mèng zǐ yuē: tiān xià kě yùn yú zhǎng. yòu yuē: yǐ qí wáng yóu fǎn shǒu yě. qǐ rú zhě zhī kōng yán zāi? zì táng sù zōng zhī hòu, jì gāng bù lì, pàn bīng zhú shuài, pàn jiāng xié jūn, xí yǐ wèi cháng, jí yú wǔ jì. jūn rú nì lǚ, mín zhuì tú tàn. wǒ yì zǔ shòu tiān míng mìng, zǎo yǔ zhòu ér xīn zhī. yī jiē yī jí, quán guī fú shì zhī yí. fā yú shèng xùn, zhe yú lìng jiǎ, yú shì shàng xià zhī fēn dìng, cháo tíng zhī tǐ zūn. shù bǎi nián líng fàn zhī xí, piàn yán ér gé. zhì ruò è láng něi hǔ, ròu shì wú mín ér jǔ dàn zhī. yì zǔ yòng rú chén wèi jùn shǒu, yǐ shōu jié dù zhī quán xuǎn wén chén wèi xiàn lìng, yǐ qù zhèn jiāng zhī tān. yī zhào lìng zhī xià, ér sì hǎi zhī nèi gǎi shì yì tīng. yùn zhǎng fǎn shǒu zhī yán, yú shì yàn yǐ.
《孟子》曰:「天下可運於掌。」又曰:「以齊王由反手也。」豈儒者之空言哉?自唐肅宗之後,紀綱不立,叛兵逐帥,叛將脅君,習以為常,極於五季。君如逆旅,民墜塗炭。我藝祖受天明命,澡宇宙而新之。一階一級,全歸伏事之儀。發於聖訓,著於令甲,於是上下之分定,朝廷之體尊。數百年陵犯之習,片言而革。至若餓狼餒虎,肉視吾民而咀啖之。藝祖用儒臣為郡守,以收節度之權;選文臣為縣令,以去鎮將之貪。一詔令之下,而四海之內改視易聽。運掌反手之言,於是驗矣。
gāo zōng zhī zhào yuē: tíng wèi, tiān xià zhī píng yě. gāo róu bù yǐ míng dì xǐ nù ér huǐ fǎ, yóu zhào bù yǐ xuān wǔ chì mìng ér qū bǐ, kuàng kě guān wàng chén shù ér róng xīn zhě hū? cáo guì wèi: xiǎo dà zhī yù, suī bù néng chá, bì yǐ qíng. wèi zhōng zhī shǔ yě, kě yǐ yī zhàn. bù qí rán hū? bù gào zhōng wài, wèi wú shì shī zhě, gè wù rén píng, jì yǐ āi jīn. tiān gāo tīng bēi, fú shàn huò yín, mò suì ěr qíng, fá jí ěr shēn. zhì cǐ zuò yòu, yǒng yǐ wèi xùn. dà zāi, wáng yán! jǐ yú diǎn gào yǐ.
高宗之詔曰:「廷尉,天下之平也。高柔不以明帝喜怒而毀法,游肇不以宣武敕命而曲筆,況可觀望臣庶而容心者乎?曹劌謂:小大之獄,雖不能察,必以情。為忠之屬也,可以一戰。不其然乎?布告中外,為吾士師者,各務仁平,濟以哀矜。天高聽卑,福善禍淫,莫遂爾情,罰及爾身。置此座右,永以為訓。」大哉,王言!幾於典誥矣。
cuī bó yì gǎn shān fù: yǐ huáng zhī bǎn shū, jiào jǐng dé zhī tú lù, suī zēng tián sān shí sì wàn yú qǐng, fǎn jiǎn fù qī shí yī wàn yú hú, huì jì yǒu lù, fēi yǐ zēng fù yě. chén jūn jǔ zòu shū yún: zì jiàn lóng zhì jǐng dé sì shí wǔ nián, nán zhēng běi fá, wèi cháng wú shì, ér jīn yín qián bó liáng cǎo zá wù qī qiān yī bǎi sì shí bā wàn, jì zài zhōu jùn bù huì, cáng fù yú zhōu xiàn, suǒ yǐ péi hù běn gēn yě.
崔伯易《感山賦》:以皇之版書,較景德之圖錄,雖增田三十四萬餘頃,反減賦七十一萬餘斛,會計有錄,非以增賦也。陳君舉奏疏云:「自建隆至景德四十五年,南征北伐,未嘗無事,而金銀錢帛、糧草雜物七千一百四十八萬,計在州郡不會,藏富於州縣,所以培護本根也。」
zhēn wén zhōng gōng yán běn cháo zhì tǐ, yuē: lì guó bù yǐ lì shèng rén, lǐ cái bù yǐ lì shāng yì, yù mín bù yǐ quán yì xìn, yòng rén bù yǐ cái shèng dé. ēn jié hū rén xīn, fù cáng hū tiān xià. jūn mín xiāng fú ér cāi jì bù zuò, cái zhì bù zú ér zhōng xìn yǒu yú.
真文忠公言本朝治體,曰:「立國不以力勝仁,理財不以利傷義,御民不以權易信,用人不以才勝德。恩結乎人心,富藏乎天下。君民相孚而猜忌不作,材智不足而忠信有餘。」
yuán jī zhòng yán yú xiào zōng yuē: wēi quán zài xià, zé zhǔ shì ruò, gù dà chén zhú tái jiàn yǐ bì rén zhǔ zhī cōng míng wēi quán zài shàng, zé zhǔ shì qiáng, gù dà chén jié tái jiàn yǐ è tiān xià zhī gōng yì. jī zhòng zhī yán wèi jǐn yě. tái jiàn wèi zǎi xiàng sī rén, quán zài xià zé zhù qí bó shì, yǐ zhāng qí wēi quán zài shàng zé gòng wèi bì méng, yǐ yǎn qí jiān. liú shí kě yīng qǐ. wèi: tái jiàn zhī yì lùn, miào táng zhī fēng zhǐ, pō huò cān tóng. jiā dài zhī yù tài, bái jiǎn zhī suǒ shōu, lǜ duō àn hé, cǐ yóu wǎn ér yán zhī yě. kāi qìng chū, biān shì kǒng jí, yù shǐ yǒu shū yún: lǔ suī qiáng, ér bì wáng zhī shì yǐ jiàn. xián chún chū, zhào hóng jūn chóu zhǎng tái duān, yù shǐ zì zào bàng shī, yǐ ní qí lái, wǎng shàng wū shàn. zhì cǐ, qǐ dàn cān tóng àn hé ér yǐ zāi! shì yǐ tiān zǐ zhī ěr mù, wù yòng xiān rén, qí wéi duān shì.
袁機仲言於孝宗曰:「威權在下,則主勢弱,故大臣逐台諫以蔽人主之聰明;威權在上,則主勢強,故大臣結台諫以遏天下之公議。」機仲之言未盡也。台諫為宰相私人,權在下則助其搏噬,以張其威;權在上則共為蔽蒙,以掩其奸。劉時可應起。謂:台諫之議論,廟堂之風旨,頗或參同。夾袋之欲汰,白簡之所收,率多暗合,此猶婉而言之也。開慶初,邊事孔棘,御史有疏云:「虜雖強,而必亡之勢已見。」咸淳初,召洪君疇長台端,御史自造謗詩,以尼其來,罔上誣善。至此,豈但參同暗合而已哉!是以天子之耳目,勿用憸人,其惟端士。
hàn gāo dì sān zhāng zhī yuē, wǒ yì zǔ chén qiáo zhī shì, suǒ wèi ruò shí yǔ jiàng, mín dà yuè zhě yě.
漢高帝三章之約,我藝祖陳橋之誓,所謂若時雨降,民大悅者也。
zhōu yì gōng yún: xù tōng jiàn zhǎng biān duō cǎi jìn shì shì dài fū suǒ zhe, rú zēng zǐ xuān rì jì zhī piān, wáng dìng guó jiǎ shēn lù zhī wàng, xián yǒu qǔ yān. rán lǐ wēi zhī jiù wén zhèng wù zhí zhèng bù zuò zòu shì, yǐ wáng dìng guó wén jiàn lù wèi zhèng, yǔ wáng yí gōng bǐ lù bù tóng. xiū zhǎng biān shí, wèi jiàn dìng guó shū, gù zhuān yòng bǐ lù, rán zé zhǎng biān suǒ cǎi zhí, yóu yǒu yí yě.
