sān huáng zhī shū, fú xī yǒu yì, shén nóng yǒu běn cǎo, huáng dì yǒu sù wèn. yì yǐ bǔ shì cún, běn cǎo sù wèn yǐ fāng jì cún, qí tiān hū! xīn ān wáng huì shū yún. chéng zǐ yuē:" sù wèn bì chū yú zhàn guó zhī mò."
三皇之书,伏牺有《易》,神农有《本草》,黄帝有《素问》。《易》以卜筮存,《本草》、《素问》以方技存,其天乎!新安王晦叔云。程子曰:“《素问》必出于战国之末。”
sān huáng xiàng chūn, wǔ dì xiàng xià, sān wáng xiàng qiū, wǔ bó xiàng dōng. jiàn yú wáng mǎng chuán, gài gǔ zhī yí yán yě, yǔ shào zi guān wù tóng.
三皇象春,五帝象夏,三王象秋,五伯象冬。见于《王莽传》,盖古之遗言也,与邵子《观物》同。
sī mǎ gōng shī yuē:" yú shùn zài juàn qín, jiàn yǔ wèi tiān zǐ. qǐ yǒu fù nán xún, tiáo tiáo dù xiāng shuǐ." zhāng wén qián shī yuē:" zhòng tóng zhì fāng shí, èr fēi gài lǎo rén. ān kěn qì lù páng, sǎ lèi liú cóng yún." èr shī kě yǐ qū qiān zǎi zhī huò.
司马公诗曰:“虞、舜在倦勤,荐禹为天子。岂有复南巡,迢迢度湘水。”张文潜诗曰:“重瞳陟方时,二妃盖老人。安肯泣路旁,洒泪留丛筠。”二诗可以祛千载之惑。
tiān guān shū yún:" shú wǔ dǒu mǐ qǐng." lǐ shāng yǐn lǐ hè xiǎo zhuàn" rú chuī wǔ dǒu shǔ xǔ shí", běn yú cǐ.
《天官书》云:“熟五斗米顷。”李商隐《李贺小传》“如炊五斗黍许时”,本于此。
zhào shǐ lè chéng dài lián pō, pō nù, gōng lè chéng shǐ zhào cōng yán jù dài lǐ mù, mù bù shòu mìng. cǐ fēi wéi jiāng zhī fǎ, pō mù tè zhàn guó zhī jiāng ěr. yì zhī shī yuē:" xíng xiǎn ér shùn."
赵使乐乘代廉颇,颇怒,攻乐乘;使赵葱、颜聚代李牧,牧不受命。此非为将之法,颇、牧特战国之将尔。《易》之《师》曰:“行险而顺。”
tài shǐ gōng chuán zhōu yáng yóu yún:" yǔ jí àn jù wèi zhì." àn zhī zhèng zhí, suǒ wèi rén zhě yǒu yǒng, gāng yì jìn rén zhě yě, wèi zhī zhì kě hū? zhōu yáng yóu fù zhì zhī mí ěr, qí kě yǔ àn bìng yán hū? jí zhèng tóng chuán yóu bù kě, ér yǐ yóu yǔ àn jù, shì luán xiāo jiē yì yě.
太史公传周阳由云:“与汲黯俱为忮。”黯之正直,所谓仁者有勇,刚毅近仁者也,谓之忮可乎?周阳由蝮鸷之靡尔,其可与黯并言乎?汲、郑同传犹不可,而以由与黯俱,是鸾枭接翼也。
jiǎ shēng diào qū yuán yuē:" wèi zhí juē lián." zhù: chǔ zhī dà dào, yuē zhuāng juē. hán fēi zǐ: chǔ zhuāng wáng yù fá yuè, dù zi jiàn yuē:" zhuāng juē wèi dào yú jìng nèi, ér lì bù néng jìn, cǐ zhèng zhī luàn yě." juē gài zài zhuāng wáng shí. hàn xī nán yí chuán: zhuāng juē zhě, chǔ zhuāng wáng miáo yì yě, yǐ qí zhòng wáng diān. cǐ yòu yī zhuāng juē yě, míng shì yǔ dào tóng, hé zāi?
贾生《吊屈原》曰:“谓跖、蹻廉。”注:楚之大盗,曰庄蹻。《韩非子》:楚庄王欲伐越,杜子谏曰:“庄蹻为盗于境内,而吏不能禁,此政之乱也。” 蹻盖在庄王时。《汉·西南夷传》:庄蹻者,楚庄王苗裔也,以其众王滇。此又一庄蹻也,名氏与盗同,何哉?
huái nán rén jiān xùn yuē:" qín huáng lì yuè zhī xī jiǎo xiàng chǐ fěi cuì zhū jī, nǎi shǐ wèi tú suī fā zú wǔ shí wàn, wèi wǔ jūn: yī jūn sāi chán chéng zhī lǐng, yī jūn shǒu jiǔ yí zhī sāi, yī jūn chù pān yú zhī dōu, yī jūn shǒu nán yě zhī jiè, yī jūn jié yú gān zhī shuǐ, sān nián bù jiě jiǎ chí nǔ. shǐ jiān lù zhuǎn xiǎng, yòu yǐ zú záo qú ér tōng liáng dào, yǐ yǔ yuè rén zhàn. shā xī ǒu jūn, yì xū sòng, ér yuè rén jiē rù cóng báo zhōng, yǔ qín shòu chù, mò kěn wèi qín lǔ. zhì jié jùn yǐ wéi jiāng, ér yè gōng qín rén, dà pò zhī, shā wèi tú suī, fú shī liú xiě shù shí wàn. nǎi fā shì shù yǐ bèi zhī. yú shì chén shèng qǐ yú dà zé." qín jī yuè zhī shì, xiáng jiàn yú cǐ. dà shì jì zài shǐ huáng sān shí sān nián, jiě tí bù yǐn hóng liè shū, lù cǐ yǐ bǔ yí. huái nán wáng jiàn fá mǐn yuè, qí yán lüè tóng.
《淮南·人间训》曰:“秦皇利越之犀角象齿、翡翠珠玑,乃使尉屠睢发卒五十万,为五军:一军塞镡城之岭,一军守九嶷之塞,一军处番禺之都,一军守南野之界,一军结余干之水,三年不解甲弛弩。使监禄转饷,又以卒凿渠而通粮道,以与越人战。杀西呕君,译吁宋,而越人皆入丛薄中,与禽兽处,莫肯为秦虏①。置桀骏以为将,而夜攻秦人,大破之,杀尉屠睢,伏尸流血数十万。乃发适戍以备之。于是陈胜起于大泽。”秦击越之事,详见于此。《大事记》在始皇三十三年,《解题》不引《鸿烈书》,录此以补遗。淮南王谏伐闽越,其言略同。
tài shǐ gōng shù chǔ hàn chūn qiū, qí bù zài yú shū zhě, zhèng yì yún:" xiàng yǔ gē, měi rén hé zhī. chǔ hàn chūn qiū yún:' gē yuē:" hàn bīng yǐ lüè dì, sì fāng chǔ gē shēng. dài wáng yì qì jǐn, jiàn qiè hé liáo shēng?"'" shì shí yǐ wèi wǔ yán yǐ. wǔ yán shǐ yú wǔ zǐ zhī gē xíng lù.
太史公述《楚汉春秋》,其不载于书者,《正义》云:“项羽歌,美人和之。《楚汉春秋》云:‘歌曰:“汉兵已略地,四方楚歌声。大王意气尽,贱妾何聊生?”’”是时已为五言矣。五言始于《五子之歌》、《行露》。
chǔ hàn chūn qiū yuē:" gāo dì chū fēng hóu zhě, jiē cì dān shū tiě quàn, yuē:' shǐ huáng hé rú dài, tài shān rú lì, hàn yǒu zōng miào, ěr wú jué shì.'" xià èr jù bù tóng.
《楚汉春秋》曰:“高帝初封侯者,皆赐丹书铁券,曰:‘使黄河如带,太山如砺,汉有宗庙,尔无绝世。’”下二句不同。
yòu yuē:" huì dì bēng, lǚ tài hòu yù wèi gāo fén, shǐ cóng wèi yāng gōng ér jiàn zhī. zhū jiàng jiàn bù xǔ, dōng yáng hóu chuí qì yuē:' bì xià jiàn huì dì zhǒng, bēi āi liú tì wú yǐ, shì shāng shēng yě. chén qiè āi zhī.' tài hòu nǎi zhǐ." dōng yáng hóu, zhāng xiàng rú yě. yòu yuē:" xià cài tíng cháng lì huái nán wáng yuē:' fēng rǔ jué wèi qiān shèng, dōng nán jǐn rì suǒ chū, shàng wèi zú qián tú qún dào suǒ xié, ér fǎn, hé yě?'" wèi yīng bù, shǐ hàn bù zài.
