi néng wèi cǐ yán yě.
斷而敢行,鬼神避之。見末而知本,觀指而睹歸。秋霜降者草花落,水搖動者萬物作。此戰國諸子之言,而趙高誦之爾。高非能為此言也。
lè shū zuò shí jiǔ zhāng, suǒ yǐn yún: ān shì fáng zhōng lè, jīn kǎo zhī hàn zhì, ān shì fáng zhōng gē shí qī zhāng jiāo sì gē shí jiǔ zhāng. suǒ yǐn wù.
《樂書》作十九章,《索隱》云:「《安世房中樂》,今考之《漢志》,《安世房中歌》十七章、《郊祀歌》十九章。」《索隱》誤。
yù lǎn zài chún yú kūn shí jiǔ shuō yuē: luó rú pái mén, cuì jī kuī yǒu. gài hào shì zhě yīn huá jī chuán ér guǎng zhī, fēi zhàn guó shí yǔ yě.
《御覽》載淳于髠《十酒說》曰:「羅襦排門,翠笄窺牖。」蓋好事者因《滑稽傳》而廣之,非戰國時語也。
zōu yáng shū: qí yòng yuè rén méng. hàn shū yún: yuè rén zǐ zāng. qí shì wèi xiáng.
《鄒陽書》:齊用越人蒙。《漢書》云:「越人子臧。」其事未詳。
lǐ sī chuán zhù: biàn shì yǐn xìng míng, yí qín jiāng zhāng hán shū yuē. yún yún. cǐ shū zài shàn wén zhōng. suí zhì: shàn wén wǔ shí juǎn, dù yù zhuàn.
《李斯傳注》:辯士隱姓名,遺秦將章邯書曰。云云。此書在《善文》中。《隋志》:《善文》五十卷,杜預撰。
huá jī chuán: qí shǐ chún yú kūn xiàn hú yú chǔ. shuō yuàn yún: wèi wén hóu shǐ shè rén wú zé xiàn hú yú qí. lǔ lián zi yún: zhǎn wú suǒ wèi lǔ jūn shǐ, yí qí jūn hóng. hán shī wài chuán yún: qí shǐ shǐ xiàn hóng yú chǔ. qí shì jiē tóng, ér sì shū suǒ zài yì.
《滑稽傳》:齊使淳于髠獻鵠於楚。《說苑》云:「魏文侯使舍人毋擇獻鵠於齊。」魯連子云:「展無所為魯君使,遺齊君鴻。」《韓詩外傳》云:「齊使使獻鴻於楚。」其事皆同,而四書所載異。
xiàng yǔ jì shuō zhě yuē: rén yán chǔ rén mù hóu ér guàn ěr. fǎ yán yǐ wèi cài shēng, hàn shū yǐ wèi hán shēng.
《項羽紀》說者曰:「人言楚人沐猴而冠耳。」《法言》以為蔡生,《漢書》以為韓生。
hàn gāo zǔ qǐ bù yī, miè qín chǔ, zì hòu shì chù zhī, bì kuā dà gōng yè, yǐ wèi yì yáo shùn, jià tāng wǔ yǐ. qí shè lìng yuē: bīng bù dé xiū bā nián, wàn mín yǔ kǔ shén. jīn tiān xià shì bì, qí shè tiān xià shū sǐ yǐ xià. yán shén jiǎn ér wú zì jīn zhī yì. cǐ suǒ yǐ yí jué zi sūn, xiǎng sì bǎi nián zhī zuò yú.
漢高祖起布衣,滅秦、楚,自後世處之,必誇大功業,以為軼堯、舜,駕湯、武矣。其赦令曰:「兵不得休八年,萬民與苦甚。今天下事畢,其赦天下殊死以下。」言甚簡而無自矜之意。此所以詒厥子孫,享四百年之祚歟。
wáng zhě mò gāo yú zhōu wén, bó zhě mò gāo yú qí huán, jiē dài xián rén ér chéng míng. cǐ gāo dì zhī zhào yě. xuān dì yuē: hàn jiā zì yǒu zhì dù, běn yǐ bà wáng dào zá zhī. gài yǐ jiàn yú cǐ zhào yǐ. liú xiàng chēng jiǎ yì, suī gǔ zhī yī guǎn, wèi néng yuǎn guò. yī guǎn qǐ kě bìng yán zāi? lín shǎo yǐng lùn zhī yuē: wáng bà zhī wú biàn, hàn shì wèi yóu shén. nǐ rén zhī fēi lún, hàn rú wèi yóu shén. zūn wáng chù bà, yán dào yì bù yán gōng lì, yī dǒng zhòng shū ér yǐ.
王者莫高於周文,伯者莫高於齊桓,皆待賢人而成名。此高帝之詔也。宣帝曰:「漢家自有制度,本以霸、王道雜之。」蓋已見於此詔矣。劉向稱賈誼,雖古之伊、管,未能遠過。伊、管豈可並言哉?林少穎論之曰:「王、霸之無辨,漢世為尤甚。擬人之非倫,漢儒為尤甚。尊王絀霸,言道義不言功利,一董仲舒而已。」
bān gù xù wǔ dì míng chén, lǐ yán nián sāng hóng yáng yì yǔ yān. ruò rú yǎ, zé liè dǒng zhòng shū yú gōng sūn hóng ér kuān zhī jiān. jí àn zhī zhí, qǐ bo shì zhī chóu zāi? shǐ bǐ zhī bāo biǎn, wàn shì zhī róng rǔ, ér xūn yóu hún xiáo rú cǐ, wèi zhī bǐ liáng qiān dǒng kě hū?
班固敘武帝名臣,李延年、桑弘羊亦與焉。若儒雅,則列董仲舒於公孫弘、兒寬之間。汲黯之直,豈卜式之儔哉?史筆之褒貶,萬世之榮辱,而薰蕕渾殽如此,謂之比良遷、董可乎?
wèi lǚ shì yòu tǎn, wèi liú shì zuǒ tǎn jūn zhōng jiē zuǒ tǎn. àn yí lǐ xiāng shè shū yún: fán shì wú wèn jí xiōng, jiē tǎn zuǒ. shì yǐ shì sàng lǐ jí dà shè jiē tǎn zuǒ, wéi yǒu shòu xíng tǎn yòu. gù jìn lǐ nǎi yún: yòu ròu tǎn. zhù yún: xíng yí shī yú yòu shì yě. yǐ cǐ kǎo zhī, zhōu bó zhū lǚ shì zhī jì, yǐ dìng wèi lǚ shì zhě yǒu xíng, gù yǐ yòu tǎn lìng zhī, fēi yǐ chān rén xīn zhī cóng wéi yě.
為呂氏右袒,為劉氏左袒;軍中皆左袒。按《儀禮·鄉射疏》云:「凡事無問吉凶,皆袒左。」是以士喪禮及大射皆袒左,唯有受刑袒右。故《覲禮》乃云:「右肉袒。」注云:「刑宜施於右是也。」以此考之,周勃誅呂氏之計,已定為呂氏者有刑,故以右袒令之,非以覘人心之從違也。
yǔ fù lǎo yuē wèi jù, xià yún fǎ sān zhāng ěr. táng gāo zǔ rù jīng shī, yuē fǎ shí èr tiáo, gài fǎng cǐ yǔ ér shī zhī.