周益公云:「《續通鑑長編》多采近世士大夫所著,如曾子宣《日記》之偏,王定國《甲申錄》之妄,咸有取焉。然李微之《舊聞證誤》「執政不坐奏事」,以王定國《聞見錄》為證,與王沂公《筆錄》不同。修《長編》時,未見定國書,故專用《筆錄》,然則《長編》所採摭,猶有遺也。
cháo jǐng yū wèi: jīn fù yì, jǐ shí bèi yú hàn. lín xūn wèi: zū zēng táng qī bèi, yòu jiā xià shuì qián, tōng jì wú lǜ shí bèi. lǐ wēi zhī wèi: bù lǚ zhī zhēng sān, gǔ sù zhī zhēng sān, lì yì zhī zhēng sì, gài yòng qí shí yǐ.
晁景迂謂:今賦役,幾十倍於漢。林勛謂:租增唐七倍,又加夏稅錢,通計無慮十倍。李微之謂:布縷之徵三,谷粟之徵三,力役之徵四,蓋用其十矣。
zhǐ zhāi wèi: běn cháo míng jié, zì fàn wén zhèng gōng. yì lùn wén zhāng, zì ōu yáng zi. dào xué, zì zhōu zi. sān jūn zǐ jiē cuì yú dōng nán, dài yǒu tiān yì.
止齋謂:本朝名節,自范文正公。議論文章,自歐陽子。道學,自周子。三君子皆萃於東南,殆有天意。
liǎng cháo guó shǐ fēi kòu zhǔn ér shì dīng wèi, tuō zhī shén zōng shèng xùn, gài pú zōng mèng zhī bǐ yě. wáng yǔn wèi bù kě lìng nìng chén zhí bǐ, liàng zāi!
《兩朝國史》非寇準而是丁謂,托之神宗聖訓,蓋蒲宗孟之筆也。王允謂不可令佞臣執筆,諒哉!
shào xìng chóng xiū zhé zōng shí lù, dú yuán yòu bā nián shì, jiē wú cún zhě, zhì cān qǔ yù dié rì lì zhū shū yǐ zú zhī, jǐn dé chéng shū. zhōng xìng hòu shì, shào xìng bā nián zhì èr shí wǔ nián zuì wèi shū lüè. hè shān wèi: xiǎo rén wèi bù shàn, yú chuán shì yí hòu zhī shū, bì è jué zhī, zì táng xǔ lǐ zhì jìn shì, mò bù rán.
紹興重修《哲宗實錄》,獨元祐八年事,皆無存者,至參取《玉牒》、《日曆》諸書以足之,僅得成書。中興後事,紹興八年至二十五年最為疏略。鶴山謂:小人為不善,於傳世詒後之書,必遏絕之,自唐許、李至近世,莫不然。
lǐ cháng níng yuē: tiān xià zhì dà, zōng shè zhì zhòng, bǎi nián chéng zhī ér bù zú, yī rì huài zhī ér yǒu yú. yuán yòu zhōng duì cè. liú xíng jiǎn yuē: tiān xià zhī zhì, zhòng jūn zǐ chéng zhī ér bù zú, yī xiǎo rén bài zhī ér yǒu yú. shào xìng zhōng zòu shū. jiē zhì lùn yě.
李常寧曰:「天下至大,宗社至重,百年成之而不足,一日壞之而有餘。」元祐中對策。劉行簡曰:「天下之治,眾君子成之而不足,一小人敗之而有餘。」紹興中奏疏。皆至論也。
tài zǔ zài wèi shí qī nián, sì háng jiāo lǐ. tài zōng èr shí yǒu sān nián, wǔ jiǎng jiāo lǐ. zhēn zōng dōng fēng xī sì, lǜ sān nián yī xíng. rén zōng hòu, sān suì yī jiāo wèi dìng zhì.
太祖在位十七年,四行郊禮。太宗二十有三年,五講郊禮。真宗東封西祀,率三年一行。仁宗後,三歲一郊為定製。
yuán chéng yǔ lù yì zǔ zào xūn lóng shì, zhōu yì gōng wèi: wù yǐ yuán fēng hòu guān zhì, wèi yì zǔ shí guān zhì.
《元城語錄》藝祖造薰籠事,周益公謂:誤以元豐後官制,為藝祖時官制。
lǚ zhèng xiàn gōng shū zuò yòu yuē: bù shàn jiā jǐ, zhí wèi shòu zhī. běn hòu hàn zhāng bà jiè zǐ zhī yǔ. lǚ jū rén zá lù yuē: shào nián wú qīng yì rén, wú qīng shuō shì. běn wèi lǐ bǐng jiā jiè.
呂正獻公書坐右曰:「不善加己,直為受之。」本後漢張霸戒子之語。呂居仁《雜錄》曰:「少年毋輕議人,毋輕說事。」本魏李秉《家誡》。
lǚ shì tóng méng xùn yún: qián bèi yǒu biān lèi guó cháo míng chén xíng zhuàng mù zhì, qǔ qí xíng shì zhī shàn zhě, bié lù chū zhī, yǐ zì jǐng jiè. yì lè qǔ zhū rén yǐ wèi shàn zhī yì. zhū wén gōng yì yún: jí xī hú xiān shēng jiào zhū shēng yú gōng kè yú xiá, yǐ piàn zhǐ shū gǔ rén yì xíng, huò shī wén míng zàn zhī yǒu bǔ yú rén zhě, zhān zhì bì jiān, bǐ wǎng lái sòng zhī, xián lìng jīng shú. cǐ èr shì kě yǐ wèi fǎ.
呂氏《童蒙訓》云:「前輩有《編類國朝名臣行狀墓誌》,取其行事之善者,別錄出之,以自警戒。亦樂取諸人以為善之義。朱文公亦云:「籍溪胡先生教諸生於功課餘暇,以片紙書古人懿行,或詩文銘贊之有補於人者,粘置壁間,俾往來誦之,咸令精熟。」此二事可以為法。
zhōu yuán gōng shēng yú dào zhōu, èr chéng zǐ shēng yú míng dào yuán èr jiān, tiān suǒ yǐ xù sī dào zhī xù yě.
周元公生於道州,二程子生於明道元二間,天所以續斯道之緒也。
yuán yòu zhī dǎng, liú yuán chéng wèi zhǐ qī shí bā rén, hòu lái fù yì zhě fēi yě. qìng yuán zhī dǎng, huáng miǎn zhāi wèi běn fēi dǎng zhě shén duō, qún xiǎo yù jǐ zhī, jí cǐ yǐ wèi míng ěr.
元祐之黨,劉元城謂止七十八人,後來附益者非也。慶元之黨,黃勉齋謂本非黨者甚多,群小欲擠之,藉此以為名耳。
ōu yáng gōng wèi zhōu jūn mù biǎo yún: dǔ xíng jūn zǐ, xiào yú qí qīn, yǒu yú qí xiōng dì. ér jí quē qí míng yǔ zì. zhōu yì gōng kǎo zhī chōng líng zhì, nǎi zhōu yáo qīng, zì zi yú. dōng dōu shì lüè yǒu chuán, qí xíng shì yǔ mù biǎo hé, ér zì zi yú. wèi zhī shì lüè jù hé shū ér lì chuán yě. jīng gōng wèi zhēng jūn mù biǎo yún: huái zhī nán yǒu shàn shì sān rén. dù yīng xú zhòng jiān, ér zhēng jūn zhī míng zì, jí yì quē yān. sān rén jiē jū zhēn zhī yáng zi, dāng qiú jùn zhì ér bǔ zhī. èr biǎo jiē zài yú wén jiàn.
歐陽公為《周君墓表》云:「篤行君子,孝於其親,友於其兄弟。」而《集》缺其名與字。周益公考之《舂陵志》,乃周堯卿,字子俞。《東都事略》有傳,其行事與墓表合,而字子余。未知《事略》據何書而立傳也。」荊公為《征君墓表》云:「淮之南有善士三人。」杜嬰、徐仲堅,而征君之名字,《集》亦缺焉。三人皆居真之揚子,當求郡志而補之。二表皆載於《文鑒》。
zōng miào lè yǒu wǔ. jiàn lóng chū, dòu yǎn dìng tài miào sì wǔ, xī zǔ yuē dà shàn, shùn zǔ yuē dà níng, yì zǔ yuē dà shùn, xuān zǔ yuē dà qìng. liè shèng jiē yǐ dà wèi míng. zhōng xìng hòu, zì xī zǔ jī mìng, zhì qīn zōng duān qìng, yǐ yuán miào diàn míng wèi wǔ míng, lǐ guān zhī shī yě.