又曰:“惠帝崩,吕太后欲为高坟,使从未央宫而见之。诸将谏不许,东阳侯垂泣曰:‘陛下见惠帝冢,悲哀流涕无已,是伤生也。臣窃哀之。’太后乃止。”东阳侯,张相如也。又曰:“下蔡亭长詈淮南王曰:‘封汝爵为千乘,东南尽日所出,尚未足黔徒群盗所邪,而反,何也?’”谓英布,《史》、《汉》不载。
hàn dà qǐ jiǔ guó: yàn dài qí zhào liáng chǔ jīng wú huái nán huái yáng, jiē tóng xìng yě. cháng shā yì xìng bù yǔ yān. hàn biǎo xuē huái yáng ér liè cháng shā, dāng cóng shǐ jì.
汉大启九国:燕、代、齐、赵、梁、楚、荆吴、淮南、淮阳,皆同姓也。长沙异姓不与焉。《汉表》削淮阳而列长沙,当从《史记》。
duàn ér gǎn xíng, guǐ shén bì zhī. jiàn mò ér zhī běn, guān zhǐ ér dǔ guī. qiū shuāng jiàng zhě cǎo huā luò, shuǐ yáo dòng zhě wàn wù zuò. cǐ zhàn guó zhū zǐ zhī yán, ér zhào gāo sòng zhī ěr. gāo fēi néng wéi cǐ yán yě.
断而敢行,鬼神避之。见末而知本,观指而睹归。秋霜降者草花落,水摇动者万物作。此战国诸子之言,而赵高诵之尔。高非能为此言也。
lè shū zuò shí jiǔ zhāng, suǒ yǐn yún:" ān shì fáng zhōng lè, jīn kǎo zhī hàn zhì, ān shì fáng zhōng gē shí qī zhāng jiāo sì gē shí jiǔ zhāng." suǒ yǐn wù.
《乐书》作十九章,《索隐》云:“《安世房中乐》,今考之《汉志》,《安世房中歌》十七章、《郊祀歌》十九章。”《索隐》误。
yù lǎn zài chún yú kūn shí jiǔ shuō yuē:" luó rú pái mén, cuì jī kuī yǒu." gài hào shì zhě yīn huá jī chuán ér guǎng zhī, fēi zhàn guó shí yǔ yě.
《御览》载淳于髠《十酒说》曰:“罗襦排门,翠笄窥牖。”盖好事者因《滑稽传》而广之,非战国时语也。
zōu yáng shū: qí yòng yuè rén méng. hàn shū yún:" yuè rén zǐ zāng." qí shì wèi xiáng.
《邹阳书》:齐用越人蒙。《汉书》云:“越人子臧。”其事未详。
lǐ sī chuán zhù: biàn shì yǐn xìng míng, yí qín jiāng zhāng hán shū yuē. yún yún. cǐ shū zài shàn wén zhōng. suí zhì: shàn wén wǔ shí juǎn, dù yù zhuàn.
《李斯传注》:辩士隐姓名,遗秦将章邯书曰。云云。此书在《善文》中。《隋志》:《善文》五十卷,杜预撰。
huá jī chuán: qí shǐ chún yú kūn xiàn gǔ yú chǔ. shuō yuàn yún:" wèi wén hóu shǐ shè rén wú zé xiàn gǔ yú qí." lǔ lián zi yún:" zhǎn wú suǒ wéi lǔ jūn shǐ, yí qí jūn hóng." hán shī wài zhuàn yún:" qí shǐ shǐ xiàn hóng yú chǔ." qí shì jiē tóng, ér sì shū suǒ zài yì.
《滑稽传》:齐使淳于髠献鹄于楚。《说苑》云:“魏文侯使舍人毋择献鹄于齐。”鲁连子云:“展无所为鲁君使,遗齐君鸿。”《韩诗外传》云:“齐使使献鸿于楚。”其事皆同,而四书所载异。
xiàng yǔ jì shuō zhě yuē:" rén yán chǔ rén mù hóu ér guàn ěr." fǎ yán yǐ wéi cài shēng, hàn shū yǐ wéi hán shēng.
《项羽纪》说者曰:“人言楚人沐猴而冠耳。”《法言》以为蔡生,《汉书》以为韩生。
hàn gāo zǔ qǐ bù yī, miè qín chǔ, zì hòu shì chù zhī, bì kuā dà gōng yè, yǐ wéi yì yáo shùn, jià tāng wǔ yǐ. qí shè lìng yuē:" bīng bù dé xiū bā nián, wàn mín yǔ kǔ shén. jīn tiān xià shì bì, qí shè tiān xià shū sǐ yǐ xià." yán shén jiǎn ér wú zì jīn zhī yì. cǐ suǒ yǐ yí jué zǐ sūn, xiǎng sì bǎi nián zhī zuò yú.
汉高祖起布衣,灭秦、楚,自后世处之,必夸大功业,以为轶尧、舜,驾汤、武矣。其赦令曰:“兵不得休八年,万民与苦甚。今天下事毕,其赦天下殊死以下。”言甚简而无自矜之意。此所以诒厥子孙,享四百年之祚欤。
wáng zhě mò gāo yú zhōu wén, bó zhě mò gāo yú qí huán, jiē dài xián rén ér chéng míng. cǐ gāo dì zhī zhào yě. xuān dì yuē:" hàn jiā zì yǒu zhì dù, běn yǐ bà wáng dào zá zhī." gài yǐ jiàn yú cǐ zhào yǐ. liú xiàng chēng jiǎ yì, suī gǔ zhī yī guǎn, wèi néng yuǎn guò. yī guǎn qǐ kě bìng yán zāi? lín shǎo yǐng lùn zhī yuē:" wáng bà zhī wú biàn, hàn shì wèi yóu shén. nǐ rén zhī fēi lún, hàn rú wèi yóu shén. zūn wáng chù bà, yán dào yì bù yán gōng lì, yī dǒng zhòng shū ér yǐ."
王者莫高于周文,伯者莫高于齐桓,皆待贤人而成名。此高帝之诏也。宣帝曰:“汉家自有制度,本以霸、王道杂之。”盖已见于此诏矣。刘向称贾谊,虽古之伊、管,未能远过。伊、管岂可并言哉?林少颖论之曰:“王、霸之无辨,汉世为尤甚。拟人之非伦,汉儒为尤甚。尊王绌霸,言道义不言功利,一董仲舒而已。”
bān gù xù wǔ dì míng chén, lǐ yán nián sāng hóng yáng yì yǔ yān. ruò rú yǎ, zé liè dǒng zhòng shū yú gōng sūn hóng ér kuān zhī jiān. jí àn zhī zhí, qǐ bo shì zhī chóu zāi? shǐ bǐ zhī bāo biǎn, wàn shì zhī róng rǔ, ér xūn yóu hún xiáo rú cǐ, wèi zhī bǐ liáng qiān dǒng kě hū?
班固叙武帝名臣,李延年、桑弘羊亦与焉。若儒雅,则列董仲舒于公孙弘、兒宽之间。汲黯之直,岂卜式之俦哉?史笔之褒贬,万世之荣辱,而薰莸浑殽如此,谓之比良迁、董可乎?
wèi lǚ shì yòu tǎn, wèi liú shì zuǒ tǎn jūn zhōng jiē zuǒ tǎn. àn yí lǐ xiāng shè shū yún:" fán shì wú wèn jí xiōng, jiē tǎn zuǒ." shì yǐ shì sāng lǐ jí dà shè jiē tǎn zuǒ, wéi yǒu shòu xíng tǎn yòu. gù jìn lǐ nǎi yún:" yòu ròu tǎn." zhù yún:" xíng yí shī yú yòu shì yě." yǐ cǐ kǎo zhī, zhōu bó zhū lǚ shì zhī jì, yǐ dìng wèi lǚ shì zhě yǒu xíng, gù yǐ yòu tǎn lìng zhī, fēi yǐ chān rén xīn zhī cóng wéi yě.