「與父老約」為句,下雲「法三章耳」。唐高祖入京師,約法十二條,蓋仿此語而失之。
huái yīn hóu xiū yǔ fán kuài wǔ, rán kuài yì wèi yì qīng: jiàn liú jū qín gōng, hóng mén qiào xiàng yǔ, pái tà rù jiàn, yī gǒu tú néng zhī, hàn tíng zhū gōng bù jí yě.
淮陰侯羞與樊噲伍,然噲亦未易輕:諫留居秦宮,鴻門譙項羽,排闥入見,一狗屠能之,漢廷諸公不及也。
wú dòu nán wèi hàn shū kān wù bǔ yí, zhū wén gōng dá shū yuē: liú shì suǒ duàn jù, rú xiàng yǔ chuán yóu shì shǐ wèi zhū hóu shàng jiāng jūn, rú lín chuán chū rù bù bèi suǒ wén, jiē yǔ shǐ jì hé. wèi yuán miào wèi běi, jiàn yī shū miào wèi zhī jiān yǒu yú zì. liú shì suǒ yí yì yǒu wù, rú gōu xù zhì yú chǔ zì, běn wén shǔ xià jù, xià wén yǒu yú qí yú shǔ zì, jiē shì jù shǒu, ér liú wù dú shǔ zhī shàng jù.
吳斗南為《漢書刊誤補遺》,朱文公答書曰:「劉氏所斷句,如《項羽傳》『由是始為諸侯上將軍』,《儒林傳》『出入不悖所聞』,皆與《史記》合。『為原廟渭北』,見一書『廟』『渭』之間有『於』字。劉氏所疑亦有誤,如《溝洫志》『於楚』字,本文屬下句,下文有『於齊』、『於蜀』字,皆是句首,而劉誤讀屬之上句。」
tōng jiàn bù shū fú ruì, gāo dì chì dì zi zhī shì, shī yú shān xuē, gāng mù yīn zhī. wén gōng yǔ lù yǐ cǐ shì wèi xū.
《通鑑》不書符瑞,高帝赤帝子之事,失於刪削,《綱目》因之。《文公語錄》以此事為虛。
wén zhāng yuán qǐ yǒu hàn huì dì sì hào bēi, jīn kǎo gāo shì chuán: gāo chē shān shàng yǒu sì hào bēi jí cí, hàn huì dì suǒ lì.
《文章緣起》有漢惠帝《四皓碑》,今考《高士傳》:高車山上有《四皓碑》及祠,漢惠帝所立。
wǔ dì nián shí èr, ér jué tíng wèi yù fáng nián zhī yí míng dì nián shí èr, ér biàn chén liú lì kěn tián zhī dú. qí yīng míng lüè tóng, ér wǔ dì zhī shì, shǐ cè bù zhe, jǐn jiàn yú tōng diǎn xíng fǎ zá yì.
武帝年十二,而決廷尉獄防年之疑;明帝年十二,而辨陳留吏墾田之牘。其英明略同,而武帝之事,史策不著,僅見於《通典·刑法·雜議》。
wǔ dì jì yuán shuò sān nián zhào yuē: fū xíng fá suǒ yǐ fáng jiān yě, nèi zhǎng wén suǒ yǐ jiàn ài yě. huò yún: gǔ xiě běn wú zhù. hàn shū zuò: ér sì shè suǒ yǐ jiàn ài yě.
《武帝紀》元朔三年詔曰:「夫刑罰所以防奸也,內長文所以見愛也。」或云:「古寫本無注。《漢書》作:而肆赦所以見愛也。」
wèi dīng yí zhōu chéng hàn zhāo lùn yún: chéng wáng xiù ér huò shí, qí měi zài zhōng zhāo dì miáo ér wèi xiù, qí dé zài shǐ. bì bù dé yǐ, yǔ fū shǐ zhě.
魏丁儀《周成漢昭論》云:「成王秀而獲實,其美在終;昭帝苗而未秀,其得在始。必不得已,與夫始者。」
shí huò zhì: lǐ kuī wèi wèi wén hóu zuò jǐn dì lì zhī jiào. huò zhí chuán yún: dāng wèi wén hóu shí, lǐ kè wù jǐn dì lì. yǐ yì wén kǎo zhī, lǐ kè qī piān zài rú jiā, zi xià dì zǐ, wèi wèi wén hóu xiāng. lǐ kuī sān shí èr piān zài fǎ jiā. xiāng wèi wén hóu, fù guó qiáng bīng. jǐn dì lì zhě, kuī yě, fēi kè yě, huò zhí chuán wù. shǐ jì zhèng yì yún: liú xiàng bié lù yì yún lǐ kuī.
《食貨志》:李悝為魏文侯作盡地力之教。《貨殖傳》云:「當魏文侯時,李克務盡地力。」以《藝文》考之,《李克》七篇在儒家,子夏弟子,為魏文侯相。《李悝》三十二篇在法家。相魏文侯,富國強兵。盡地力者,悝也,非克也,《貨殖傳》誤。《史記正義》云:「劉向《別錄》亦云李悝。」
jiǎ yì fù: jiàn xì dé zhī xiǎn wēi. yán zhù yún: jiàn kē xì zhī rén, xiǎn è zhī zhèng. zé wēi dāng zuò zhēng. jiàn xiǎn zhèng ér qù, sè sī jǔ yǐ, jiàn jǐ ér zuò.
賈誼賦:見細德之險微。顏注云:「見苛細之人,險阨之證。」則「微」當作「徵」。見險證而去,色斯舉矣,見幾而作。
shǐ tōng shù fù xuán zhī yán yuē: mèng jiān hàn shū, shí mìng shì qí zuò. jí yǔ chén zōng yǐn mǐn dù fǔ mǎ yán zhuàn zhōng xìng jì chuán, qí wén céng bù zú guān, qǐ jū yú shí hū? bù rán, hé bù lèi zhī shén yě.
《史通》述傅玄之言曰:「孟堅《漢書》,實命世奇作。及與陳宗、尹敏、杜撫、馬嚴撰《中興紀傳》,其文曾不足觀,豈拘於時乎?不然,何不類之甚也。」
lù chéng zhù bān shǐ, duō yǐn shǐ jì, cǐ quē yī yán, bǐ zhāi bàn jù, jiē cǎi zhāi chéng jù, biāo wèi yì shuō. jīn qí shū bù chuán. qián bèi wèi bān zhī yú mǎ, shí yǒu yí shī, rú zhì jiān zhī bù yán shēng yǒu yǐ! qǐ zì bù yī, ér qù yě fū èr zì gāi xià zhī zhàn, shǐ zài shén xiáng, ér mèng jiān lüè bù jí.
陸澄注班史,多引《史記》,此缺一言,彼摘半句,皆採摘成句,標為異說。今其書不傳。前輩謂班之於馬,時有遺失,如「彘肩」之不言「生」;「有以!起自布衣」,而去「也夫」二字;垓下之戰,《史》載甚詳,而孟堅略不及。
liáng shū liú zhī lín chuán yún: gǔ běn hàn shū, wài qī cì dì jì xià, zhū wáng xī cì wài qī xià, zài chén xiàng chuán qián, xīn táng shū liè chuán gài fǎng cǐ.
