jūn zhī shì zhǎng shāng, chē sān shèng gōng zhī shù zhǎng shāng, chē yī chéng dài fū zhī shì zhǎng shāng, chē yī chéng.
君之适长殇,车三乘;公之庶长殇,车一乘;大夫之适长殇,车一乘。
gōng zhī sàng, zhū dá guān zhī zhǎng, zhàng.
公之丧,诸达官之长,杖。
jūn yú dài fū, jiāng zàng, diào yú gōng jí chū, mìng yǐn zhī, sān bù zé zhǐ. rú shì zhě sān, jūn tuì cháo yì rú zhī, āi cì yì rú zhī. wǔ shí wú chē zhě, bù yuè jiāng ér diào rén.
君于大夫,将葬,吊于宫;及出,命引之,三步则止。如是者三,君退;朝亦如之,哀次亦如之。五十无车者,不越疆而吊人。
jì wǔ zi qǐn jí, jiǎo gù bù shuō qí shuāi ér rù jiàn, yuē:" sī dào yě, jiāng wáng yǐ shì wéi gōng mén shuō qí shuāi." wǔ zǐ yuē:" bù yì shàn hū, jūn zǐ biǎo wēi." jí qí sàng yě, céng diǎn yǐ qí mén ér gē.
季武子寝疾,蟜固不说齐衰而入见,曰:“斯道也,将亡矣;士唯公门说齐衰。”武子曰:“不亦善乎,君子表微。”及其丧也,曾点倚其门而歌。
dài fū diào, dāng shì ér zhì, zé cí yān. diào yú rén, shì rì bù lè. fù rén bù yuè jiāng ér diào rén. xíng diào zhī rì bù yǐn jiǔ shí ròu yān. diào yú zàng zhě bì zhí yǐn, ruò cóng jiù jí kuàng, jiē zhí fú. sàng, gōng diào zhī, bì yǒu bài zhě, suī péng yǒu zhōu lǐ shè rén kě yě. diào yuē:" guǎ jūn chéng shì." zhǔ rén yuē:" lín." jūn yù jiù yú lù, bì shǐ rén diào zhī. dài fū zhī sàng, shù zǐ bù shòu diào. qī zhī kūn dì wèi fù hòu zhě sǐ, kū zhī shì shì, zi wéi zhǔ, tǎn miǎn kū yǒng, fū rù mén yòu, shǐ rén lì yú mén wài gào lái zhě, xiá zé rù kū fù zài, kū yú qī zhī shì fēi wéi fù hòu zhě. kū zhū yì shì. yǒu bìn, wén yuǎn xiōng dì zhī sàng, kū yú cè shì wú cè shì, kū yú mén nèi zhī yòu tóng guó, zé wǎng kū zhī.
大夫吊,当事而至,则辞焉。吊于人,是日不乐。妇人不越疆而吊人。行吊之日不饮酒食肉焉。吊于葬者必执引,若从柩及圹,皆执绋。丧,公吊之,必有拜者,虽朋友州里舍人可也。吊曰:“寡君承事。”主人曰:“临。”君遇柩于路,必使人吊之。大夫之丧,庶子不受吊。妻之昆弟为父后者死,哭之适室,子为主,袒免哭踊,夫入门右,使人立于门外告来者,狎则入哭;父在,哭于妻之室;非为父后者。哭诸异室。有殡,闻远兄弟之丧,哭于侧室;无侧室,哭于门内之右;同国,则往哭之。
zi zhāng sǐ, zēng zǐ yǒu mǔ zhī sàng qí shuāi ér wǎng kū zhī. huò yuē:" qí shuāi bù yǐ diào." zēng zǐ yuē:" wǒ diào yě yǔ zāi?" yǒu ruò zhī sàng, dào gōng diào yān, zi yóu bìn, yóu zuǒ. qí gǔ wáng jī zhī sàng, lǔ zhuāng gōng wèi zhī dà gōng. huò yuē:" yóu lǔ jià, gù wèi zhī fú zǐ mèi zhī fú." huò yuē:" wài zǔ mǔ yě, gù wèi zhī fú."