为吕氏右袒,为刘氏左袒;军中皆左袒。按《仪礼·乡射疏》云:“凡事无问吉凶,皆袒左。”是以士丧礼及大射皆袒左,唯有受刑袒右。故《觐礼》乃云:“右肉袒。”注云:“刑宜施于右是也。”以此考之,周勃诛吕氏之计,已定为吕氏者有刑,故以右袒令之,非以觇人心之从违也。
" yǔ fù lǎo yuē" wèi jù, xià yún" fǎ sān zhāng ěr". táng gāo zǔ rù jīng shī, yuē fǎ shí èr tiáo, gài fǎng cǐ yǔ ér shī zhī.
“与父老约”为句,下云“法三章耳”。唐高祖入京师,约法十二条,盖仿此语而失之。
huái yīn hóu xiū yǔ fán kuài wǔ, rán kuài yì wèi yì qīng: jiàn liú jū qín gōng, hóng mén qiáo xiàng yǔ, pái tà rù jiàn, yī gǒu tú néng zhī, hàn tíng zhū gōng bù jí yě.
淮阴侯羞与樊哙伍,然哙亦未易轻:谏留居秦宫,鸿门谯项羽,排闼入见,一狗屠能之,汉廷诸公不及也。
wú dòu nán wèi hàn shū kān wù bǔ yí, zhū wén gōng dá shū yuē:" liú shì suǒ duàn jù, rú xiàng yǔ chuán' yóu shì shǐ wèi zhū hóu shàng jiàng jūn', rú lín chuán' chū rù bù bèi suǒ wén', jiē yǔ shǐ jì hé.' wèi yuán miào wèi běi', jiàn yī shū' miào'' wèi' zhī jiān yǒu' yú' zì. liú shì suǒ yí yì yǒu wù, rú gōu xù zhì' yú chǔ' zì, běn wén shǔ xià jù, xià wén yǒu' yú qí'' yú shǔ' zì, jiē shì jù shǒu, ér liú wù dú shǔ zhī shàng jù."
吴斗南为《汉书刊误补遗》,朱文公答书曰:“刘氏所断句,如《项羽传》‘由是始为诸侯上将军’,《儒林传》‘出入不悖所闻’,皆与《史记》合。‘为原庙渭北’,见一书‘庙’‘渭’之间有‘于’字。刘氏所疑亦有误,如《沟洫志》‘于楚’字,本文属下句,下文有‘于齐’、‘于蜀’字,皆是句首,而刘误读属之上句。”
tōng jiàn bù shū fú ruì, gāo dì chì dì zi zhī shì, shī yú shān xuē, gāng mù yīn zhī. wén gōng yǔ lù yǐ cǐ shì wèi xū.
《通鉴》不书符瑞,高帝赤帝子之事,失于删削,《纲目》因之。《文公语录》以此事为虚。
wén zhāng yuán qǐ yǒu hàn huì dì sì hào bēi, jīn kǎo gāo shì chuán: gāo chē shān shàng yǒu sì hào bēi jí cí, hàn huì dì suǒ lì.
《文章缘起》有汉惠帝《四皓碑》,今考《高士传》:高车山上有《四皓碑》及祠,汉惠帝所立。
wǔ dì nián shí èr, ér jué tíng wèi yù fáng nián zhī yí míng dì nián shí èr, ér biàn chén liú lì kěn tián zhī dú. qí yīng míng lüè tóng, ér wǔ dì zhī shì, shǐ cè bù zhe, jǐn jiàn yú tōng diǎn xíng fǎ zá yì.
武帝年十二,而决廷尉狱防年之疑;明帝年十二,而辨陈留吏垦田之牍。其英明略同,而武帝之事,史策不著,仅见于《通典·刑法·杂议》。
wǔ dì jì yuán shuò sān nián zhào yuē:" fū xíng fá suǒ yǐ fáng jiān yě, nèi zhǎng wén suǒ yǐ jiàn ài yě." huò yún:" gǔ xiě běn wú zhù. hàn shū zuò: ér sì shè suǒ yǐ jiàn ài yě."
《武帝纪》元朔三年诏曰:“夫刑罚所以防奸也,内长文所以见爱也。”或云:“古写本无注。《汉书》作:而肆赦所以见爱也。”
wèi dīng yí zhōu chéng hàn zhāo lùn yún:" chéng wáng xiù ér huò shí, qí měi zài zhōng zhāo dì miáo ér wèi xiù, qí dé zài shǐ. bì bù dé yǐ, yǔ fū shǐ zhě."
魏丁仪《周成汉昭论》云:“成王秀而获实,其美在终;昭帝苗而未秀,其得在始。必不得已,与夫始者。”
shí huò zhì: lǐ kuī wèi wèi wén hóu zuò jǐn dì lì zhī jiào. huò zhí chuán yún:" dāng wèi wén hóu shí, lǐ kè wù jǐn dì lì." yǐ yì wén kǎo zhī, lǐ kè qī piān zài rú jiā, zi xià dì zǐ, wèi wèi wén hóu xiāng. lǐ kuī sān shí èr piān zài fǎ jiā. xiāng wèi wén hóu, fù guó qiáng bīng. jǐn dì lì zhě, kuī yě, fēi kè yě, huò zhí chuán wù. shǐ jì zhèng yì yún:" liú xiàng bié lù yì yún lǐ kuī."
《食货志》:李悝为魏文侯作尽地力之教。《货殖传》云:“当魏文侯时,李克务尽地力。”以《艺文》考之,《李克》七篇在儒家,子夏弟子,为魏文侯相。《李悝》三十二篇在法家。相魏文侯,富国强兵。尽地力者,悝也,非克也,《货殖传》误。《史记正义》云:“刘向《别录》亦云李悝。”
jiǎ yì fù: jiàn xì dé zhī xiǎn wēi. yán zhù yún:" jiàn kē xì zhī rén, xiǎn è zhī zhèng." zé" wēi" dàng zuò" zhēng". jiàn xiǎn zhèng ér qù, sè sī jǔ yǐ, jiàn jǐ ér zuò.
贾谊赋:见细德之险微。颜注云:“见苛细之人,险阨之证。”则“微”当作“徵”。见险证而去,色斯举矣,见几而作。
shǐ tōng shù fù xuán zhī yán yuē:" mèng jiān hàn shū, shí mìng shì qí zuò. jí yǔ chén zōng yǐn mǐn dù fǔ mǎ yán zhuàn zhōng xīng jì chuán, qí wén céng bù zú guān, qǐ jū yú shí hū? bù rán, hé bù lèi zhī shén yě."
《史通》述傅玄之言曰:“孟坚《汉书》,实命世奇作。及与陈宗、尹敏、杜抚、马严撰《中兴纪传》,其文曾不足观,岂拘于时乎?不然,何不类之甚也。”
lù chéng zhù bān shǐ, duō yǐn shǐ jì, cǐ quē yī yán, bǐ zhāi bàn jù, jiē cǎi zhāi chéng jù, biāo wèi yì shuō. jīn qí shū bù chuán. qián bèi wèi bān zhī yú mǎ, shí yǒu yí shī, rú" zhì jiān" zhī bù yán" shēng"" yǒu yǐ! qǐ zì bù yī", ér qù" yě fū" èr zì gāi xià zhī zhàn, shǐ zài shén xiáng, ér mèng jiān lüè bù jí.
陆澄注班史,多引《史记》,此缺一言,彼摘半句,皆采摘成句,标为异说。今其书不传。前辈谓班之于马,时有遗失,如“彘肩”之不言“生”;“有以!起自布衣”,而去“也夫”二字;垓下之战,《史》载甚详,而孟坚略不及。
liáng shū liú zhī lín chuán yún:" gǔ běn hàn shū, wài qī cì dì jì xià, zhū wáng xī cì wài qī xià, zài chén xiàng chuán qián, xīn táng shū liè zhuàn gài fǎng cǐ.
《梁书·刘之遴传》云:“古本《汉书》,《外戚》次《帝纪》下,《诸王》悉次《外戚》下,在《陈、项传》前,《新唐书·列传》盖仿此。
kuāng héng chuán zhù: jīn yǒu xī jīng zá jì, qí shū qiǎn sú, chū yú lǐ xiàng, duō wàng shuō. duàn chéng shì yún:" yǔ xìn zuò shī, yòng xī jīng zá jì shì, zì zhuī gǎi yuē:' cǐ wú jūn yǔ, kǒng bù zú yòng.'" jīn àn nán shǐ: xiāo bēn zhe xī jīng zá jì liù shí juǎn. rán zé yī tuō wèi shū, bù zhǐ wú jūn yě.