宗廟樂有舞。建隆初,竇儼定太廟四舞,僖祖曰《大善》,順祖曰《大寧》,翼祖曰《大順》,宣祖曰《大慶》。列聖皆以「大」為名。中興後,自僖祖基命,至欽宗端慶,以原廟殿名為舞名,禮官之失也。
zhǎng biān xuān hé wǔ nián, qiú shí jìn gù jiāng, bù sī yíng píng luán sān zhōu, nǎi liú rén gōng yí lǔ, lǔ bù kěn gē. àn wǔ dài shǐ, liú rén gōng wú gē dì yí lǔ zhī shì. sì yí fù lù yún: qì dān dāng zhuāng zōng míng zōng shí, gōng xiàn yíng píng èr zhōu. táng wú luán zhōu. wǔ jīng zǒng yào: shí jìn gē lù yàn jì yì dìng shuài wáng dōu, qū qí mín rù qì dān, yīn yǐ wū luán hé wèi míng yǐ jū zhī. àn jiǎ dān shuō, xī běi dù luán hé, zhì lú lóng zhèn. táng jiǎ xún chuán: zhāng shǒu guī běi fá, cì luán hé. xuē nè chuán: shī zhì luán hé.
《長編》宣和五年,求石晉故疆,不思營、平、灤三州,乃劉仁恭遺虜,虜不肯割。按《五代史》,劉仁恭無割地遺虜之事。《四夷附錄》云:「契丹當莊宗、明宗時,攻陷營、平二州。」唐無灤州。《武經總要》:石晉割賂燕薊易定帥王都,驅其民入契丹,因以烏灤河為名以居之。按賈耽說,西北渡灤河,至盧龍鎮。《唐·賈循傳》:張守珪北伐,次灤河。《薛訥傳》:師至灤河。
rén zōng shí, zhì kē shí wǔ rén: tiān shèng, hé yǒng fù bì jǐng yòu, sū shēn wú yù zhāng fāng píng tián kuàng qìng lì, qián míng yì yàn yuǎn huáng yòu, wú kuí jiā yòu, xià è chén shùn yú qián zǎo sū shì zhé wáng jiè. dōng pō shī: xiān dì qīn shōu shí wǔ rén. zhù zhě duō wù.
仁宗時,制科十五人:天聖,何泳、富弼;景祐,蘇紳、吳育、張方平、田況;慶曆,錢明逸、彥遠;皇祐,吳奎;嘉祐,夏噩、陳舜俞、錢藻、蘇軾、轍、王介。東坡詩:先帝親收十五人。注者多誤。
qián dào yuán nián, jiāo shè wén yún: qián shì jù juān, fú niàn hū báo wù xì gù zhēng mín xián yì, mí fēn hū ěr jiè cǐ jiāng. hóng wén huì suǒ cǎo yě. zhū wén gōng yǔ chén zhèng xiàn shū yuē: bēi cí hòu lǐ, qǐ lián yú chóu chóu zhī róng dí. xìng ér dé zhī, sì rán yǐ lìng yú tiān xià, yuē: fán qián rì zhī báo wù xì gù, wú jì juān zhī yǐ. shú yǒu dà yú zǔ zōng líng miào zhī chóu zhě, ér rěn yǐ báo wù xì gù juān zhī zāi?
乾道元年,《郊赦文》云:「前事俱捐,弗念乎薄物細故;烝民咸乂,靡分乎爾界此疆。」洪文惠所草也。朱文公《與陳正獻書》曰:「卑辭厚禮,乞憐於仇讎之戎狄。幸而得之,肆然以令於天下,曰:『凡前日之薄物細故,吾既捐之矣。』孰有大於祖宗陵廟之讎者,而忍以薄物細故捐之哉?」
xiào huáng dú yùn wàn jǐ, pō yǐ jìn xí chá dà chén. zhōng yōng huò wèn jìng dà chén zhī shuō, dà shì jì dà chén cóng chén zhī shuō, jiē yǐ yù zhēn fěng zhī yì. wén jiàn suǒ qǔ, rú xú dǐng chén jūn chén lùn wén lù gōng cháo cuò lùn sū míng yǔn rèn xiāng lùn qín shǎo yóu shí qìng lùn zhī lèi, jiē jiàn shū yě.
孝皇獨運萬幾,頗以近習察大臣。《中庸或問》「敬大臣」之說,《大事記》「大臣從臣」之說,皆以寓箴諷之意。《文鑒》所取,如徐鼎臣《君臣論》、文潞公《晁錯論》、蘇明允《任相論》、秦少游《石慶論》之類,皆諫書也。
zhēn wén zhōng gōng zòu shū yuē: qián dào chún xī jiān, yǒu wèi yú cháo zhě, yǐ kuì yí jí mén wèi chǐ shòu rèn yú wài zhě, yǐ bāo jū rù dōu wèi xiū. rán zhū wén gōng fēng shì, yán zhè zhōng fēng sú zhī bì, shèn zhě yǐ jīn zhū wèi pú hǎi, yǐ qì quàn wèi shī wén. zé cǐ xí yóu wèi gé yě.
真文忠公奏疏曰:「乾道、淳熙間,有位於朝者,以饋遺及門為恥;受任於外者,以苞苴入都為羞。」然朱文公封事,言浙中風俗之弊,甚者以金珠為脯醢,以契券為詩文。則此習猶未革也。
gāo zōng miào hào wèi dìng, yǒu yì wèi guāng zōng níng zōng zhě, jiàn zhōu yì gōng sī líng lù. qí hòu liǎng cháo yòng zhī. gāo zōng líng míng, cháng nǐ yǒng fù, qí hòu xiào zōng yòng zhī.
高宗廟號未定,有議為光宗、寧宗者,見周益公《思陵錄》。其後兩朝用之。高宗陵名,嘗擬永阜,其後孝宗用之。
chún xī, huáng tài zǐ cān jué shù wù shǒu zhào, hóng jǐng lú suǒ cǎo yě. lǐ bù tài cháng guān táng bái shǒu zhào, yòng zhēn guān tiān xǐ shì. jiē fēi suǒ yí.
淳熙,皇太子參決庶務手詔,洪景盧所草也。禮部太常官堂白手詔,用貞觀天禧事。皆非所宜。
hú wén dìng yán: chóng níng yǐ lái, yǎn sì yòng wáng chéng zōng gù shì ér jiàn jié máo. zōng zì wù, dāng yún chéng xiū. wǔ dài shǐ: shǔ wáng yǎn yǐ huàn zhě wáng chéng xiū wèi tiān xióng jūn jié dù shǐ. zhì táng yuán luàn fù jiàn chéng zōng zhī máo dào, yì wù.
胡文定言:崇寧以來,奄寺用王承宗故事而建節旄。「宗」字誤,當雲「承休」。《五代史》:蜀王衍以宦者王承休為天雄軍節度使。致堂《原亂賦》建承宗之旄纛,亦誤。
lǐ wēi zhī wèn miǎn zhāi yún: nán xuān cì zhāng fú, liǎng wèi hú zhōng jiǎn jiǎo hái, ér bù wén yǐn bì dōng lái chú zhí, jì zāo chén shū jìn xíng cí chǒu dǐ, nǎi fù shòu zhī ér bù cí. jiē suǒ wèi xiǎo. miǎn zhāi dá yún: xiān bèi fēi hòu xué suǒ gǎn qīng yì, rán cí shòu hé shàng yán, lìng dāng yán zhě fǎn kuān, shì yǐ bù miǎn wèi jù yǎn zhě kān pò, xué zhě suǒ dāng jiè yě.
李微之問勉齋云:「南軒賜章服,兩為胡忠簡繳還,而不聞引避;東萊除職,既遭陳叔進行詞醜詆,乃復受之而不辭。皆所未曉。」勉齋答云:「先輩非後學所敢輕議,然辭受合尚嚴,令當嚴者反寬,是以不免為具眼者勘破,學者所當戒也。」
wēi zhī yòu yún: dōng lái zhī xué shén zhèng, ér yōu róu xì mì zhī zhōng, shì yǒu hé guāng tóng chén zhī bì xiàng shān zhī xué suī piān, ér měng lì cū lüè zhī wài, què wú wǎng chǐ zhí xún zhī yì.
微之又云:「東萊之學甚正,而優柔細密之中,似有和光同塵之弊;象山之學雖偏,而猛厲粗略之外,卻無枉尺直尋之意。」
yǎn fān lù: míng dào èr nián, fèng ān zhuāng xiàn shén yù yú cí xiào sì zhāng dé diàn, zé zhuāng xiàn bù rù jǐng líng. àn jǐng líng gōng jiàn yú xiáng fú wǔ nián, yǐ fèng shèng zǔ. qí wèi yuán miào, zì yuán fēng wǔ nián shǐ. qián cǐ dì hòu guǎn yù, yù fó lǎo zhī cí zhě duō yǐ, fēi zhǐ zhuāng xiàn yě.