《梁書·劉之遴傳》云:「古本《漢書》,《外戚》次《帝紀》下,《諸王》悉次《外戚》下,在《陳、項傳》前,《新唐書·列傳》蓋仿此。
kuāng héng chuán zhù: jīn yǒu xī jīng zá jì, qí shū qiǎn sú, chū yú lǐ xiàng, duō wàng shuō. duàn chéng shì yún: yǔ xìn zuò shī, yòng xī jīng zá jì shì, zì zhuī gǎi yuē: cǐ wú jūn yǔ, kǒng bù zú yòng. jīn àn nán shǐ: xiāo bì zhe xī jīng zá jì liù shí juǎn. rán zé yī tuō wèi shū, bù zhǐ wú jūn yě.
《匡衡傳注》:今有《西京雜記》,其書淺俗,出於里巷,多妄說。段成式云:「庾信作詩,用《西京雜記》事,自追改曰:『此吳均語,恐不足用。』」今按《南史》:蕭賁著《西京雜記》六十卷。然則依託為書,不止吳均也。
xíng fǎ zhì: yù xíng hào wèi píng yǐ. kù lì chuán xù: hào wèi wǎng lòu tūn zhōu zhī yú. wáng wēn shū chuán: guǎng píng shēng wèi dào bù shí yí. yuē hào, yuē shēng, wèi míng rán ér shí fǒu yě, shū fǎ wǎn ér zhí.
《刑法志》:獄刑號為平矣。《酷吏傳序》:號為罔漏吞舟之魚。《王溫舒傳》:廣平聲為道不拾遺。曰號,曰聲,謂名然而實否也,書法婉而直。
píng dāng chuán yún: hàn xìng wéi wéi píng fù zǐ zhì zǎi xiàng. yú wèi: zhōu bó yà fū fù zǐ wèi xiāng, shì yè guò wéi píng yuǎn shén, bān mèng jiān qí wàng zhū hū?
《平當傳》云:「漢興唯韋、平父子至宰相。」愚謂:周勃、亞夫父子為相,事業過韋、平遠甚,班孟堅其忘諸乎?
yì wén zhì: yú zhǎng tiān xià zhōng chén jiǔ piān. liú xiàng bié lù yún: chuán tiān xià zhōng chén. yú wèi: zhōng chén chuán dāng zài shǐ jì zhī lù, ér liè yú yīn yáng jiā hé yě? qī lüè, liú xīn suǒ wèi, bān gù yīn zhī. xīn hàn zhī zéi chén, qí yì zhōng chén yě zé yí.
《藝文志》:於長《天下忠臣》九篇。劉向《別錄》云:「傳天下忠臣。」愚謂:《忠臣傳》當在《史記》之錄,而列於陰陽家何也?《七略》,劉歆所為,班固因之。歆漢之賊臣,其抑忠臣也則宜。
dǒng gōng zhī míng bù wén, lǔ liǎng shēng zhī shì bù zhe, rén yì zhī shuō, rú shān chuān chū yún, shí yǔ jì jiàng, ér bù yǒu qí gōng lǐ lè zhī yán, rú fèng xiáng qiān rèn, fēi yàn jué zhī wǎng suǒ néng luó, gǔ zhī yì mín yě.
董公之名不聞,魯兩生之氏不著,仁義之說,如山川出雲,時雨既降,而不有其功;禮樂之言,如鳳翔千仞,非燕爵之網所能羅,古之逸民也。
chén wàn nián wèi sān gōng, ér jiào qí zi yǐ chǎn fàn pāng jiāng xù zhī mǔ yī fù rén, ér lì qí zi yǐ yì. èr hàn fēng sú, yǐ shì guān zhī.
陳萬年為三公,而教其子以讇;范滂、姜敘之母一婦人,而勵其子以義。二漢風俗,以是觀之。
yī liáng yǐ zhé qī guó zhī fēng, yī láng yá yǐ xù diǎn wǔ zhī xù, fēng jiàn kě yǐ zhī biàn gù. ān píng zhī gōng, yǐ huà yì zhī wáng zhú nán yáng zhī xìng, yǐ dōng jùn zhī dí yì. jié xíng kě yǐ huí rén xīn.
一梁以折七國之鋒,一琅邪以續典午之緒,封建可以支變故。安平之功,以畫邑之王蠋;南陽之興,以東郡之翟義。節行可以回人心。
xīn qìng jì zhī jiù zhū yún, zhāng wàn fú zhī bài yáng chéng, fú rú yì guān zhě, yì kě kuì yǐ.
辛慶忌之救朱雲,張萬福之拜陽城,服儒衣冠者,亦可愧矣。
gōng chén biǎo: mí yǒu jié yí, hào yǐ. mèng kāng yuē: hào, yīn máo. yán shī gǔ yuē: jīn sú yǔ yóu wèi wú wèi hào. féng yǎn chuán jī zhě máo shí, zhù: àn yǎn jí máo zì zuò wú, jīn sú yǔ yóu rán. huò gǔ yì tōng hū?
《功臣表》:靡有孑遺,耗矣。孟康曰:「耗,音毛。」顏師古曰:「今俗語猶謂『無』為『耗』。」《馮衍傳》飢者毛食,註:案《衍集》「毛」字作「無」,今俗語猶然。或古亦通乎?
wèi wǎn yǐ xì chē wèi láng, yán tiě lùn xián liáng yuē: xì chē dǐng yuè, xián chū bǔ shǐ. lèi gōng jī rì, huò zhì qīng xiàng. dǐng yuè, dōng fāng shuò suǒ wèi dǐng guān, zōu yáng suǒ wèi dǐng shì yě.
衛綰以戲車為郎,《鹽鐵論》賢良曰:「戲車鼎躍,咸出補史。累功積日,或至卿相。」鼎躍,《東方朔》所謂鼎官,《鄒陽》所謂鼎士也。
wǔ jì yuán shòu èr nián qiū, xiōng nú kūn xié wáng jiàng, zhì wǔ shǔ guó yǐ chù zhī. zhù: bù zài wǔ shǔ guó zhī míng. biǎo yún sān nián. kǎo zhī dì lǐ zhì, shǔ guó dū wèi, ān dìng zhì sān shuǐ, shàng jùn zhì guī zī, tiān shuǐ zhì yǒng shì, wǔ yuán zhì pú zé, zhāng yē zhì rì lēi. cǐ wǔ dì chū zhì yě. ruò jīn chéng xī hé běi dì shǔ guó, zhì yú xuān dì shí, bù zài wǔ shǔ guó zhī shù.
《武紀》元狩二年秋,匈奴昆邪王降,置五屬國以處之。註:不載五屬國之名。《表》雲三年。考之《地理志》,屬國都尉,安定治三水,上郡治龜茲,天水治勇士,五原治蒲澤,張掖治日勒。此武帝初置也。若金城、西河、北地屬國,置於宣帝時,不在五屬國之數。
zhāng liáng, zhāng zhòng sān shí dài sūn, zhāng lǎo shí qī dài sūn. zhāng shì pǔ yún. zhòng, jiàn shī. lǎo, jiàn chūn qiū lǐ jì.