《匡衡传注》:今有《西京杂记》,其书浅俗,出于里巷,多妄说。段成式云:“庾信作诗,用《西京杂记》事,自追改曰:‘此吴均语,恐不足用。’”今按《南史》:萧贲著《西京杂记》六十卷。然则依托为书,不止吴均也。
xíng fǎ zhì: yù xíng hào wèi píng yǐ. kù lì chuán xù: hào wèi wǎng lòu tūn zhōu zhī yú. wáng wēn shū chuán: guǎng píng shēng wèi dào bù shí yí. yuē hào, yuē shēng, wèi míng rán ér shí fǒu yě, shū fǎ wǎn ér zhí.
《刑法志》:狱刑号为平矣。《酷吏传序》:号为罔漏吞舟之鱼。《王温舒传》:广平声为道不拾遗。曰号,曰声,谓名然而实否也,书法婉而直。
píng dāng chuán yún:" hàn xìng wéi wéi píng fù zǐ zhì zǎi xiàng." yú wèi: zhōu bó yà fū fù zǐ wèi xiāng, shì yè guò wéi píng yuǎn shén, bān mèng jiān qí wàng zhū hū?
《平当传》云:“汉兴唯韦、平父子至宰相。”愚谓:周勃、亚夫父子为相,事业过韦、平远甚,班孟坚其忘诸乎?
yì wén zhì: yú cháng tiān xià zhōng chén jiǔ piān. liú xiàng bié lù yún:" chuán tiān xià zhōng chén." yú wèi: zhōng chén chuán dāng zài shǐ jì zhī lù, ér liè yú yīn yáng jiā hé yě? qī lüè, liú xīn suǒ wéi, bān gù yīn zhī. xīn hàn zhī zéi chén, qí yì zhōng chén yě zé yí.
《艺文志》:于长《天下忠臣》九篇。刘向《别录》云:“传天下忠臣。”愚谓:《忠臣传》当在《史记》之录,而列于阴阳家何也?《七略》,刘歆所为,班固因之。歆汉之贼臣,其抑忠臣也则宜。
dǒng gōng zhī míng bù wén, lǔ liǎng shēng zhī shì bù zhe, rén yì zhī shuō, rú shān chuān chū yún, shí yǔ jì jiàng, ér bù yǒu qí gōng lǐ yuè zhī yán, rú fèng xiáng qiān rèn, fēi yàn jué zhī wǎng suǒ néng luó, gǔ zhī yì mín yě.
董公之名不闻,鲁两生之氏不著,仁义之说,如山川出云,时雨既降,而不有其功;礼乐之言,如凤翔千仞,非燕爵之网所能罗,古之逸民也。
chén wàn nián wèi sān gōng, ér jiào qí zi yǐ chǎn fàn pāng jiāng xù zhī mǔ yī fù rén, ér lì qí zi yǐ yì. èr hàn fēng sú, yǐ shì guān zhī.
陈万年为三公,而教其子以讇;范滂、姜叙之母一妇人,而励其子以义。二汉风俗,以是观之。
yī liáng yǐ zhé qī guó zhī fēng, yī láng yá yǐ xù diǎn wǔ zhī xù, fēng jiàn kě yǐ zhī biàn gù. ān píng zhī gōng, yǐ huà yì zhī wáng zhú nán yáng zhī xìng, yǐ dōng jùn zhī dí yì. jié xíng kě yǐ huí rén xīn.
一梁以折七国之锋,一琅邪以续典午之绪,封建可以支变故。安平之功,以画邑之王蠋;南阳之兴,以东郡之翟义。节行可以回人心。
xīn qìng jì zhī jiù zhū yún, zhāng wàn fú zhī bài yáng chéng, fú rú yì guān zhě, yì kě kuì yǐ.
辛庆忌之救朱云,张万福之拜阳城,服儒衣冠者,亦可愧矣。
gōng chén biǎo: mǐ yǒu jié yí, hào yǐ. mèng kāng yuē:" hào, yīn máo." yán shī gǔ yuē:" jīn sú yǔ yóu wèi' wú' wèi' hào'." féng yǎn chuán jī zhě máo shí, zhù: àn yǎn jí" máo" zì zuò" wú", jīn sú yǔ yóu rán. huò gǔ yì tōng hū?
《功臣表》:靡有孑遗,耗矣。孟康曰:“耗,音毛。”颜师古曰:“今俗语犹谓‘无’为‘耗’。”《冯衍传》饥者毛食,注:案《衍集》“毛”字作“无”,今俗语犹然。或古亦通乎?
wèi wǎn yǐ xì chē wèi láng, yán tiě lùn xián liáng yuē:" xì chē dǐng yuè, xián chū bǔ shǐ. lèi gōng jī rì, huò zhì qīng xiàng." dǐng yuè, dōng fāng shuò suǒ wèi dǐng guān, zōu yáng suǒ wèi dǐng shì yě.
卫绾以戏车为郎,《盐铁论》贤良曰:“戏车鼎跃,咸出补史。累功积日,或至卿相。”鼎跃,《东方朔》所谓鼎官,《邹阳》所谓鼎士也。
wǔ jì yuán shòu èr nián qiū, xiōng nú kūn xié wáng jiàng, zhì wǔ shǔ guó yǐ chù zhī. zhù: bù zài wǔ shǔ guó zhī míng. biǎo yún sān nián. kǎo zhī dì lǐ zhì, shǔ guó dū wèi, ān dìng zhì sān shuǐ, shàng jùn zhì qiū cí, tiān shuǐ zhì yǒng shì, wǔ yuán zhì pú zé, zhāng yè zhì rì lēi. cǐ wǔ dì chū zhì yě. ruò jīn chéng xī hé běi dì shǔ guó, zhì yú xuān dì shí, bù zài wǔ shǔ guó zhī shù.
《武纪》元狩二年秋,匈奴昆邪王降,置五属国以处之。注:不载五属国之名。《表》云三年。考之《地理志》,属国都尉,安定治三水,上郡治龟兹,天水治勇士,五原治蒲泽,张掖治日勒。此武帝初置也。若金城、西河、北地属国,置于宣帝时,不在五属国之数。
zhāng liáng, zhāng zhòng sān shí dài sūn, zhāng lǎo shí qī dài sūn. zhāng shì pǔ yún. zhòng, jiàn shī. lǎo, jiàn chūn qiū lǐ jì.
张良,张仲三十代孙,张老十七代孙。《张氏谱》云。仲,见《诗》。老,见《春秋》、《礼记》。
shǐ tōng yún:" sī mǎ xiàng rú shǐ yǐ zì xù wèi chuán, rán qí suǒ xù, dàn jì zì shǎo jí zhǎng, lì shēn xíng shì ér yǐ." jīn kǎo zhī běn chuán, wèi jiàn qí wèi zì xù. yòu yún:" xiàng rú zì xù, jì qí kè yóu lín qióng, yǐ chūn qiū suǒ huì, chí wèi měi tán." kǒng wèi bì rán. yì zhě, xiàng rú jí zài běn chuán, rú jiǎ yì xīn shū mò piān, gù yǐ wéi zì xù yú.
《史通》云:“司马相如始以自叙为传,然其所叙,但记自少及长,立身行事而已。”今考之本传,未见其为自叙。又云:“相如自叙,记其客游临邛,以《春秋》所讳,持为美谈。”恐未必然。意者,相如集载本传,如贾谊《新书》末篇,故以为自叙欤。
huán tán xīn lùn: hàn bǎi xìng fù liǎn, yī suì wèi sì shí yú wàn wàn. lì fèng yòng qí bàn, yú èr shí wàn wàn cáng yú dū nèi, wèi jìn qián. shào fǔ suǒ lǐng yuán dì zuò wù bā shí sān wàn wàn, yǐ gěi gōng shì gōng yǎng zhū shǎng cì. hàn cái yòng zhī shù, dà lüè jiàn cǐ.
《桓谭新论》:汉百姓赋敛,一岁为四十余万万。吏俸用其半,余二十万万藏于都内,为禁钱。少府所领园地作务八十三万万,以给宫室供养诸赏赐。汉财用之数,大略见此。
hé wǔ yuē:" wèi qīng zài wèi, huái nán qǐn móu." lǐ xún yuē:" huái nán wáng zuò móu zhī shí, qí suǒ nán zhě, dú yǒu jí àn." jīn rén duō yǐ huái nán qǐn móu chēng àn, ér bù jí qīng, cái néng bù ruò jié yì yě. jí àn zài cháo, huái nán qǐn móu. qí yǔ jiàn wú bù zhì shū.