《演蕃露》:明道二年,奉安莊獻神御於慈孝寺彰德殿,則莊獻不入景靈。按景靈宮建於祥符五年,以奉聖祖。其為原廟,自元豐五年始。前此帝後館御,寓佛、老之祠者多矣,非止莊獻也。
gōng kuì bá cáo zi fāng shū yǐ wèi yòu líng shí shàng shū lùn shí shì, jìng kāng zhì shū guǎn. yú wèi: yǒu liǎng cáo fǔ, qí yī zì zi fāng. yǔ sū huáng yóu, ruò lùn shì wèi shū guǎn zhě, zì zài dé. guī shān wèi míng, hé wèi yī rén, fēi yě. yòu huái hǎi lóu jì kǎo guó shǐ chuán qín shǎo yóu diào dìng hǎi zhǔ bù, ér wén jí wú yī yǔ jí zhī. yú wèi: shǎo yóu wèi cài zhōu jiào shòu shí, xuǎn rén qī jiē wèi gǎi, zhǔ bù nǎi chū jiē, fēi lì cǐ guān yě.
《攻媿·跋曹子方書》以為祐陵時上書論時事,靖康至樞管。愚謂:有兩曹輔,其一字子方。與蘇、黃游,若論事為樞管者,字載德。龜山為銘,合為一人,非也。又《淮海樓記》考《國史傳》秦少游調定海主簿,而《文集》無一語及之。愚謂:少游為蔡州教授時,選人七階未改,主簿乃初階,非歷此官也。
lǜ shū yǔ xíng tǒng bù tóng, shū yī lǜ shēng wén, xíng tǒng cān yòng hòu chì, suī yǐn shū yì, pō yǒu zēng sǔn. tiān shèng zhōng, sūn shì xiào dìng lǜ wén jí shū wèi yīn yì.
《律疏》與《刑統》不同,《疏》依律生文,《刑統》參用後敕,雖引《疏》義,頗有增損。天聖中,孫奭校定《律文》及《疏》為《音義》。
jiāng xiū fù zá zhì: jià tóu, chū jí zuò suǒ zuò. wáng yuán shū yuē: cǐ zuò chuán sì shì yǐ. àn guó shǐ yú fú zhì: jià tóu, qī bǎo chuáng yě, fù yǐ fēi luó xiù pà, nèi chén mǎ shàng pěng zhī. jiā yòu liù nián, xìng mù qīn zhái, nèi shì duò mǎ, jià tóu huài, suì yǐ gé mén zhī hòu, nèi shì gè èr yuán, xié jià tóu zuǒ yòu, cì shàn láng. yòu yǐ huáng chéng qīn cóng bīng èr shí rén, cóng qí hòu.
江休復《雜誌》:駕頭,初即祚所坐。王原叔曰:「此坐傳四世矣。」按《國史·輿服志》:駕頭,七寶床也,覆以緋羅繡帕,內臣馬上捧之。嘉祐六年,幸睦親宅,內侍墮馬,駕頭壞,遂以閣門祗候,內侍各二員,挾駕頭左右,次扇筤。又以皇城親從兵二十人,從其後。
jǐng yòu èr nián, jiāo shè, liáng shì shàng shū, lùn zhū quán zhōng táng zhī zéi chén, jīn lù qí hòu, bù kě yǐ wèi quàn. rén huáng shì qí yán, jì xìng míng jìn zhōng. shí jiè yì lùn shè shū bù dāng qiú zhū liáng liú hàn hòu, suì bà bù zhào. qí yán yī yě, ér chù zhì yì yān, qǐ yù bù yù yǒu mìng hū?
景祐二年,郊赦,梁適上疏,論朱全忠唐之賊臣,今錄其後,不可以為勸。仁皇是其言,記姓名禁中。石介亦論赦書不當求朱梁、劉漢後,遂罷不召。其言一也,而黜陟異焉,豈遇不遇有命乎?
qián dào zhōng, zhāng shuō wáng zhī qí qiān shū shū mì yuàn shì, cí miǎn, jiàng zhào, zhí xué shì yuàn zhōu bì dà zòu: táng yuán hé jiān, bái jū yì zài hàn lín, fèng xuān cǎo yán shòu jiāng líng jié dù shǐ mèng yuán yáng yòu yǔ lín tǒng jūn zhì, jiē zòu qǐng cái liàng, wèi gǎn biàn zhuàn. yuán yòu zhōng, shī chén bì miǎn bài zhī lǐ, zhí zhèng cí qiān zhì zhī mìng, sū shì dāng zhuàn dá zhào, yán qí bù kě, zú rú suǒ qǐng. jīn chú yòng zhí zhèng, fēi jié dù tǒng jūn miǎn bài qiān zhì bǐ, èr rén cí miǎn bù yǔn zhào shū, chén wèi gǎn jù cǎo. shào xī zhōng, qiào xī zài zì yáo jùn guān chá shǐ chú zhèng rèn, cí miǎn, jiàng zhào, ní sī fēng hái cí tóu, yì yǐn sū shì lùn bù dāng zhuàn, cí miǎn bù yǔn zhào zhě fán sān. jiā dìng zhōng, shī bì zhī lín ān fǔ, cí miǎn, cài yòu xué dāng cǎo zhào, zòu yuē: bù yǔn bì yǒu bāo yǔ, chén wú cí yǐ cǎo. chún yòu zhōng, bié zhī jié cān zhī zhèng shì, yóu yù bù cǎo dá zhào. cǐ jìn lín jiǎo zòu gù shì yě. táng mò, wéi yí fàn qǐ fù, mìng hán wò cǎo zhì, wò yuē: wàn kě duàn, má bù kě cǎo. shàng shū lùn zhī. míng rì, bǎi guān zhì ér má bù chū. cǐ fēi shèng shì shì, gù qián bèi bù yǐ wèi gù shí.
乾道中,張說、王之奇簽書樞密院事,辭免,降詔,直學士院周必大奏:唐元和間,白居易在翰林,奉宣草嚴綬江陵節度使、孟元陽右羽林統軍制,皆奏請裁量,未敢便撰。元祐中,師臣避免拜之禮,執政辭遷秩之命,蘇軾當撰答詔,言其不可,卒如所請。今除用執政,非節度統軍、免拜遷秩比,二人辭免不允詔書,臣未敢具草。紹熙中,譙熙載自遙郡觀察使除正任,辭免,降詔,倪思封還詞頭,亦引蘇軾論不當撰,辭免不允詔者凡三。嘉定中,師罼知臨安府,辭免,蔡幼學當草詔,奏曰:「不允必有褒語,臣無詞以草。」淳祐中,別之傑參知政事,尤焴不草答詔。此禁林繳奏故事也。唐末,韋貽範起復,命韓偓草制,偓曰:「腕可斷,麻不可草。」上疏論之。明日,百官至而麻不出。此非盛世事,故前輩不以為故實。
jiǎng xī lǔ jū gū sū, yán lú zhòng fǔ bǐng hòu pǔ. xī lǔ yuē: tíng zhǎo cū shì, hèn lín mù wèi jiù. zhòng fǔ yuē: tíng zhǎo pì jué wèi, shí lái zé yǒu zhī. lín mù pì míng jié, fēi sù xiū fú chéng.
蔣希魯居姑蘇,延盧仲甫秉後圃。希魯曰:亭沼粗適,恨林木未就。」仲甫曰:「亭沼譬爵位,時來則有之。林木譬名節,非素修弗成。」
ōu yáng gōng biàn yǐn shī lǔ zhì yuē: ruò zuò gǔ wén, zì shī lǔ shǐ, zé qián yǒu mù xiū zhèng tiáo bèi, jí yǒu sòng xiān dá shén duō, bù gǎn duàn zì shī lǔ shǐ yě. tiáo zhī míng bù zhe, guǎn gé shū mù yǒu zhèng tiáo jí yī juàn. tiáo, shǔ rén, zì hào jīn dòu xiān shēng, míng qí wén jīn dòu jí.
歐陽公《辨尹師魯志》曰:「若作古文,自師魯始,則前有穆修、鄭條輩,及有宋先達甚多,不敢斷自師魯始也。」條之名不著,《館閣書目》有《鄭條集》一卷。條,蜀人,自號金斗先生,名其文《金斗集》。
qí kuān wèn hé jìng yǐn xiān shēng yuē: yī chuān wèi ōu yáng yǒng shū rú hé? xiān shēng yuē: qián bèi bù yán rén duǎn, měi jiàn rén lùn qián bèi, zé yuē: rǔ bèi qiě qǔ tā zhǎng chù. lǚ chéng gōng yǔ zhū wén gōng shū yuē: mèng zǐ lùn mèng shī shě běi gōng yǒu yuē: èr zi zhī yǒng, wèi zhī qí shú xián, rán ér mèng shī shě shǒu yuē yě. suǒ yǐ wěi qū rú cǐ zhě, yǐ qí sì céng zi zi xià ér yǐ. ruò shǐ zhèng yán shèng mén xiān dá, qí gǎn qīng pōu pàn hū? wén gōng dá yuē: hé jìng zhī yán, dāng biǎo ér chū zhī.