張良,張仲三十代孫,張老十七代孫。《張氏譜》雲。仲,見《詩》。老,見《春秋》、《禮記》。
shǐ tōng yún: sī mǎ xiàng rú shǐ yǐ zì xù wèi chuán, rán qí suǒ xù, dàn jì zì shǎo jí zhǎng, lì shēn xíng shì ér yǐ. jīn kǎo zhī běn chuán, wèi jiàn qí wèi zì xù. yòu yún: xiàng rú zì xù, jì qí kè yóu lín qióng, yǐ chūn qiū suǒ huì, chí wèi měi tán. kǒng wèi bì rán. yì zhě, xiàng rú jí zài běn chuán, rú jiǎ yì xīn shū mò piān, gù yǐ wèi zì xù yú.
《史通》云:「司馬相如始以自敘為傳,然其所敘,但記自少及長,立身行事而已。」今考之本傳,未見其為自敘。又云:「相如自敘,記其客游臨邛,以《春秋》所諱,持為美談。」恐未必然。意者,相如集載本傳,如賈誼《新書》末篇,故以為自敘歟。
huán tán xīn lùn: hàn bǎi xìng fù liǎn, yī suì wèi sì shí yú wàn wàn. lì fèng yòng qí bàn, yú èr shí wàn wàn cáng yú dōu nèi, wèi jìn qián. shào fǔ suǒ lǐng yuán dì zuò wù bā shí sān wàn wàn, yǐ gěi gōng shì gōng yǎng zhū shǎng cì. hàn cái yòng zhī shù, dà lüè jiàn cǐ.
《桓譚新論》:漢百姓賦斂,一歲為四十餘萬萬。吏俸用其半,餘二十萬萬藏於都內,為禁錢。少府所領園地作務八十三萬萬,以給宮室供養諸賞賜。漢財用之數,大略見此。
hé wǔ yuē: wèi qīng zài wèi, huái nán qǐn móu. lǐ xún yuē: huái nán wáng zuò móu zhī shí, qí suǒ nán zhě, dú yǒu jí àn. jīn rén duō yǐ huái nán qǐn móu chēng àn, ér bù jí qīng, cái néng bù ruò jié yì yě. jí àn zài cháo, huái nán qǐn móu. qí yǔ jiàn wú bù zhì shū.
何武曰:「衛青在位,淮南寢謀。」李尋曰:「淮南王作謀之時,其所難者,獨有汲黯。」今人多以淮南寢謀稱黯,而不及青,才能不若節義也。汲黯在朝,淮南寢謀。其語見吳步騭疏。
xī hàn mò, guō qīn jiǎng xǔ lì róng qín qìng sū zhāng cáo jìng bù shì yú mǎng. jiàn gōng bào chuán. kǒng xiū cài xūn liú xuān yǔ zhuō mào gōng shèng bào xuān tóng zhì, bù shì mǎng shí. jiàn zhuō mào chuán. wáng hào wáng jiā bìng qì guān. jiàn lǐ yè chuán. hàn shǐ bù néng biǎo ér yáng zhī wèi qīng jié chuán, ér jǐn fù jiàn qí míng shì, rán zhū jūn zǐ qīng fēng sù rán, lì nuò fū zhī zhì yú bǎi shì zhī xià, bù dài chuán ér zhāng.
西漢末,郭欽、蔣詡、栗融、禽慶、蘇章、曹竟不仕於莽。見《龔鮑傳》。孔休、蔡勛、劉宣與卓茂、龔勝、鮑宣同志②,不仕莽時。見《卓茂傳》。王皓、王嘉並棄官。見《李業傳》。《漢史》不能表而揚之為《清節傳》,而僅附見其名氏,然諸君子清風肅然,立懦夫之志於百世之下,不待傳而彰。
lùn héng: xiào míng zhī shì, dú sū wǔ chuán, jiàn wǔ guān míng yuē yí zhōng jiān, yǐ wèn bǎi guān, bǎi guān mò zhī.
《論衡》:孝明之世,讀《蘇武傳》,見武官名曰「移中監」,以問百官,百官莫知。
yòu yún: sī mǎ zhǎng qīng wèi fēng chán shū, wén yuē bù jù. zi zhǎng jì huáng dì zhì xiào wǔ, yáng zi yún lù xuān dì zhì āi píng, chén píng zhòng jì guāng wǔ, bān mèng jiān sòng xiào míng. hàn jiā gōng dé, pō kě guān jiàn. jīn zi yún shū bù chuán, píng zhòng wèi xiáng qí rén, mèng jiān sòng yì wáng.
又云:「司馬長卿為《封禪書》,文約不具。子長紀黃帝至孝武,揚子云錄宣帝至哀平,陳平仲紀光武,班孟堅頌孝明。漢家功德,頗可觀見。」今子云書不傳,平仲未詳其人,孟堅頌亦亡。
xún shuǎng duì cè yuē: jīn chén jiàn jūn fú, xià shí shàng zhēn, yí lüè yī gǔ lǐ zūn bēi zhī chà, jí dǒng zhòng shū zhì dù zhī bié. zhù, yǐn zhòng shū duì cè. yú wèi: zhì dù zhī bié, bì yǒu qí shū, fēi dàn zhèng fǎ dù, bié shàng xià zhī duì yě. chūn qiū fán lù yǒu dù zhì piān.
荀爽《對策》曰:「今臣僭君服,下食上珍,宜略依古禮尊卑之差,及董仲舒制度之別。」注,引仲舒《對策》。愚謂:制度之別,必有其書,非但正法度,別上下之對也。《春秋繁露》有《度制篇》。
dǒng zhòng shū sān nián bù kuī yuán, fǎ zhēn lì nián bù kuī yuán, zhào yù lì nián qián sī bù kuī yuán mén, huán róng shí wǔ nián bù kuī jiā yuán, hé xiū bù kuī yuán zhě shí qī nián.
董仲舒三年不窺園,法真歷年不窺園,趙昱歷年潛思不窺園門,桓榮十五年不窺家園,何休不窺園者十七年。
hào wàn shí zhě wǔ jiā: hàn shí fèn jí sì zǐ jiē èr qiān dàn, hào wàn shí jūn féng yáng wèi hóng nóng tài shǒu, bā zǐ jiē wèi èr qiān dàn, yì hào wàn shí jūn yán yán nián xiōng dì wǔ rén zhì dà guān, mǔ hào wàn shí yán yù qín xí wèi yǐng chuān tài shǒu, qún cóng tóng shí wèi èr qiān dàn zhě wǔ rén, hào wàn shí qín shì táng zhāng wén guàn wèi shì zhōng, sì zǐ jiē zhì sān pǐn, hào wàn shí zhāng jiā.