何武曰:“卫青在位,淮南寝谋。”李寻曰:“淮南王作谋之时,其所难者,独有汲黯。”今人多以淮南寝谋称黯,而不及青,才能不若节义也。汲黯在朝,淮南寝谋。其语见吴步骘疏。
xī hàn mò, guō qīn jiǎng xǔ lì róng qín qìng sū zhāng cáo jìng bù shì yú mǎng. jiàn gōng bào chuán. kǒng xiū cài xūn liú xuān yǔ zhuō mào gōng shèng bào xuān tóng zhì, bù shì mǎng shí. jiàn zhuō mào chuán. wáng hào wáng jiā bìng qì guān. jiàn lǐ yè chuán. hàn shǐ bù néng biǎo ér yáng zhī wèi qīng jié chuán, ér jǐn fù jiàn qí míng shì, rán zhū jūn zǐ qīng fēng sù rán, lì nuò fū zhī zhì yú bǎi shì zhī xià, bù dài chuán ér zhāng.
西汉末,郭钦、蒋诩、栗融、禽庆、苏章、曹竟不仕于莽。见《龚鲍传》。孔休、蔡勋、刘宣与卓茂、龚胜、鲍宣同志②,不仕莽时。见《卓茂传》。王皓、王嘉并弃官。见《李业传》。《汉史》不能表而扬之为《清节传》,而仅附见其名氏,然诸君子清风肃然,立懦夫之志于百世之下,不待传而彰。
lùn héng: xiào míng zhī shì, dú sū wǔ chuán, jiàn wǔ guān míng yuē" yí zhōng jiān", yǐ wèn bǎi guān, bǎi guān mò zhī.
《论衡》:孝明之世,读《苏武传》,见武官名曰“移中监”,以问百官,百官莫知。
yòu yún:" sī mǎ zhǎng qīng wèi fēng shàn shū, wén yuē bù jù. zǐ cháng jì huáng dì zhì xiào wǔ, yáng zi yún lù xuān dì zhì āi píng, chén píng zhòng jì guāng wǔ, bān mèng jiān sòng xiào míng. hàn jiā gōng dé, pō kě guān jiàn." jīn zi yún shū bù chuán, píng zhòng wèi xiáng qí rén, mèng jiān sòng yì wáng.
又云:“司马长卿为《封禅书》,文约不具。子长纪黄帝至孝武,扬子云录宣帝至哀平,陈平仲纪光武,班孟坚颂孝明。汉家功德,颇可观见。”今子云书不传,平仲未详其人,孟坚颂亦亡。
xún shuǎng duì cè yuē:" jīn chén jiàn jūn fú, xià shí shàng zhēn, yí lüè yī gǔ lǐ zūn bēi zhī chà, jí dǒng zhòng shū zhì dù zhī bié." zhù, yǐn zhòng shū duì cè. yú wèi: zhì dù zhī bié, bì yǒu qí shū, fēi dàn zhèng fǎ dù, bié shàng xià zhī duì yě. chūn qiū fán lù yǒu dù zhì piān.
荀爽《对策》曰:“今臣僭君服,下食上珍,宜略依古礼尊卑之差,及董仲舒制度之别。”注,引仲舒《对策》。愚谓:制度之别,必有其书,非但正法度,别上下之对也。《春秋繁露》有《度制篇》。
dǒng zhòng shū sān nián bù kuī yuán, fǎ zhēn lì nián bù kuī yuán, zhào yù lì nián qián sī bù kuī yuán mén, huán róng shí wǔ nián bù kuī jiā yuán, hé xiū bù kuī yuán zhě shí qī nián.
董仲舒三年不窥园,法真历年不窥园,赵昱历年潜思不窥园门,桓荣十五年不窥家园,何休不窥园者十七年。
hào wàn dàn zhě wǔ jiā: hàn shí fèn jí sì zǐ jiē èr qiān dàn, hào wàn dàn jūn féng yáng wèi hóng nóng tài shǒu, bā zǐ jiē wèi èr qiān dàn, yì hào wàn dàn jūn yán yán nián xiōng dì wǔ rén zhì dà guān, mǔ hào wàn dàn yán yù qín xí wèi yǐng chuān tài shǒu, qún cóng tóng shí wéi èr qiān dàn zhě wǔ rén, hào wàn dàn qín shì táng zhāng wén guàn wèi shì zhōng, sì zǐ jiē zhì sān pǐn, hào wàn dàn zhāng jiā.
号万石者五家:汉石奋及四子皆二千石,号万石君;冯扬为弘农太守,八子皆为二千石,亦号万石君;严延年兄弟五人至大官,母号万石严妪;秦袭为颍川太守,群从同时为二千石者五人,号万石秦氏;唐张文瓘为侍中,四子皆至三品,号万石张家。
hàn chéng xiàng zài rù èr rén, zhōu bó kǒng guāng. yù shǐ dài fū zài rù sān rén, kǒng guāng hé wǔ wáng chóng. hòu hàn tài wèi zài rù èr rén, liú jǔ mǎ rì dī sān rù yī rén, hú guǎng. sī tú zài rù èr rén, lǔ gōng hú guǎng. sī kōng sān rù yī rén, móu róng. táng zǎi xiàng zài rù wǔ shí qī rén, zhǎng sūn wú jì zhì péi shū sān rù shí èr rén, wǔ chéng sì zhì zhèng tián sì rù sān rén, wéi jù yuán yáo yuán zhī wéi ān shí wǔ rù sān rén, xiāo yǔ péi dù cuī yìn.
汉丞相再入二人,周勃、孔光。御史大夫再入三人,孔光、何武、王崇。后汉太尉再入二人,刘矩、马日磾;三入一人,胡广。司徒再入二人,鲁恭、胡广。司空三入一人,牟融。唐宰相再入五十七人,长孙无忌至裴枢;三入十二人,武承嗣至郑畋;四入三人,韦巨源、姚元之、韦安石;五入三人,萧瑀、裴度、崔胤。
sòng lǐ zhì yún:" hàn wén yǐ rén qíng jì báo, guó sāng gé sān nián zhī jì. guāng wǔ yǐ zhōng xīng chóng jiǎn, qī miào yǒu gòng táng zhī zhì. wèi zǔ yǐ chǐ huò yí jiǎo, zhōng liǎn qù xí chēng zhī shù. jìn wǔ yǐ qiū jiāo bù yì, èr zhì bìng nán běi zhī sì. qǐ sān dài zhī diǎn bù cún zāi, qǔ qí yìng shí zhī biàn ér yǐ." yú wèi: sì shì wéi sàng jì miào zhì, xiān rú yì qí shī.
《宋·礼志》云:“汉文以人情季薄,国丧革三年之纪。光武以中兴崇俭,七庙有共堂之制。魏祖以侈惑宜矫,终敛去袭称之数。晋武以丘郊不异,二至并南北之祀。岂三代之典不存哉,取其应时之变而已。”愚谓:四事唯丧纪庙制,先儒议其失。
yáng xióng hé dōng fù: xī hé sī rì, yán lún fèng yú. zhù yún:" lún, gǔ shàn yù zhě." yú cháng kǎo hán shī wài zhuàn: kǒng zǐ yún:" měi zāi! yán wú fù zhī yù yě. mǎ zhī hòu yǒu yú ér qīng zhī, zhī shàng yǒu rén ér ài zhī. zhì yú yán lún, shǎo shuāi yǐ. mǎ zhī hòu yǒu yú ér qīng zhī, zhī shàng yǒu rén ér jìng zhī." cǐ yán lún shàn yù zhī shì yě. shū cǐ yǐ bǔ hàn zhù zhī quē.
扬雄《河东赋》:羲和司日,颜伦奉舆。注云:“伦,古善御者。”愚尝考《韩诗外传》:孔子云:“美哉!颜无父之御也。马知后有舆而轻之,知上有人而爱之。至于颜伦,少衰矣。马知后有舆而轻之,知上有人而敬之。”此颜伦善御之事也。书此以补《汉注》之阙。
qín wáng yú yīng, ér mǎng lì yīng yǐ sì píng, sù hàn zhī wáng yě.