祁寬問和靜尹先生曰:「伊川謂歐陽永叔如何?」先生曰:「前輩不言人短,每見人論前輩,則曰:『汝輩且取它長處。』」呂成公《與朱文公書》曰:「孟子論孟施捨、北宮黝曰:『二子之勇,未知其孰賢,然而孟施捨守約也。』所以委曲如此者,以其似曾子、子夏而已。若使正言聖門先達,其敢輕剖判乎?」文公答曰:「和靜之言,當表而出之。」
liú yīng qǐ shí kě, chún yòu chū wèi tài xué bó shì, yán dìng dà jì yuē: móu zhī ér zāng, zé wén zi wén sūn, yí jūn yí wáng móu zhī bù zāng zé shēng tiān wáng jiā yǐ wèi dà qī. cǐ rén suǒ nán yán yě.
劉應起時可,淳祐初為太學博士,言定大計曰:「謀之而臧,則文子文孫,宜君宜王;謀之不臧;則生天王家以為大慼。」此人所難言也。
jiàn yán, lǐ gāng qù ér qián shàn bó yàn xiāng. shào xìng, zhào dǐng zhāng jùn qù ér guì xiāng. guì sǐ, qí dǎng dié wèi xiāng. lóng xìng zhì chún xī, wàn jǐ dú yùn ér dà chén chōng wèi. qìng yuán hòu, zhèng zài tuō zhòu. jiā dìng hòu, zhèng zài mí yuǎn. duān píng qì jǐng dìng, gèng yī xiāng zé yuē gèng huà, rán jiān chén nòng quán zhī rì cháng duō. yáng shū xiāo ér yīn tè zhǎng, wēi wáng zhī zhèng, suǒ yóu lái jiàn yǐ. yīn níng bīng jiān, jí yú shì dào. shào zi wèi huò zài xī yáng tíng yī yǔ, suì yǔ xī jìn tóng zhé, āi zāi!
建炎,李綱去而潛善、伯彥相。紹興,趙鼎、張浚去而檜相。檜死,其黨迭為相。隆興至淳熙,萬幾獨運而大臣充位。慶元後,政在侂胄。嘉定後,政在彌遠。端平訖景定,更一相則曰更化,然奸臣弄權之日常多。陽淑消而陰慝長,危亡之證,所由來漸矣。陰凝冰堅,極於似道。邵子謂「禍在夕陽亭一語」,遂與西晉同轍,哀哉!
sū shēn liáng shì, wèi zhī cǎo tóu mù jiǎo, qí hài zài shì dài fū. xuē jí hú jǔ, wèi zhī cǎo tóu gǔ, tiān xià kǔ, qí hài zài mín.
蘇紳、梁適,謂之「草頭木腳」,其害在士大夫。薛極、胡榘,謂之「草頭古,天下苦」,其害在民。
cháo yě zá jì zài kāi xǐ tān zhuó zhī shì xiáng yǐ, jì qí hòu zhě yòu shén yān. dāng shí wèi shì cóng zhī chén, wú lùn sī, yǒu xiàn nà, tā kě zhī yǐ. yǐ yīn zhào yīn, jí yú tiān xià wú bāng.
《朝野雜記》載開禧貪濁之事詳矣,繼其後者又甚焉。當時謂侍從之臣,無論思,有獻納,它可知矣。以陰召陰,極於天下無邦。
rén zōng yuè shěn xíng zòu àn, yǒu cì gōng, ér liáng shì duì yǐ huáng bà, gài kuān ráo zì. gāo zōng yuè xíng bù zòu àn, yǒu shēng rén fù, ér tāng sī tuì duì yǐ jiàn wèi zhì dù jī chuán. jiē jiǎn shàng zhī, zhì fǔ xiāng. rán yǐ jì wèn qǔ rén, zé xǔ jìng zōng xián yú dòu dé xuán yǐ.
仁宗閱審刑奏案,有「次公」,而梁適對以「黃霸」,蓋寬饒字。高宗閱刑部奏案,有「生人婦」,而湯思退對以見《魏志·杜畿傳》。皆簡上知,至輔相。然以記問取人,則許敬宗賢於竇德玄矣。
sì dú, jì shuǐ dú jué. zhū quán zhōng cuàn táng, jiàng zhāo xuān dì wèi jì yīn wáng. jiā dìng mò, jì wáng zhī fēng, qǐ quán chén yì qǔ jì shuǐ zhī jué hū? yòu xiāo yǎn cuàn qí, jiàng hé dì wèi bā líng wáng, ér jì wáng yì jiàng fēng bā líng gōng, fēi lìng diǎn yě. wèi dà chén zhě, bù zhī zé bù xué, zhī zhī zé hé yǐ shì hòu?
四瀆,濟水獨絕。朱全忠篡唐,降昭宣帝為濟陰王。嘉定末,濟王之封,豈權臣亦取濟水之絕乎?又蕭衍篡齊,降和帝為巴陵王,而濟王亦降封巴陵公,非令典也。為大臣者,不知則不學,知之則何以示後?
shào xìng jiàn chǔ, yù gēng míng yè, zhōu yì gōng wèi yǔ táng zhāo zōng tóng, ér jí gǎi zhī. jǐng dìng jiàn chǔ, gēng míng nǎi yǔ shǔ hàn hòu zhǔ tài zǐ tóng. xián chún mò, mìng sì jūn zhī míng, yòu yǔ táng zhōng zōng tóng, ér dāng shí wú yán zhě.
紹興建儲,欲更名曄,周益公謂與唐昭宗同,而亟改之。景定建儲,更名乃與蜀漢後主太子同。咸淳末,命嗣君之名,又與唐中宗同,而當時無言者。
fàn zhèng xiàn gōng yuē: hòu shì rén jūn guān shǐ, ér zǎi xiàng jiān xiū, yù qí zhí bǐ, bù yì nán hū? qí lùn zhèng yǐ. rán zì táng jiān chén wèi shí zhèng jì, ér shǐ yì wū, jìn shì yóu shén. yú cháng guān bǎo qìng rì lì, qī wū zhī yán, suǒ wèi yǐ yī shǒu yǎn tiān xià zhī mù. suǒ shì rén xīn gōng yì bù mǐn ěr.
范正獻公曰:「後世人君觀史,而宰相監修,欲其直筆,不亦難乎?」其論正矣。然自唐奸臣為《時政記》,而史益誣,近世尤甚。余嘗觀《寶慶日曆》,欺誣之言,所謂以一手掩天下之目。所恃人心公議不泯爾。
gé wén kāng shèng zhòng. yǔ wáng fǔ shū yuē: tiān xià wú shì zé zǎi xiàng ān, zǎi xiàng shēng shì zé tiān xià wēi.
葛文康勝仲。《與王黼書》曰:「天下無事則宰相安,宰相生事則天下危。」
hú wén dìng gōng zì dēng dì dǎi xiū zhì, fán sì shí nián, shí lì bù dēng liù zài. zhū wén gōng wǔ shí nián jiān, lì shì sì cháo, shì yú wài zhě jǐn jiǔ kǎo, lì yú cháo zhě sì shí rì, dào yì zhòng ér jué wèi qīng, suǒ yǐ lì yán bù xiǔ.
胡文定公自登第逮休致,凡四十年,實歷不登六載。朱文公五十年間,歷事四朝,仕於外者僅九考,立於朝者四十日,道義重而爵位輕,所以立言不朽。
shào gōng jì zhú shì jiān wèi zhī xī shān, gào jiā miào wén yuē: shǎo shí dé dà fù píng shēng zhī yán yú rǔ yǐng dài fū shì, yuē: shì háng luàn, shǔ ān, kě bì jū yān. dà fù xué tōng tiān rén, zú yǐ qián zhī yǐ. xuān hé guó luàn, xiān rén zài jiā shǐ shǔ, miǎn yān. dà fù, kāng jié xiān rén bó wēn yě.
邵公濟築室犍為之西山,《告家廟文》曰:「少時得大父平生之言於汝潁大夫士,曰:『世行亂,蜀安,可避居焉。』大父學通天人,足以前知矣。宣和國亂,先人載家使蜀,免焉。」大父,康節先人伯溫也。
liáng shì róng lù nán xuān yǔ yún: wēn gōng zuò xiāng, fū rén wén qí zhōng yè zhǎng xū, wèn zhī. yuē: mǒu suǒ zòu dào zéi, mǒu suǒ yòu zòu mǒu shì. wú wèi zǎi xiàng, shǐ tiān xià rú cǐ, suǒ yǐ zhǎng xū yě. àn wēn gōng jí zhāng fū rén zhōng yú yuán fēng wǔ nián, cǐ jì lù zhī wù yě.