號萬石者五家:漢石奮及四子皆二千石,號萬石君;馮揚為弘農太守,八子皆為二千石,亦號萬石君;嚴延年兄弟五人至大官,母號萬石嚴嫗;秦襲為潁川太守,群從同時為二千石者五人,號萬石秦氏;唐張文瓘為侍中,四子皆至三品,號萬石張家。
hàn chéng xiàng zài rù èr rén, zhōu bó kǒng guāng. yù shǐ dài fū zài rù sān rén, kǒng guāng hé wǔ wáng chóng. hòu hàn tài wèi zài rù èr rén, liú jǔ mǎ rì dī sān rù yī rén, hú guǎng. sī tú zài rù èr rén, lǔ gōng hú guǎng. sī kōng sān rù yī rén, móu róng. táng zǎi xiàng zài rù wǔ shí qī rén, zhǎng sūn wú jì zhì péi shū sān rù shí èr rén, wǔ chéng sì zhì zhèng tián sì rù sān rén, wéi jù yuán yáo yuán zhī wéi ān shí wǔ rù sān rén, xiāo yǔ péi dù cuī yìn.
漢丞相再入二人,周勃、孔光。御史大夫再入三人,孔光、何武、王崇。後漢太尉再入二人,劉矩、馬日磾;三入一人,胡廣。司徒再入二人,魯恭、胡廣。司空三入一人,牟融。唐宰相再入五十七人,長孫無忌至裴樞;三入十二人,武承嗣至鄭畋;四入三人,韋巨源、姚元之、韋安石;五入三人,蕭瑀、裴度、崔胤。
sòng lǐ zhì yún: hàn wén yǐ rén qíng jì báo, guó sàng gé sān nián zhī jì. guāng wǔ yǐ zhōng xìng chóng jiǎn, qī miào yǒu gòng táng zhī zhì. wèi zǔ yǐ chǐ huò yí jiǎo, zhōng liǎn qù xí chēng zhī shù. jìn wǔ yǐ qiū jiāo bù yì, èr zhì bìng nán běi zhī sì. qǐ sān dài zhī diǎn bù cún zāi, qǔ qí yīng shí zhī biàn ér yǐ. yú wèi: sì shì wéi sàng jì miào zhì, xiān rú yì qí shī.
《宋·禮志》云:「漢文以人情季薄,國喪革三年之紀。光武以中興崇儉,七廟有共堂之制。魏祖以侈惑宜矯,終斂去襲稱之數。晉武以丘郊不異,二至並南北之祀。豈三代之典不存哉,取其應時之變而已。」愚謂:四事唯喪紀廟制,先儒議其失。
yáng xióng hé dōng fù: xī hé sī rì, yán lún fèng yú. zhù yún: lún, gǔ shàn yù zhě. yú cháng kǎo hán shī wài chuán: kǒng zǐ yún: měi zāi! yán wú fù zhī yù yě. mǎ zhī hòu yǒu yú ér qīng zhī, zhī shàng yǒu rén ér ài zhī. zhì yú yán lún, shǎo shuāi yǐ. mǎ zhī hòu yǒu yú ér qīng zhī, zhī shàng yǒu rén ér jìng zhī. cǐ yán lún shàn yù zhī shì yě. shū cǐ yǐ bǔ hàn zhù zhī què.
揚雄《河東賦》:羲和司日,顏倫奉輿。注云:「倫,古善御者。」愚嘗考《韓詩外傳》:孔子云:「美哉!顏無父之御也。馬知後有輿而輕之,知上有人而愛之。至於顏倫,少衰矣。馬知後有輿而輕之,知上有人而敬之。」此顏倫善御之事也。書此以補《漢注》之闕。
qín wáng yú yīng, ér mǎng lì yīng yǐ sì píng, sù hàn zhī wáng yě.
秦亡於嬰,而莽立嬰以嗣平,速漢之亡也。
zhāng sǒng dá chén zūn yuē: xué wǒ zhě yì chí, xiào zi zhě nán jiāng. chén wú jǐ wèi qín shǎo yóu zì xù yún: xíng zhě nán gōng, chù zhě yì chí. lǚ chéng gōng shū zhào zhōng dìng fù xíng shí hòu yún: chù zhě yì chí, chū zhě nán gōng. jiē běn zhāng sǒng zhī yì.
張竦《答陳遵》曰:「學我者易持,效子者難將。」陳無己為《秦少游字序》云:「行者難工,處者易持。」呂成公《書趙忠定父行實後》云:「處者易持,出者難工。」皆本張竦之意。
yáng yíng chuān xí chuān lìng zhì yún: dài gōng wáng zhī zǐ yǐng kè wèi hóu. zhōu yì gōng kān wén yuàn yīng huá jiào zhèng, yǐ wèi chǔ yuán wáng zǐ yǐng kè wèi hóu. jīn yún dài gōng zhī zǐ, wèi xiáng. yú àn: hàn shū wáng zǐ hóu biǎo: tǔ jūn hóu yǐng kè, dài gòng wáng zǐ. cǐ yíng chuān suǒ yòng yě.
楊盈川《隰川令志》云:「代恭王之子郢客為侯。」周益公刊《文苑英華校正》,以為楚元王子郢客為侯。今雲代恭之子,未詳。愚按:《漢書·王子侯表》:土軍侯郢客,代共王子。此盈川所用也。
yán yán nián hé zòu huò guāng shàn fèi lì, wú rén chén lǐ, bù dào. zòu suī qǐn, cháo tíng sù yān. lǚ chéng gōng yuē: dà zāi, yán nián zhī zòu yě. zì yí qí zhī hòu, yī rén ér yǐ. shā suí chéng shì wèi: yán nián nǚ luó fū, wèi chāng yì wáng hè qī, shēng zǐ nǚ chí pèi. wéi hàn rén fēng sú zhī hòu, gù bù yǐ wèi xián. wáng yuán shí yuē: xuān dì shí, yǒu dà yì lùn sān: yán nián yǐ bù dào hé guāng, xià hóu shèng yán wǔ dì bù yí lì miào lè, yǒu sī shì gù tài zǐ yuē lì. jiē hòu shì suǒ bù néng jí. liú yīng qǐ shí kě zòu shū, wèi dāng shǐ jìn xí wèi fǔ xiāng, fǔ xiāng wèi tái jiàn, ruò shēn tú jiā néng shǐ jìn xí wèi zhī, ruò yán yán nián néng shǐ fǔ xiāng wèi zhī.
嚴延年劾奏霍光擅廢立,無人臣禮,不道。奏雖寢,朝廷肅焉。呂成公曰:「大哉,延年之奏也。自夷、齊之後,一人而已。」沙隨程氏謂:延年女羅紨,為昌邑王賀妻,生子女持轡。惟漢人風俗之厚,故不以為嫌。王元石曰:「宣帝時,有大議論三:延年以不道劾光,夏侯勝言武帝不宜立廟樂,有司諡故太子曰戾。皆後世所不能及。」劉應起時可奏疏,謂當使近習畏輔相,輔相畏台諫,若申屠嘉能使近習畏之,若嚴延年能使輔相畏之。
cháo cuò duì cè shǒu yún: píng yáng hóu chén zhú děng suǒ jǔ xián liáng fāng zhèng tài zǐ jiā lìng chén cuò. zì yán suǒ jǔ zhī rén jí qí guān jué wú suǒ yǐn. hàn zhì yóu gǔ yě, zì hòu shǐ wú suǒ jì, wéi táng zhāng jiǔ líng duì cè shǒu yún: sì lǔ wáng dào jiān suǒ jǔ dào móu yī lǚ kē xíng mì shū shěng xiào shū láng zhāng jiǔ líng. zì hú míng yì shū zhī fǎ mì, bù fù jiàn cǐ yǐ. dào jiān, lǔ wáng líng kuí zhī sūn, běn chuán chēng qí fāng yán yǒu lǐ fǎ, shì yǐ néng jǔ jiǔ líng. ér bǐng shǐ bǐ zhě, bù shū yú chuán, jǐn jiàn jiǔ líng jí.