秦亡于婴,而莽立婴以嗣平,速汉之亡也。
zhāng sǒng dá chén zūn yuē:" xué wǒ zhě yì chí, xiào zi zhě nán jiāng." chén wú jǐ wèi qín shǎo yóu zì xù yún:" xíng zhě nán gōng, chù zhě yì chí." lǚ chéng gōng shū zhào zhōng dìng fù xíng shí hòu yún:" chù zhě yì chí, chū zhě nán gōng." jiē běn zhāng sǒng zhī yì.
张竦《答陈遵》曰:“学我者易持,效子者难将。”陈无己为《秦少游字序》云:“行者难工,处者易持。”吕成公《书赵忠定父行实后》云:“处者易持,出者难工。”皆本张竦之意。
yáng yíng chuān xí chuān lìng zhì yún:" dài gōng wáng zhī zǐ yǐng kè wèi hóu." zhōu yì gōng kān wén yuàn yīng huá jiào zhèng, yǐ wéi chǔ yuán wáng zǐ yǐng kè wèi hóu. jīn yún dài gōng zhī zǐ, wèi xiáng. yú àn: hàn shū wáng zǐ hóu biǎo: tǔ jūn hóu yǐng kè, dài gòng wáng zǐ. cǐ yíng chuān suǒ yòng yě.
杨盈川《隰川令志》云:“代恭王之子郢客为侯。”周益公刊《文苑英华校正》,以为楚元王子郢客为侯。今云代恭之子,未详。愚按:《汉书·王子侯表》:土军侯郢客,代共王子。此盈川所用也。
yán yán nián hé zòu huò guāng shàn fèi lì, wú rén chén lǐ, bù dào. zòu suī qǐn, cháo tíng sù yān. lǚ chéng gōng yuē:" dà zāi, yán nián zhī zòu yě. zì yí qí zhī hòu, yī rén ér yǐ." shā suí chéng shì wèi: yán nián nǚ luó fū, wèi chāng yì wáng hè qī, shēng zǐ nǚ chí pèi. wéi hàn rén fēng sú zhī hòu, gù bù yǐ wéi xián. wáng yuán shí yuē:" xuān dì shí, yǒu dà yì lùn sān: yán nián yǐ bù dào hé guāng, xià hóu shèng yán wǔ dì bù yí lì miào lè, yǒu sī shì gù tài zǐ yuē lì. jiē hòu shì suǒ bù néng jí." liú yīng qǐ shí kě zòu shū, wèi dāng shǐ jìn xí wèi fǔ xiāng, fǔ xiāng wèi tái jiàn, ruò shēn tú jiā néng shǐ jìn xí wèi zhī, ruò yán yán nián néng shǐ fǔ xiāng wèi zhī.
严延年劾奏霍光擅废立,无人臣礼,不道。奏虽寝,朝廷肃焉。吕成公曰:“大哉,延年之奏也。自夷、齐之后,一人而已。”沙随程氏谓:延年女罗紨,为昌邑王贺妻,生子女持辔。惟汉人风俗之厚,故不以为嫌。王元石曰:“宣帝时,有大议论三:延年以不道劾光,夏侯胜言武帝不宜立庙乐,有司谥故太子曰戾。皆后世所不能及。”刘应起时可奏疏,谓当使近习畏辅相,辅相畏台谏,若申屠嘉能使近习畏之,若严延年能使辅相畏之。
cháo cuò duì cè shǒu yún:" píng yáng hóu chén zhú děng suǒ jǔ xián liáng fāng zhèng tài zǐ jiā lìng chén cuò." zì yán suǒ jǔ zhī rén jí qí guān jué wú suǒ yǐn. hàn zhì yóu gǔ yě, zì hòu shǐ wú suǒ jì, wéi táng zhāng jiǔ líng duì cè shǒu yún:" sì lǔ wáng dào jiān suǒ jǔ dào móu yī lǚ kē xíng mì shū shěng jiào shū láng zhāng jiǔ líng." zì hú míng yì shū zhī fǎ mì, bù fù jiàn cǐ yǐ. dào jiān, lǔ wáng líng kuí zhī sūn, běn chuán chēng qí fāng yán yǒu lǐ fǎ, shì yǐ néng jǔ jiǔ líng. ér bǐng shǐ bǐ zhě, bù shū yú chuán, jǐn jiàn jiǔ líng jí.
晁错《对策》首云:“平阳侯臣窋等所举贤良方正、太子家令臣错。”自言所举之人及其官爵无所隐。汉制犹古也,自后史无所纪,唯唐张九龄《对策》首云:“嗣鲁王道坚所举道侔伊吕科、行秘书省校书郎张九龄。”自糊名易书之法密,不复见此矣。道坚,鲁王灵夔之孙,本传称其方严有礼法,是以能举九龄。而秉史笔者,不书于传,仅见《九龄集》。
huáng fǔ mì gāo shì chuán yún:" chéng gōng zhě, chéng dì shí zì yǐn xìng míng, cháng sòng jīng, bù jiāo shì lì, shí rén hào yuē chéng gōng. chéng dì shí chū yóu wèn zhī, chéng gōng bù qū jié. shàng yuē:' zhèn néng fù guì rén, néng shā rén, zi hé nì zhèn zāi?' chéng gōng yuē:' bì xià néng guì rén, chén néng bù shòu bì xià zhī guān bì xià néng fù rén, chén néng bù shòu bì xià zhī lù bì xià néng shā rén, chén néng bù fàn bì xià zhī fǎ.' shàng bù néng zhé, shǐ láng èr rén jiù shòu zhèng shì shí èr piān." bān shǐ yì qí shì. mèng jiān jī tài shǐ gōng zhī tuì chǔ shì, ér bù wéi yì mín lì zhuàn, shì yǐ yǒu mù jié zhī lùn.
皇甫谧《高士传》云:“成公者,成帝时自隐姓名,常诵经,不交世利,时人号曰成公。成帝时出游问之,成公不屈节。上曰:‘朕能富贵人,能杀人,子何逆朕哉?’成公曰:‘陛下能贵人,臣能不受陛下之官;陛下能富人,臣能不受陛下之禄;陛下能杀人,臣能不犯陛下之法。’上不能折,使郎二人就受《政事》十二篇。”班史逸其事。孟坚讥太史公之退处士,而不为逸民立传,是以有目睫之论。
gāo dì jì qún chén yuē:" dì qǐ xì wēi, bō luàn shì, fǎn zhī zhèng, píng dìng tiān xià, wèi hàn tài zǔ gōng zuì gāo, shàng zūn hào yuē gāo huáng dì." cǐ shì yì zhī shǐ yě. cuī yīn zhāng dì shì yì, jiàn tài píng yù lǎn.
《高帝纪》群臣曰:“帝起细微,拨乱世,反之正,平定天下,为汉太祖功最高,上尊号曰高皇帝。”此谥议之始也。崔骃《章帝谥议》,见《太平御览》。
ōu yáng zǐ yuē:" shǐ wèi péng dǎng zhī lùn zhě, shèn yú zuò yǒng." yú kǎo hàn shǐ xiāo wàng zhī zhōu kān liú gēng shēng tóng xīn móu yì, hóng gōng shí xiǎn zòu wàng zhī kān gēng shēng péng dǎng, yù zhuān shàn quán shì." péng dǎng" èr zì, shǐ jiàn yú cǐ, suì wèi wàn shì zhī huò, kě wèi yī yán sàng bāng.
欧阳子曰:“始为朋党之论者,甚于作俑。”愚考《汉史》萧望之、周堪、刘更生同心谋议,弘恭、石显奏望之、堪、更生朋党,欲专擅权势。“朋党”二字,始见于此,遂为万世之祸,可谓一言丧邦。
hé wǔ wèi pèi jùn tài shǒu, jué fù jiā wēng zhī zǐ zhī sòng, duó nǚ cái yǐ yǔ zi, wèi wēng zhī sī lǜ hóng yuǎn. guāi yá duàn háng mín zǐ xù zhī shì, qí yì lèi cǐ. shì jiàn fēng sú tōng.
何武为沛郡太守,决富家翁之子之讼,夺女财以与子,谓翁之思虑弘远。乖崖断杭民子婿之事,其意类此。事见《风俗通》。
gǔ jīn rén biǎo xǔ yáo cháo fù wèi èr rén. qiáo zhōu gǔ shǐ kǎo: xǔ yóu xià cháng jū cháo, gù yī hào cháo fù. zé cháo xǔ wèi yī rén, yīng xiū liǎn yòu wèi zhī shān fù.