梁世榮錄南軒語云:「溫公作相,夫人聞其終夜長吁,問之。曰:『某所奏盜賊,某所又奏某事。吾為宰相,使天下如此,所以長吁也。』」按《溫公集》張夫人終於元豐五年,此記錄之誤也。
qián dào rén chén, huáng dìng duì cè wèi: yǐ dà yǒu wèi zhī shí, wèi gǎi guò zhī rì yuè. yòu yún: suī yǒu wú wǒ zhī liàng, ér lèi yú zì xǐ suī yǒu zhī rén zhī míng, ér lèi yú zì shì. yòu yún: yù bǐ jī tài zōng, ér cāo qí suǒ bù yòng zhī shù, gù miǎn zhōu xíng, lèi bù shì yòng, zé yuē fǔ rú, yuē hǎo míng, yuē shì dǎng ěr. yú shì shǐ yǒu qì wén shàng wǔ, qīn nèi shū wài zhī xīn. hé bù yīn qún qíng zhī suǒ gòng wéi, ér chá yī jǐ zhī dú xiàng? qí yán jiē kǎi qiè. xiào huáng zhuó zhī dì yī, yǒu yǐ jiàn róng zhí zhī shèng dé, ér bǐng shǐ bǐ zhě wèi zhī jì yān.
乾道壬辰,黃定《對策》謂:以大有為之時,為改過之日月。又云:「雖有無我之量,而累於自喜;雖有知人之明,而累於自恃。」又云:「欲比跡太宗,而操其所不用之術,顧眄周行,類不適用,則曰腐儒,曰好名,曰是黨耳。於是始有棄文尚武,親內疏外之心。何不因群情之所共違,而察一己之獨向?」其言皆剴切。孝皇擢之第一,有以見容直之盛德,而秉史筆者未之紀焉。
xú jǐng shuō lín. yǐ shū yì guān nán gōng, shàng shū yán shí zǎi jiān shēn zhī zhuàng yuē: bù yǔ tiān xià zhī gōng yì zhēng, ér yǔ bì xià zhī míng dé wèi chóu. měi qián jǔ qí fā jiàn zhī duān, zhōu fáng qí zēng yì zhī jiàn, shǐ bì xià zhī míng dé, bù dé zī zhǎng guǎng chōng, yǐ kuī jiàn qí jiān ér huò jué zhī yě. qí xiān yě, duó bì xià zhī xīn, qí cì duó shì dài fū zhī xīn, ér qí shén yě, duó háo jié zhī xīn. jǐng shuō yóu shì zhe zhí shēng.
徐景說霖。以書義冠南宮,上書言時宰奸深之狀曰:「不與天下之公議爭,而與陛下之明德為仇。每潛沮其發見之端,周防其增益之漸,使陛下之明德,不得滋長廣充,以窺見其奸而或覺之也。其先也,奪陛下之心,其次奪士大夫之心,而其甚也,奪豪傑之心。」景說由是著直聲。
táng jí guó chū, cè tí shén jiǎn, gài jǔ zi xiě tí yú shì juǎn gù yě. qìng lì hòu, bù fù xiě tí, jìn shī zhī fán. jīn yǒu shù qiān yán zhě, wèn hū qí bù zú yí.
唐及國初,策題甚簡,蓋舉子寫題於試卷故也。慶曆後,不複寫題,寖失之繁。今有數千言者,問乎其不足疑。
jiā yòu zhì cè yuē: zhì dāng xiān nèi. huò yuē: hé yǐ wèi jīng shī? cǐ jìn xiè ān zhī yán yě. mìng zhì zhī chà, xū shí zhī xiāng yǎng, cǐ táng lù zhì zhī yán yě. èr sū gōng zhī duì, bù néng wú suǒ yí.
《嘉祐制策》曰:「治當先內。」或曰:「何以為京師?」此晉謝安之言也。「命秩之差,虛實之相養」,此唐陸贄之言也。二蘇公之對,不能無所遺。
guī shān zhì yóu zhí zhōng yuē: cháng yǐ zhòu yàn zhī qī zǐ, yǐ guān qí xíng zhī dǔ yǔ fǒu yě yè kǎo zhī mèng mèi, yǐ bo qí zhì zhī dìng yǔ wèi yě.
龜山志游執中曰:「嘗以晝驗之妻子,以觀其行之篤與否也;夜考之夢寐,以卜其志之定與未也。」
shào xìng lóng xìng, zhǔ hé zhě jiē xiǎo rén kāi xǐ, zhǔ zhàn zhě jiē xiǎo rén.
紹興、隆興,主和者皆小人;開禧,主戰者皆小人。
lǚ wén jìng wèi xiāng, fēi wú yī cī kě yì, zi wèi míng xiāng, ér yáng qí fù zhī měi. shǐ zhí wēng wèi xiāng, fēi wú yī shàn kě chēng, zi wèi quán chén ér yǎn qí fù zhī měi. yì yuē: yǒu zi kǎo wú jiù.
呂文靖為相,非無一疵可議,子為名相,而揚其父之美。史直翁為相,非無一善可稱,子為權臣而掩其父之美。《易》曰:「有子考無咎。」
jiā dìng guǐ wèi, lǐ wéi cè shì yún: fā dé yīn, xià míng zhì, níng huáng yí zhào. xià wèi zhī yí gào, gài bì shí zǎi jiā huì yě. jiǎng liáng guì qiān pàn ān jí zhōu, shí shuǐ zāi hòu xiū chéng, jùn shǒu zhào xī guān shǔ liáng guì zuò jì. yòng hào hào zì, xī guān yù gǎi, liáng guì bù kě yuē: yǐ zōng shì ér bì zǎi xiàng fù míng, cǐ fēi yì zǔ huáng dì suǒ wàng yú jīn zhī yù yè yě. wén zhě zhuàng zhī.
嘉定癸未,禮闈策士云:「發德音,下明制,寧皇遺詔。」下謂之遺誥,蓋避時宰家諱也。蔣良貴簽判安吉州,時水災後修城,郡守趙希觀屬良貴作《記》。用浩浩字,希觀欲改,良貴不可曰:「以宗室而避宰相父名,此非藝祖皇帝所望於金枝玉葉也。」聞者壯之。
hú wén dìng fù zǐ zòu shū, yǐ chūn qiū zhī yì, fú shì dào, zhèng rén xīn, kě yǐ lì nuò fū zhī zhì. cǐ yì bù míng, rén yù héng liú, shǐ yě bù zhī xié zhèng, zhōng yě bù zhī nì shùn.
胡文定父子奏疏,以《春秋》之義,扶世道,正人心,可以立懦夫之志。此義不明,人慾橫流,始也不知邪正,終也不知逆順。
táng nèi diàn wú yì tú dài yǐ shān shuǐ, kāi yuán tiān bǎo zhì luàn suǒ yǐ fēn yě. rén zōng bǎo yuán chū, tú nóng jiā gēng zhī yú yán chūn gé, zhé zōng yuán fú jiān, yì gèng yǐ shān shuǐ, qín dài pàn yān. huī zōng xuān qǔ mì shū shěng tú huà jìn lǎn, chén shī xī zòu yuē: liù jīng zài dào, zhū zi tán lǐ, lì dài shǐ jí zǔ zōng tú shū, tiān rén zhī yùn, xìng mìng zhī miào, zhì luàn ān wēi zhī jī, shàn è xié zhèng zhī jī zài yān. yǐ cǐ wèi tú, tiān dì zài xīn, liú chū wàn wù yǐ cǐ wèi huà, rì yuè zài mù, guāng zhái sì hǎi. guān xīn yú cǐ, zé tiān dì chōng qì shēng yān zhù mù yú cǐ, zé rì yuè xiáng guāng lì yān. xīn yǐ dào guān zé zhèng, mù yǐ dé shì zé míng. yī, shǐ huī zōng néng zhì qí yán yú zuò yòu, zé bì néng jiàn chéng bài bié shū tè yǐ. yǐ guī wèi zhèn, tīng zhī miǎo miǎo ér huà xué shè yān. shǔ lí mài xiù zhī fēng jǐng, qí kě huà hū?