晁錯《對策》首云:「平陽侯臣窋等所舉賢良方正、太子家令臣錯。」自言所舉之人及其官爵無所隱。漢制猶古也,自後史無所紀,唯唐張九齡《對策》首云:「嗣魯王道堅所舉道侔伊呂科、行秘書省校書郎張九齡。」自糊名易書之法密,不復見此矣。道堅,魯王靈夔之孫,本傳稱其方嚴有禮法,是以能舉九齡。而秉史筆者,不書於傳,僅見《九齡集》。
huáng fǔ mì gāo shì chuán yún: chéng gōng zhě, chéng dì shí zì yǐn xìng míng, cháng sòng jīng, bù jiāo shì lì, shí rén hào yuē chéng gōng. chéng dì shí chū yóu wèn zhī, chéng gōng bù qū jié. shàng yuē: zhèn néng fù guì rén, néng shā rén, zi hé nì zhèn zāi? chéng gōng yuē: bì xià néng guì rén, chén néng bù shòu bì xià zhī guān bì xià néng fù rén, chén néng bù shòu bì xià zhī lù bì xià néng shā rén, chén néng bù fàn bì xià zhī fǎ. shàng bù néng zhé, shǐ láng èr rén jiù shòu zhèng shì shí èr piān. bān shǐ yì qí shì. mèng jiān jī tài shǐ gōng zhī tuì chù shì, ér bù wèi yì mín lì chuán, shì yǐ yǒu mù jié zhī lùn.
皇甫謐《高士傳》云:「成公者,成帝時自隱姓名,常誦經,不交世利,時人號曰成公。成帝時出遊問之,成公不屈節。上曰:『朕能富貴人,能殺人,子何逆朕哉?』成公曰:『陛下能貴人,臣能不受陛下之官;陛下能富人,臣能不受陛下之祿;陛下能殺人,臣能不犯陛下之法。』上不能折,使郎二人就受《政事》十二篇。」班史逸其事。孟堅譏太史公之退處士,而不為逸民立傳,是以有目睫之論。
gāo dì jì qún chén yuē: dì qǐ xì wēi, bō luàn shì, fǎn zhī zhèng, píng dìng tiān xià, wèi hàn tài zǔ gōng zuì gāo, shàng zūn hào yuē gāo huáng dì. cǐ shì yì zhī shǐ yě. cuī yīn zhāng dì shì yì, jiàn tài píng yù lǎn.
《高帝紀》群臣曰:「帝起細微,撥亂世,反之正,平定天下,為漢太祖功最高,上尊號曰高皇帝。」此諡議之始也。崔駰《章帝諡議》,見《太平御覽》。
ōu yáng zǐ yuē: shǐ wèi péng dǎng zhī lùn zhě, shén yú zuò yǒng. yú kǎo hàn shǐ xiāo wàng zhī zhōu kān liú gēng shēng tóng xīn móu yì, hóng gōng shí xiǎn zòu wàng zhī kān gēng shēng péng dǎng, yù zhuān shàn quán shì. péng dǎng èr zì, shǐ jiàn yú cǐ, suì wèi wàn shì zhī huò, kě wèi yī yán sàng bāng.
歐陽子曰:「始為朋黨之論者,甚於作俑。」愚考《漢史》蕭望之、周堪、劉更生同心謀議,弘恭、石顯奏望之、堪、更生朋黨,欲專擅權勢。「朋黨」二字,始見於此,遂為萬世之禍,可謂一言喪邦。
hé wǔ wèi pèi jùn tài shǒu, jué fù jiā wēng zhī zǐ zhī sòng, duó nǚ cái yǐ yǔ zi, wèi wēng zhī sī lǜ hóng yuǎn. guāi yá duàn háng mín zǐ xù zhī shì, qí yì lèi cǐ. shì jiàn fēng sú tōng.
何武為沛郡太守,決富家翁之子之訟,奪女財以與子,謂翁之思慮弘遠。乖崖斷杭民子婿之事,其意類此。事見《風俗通》。
gǔ jīn rén biǎo xǔ yáo cháo fù wèi èr rén. qiào zhōu gǔ shǐ kǎo: xǔ yóu xià cháng jū cháo, gù yī hào cháo fù. zé cháo xǔ wèi yī rén, yīng xiū liǎn yòu wèi zhī shān fù.
《古今人表》許繇、巢父為二人。譙周《古史考》:許由夏常居巢,故一號巢父。則巢、許為一人,應休璉又謂之山父。
rú lín chuán máo mò rú shǎo lù, sòng jǐng wén gōng yǐn xiāo gāi yīn yì: àn fēng sú tōng xìng shì piān: hùn dùn shì, tài hào zhī liáng zuǒ. hàn yǒu tún mò rú, wèi cháng shān tài shǒu, àn cǐ mò rú xìng fēi máo, yīng zuò tún zì, yīn tú běn fǎn. yú àn: gōu xù zhì yún: zì sāi xuān fáng hòu, hé fù běi jué yú guǎn táo, fēn wèi tún shì hé. yán shī gǔ zhù: tún, yīn dà mén fǎn. ér suí shì fēn xī zhōu xiàn, wù yǐ wèi máo shì hé, nǎi zhì máo zhōu, shī zhī shén yǐ. yǐ cǐ zhèng zhī, zé máo tún zhī xiāng hùn jiǔ yǐ. tún zhī wèi shì, yú cǐ kě kǎo. guǎng yùn yún: hòu shǔ lù yǒu fǎ bù shàng shū tún dù. tú hún qiè, yǔ xiāo gāi yīn bù tóng.
《儒林傳》毛莫如少路,宋景文公引蕭該《音義》:案《風俗通·姓氏篇》:混沌氏,太昊之良佐。漢有屯莫如,為常山太守,案此莫如姓非毛,應作屯字,音徒本反。愚按:《溝洫志》云:「自塞宣房後,河復北決於館陶,分為屯氏河。」顏師古註:屯,音大門反。而隋室分析州縣,誤以為毛氏河,乃置毛州,失之甚矣。以此證之,則毛、屯之相混久矣。屯之為氏,於此可考。《廣韻》云:「《後蜀錄》有法部尚書屯度。」徒渾切,與蕭該音不同。
wáng shì yǐ shī shòu chǔ shǎo sūn, chǔ shì jiā chuán yún: jí xù shǐ jì chǔ xiān shēng. pèi rén, wèi bó shì.
王式以《詩》授褚少孫,《褚氏家傳》云:「即《續史記》褚先生。」沛人,為博士。
tián hé zi zhuāng, shì wén xù lù zuò zi zhuāng. gāo shì chuán yún: zì zhuāng.