《古今人表》许繇、巢父为二人。谯周《古史考》:许由夏常居巢,故一号巢父。则巢、许为一人,应休琏又谓之山父。
rú lín chuán máo mò rú shǎo lù, sòng jǐng wén gōng yǐn xiāo gāi yīn yì: àn fēng sú tōng xìng shì piān: hùn dùn shì, tài hào zhī liáng zuǒ. hàn yǒu tún mò rú, wèi cháng shān tài shǒu, àn cǐ mò rú xìng fēi máo, yīng zuò tún zì, yīn tú běn fǎn. yú àn: gōu xù zhì yún:" zì sāi xuān fáng hòu, hé fù běi jué yú guǎn táo, fēn wéi tún shì hé." yán shī gǔ zhù: tún, yīn dà mén fǎn. ér suí shì fēn xī zhōu xiàn, wù yǐ wéi máo shì hé, nǎi zhì máo zhōu, shī zhī shén yǐ. yǐ cǐ zhèng zhī, zé máo tún zhī xiāng hùn jiǔ yǐ. tún zhī wèi shì, yú cǐ kě kǎo. guǎng yùn yún:" hòu shǔ lù yǒu fǎ bù shàng shū tún dù." tú hún qiè, yǔ xiāo gāi yīn bù tóng.
《儒林传》毛莫如少路,宋景文公引萧该《音义》:案《风俗通·姓氏篇》:混沌氏,太昊之良佐。汉有屯莫如,为常山太守,案此莫如姓非毛,应作屯字,音徒本反。愚按:《沟洫志》云:“自塞宣房后,河复北决于馆陶,分为屯氏河。”颜师古注:屯,音大门反。而隋室分析州县,误以为毛氏河,乃置毛州,失之甚矣。以此证之,则毛、屯之相混久矣。屯之为氏,于此可考。《广韵》云:“《后蜀录》有法部尚书屯度。”徒浑切,与萧该音不同。
wáng shì yǐ shī shòu chǔ shǎo sūn, chǔ shì jiā chuán yún:" jí xù shǐ jì chǔ xiān shēng." pèi rén, wèi bó shì.
王式以《诗》授褚少孙,《褚氏家传》云:“即《续史记》褚先生。”沛人,为博士。
tián hé zi zhuāng, shì wén xù lù zuò zi zhuāng. gāo shì chuán yún:" zì zhuāng."
田何子装,《释文序录》作子庄。《高士传》云:“字庄。”
lóu hù chuán yún:" lùn yì cháng yī míng jié." dōng lái wèi: jū wǔ hóu zhī mén ér lùn míng jié, yóu wèi dào zhí zhī tú ér chēng yí qí yě. chén qún wèi cáo cāo yuàn, ér chuán yún:" yǎ zhàng míng yì." qí néng miǎn lóu hù zhī jī hū?
《楼护传》云:“论议常依名节。”东莱谓:居五侯之门而论名节,犹为盗跖之徒而称夷、齐也。陈群为曹操掾,而《传》云:“雅杖名义。”其能免楼护之讥乎?
wèi zhì: jiàn ān èr shí nián, shǐ zhì míng hào hóu. péi sōng zhī wèi: jīn zhī xū fēng, gài zì cǐ shǐ. àn hàn fán kuài chuán: cì jué fēng hào xián chéng jūn. yán zhù yún:" chǔ hàn zhī jì, quán shè chǒng róng, jiǎ qí wèi hào, huò dé yì dì, huò kōng shòu jué." zé xū fēng fēi shǐ yú jiàn ān yě.
《魏志》:建安二十年,始置名号侯。裴松之谓:今之虚封,盖自此始。按《汉·樊哙传》:赐爵封号贤成君。颜注云:“楚、汉之际,权设宠荣,假其位号,或得邑地,或空受爵。”则虚封非始于建安也。
chóng wén zǒng mù: shǐ juàn shí juǎn. hàn juàn zhī míng běn yú cǐ.
《崇文总目》:《史隽》十卷。《汉隽》之名本于此。
hú guān sān lǎo mào, hàn wǔ gù shì yǐ wéi zhèng mào. yán shī gǔ yuē:" xún yuè hàn jì yún:' líng hú mào.'" jīn hàn jì běn tuō" líng hú mào" sān zì. yù lǎn shàng dǎng jùn jì: líng hú zhēng jūn yǐn chéng dōng shān zhōng.
壶关三老茂,《汉武故事》以为郑茂。颜师古曰:“荀悦《汉纪》云:‘令狐茂。’”今《汉纪》本脱“令狐茂”三字。《御览·上党郡记》:令狐征君隐城东山中。
zhāng chǎng jí: zhū dēng wèi dōng hǎi xiàng, yí chǎng xiè, bào shū yuē:" qú bó yù shòu kǒng shì zhī cì, bì yǐ jí xiāng rén. chǎng jǐn fēn sī kuàng yú sān lǎo zūn xíng zhě, hé gǎn dú xiǎng zhī?" qí yán yǒu rú zhě fēng wèi.
《张敞集》:朱登为东海相,遗敞蟹,报书曰:“蘧伯玉受孔氏之赐,必以及乡人。敞谨分斯贶于三老尊行者,曷敢独享之?”其言有儒者风味。
xuān dì yǐ xíng yú wèi zhōu zhào, fēi dú hóng shí yě. píng ēn hóu yì xíng yú, ér wèi xiāng yīn yǐ zòu shì. qī guān zhī huò hàn, zì xuān dì shǐ yě.
宣帝以刑余为周、召,非独弘、石也。平恩侯亦刑余,而魏相因以奏事。戚官之祸汉,自宣帝始也。
xuān jì: shén jué sān nián, yì lì bǎi shí yǐ xià fèng shí wǔ. tōng diǎn yǐn yīng shào yuē:" zhāng chǎng xiāo wàng zhī yán: cāng lǐn shí ér zhī lǐ jié, yī shí zú ér zhī róng rǔ. jīn xiǎo lì fèng lǜ bù zú, cháng yǒu yōu fù mǔ qī zǐ zhī xīn, suī yù jié shēn wéi lián, qí shì bù néng. kě yǐ shén lǜ zēng tiān xià lì fèng. xuān dì nǎi yì tiān xià lì fèng shén èr." yǔ hàn jì bù tóng.
《宣纪》:神爵三年,益吏百石以下奉十五。《通典》引应劭曰:“张敞、萧望之言:仓廪实而知礼节,衣食足而知荣辱。今小吏奉率不足,常有忧父母妻子之心,虽欲洁身为廉,其势不能。可以什率增天下吏奉。宣帝乃益天下吏奉什二。”与《汉纪》不同。
huáng bà chuán hé què, yán shì zhù: dāng wèi" bān". xú chǔ jīn kǎo shuō wén, dāng wèi" jiè niǎo".
《黄霸传》鹖雀,颜氏注:当为“鳻”。徐楚金考《说文》,当为“[介鸟]”。
huáng jí jīng shì shū: huì dì bēng, lì wú míng zǐ wèi dì. wáng líng zhēng fēi liú shì ér wáng, ér gōng zhōng yǐ yǒu fēi liú shì ér dì zhě yǐ.
《皇极经世书》:惠帝崩,立无名子为帝。王陵争非刘氏而王,而宫中已有非刘氏而帝者矣。
jiǎ juān zhī shàng shū bà zhū yá. dù yòu yún:" juān zhī, yì zhī sūn. gāo jiàn, shí lèi qí zǔ."
贾捐之上书罢朱崖。杜佑云:“捐之,谊之孙。高见,实类其祖。”
hàn zhī liú xīn, wèi zhī yuán sháo, mài zōng guó yǐ jiǎo lì, ér shēn yì bù miǎn. xiǎo rén kě yǐ jiè yǐ!
汉之刘歆,魏之元韶,卖宗国以徼利,而身亦不免。小人可以戒矣!
zhāng wén qián wén dì lùn wèi: jiàng hóu zhī jī, yì yú hán péng zhě wú jǐ, wén dì suǒ yǐ cái zhī zhě, nǎi suǒ yǐ shēn bào zhī yě. qí shuō tài guò. jiǎ yì" tǐ mào dà chén ér lì qí jié", nǎi zhèng lùn yě.