唐內殿《無逸圖》代以山水,開元、天寶治亂所以分也。仁宗寶元初,圖農家耕織於延春閣,哲宗元符間,亦更以山水,勤怠判焉。徽宗宣取秘書省圖畫進覽,陳師錫奏曰:「《六經》載道,諸子談理,歷代史籍、祖宗圖書,天人之蘊,性命之妙,治亂安危之機,善惡邪正之跡在焉。以此為圖,天地在心,流出萬物;以此為畫,日月在目,光宅四海。觀心於此,則天地沖氣生焉;注目於此,則日月祥光麗焉。心以道觀則正,目以德視則明。」噫,使徽宗能置其言於坐右,則必能鑒成敗、別淑慝矣。以規為瑱,聽之藐藐而畫學設焉。「黍離麥秀」之風景,其可畫乎?
shào xìng jiān, lǐ yì yán: hàn xún lì chuán liù rén ér wǔ rén chū yú xuān dì, kù lì chuán shí èr rén ér bā rén chū yú wǔ dì. táng xún lì chuán shí wǔ rén ér chū yú wǔ dé zhēn guān zhī shí zhě bàn, kù lì chuán shí èr rén ér chū yú wǔ hòu zhī shí zhě yì bàn. lì zhì shì shàng zhī qū xiàng.
紹興間,李誼言:《漢·循吏傳》六人而五人出於宣帝,《酷吏傳》十二人而八人出於武帝。《唐·循吏傳》十五人而出於武德、貞觀之時者半,《酷吏傳》十二人而出於武后之時者亦半。吏治視上之趨向。
fù wén zhōng gōng shǐ lǔ hái, qiān hàn lín xué shì shū mì fù shǐ, jiē lì cí, yuàn sī yí dí qīng wǔ zhī chǐ, zuò xīn cháng dǎn, bù wàng xiū zhèng. jiā dìng chū, jiǎng jiě shǐ hái, zhōng shū yì biǎo hè, yòu yǒu yǐ hé róng wèi èr fǔ gōng, yù chà cì qiān zhì. ní wén jié gōng sī yuē: chán yuān zhī yì, jié ér bān shī, tiān zǐ xià zhào zuì jǐ, zhōng shū shū mì dài zuì. jīn qū jǐ méng róng, nài hé jūn xiāng fǎn yǐ wèi qìng? nǎi zhǐ.
富文忠公使虜還,遷翰林學士、樞密副使,皆力辭,願思夷狄輕侮之恥,坐薪嘗膽,不忘修政。嘉定初,講解使還,中書議表賀,又有以和戎為二府功,欲差次遷秩。倪文節公思曰:「澶淵之役,捷而班師,天子下詔罪己,中書樞密待罪。今屈己盟戎,奈何君相反以為慶?」乃止。
yán píng xiān shēng lùn zhì dào, bì yǐ míng tiān lǐ zhèng rén xīn chóng jié yì lì lián chǐ wèi xiān.
延平先生論治道,必以明天理、正人心、崇節義、厲廉恥為先。
wáng shí yōng xú bǐng zhé děng wèi mài guó yá láng, ér bù rěn yǐ sòng zōng zú jiāo yǔ lǔ rén zhě, kāi fēng zhuō shì shǐ chén dòu jiàn yě. lǐ yè yǐ yuè shǒu jiàng lǔ, ér xiù shí jī lǔ wěi shǒu zhě, qīn shì guān táng qí yě.
王時雍、徐秉哲等為賣國牙郎,而不忍以宋宗族交與虜人者,開封捉事使臣竇鑒也。李鄴以越守降虜,而袖石擊虜偽守者,親事官唐琦也。
zhū wén gōng wèi cài jì tōng yuē: shēn láo ér xīn ān zhě wèi zhī, lì shǎo ér yì duō zhě wèi zhī. chū xún zǐ xiū shēn piān. lǐ chéng zhī cháng yǔ zhēn xī yuán yuē: dǔ xìn hǎo xué, shǒu sǐ shàn dào. cǐ wú bèi bā zì zhēn.
朱文公謂蔡季通曰:「身勞而心安者為之,利少而義多者為之。」出《荀子·修身篇》。李誠之嘗語真希元曰:「篤信好學,守死善道。此吾輩八字箴。」
yuán yòu zhōng, lǐ cháng níng duì cè yuē: tiān xià zhì dà, zōng shì zhì zhòng, bǎi nián chéng zhī bù zú, yī rì huài zhī yǒu yú. zhuó wèi dì yī. jǐng dìng zhōng, yǒu zhuó lún kuí zhě, qí pò tí yún: lián yī xīn zhī gān, kāi sān cái zhī tài, kě yǐ guān shì dào zhī xiāo zhǎng yǐ.
元祐中,李常寧《對策》曰:「天下至大,宗室至重,百年成之不足,一日壞之有餘。」擢為第一。景定中,有擢倫魁者,其破題云:「連一心之乾,開三才之泰,可以觀世道之消長矣。」
xiān rú lùn běn cháo zhì tǐ yún: wén zhì kě guān ér wǔ jī wèi zhèn míng shèng xiāng wàng ér gàn lüè wèi yōu. rán kǎo zhī shǐ cè, sòng yǔ qì dān bā shí yī zhàn, qí yī shèng zhě, zhāng qí xián tài yuán zhī yì yě. fēi rú hū? yī hán yī fàn shǐ xī zéi gǔ hán dǎn pò zhě, rú yě. zōng rǔ lín lǐ bó jì bù jiàn jǔ yú gěng wāng huáng sān jiān, zé zhōng yuán kě fù, chóu chǐ kě xuě. cǎi shí què dí, nǎi miǎo rán fú jīn huǎn dài yī cān zàn zhī gōng. rú qǐ wú yì yú guó zāi? jìn shēn bù zhī bīng, jiè zhòu bù zhī yì, ér tiān xià zhī huò biàn jí yǐ.
先儒論本朝治體云:「文治可觀而武績未振;名勝相望而幹略未優。」然考之史策,宋與契丹八十一戰,其一勝者,張齊賢太原之役也。非儒乎?一韓一范使西賊骨寒膽破者,儒也。宗汝霖、李伯紀不見沮於耿、汪、黃三奸,則中原可復,讎恥可雪。採石卻敵,乃眇然幅巾緩帶一參贊之功。儒豈無益於國哉?搢紳不知兵,介冑不知義,而天下之禍變極矣。
yuán yòu zhū xián bù hé, shì yǐ wèi shào shèng xiǎo rén suǒ chéng. yuán fú jiàn zhōng hán céng bù hé, shì yǐ wèi chóng níng xiǎo rén suǒ xiàn. shào xìng zhào zhāng bù hé, shì yǐ wèi qín shì suǒ jǐ. gǔ zhī jiàn guān yuē sān gōng, gōng zé wú sī yǐ. yuē sān gū, gū zé wú péng yǐ. wú sī wú péng, suǒ yǐ hé yě.
元祐諸賢不和,是以為紹聖小人所乘。元符、建中韓、曾不和,是以為崇寧小人所陷。紹興趙、張不和,是以為秦氏所擠。古之建官曰三公,公則無私矣。曰三孤,孤則無朋矣。無私無朋,所以和也。
cài jīng zhī è jí yǐ, céng bù zhāng shāng yīng shì yǐ qiè jūn zǐ zhī míng.
蔡京之惡極矣,曾布、張商英是以竊君子之名。
zhǐ zhāi yuē: guó chū yǐ kē jǔ yòu zhì piān fāng zhī shì, ér jù zhī zhōng dōu. yóu shì jiā bù shàng pǔ dié, shēn bù zhòng xiāng guàn.
止齋曰:「國初以科舉誘致偏方之士,而聚之中都。由是家不尚譜牒,身不重鄉貫。」
guài yáng yú wáng tíng, yǐ zhèng xiǎo rén zhī zuì fú hào yǒu lì, yǐ wēi xiǎo rén zhī fù. yuán zhū xián, shì wèi zhī qí wēi nǎi guāng zhī yì.
夬揚於王庭,以正小人之罪;孚號有厲,以危小人之復。元諸賢,似未知其危乃光之義。
hú wén dìng gōng yuē: zǎi xiàng shí lái zé wèi, bù kě shàn wèi jǐ yǒu. yú wèi: zǎi xiàng fēi jiǔ jū zhī dì yě. rén yǐ wèi jǐ rèn, sǐ ér hòu yǐ, yuán yòu sī mǎ gōng shì yě. kuā zhě sǐ quán, shào xìng zhī qín shào dìng zhī shǐ shì yě.
胡文定公曰:「宰相時來則為,不可擅為己有。」余謂:宰相非久居之地也。仁以為己任,死而後已,元祐司馬公是也。夸者死權,紹興之秦、紹定之史是也。
chén shù dìng chá fǎ, yǐ zhōng děng wèi kě xíng. zhāng fāng píng lùn yán fǎ, yǐ zài què wèi bù kě.