田何子裝,《釋文序錄》作子莊。《高士傳》云:「字莊。」
lóu hù chuán yún: lùn yì cháng yī míng jié. dōng lái wèi: jū wǔ hóu zhī mén ér lùn míng jié, yóu wèi dào zhí zhī tú ér chēng yí qí yě. chén qún wèi cáo cāo yuàn, ér chuán yún: yǎ zhàng míng yì. qí néng miǎn lóu hù zhī jī hū?
《樓護傳》云:「論議常依名節。」東萊謂:居五侯之門而論名節,猶為盜跖之徒而稱夷、齊也。陳群為曹操掾,而《傳》云:「雅杖名義。」其能免樓護之譏乎?
wèi zhì: jiàn ān èr shí nián, shǐ zhì míng hào hóu. péi sōng zhī wèi: jīn zhī xū fēng, gài zì cǐ shǐ. àn hàn fán kuài chuán: cì jué fēng hào xián chéng jūn. yán zhù yún: chǔ hàn zhī jì, quán shè chǒng róng, jiǎ qí wèi hào, huò dé yì dì, huò kōng shòu jué. zé xū fēng fēi shǐ yú jiàn ān yě.
《魏志》:建安二十年,始置名號侯。裴松之謂:今之虛封,蓋自此始。按《漢·樊噲傳》:賜爵封號賢成君。顏注云:「楚、漢之際,權設寵榮,假其位號,或得邑地,或空受爵。」則虛封非始於建安也。
chóng wén zǒng mù: shǐ juàn shí juǎn. hàn juàn zhī míng běn yú cǐ.
《崇文總目》:《史雋》十卷。《漢雋》之名本於此。
hú guān sān lǎo mào, hàn wǔ gù shì yǐ wèi zhèng mào. yán shī gǔ yuē: xún yuè hàn jì yún: líng hú mào. jīn hàn jì běn tuō líng hú mào sān zì. yù lǎn shàng dǎng jùn jì: líng hú zhēng jūn yǐn chéng dōng shān zhōng.
壺關三老茂,《漢武故事》以為鄭茂。顏師古曰:「荀悅《漢紀》云:『令狐茂。』」今《漢紀》本脫「令狐茂」三字。《御覽·上黨郡記》:令狐征君隱城東山中。
zhāng chǎng jí: zhū dēng wèi dōng hǎi xiàng, yí chǎng xiè, bào shū yuē: qú bó yù shòu kǒng shì zhī cì, bì yǐ jí xiāng rén. chǎng jǐn fēn sī kuàng yú sān lǎo zūn xíng zhě, hé gǎn dú xiǎng zhī? qí yán yǒu rú zhě fēng wèi.
《張敞集》:朱登為東海相,遺敞蟹,報書曰:「蘧伯玉受孔氏之賜,必以及鄉人。敞謹分斯貺於三老尊行者,曷敢獨享之?」其言有儒者風味。
xuān dì yǐ xíng yú wèi zhōu zhào, fēi dú hóng shí yě. píng ēn hóu yì xíng yú, ér wèi xiāng yīn yǐ zòu shì. qī guān zhī huò hàn, zì xuān dì shǐ yě.
宣帝以刑餘為周、召,非獨弘、石也。平恩侯亦刑餘,而魏相因以奏事。戚官之禍漢,自宣帝始也。
xuān jì: shén jué sān nián, yì lì bǎi shí yǐ xià fèng shí wǔ. tōng diǎn yǐn yīng shào yuē: zhāng chǎng xiāo wàng zhī yán: cāng lǐn shí ér zhī lǐ jié, yī shí zú ér zhī róng rǔ. jīn xiǎo lì fèng lǜ bù zú, cháng yǒu yōu fù mǔ qī zǐ zhī xīn, suī yù jié shēn wèi lián, qí shì bù néng. kě yǐ shén lǜ zēng tiān xià lì fèng. xuān dì nǎi yì tiān xià lì fèng shén èr. yǔ hàn jì bù tóng.
《宣紀》:神爵三年,益吏百石以下奉十五。《通典》引應劭曰:「張敞、蕭望之言:倉廩實而知禮節,衣食足而知榮辱。今小吏奉率不足,常有憂父母妻子之心,雖欲潔身為廉,其勢不能。可以什率增天下吏奉。宣帝乃益天下吏奉什二。」與《漢紀》不同。
huáng bà chuán hé què, yán shì zhù: dāng wèi bān. xú chǔ jīn kǎo shuō wén, dāng wèi jiè niǎo.
《黃霸傳》鶡雀,顏氏註:當為「鳻」。徐楚金考《說文》,當為「[介鳥]」。
huáng jí jīng shì shū: huì dì bēng, lì wú míng zǐ wèi dì. wáng líng zhēng fēi liú shì ér wáng, ér gōng zhōng yǐ yǒu fēi liú shì ér dì zhě yǐ.
《皇極經世書》:惠帝崩,立無名子為帝。王陵爭非劉氏而王,而宮中已有非劉氏而帝者矣。
jiǎ juān zhī shàng shū bà zhū yá. dù yòu yún: juān zhī, yì zhī sūn. gāo jiàn, shí lèi qí zǔ.
賈捐之上書罷朱崖。杜佑云:「捐之,誼之孫。高見,實類其祖。」
hàn zhī liú xīn, wèi zhī yuán sháo, mài zōng guó yǐ jiǎo lì, ér shēn yì bù miǎn. xiǎo rén kě yǐ jiè yǐ!
漢之劉歆,魏之元韶,賣宗國以徼利,而身亦不免。小人可以戒矣!
zhāng wén qián wén dì lùn wèi: jiàng hóu zhī jī, yì yú hán péng zhě wú jǐ, wén dì suǒ yǐ cái zhī zhě, nǎi suǒ yǐ shēn bào zhī yě. qí shuō tài guò. jiǎ yì tǐ mào dà chén ér lì qí jié, nǎi zhèng lùn yě.
張文潛《文帝論》謂:絳侯之跡,異於韓、彭者無幾,文帝所以裁之者,乃所以深報之也。其說太過。賈誼「體貌大臣而厲其節」,乃正論也。
yáng xióng zì bǐ mèng zǐ, ér xiào liè fù nǎi yuē: qún gōng cháng bó, yáng zhū mò dí zhī tú. xué mèng zǐ ér zūn yáng mò, yǔ fǎ yán bèi chí yǐ.
揚雄自比孟子,而《校獵賦》乃曰:「群公常伯,楊朱、墨翟之徒。」學孟子而尊楊墨,與《法言》背馳矣。
lóu hù zhī zhí lǚ kuān, xiǎo rén zhī bù yì zhě yě, bù dāng chuán yú yóu xiá. fǎ yán dú chēng zhū jiā zhī bù dé, yǐ wèi zhǎng zhě lóu hù, zhū jiā zhī zuì rén yě.
樓護之執呂寬,小人之不義者也,不當傳於《遊俠》。《法言》獨稱朱家之不德,以為長者樓護,朱家之罪人也。
ràng, měi dé yě, rán dāng shěn qí shì fēi. zhào chōng guó bù guī gōng yú èr jiāng jūn, jūn zǐ yǐ wèi shì yán zhēn qīng guī gōng yú hè lán jìn míng, jūn zǐ yǐ wèi fēi.