张文潜《文帝论》谓:绛侯之迹,异于韩、彭者无几,文帝所以裁之者,乃所以深报之也。其说太过。贾谊“体貌大臣而厉其节”,乃正论也。
yáng xióng zì bǐ mèng zǐ, ér xiào liè fù nǎi yuē:" qún gōng cháng bó, yáng zhū mò dí zhī tú." xué mèng zǐ ér zūn yáng mò, yǔ fǎ yán bèi chí yǐ.
扬雄自比孟子,而《校猎赋》乃曰:“群公常伯,杨朱、墨翟之徒。”学孟子而尊杨墨,与《法言》背驰矣。
lóu hù zhī zhí lǚ kuān, xiǎo rén zhī bú yì zhě yě, bù dàng chuán yú yóu xiá. fǎ yán dú chēng zhū jiā zhī bù dé, yǐ wéi zhǎng zhě lóu hù, zhū jiā zhī zuì rén yě.
楼护之执吕宽,小人之不义者也,不当传于《游侠》。《法言》独称朱家之不德,以为长者楼护,朱家之罪人也。
ràng, měi dé yě, rán dāng shěn qí shì fēi. zhào chōng guó bù guī gōng yú èr jiāng jūn, jūn zǐ yǐ wéi shì yán zhēn qīng guī gōng yú hè lán jìn míng, jūn zǐ yǐ wéi fēi.
让,美德也,然当审其是非。赵充国不归功于二将军,君子以为是;颜真卿归功于贺兰进明,君子以为非。
liú dào yuán yuē:" lì dài guó shǐ, qí liú chū yú chūn qiū. liú xīn xù qī lüè, wáng jiǎn zhuàn qī zhì, shǐ jì yǐ xià, jiē fù chūn qiū. xún xù fēn sì bù, shǐ jì jiù shì rù bǐng bù. ruǎn xiào xù qī lù: jì zhuàn lù, jì shǐ chuán. yóu shì jīng yǔ shǐ fēn."
刘道原曰:“历代国史,其流出于《春秋》。刘歆叙《七略》,王俭撰《七志》,《史记》以下,皆附《春秋》。荀勗分四部,史记、旧事入丙部。阮孝绪《七录》:记传录,记史传。由是经与史分。”
hàn míng chén zòu: chéng xiàng xuē xuān zòu hàn xìng yǐ lái, shēn kǎo gǔ yì, wéi wàn biàn zhī bèi, yú shì zhì gōng shì chū rù zhī yí. gù sī mǎ diàn shěng mén tà, zhì wǔ liù zhòng, zhōu wèi jī diāo dǒu, jìn chén shì cè, shàng bù dé zhe gōu dài rù fáng. tài píng yù lǎn.
《汉名臣奏》:丞相薛宣奏汉兴以来,深考古义,惟万变之备,于是制宫室出入之仪。故司马殿省门闼,至五六重,周卫击刁斗,近臣侍侧,尚不得著钩带入房。《太平御览》。
xiōng nú yí hàn wén dì shū yuē:" tiān suǒ lì xiōng nú dà chán yú." yòu yuē:" tiān dì suǒ shēng, rì yuè suǒ zhì, xiōng nú dà chán yú." tū jué zhì shū suí wén dì yuē:" cóng tiān shēng dà tū jué, tiān xià xián shèng tiān zǐ, yī lì jù lú shè mò hé shā bō lüè kè hán."
匈奴遗汉文帝书曰:“天所立匈奴大单于。”又曰:“天地所生,日月所置,匈奴大单于。”突厥致书隋文帝曰:“从天生大突厥,天下贤圣天子,伊利俱卢设莫何沙钵略可汗。”
xī shān xiān shēng chēng tiān tāi liú shēn fù, měi jǔ shǐ chuán shù bǎi qiān yán, hàn xǔ hòu shàng chéng dì shū, yú bān shǐ wèi yǐn pì chǔ, xué zhě duō bù dào, yī rì duì kè sòng" nài hé qiè bó mìng, duān yù jìng níng qián" jí" shè wèi píng fēng zhāng mǒu suǒ" děng yǔ, wú yī zì chà. qián bèi dú shǐ jīng shú rú cǐ.
西山先生称天台刘深父,每举史传数百千言,汉许后《上成帝书》,于班史为隐僻处,学者多不道,一日对客诵“奈何妾薄命,端遇竟宁前”及“设为屏风张某所”等语,无一字差。前辈读史精熟如此。
lǐ jìng yuē:" zhāng liáng suǒ xué, liù tāo sān lüè shì yě. hán xìn suǒ xué, ráng jū sūn wǔ shì yě." guāng wǔ zhào bào, zāng gōng mǎ wǔ yǐn huáng shí gōng jì. suí zhì yǒu sān lüè sān juǎn. guǎn gé shū mù yún:" kǒng hòu rén yī tuō wèi zhī." jìn shì yǒu sù shū yī juàn, liù zhāng, yuē yuán shǐ yuē zhèng dào yuē běn dé zōng dào yuē qiú rén zhī zhì yuē zūn yì yuē ān lè. cháo gōng wǔ yún:" páng luàn wú tǒng, gài cǎi zhū shū chéng zhī." wèi jìn yǒu dào fā zhāng liáng zhǒng zhě, yú yù zhěn zhōng huò cǐ shū. yì yī tuō yě. chū xué jì yòu yǐn huáng shí gōng yīn móu mì fǎ.
李靖曰:“张良所学,《六韬》、《三略》是也。韩信所学,《穰苴》、《孙武》是也。”光武诏报,臧宫、马武引《黄石公记》。《隋志》有《三略》三卷。《馆阁书目》云:“恐后人依托为之。”近世有《素书》一卷,六章,曰原始、曰正道、曰本德宗道、曰求人之志、曰遵义、曰安乐。晁公武云:“厖乱无统,盖采诸书成之。”谓晋有盗发张良冢者,于玉枕中获此书。亦依托也。《初学记》又引《黄石公阴谋秘法》。
dǒng zhòng shū zài jiàn yuán chū duì cè, yuàn xìng tài xué, zhì míng shī, yǐ yǎng tiān xià zhī shì, shù kǎo wèn yǐ jǐn qí cái. chuán wèi lì xué xiào zhī guān, zì zhòng shū fā zhī. kǎo zhī wǔ dì jì, jiàn yuán wǔ nián zhì wǔ jīng bó shì, cǐ suǒ wèi xué xiào zhī guān yě. yuán shuò wǔ nián, shǐ yǒu lǐ guān quàn xué zhī zhào, yú shì chéng xiàng hóng qǐng wèi bó shì zhì dì zǐ yuán. rú lín chuán suǒ zài, qí zhe gōng lìng yě, xiáng yú qǔ ér lüè yú jiào, bù guò kāi lù lì zhī tú ér yǐ. míng jīng ér zhì qīng zǐ, jiào zǐ ér nǐ yíng jīn, shú zhī gǔ zhě wèi jǐ zhī xué zāi? tǎng yǐ zhòng shū wèi xiāng, shǐ zhèng yì míng dào zhī xué xíng yú shí, zé xué zhě xìng yú lǐ yì, shù jī sān dài zhī fēng, qǐ zhǐ bīn bīn duō wén xué zhī shì hū?
董仲舒在建元初对策,愿兴太学,置明师,以养天下之士,数考问以尽其材。《传》谓立学校之官,自仲舒发之。考之《武帝纪》,建元五年置五经博士,此所谓学校之官也。元朔五年,始有礼官劝学之诏,于是丞相弘请为博士置弟子员。《儒林传》所载,其著功令也,详于取而略于教,不过开禄利之涂而已。明经而志青紫,教子而拟籯金,孰知古者为己之学哉?傥以仲舒为相,使正谊明道之学行于时,则学者兴于礼义,庶几三代之风,岂止彬彬多文学之士乎?
hán xìn wú xíng, bù dé tuī zé wèi lì chén tāng wú jié, bù wéi zhōu lǐ suǒ chēng zhǔ fù yǎn xué cóng héng, zhū rú pái bīn bù róng lǐ líng jiàng xiōng nú, lǒng xī shì dài fū yǐ wéi kuì. qín hàn zhī hòu, xiāng dǎng qīng yì yóu yán yě, shì yǐ lǐ guān quàn xué, zé yuē chóng xiāng lǐ zhī huà.
韩信无行,不得推择为吏;陈汤无节,不为州里所称;主父偃学从横,诸儒排傧不容;李陵降匈奴,陇西士大夫以为愧。秦汉之后,乡党清议犹严也,是以礼官劝学,则曰崇乡里之化。