陳恕定茶法,以中等為可行。張方平論鹽法,以再榷為不可。
wáng zhòng shān yǐ fǔ zhōu jiàng, zhòng nǐ yǐ yuán zhōu jiàng, yǔ yù zhī zǐ yě. qí shū hòu xíng zé cí yún: xī táng tiān bǎo zhī luàn, hé běi liè jùn bìng xiàn, dú cháng shān píng yuán néng wèi guó shǒu zhě, gài gǎo qīng zhēn qīng èr yán zài yān. ěr děng qǐng yǐ jiā shēng, lǚ chén shì bǎn, wèi wén kuī shī, jìn yù shǐ lìng, wèi jùn jiāng xī, wéi xiōng jí dì, lì chéng bù zhī, sǐ yóu yǒu shuō. lín chuān xiān jiàng, yí chūn jì qū, lǔ wèi zhī zhèng, ruò xún yī tú, suī ěr wú chǐ, bù kuì dāng shí zhī gōng yì. gù yì hé shī miàn mù, jiàn ěr xiān rén yú dì xià zāi? qín guì, zhòng shān zhī xù.
王仲山以撫州降,仲薿以袁州降,禹玉之子也。綦叔厚行責詞云:「昔唐天寶之亂,河北列郡並陷,獨常山、平原能為國守者,蓋杲卿、真卿二顏在焉。爾等頃以家聲,屢塵仕版,未聞虧失,浸預使令,為郡江西,惟兄及弟,力誠不支,死猶有說。臨川先降,宜春繼屈,魯、衛之政,若循一途,雖爾無恥,不愧當時之公議。顧亦何施面目,見爾先人於地下哉?」秦檜,仲山之婿。
yú gōng yǐ yù shī guó, chǔ zi cháng yǐ pèi sàng bāng. jìn suì xiāng yáng zhī shì, yì qǐ yú què chǎng zhī yù dài.
虞公以玉失國,楚子常以佩喪邦。近歲襄陽之事,亦起於榷場之玉帶。
chún yòu jiǎ chén, zǎi xiàng qǐ fù. tài xué zhū shēng huáng kǎi bó děng shàng shū yuē: mí yuǎn bēn sàng ér hòu qǐ fù, sōng zhī qǐ fù ér hòu bēn sàng. xú rén bó yuán jié. jiān shuō shū, duì jīng wò, qí yán dāng dì xīn. tái jiàn liú jìn zhī wáng zàn hú qīng xiàn gōng jī xiān lián zhāng lùn rén bó, shàng zhèn nù, yè chū yù bǐ, zhú sì rén. suì qǐn qǐ fù zhī mìng, ér xiāng fàn dù. míng nián, rén bó zú, rén yǐ wèi dú yě. rán qí shì jìng bù míng bái. yōng zhāi zhào mào shí zhì zhī, xú jǐng shuō míng zhī.
淳祐甲辰,宰相起復。太學諸生黃愷伯等上書曰:「彌遠奔喪而後起復,嵩之起復而後奔喪。」徐仁伯元傑。兼說書,對經幄,其言當帝心。台諫劉晉之、王瓚、胡清獻、龔基先聯章論仁伯,上震怒,夜出御筆,逐四人。遂寢起復之命,而相范、杜。明年,仁伯卒,人以為毒也。然其事竟不明白。庸齋趙茂實志之,徐景說銘之。
zì jīng shū zhī xué xíng, wèi zhī tú zhě, qǐng jìn dú shǐ shū. qí hòu jīng yán bù dú guó fēng, ér tāng shì tài shì yì bù jìn jiǎng. rén jūn bù zhī wēi wáng zhī shì, qí xiào kě dǔ yǐ.
自荊舒之學行,為之徒者,請禁讀史書。其後經筵不讀《國風》,而《湯誓》、《泰誓》亦不進講。人君不知危亡之事,其效可睹矣。
xiǎo rén zhī huǐ jūn zǐ, yì duō shù yǐ. táng zuǒ shí yí hóu chāng yè shàng shū, jí yán shí bìng, ér tián lìng zī zhī dǎng, wěi zuò jiàn shū, yǒu míng qí wǔ dào, àn zhù míng guān, yú diàn nèi lì jiē dì dào chǎng. běn cháo zōu hào jiàn lì liú hòu, ér zhāng hòu zhī dǎng, wěi zuò jiàn shū, yǒu qǔ tā rén zhī zǐ zhī yǔ. qí wū shàn chǒu zhèng, bù móu ér tóng. rán bù kě mǐn zhě, qiān wàn shì zhī qīng yì yě.
小人之毀君子,亦多術矣。唐左拾遺侯昌業上疏,極言時病,而田令孜之黨,偽作諫疏,有明祈五道,暗祝冥官,於殿內立揭諦道場。本朝鄒浩諫立劉後,而章厚之黨,偽作諫疏,有取他人之子之語。其誣善丑正,不謀而同。然不可泯者,千萬世之清議也。
dèng zhì hóng sù wèi: chóng níng yǐ lái, cài jīng qún tiān xià xué zhě, nà zhī hóng shě, xiào qí wén yì, děng wèi sān pǐn. yǐn shí zhī gěi, yīn ér yǒu chà. jīng bié rén cái, zhǐ fù yú yú ròu zhū liǎng jiān. xué zhě bù yǐ wèi xiū, qiě zhú zhú rán tān zhī. bù shǐ zhě yǐ xué gōng chéng huài wèi zhōu xiàn diàn zuì. xué xiào zhī xìng, suī zì chóng níng, ér xué xiào zhī fèi, zhèng yóu chóng níng. gài shè jiào zhī yì, zhuān yǐ lù yǎng wèi qīng zhòng, zé lǜ jiào zhī shì, qǐ fù gù yì zāi? chóng níng xué xiào zhī shì, gài jiàn yú cǐ. xī zhī suǒ wèi lǜ jiào zhě yóu ruò cǐ, jīn zhī suǒ wèi lǜ jiào zhě yòu kě jiàn yǐ.
鄧志宏肅謂:崇寧以來,蔡京群天下學者,納之黌舍,校其文藝,等為三品。飲食之給,因而有差。旌別人才,止付於魚肉銖兩間。學者不以為羞,且逐逐然貪之。部使者以學宮成壞為州縣殿最。學校之興,雖自崇寧,而學校之廢,政由崇寧。蓋設教之意,專以祿養為輕重,則率教之士,豈復顧義哉?崇寧學校之事,概見於此。昔之所謂率教者猶若此,今之所謂率教者又可見矣。
dà guān bā háng, yīn zhōu lǐ zhī liù háng, fù yǐ liù dé zhī zhōng hé. jiān chén bù xué rú cǐ.
大觀八行,因《周禮》之六行,附以六德之忠、和。奸臣不學如此。
zhēn wén zhōng gōng zì zhēn yuē: xué wèi ruò lín qióng zhī suì, liàng wèi ruò nán hǎi zhī kuān, zhì xíng liè yú pú tián zhī yì, jū pín kuì yú yì wū zhī ān. lín qióng, wèi hè shān le wēng. nán hǎi, cuī jú pō yǔ zhī. pú tián, chén mì. yì wū, xú qiáo.
真文忠公《自箴》曰:「學未若臨邛之邃,量未若南海之寬,制行劣於莆田之懿,居貧愧於義烏之安。」臨邛,魏鶴山了翁。南海,崔菊坡與之。莆田,陳宓。義烏,徐僑。
shàng cài xiān shēng chū zào chéng zǐ, chéng zǐ yǐ kè sù zhī, cí yuē: wèi qiú shī ér lái, yuàn zhí dì zǐ lǐ. chéng zǐ shòu zhī, guǎn yú mén cè. shàng lòu páng chuān, tiān dà fēng xuě, xiāo wú zhú, zhòu wú tàn, shì fàn bù dé wēn. chéng zǐ fú wèn, xiè chù ān yān. rú shì yú yuè, huò rán yǒu shěng, rán hòu chéng zǐ yǔ zhī yǔ.
上蔡先生初造程子,程子以客肅之,辭曰:「為求師而來,願執弟子禮。」程子受之,館於門側。上漏旁穿,天大風雪,宵無燭,晝無炭,市飯不得溫。程子弗問,謝處安焉。如是逾月,豁然有省,然後程子與之語。
lǚ zi yuē yuē: dú míng dào héng zhuàng, kě yǐ guān shèng xián qì xiàng.
呂子約曰:「讀《明道行狀》,可以觀聖賢氣象。」
qiào tiān shòu dìng zhī xué, dé yú shǔ nǎng shì yí zú yuán dào jié gài zhī xué, dé yú fù shùn jiān mài xiāng xuē wēng, gù yuē: xué wú cháng shī.
譙天授定之學,得於蜀曩氏夷族;袁道潔溉之學,得於富順監賣香薛翁,故曰:「學無常師。」