讓,美德也,然當審其是非。趙充國不歸功於二將軍,君子以為是;顏真卿歸功於賀蘭進明,君子以為非。
liú dào yuán yuē: lì dài guó shǐ, qí liú chū yú chūn qiū. liú xīn xù qī lüè, wáng jiǎn zhuàn qī zhì, shǐ jì yǐ xià, jiē fù chūn qiū. xún xù fēn sì bù, shǐ jì jiù shì rù bǐng bù. ruǎn xiào xù qī lù: jì chuán lù, jì shǐ chuán. yóu shì jīng yǔ shǐ fēn.
劉道原曰:「歷代國史,其流出於《春秋》。劉歆敘《七略》,王儉撰《七志》,《史記》以下,皆附《春秋》。荀勗分四部,史記、舊事入丙部。阮孝緒《七錄》:記傳錄,記史傳。由是經與史分。」
hàn míng chén zòu: chéng xiàng xuē xuān zòu hàn xìng yǐ lái, shēn kǎo gǔ yì, wéi wàn biàn zhī bèi, yú shì zhì gōng shì chū rù zhī yí. gù sī mǎ diàn shěng mén tà, zhì wǔ liù zhòng, zhōu wèi jī diāo dǒu, jìn chén shì cè, shàng bù dé zhe gōu dài rù fáng. tài píng yù lǎn.
《漢名臣奏》:丞相薛宣奏漢興以來,深考古義,惟萬變之備,於是制宮室出入之儀。故司馬殿省門闥,至五六重,周衛擊刁斗,近臣侍側,尚不得著鈎帶入房。《太平御覽》。
xiōng nú yí hàn wén dì shū yuē: tiān suǒ lì xiōng nú dà dān yú. yòu yuē: tiān dì suǒ shēng, rì yuè suǒ zhì, xiōng nú dà dān yú. tū jué zhì shū suí wén dì yuē: cóng tiān shēng dà tū jué, tiān xià xián shèng tiān zǐ, yī lì jù lú shè mò hé shā bō lüè kè hán.
匈奴遺漢文帝書曰:「天所立匈奴大單于。」又曰:「天地所生,日月所置,匈奴大單于。」突厥致書隋文帝曰:「從天生大突厥,天下賢聖天子,伊利俱盧設莫何沙缽略可汗。」
xī shān xiān shēng chēng tiān tāi liú shēn fù, měi jǔ shǐ chuán shù bǎi qiān yán, hàn xǔ hòu shàng chéng dì shū, yú bān shǐ wèi yǐn pì chù, xué zhě duō bù dào, yī rì duì kè sòng nài hé qiè bó mìng, duān yù jìng níng qián jí shè wèi píng fēng zhāng mǒu suǒ děng yǔ, wú yī zì chà. qián bèi dú shǐ jīng shú rú cǐ.
西山先生稱天台劉深父,每舉史傳數百千言,漢許後《上成帝書》,於班史為隱僻處,學者多不道,一日對客誦「奈何妾薄命,端遇竟寧前」及「設為屏風張某所」等語,無一字差。前輩讀史精熟如此。
lǐ jìng yuē: zhāng liáng suǒ xué, liù tāo sān lüè shì yě. hán xìn suǒ xué, ráng jū sūn wǔ shì yě. guāng wǔ zhào bào, zāng gōng mǎ wǔ yǐn huáng shí gōng jì. suí zhì yǒu sān lüè sān juǎn. guǎn gé shū mù yún: kǒng hòu rén yī tuō wèi zhī. jìn shì yǒu sù shū yī juàn, liù zhāng, yuē yuán shǐ yuē zhèng dào yuē běn dé zōng dào yuē qiú rén zhī zhì yuē zūn yì yuē ān lè. cháo gōng wǔ yún: páng luàn wú tǒng, gài cǎi zhū shū chéng zhī. wèi jìn yǒu dào fā zhāng liáng zhǒng zhě, yú yù zhěn zhōng huò cǐ shū. yì yī tuō yě. chū xué jì yòu yǐn huáng shí gōng yīn móu mì fǎ.
李靖曰:「張良所學,《六韜》、《三略》是也。韓信所學,《穰苴》、《孫武》是也。」光武詔報,臧宮、馬武引《黃石公記》。《隋志》有《三略》三卷。《館閣書目》云:「恐後人依託為之。」近世有《素書》一卷,六章,曰原始、曰正道、曰本德宗道、曰求人之志、曰遵義、曰安樂。晁公武云:「厖亂無統,蓋采諸書成之。」謂晉有盜發張良冢者,於玉枕中獲此書。亦依託也。《初學記》又引《黃石公陰謀秘法》。
dǒng zhòng shū zài jiàn yuán chū duì cè, yuàn xìng tài xué, zhì míng shī, yǐ yǎng tiān xià zhī shì, shù kǎo wèn yǐ jǐn qí cái. chuán wèi lì xué xiào zhī guān, zì zhòng shū fā zhī. kǎo zhī wǔ dì jì, jiàn yuán wǔ nián zhì wǔ jīng bó shì, cǐ suǒ wèi xué xiào zhī guān yě. yuán shuò wǔ nián, shǐ yǒu lǐ guān quàn xué zhī zhào, yú shì chéng xiàng hóng qǐng wèi bó shì zhì dì zǐ yuán. rú lín chuán suǒ zài, qí zhe gōng lìng yě, xiáng yú qǔ ér lüè yú jiào, bù guò kāi lù lì zhī tú ér yǐ. míng jīng ér zhì qīng zǐ, jiào zǐ ér nǐ yíng jīn, shú zhī gǔ zhě wèi jǐ zhī xué zāi? tǎng yǐ zhòng shū wèi xiāng, shǐ zhèng yì míng dào zhī xué xíng yú shí, zé xué zhě xìng yú lǐ yì, shù jǐ sān dài zhī fēng, qǐ zhǐ bīn bīn duō wén xué zhī shì hū?
董仲舒在建元初對策,願興太學,置明師,以養天下之士,數考問以盡其材。《傳》謂立學校之官,自仲舒發之。考之《武帝紀》,建元五年置五經博士,此所謂學校之官也。元朔五年,始有禮官勸學之詔,於是丞相弘請為博士置弟子員。《儒林傳》所載,其著功令也,詳於取而略於教,不過開祿利之塗而已。明經而志青紫,教子而擬籯金,孰知古者為己之學哉?儻以仲舒為相,使正誼明道之學行於時,則學者興於禮義,庶幾三代之風,豈止彬彬多文學之士乎?
hán xìn wú xíng, bù dé tuī zé wèi lì chén tāng wú jié, bù wèi zhōu lǐ suǒ chēng zhǔ fù yǎn xué cóng héng, zhū rú pái bīn bù róng lǐ líng jiàng xiōng nú, lǒng xī shì dài fū yǐ wèi kuì. qín hàn zhī hòu, xiāng dǎng qīng yì yóu yán yě, shì yǐ lǐ guān quàn xué, zé yuē chóng xiāng lǐ zhī huà.
韓信無行,不得推擇為吏;陳湯無節,不為州里所稱;主父偃學從橫,諸儒排儐不容;李陵降匈奴,隴西士大夫以為愧。秦漢之後,鄉黨清議猶嚴也,是以禮官勸學,則曰崇鄉里之化。