子张死,曾子有母之丧;齐衰而往哭之。或曰:“齐衰不以吊。”曾子曰:“我吊也与哉?”有若之丧,悼公吊焉,子游摈,由左。齐谷王姬之丧,鲁庄公为之大功。或曰:“由鲁嫁,故为之服姊妹之服。”或曰:“外祖母也,故为之服。”
jìn xiàn gōng zhī sàng, qín mù gōng shǐ rén diào gōng zǐ zhòng ěr, qiě yuē:" guǎ rén wén zhī: wáng guó héng yú sī, dé guó héng yú sī. suī wú zi yǎn rán zài yōu fú zhī zhōng, sàng yì bù kě jiǔ yě, shí yì bù kě shī yě. rú zǐ qí tú zhī." yǐ gào jiù fàn, jiù fàn yuē:" rú zǐ qí cí yān sàng rén wú bǎo, rén qīn yǐ wéi bǎo. fù sǐ zhī wèi hé? yòu yīn yǐ wéi lì, ér tiān xià qí shú néng shuō zhī? rú zǐ qí cí yān." gōng zǐ zhòng ěr duì kè yuē:" jūn huì diào wáng chén zhòng ěr, shēn sàng fù sǐ, bù dé yǔ yú kū qì zhī āi, yǐ wéi jūn yōu. fù sǐ zhī wèi hé? huò gǎn yǒu tā zhì, yǐ rǔ jūn yì." jī sǎng ér bù bài, kū ér qǐ, qǐ ér bù sī. zi xiǎn yǐ zhì mìng yú mù gōng. mù gōng yuē:" rén fū gōng zǐ zhòng ěr! fū jī sǎng ér bù bài, zé wèi wèi hòu yě, gù bù chéng bài kū ér qǐ, zé ài fù yě qǐ ér bù sī, zé yuǎn lì yě."
晋献公之丧,秦穆公使人吊公子重耳,且曰:“寡人闻之:亡国恒于斯,得国恒于斯。虽吾子俨然在忧服之中,丧亦不可久也,时亦不可失也。孺子其图之。”以告舅犯,舅犯曰:“孺子其辞焉;丧人无宝,仁亲以为宝。父死之谓何?又因以为利,而天下其孰能说之?孺子其辞焉。”公子重耳对客曰:“君惠吊亡臣重耳,身丧父死,不得与于哭泣之哀,以为君忧。父死之谓何?或敢有他志,以辱君义。”稽颡而不拜,哭而起,起而不私。子显以致命于穆公。穆公曰:“仁夫公子重耳!夫稽颡而不拜,则未为后也,故不成拜;哭而起,则爱父也;起而不私,则远利也。”
wéi bìn, fēi gǔ yě, zì jìng jiāng zhī kū mù bó shǐ yě. sāng lǐ, āi qī zhī zhì yě. jié āi, shùn biàn yě jūn zǐ niàn shǐ zhī zhě yě. fù, jǐn ài zhī dào yě, yǒu dǎo cí zhī xīn yān wàng fǎn zhū yōu, qiú zhū guǐ shén zhī dào yě běi miàn, qiú zhū yōu zhī yì yě. bài jī sǎng, āi qī zhī zhì yǐn yě jī sǎng, yǐn zhī shén yě. fàn yòng mǐ bèi, fú rěn xū yě bù yǐ shí dào, yòng měi yān ěr. míng, míng jīng yě, yǐ sǐ zhě wèi bù kě bié yǐ, gù yǐ qí qí shí zhī. ài zhī, sī lù zhī yǐ jìng zhī, sī jǐn qí dào yān ěr. zhòng, zhǔ dào yě, yīn zhǔ zhuì zhòng yān zhōu zhǔ zhòng chè yān. diàn yǐ sù qì, yǐ shēng zhě yǒu āi sù zhī xīn yě wéi jì sì zhī lǐ, zhǔ rén zì jìn yān ěr qǐ zhī shén zhī suǒ xiǎng, yì yǐ zhǔ rén yǒu qí jìng zhī xīn yě. pì yǒng, āi zhī zhì yě, yǒu suàn, wèi zhī jié wén yě. tǎn kuò fā, biàn yě yùn, āi zhī biàn yě. qù shì, qù měi yě tǎn kuò fā, qù shì zhī shén yě. yǒu suǒ tǎn yǒu suǒ xí, āi zhī jié yě. biàn dié gé ér zàng, yǔ shén jiāo zhī dào yě, yǒu jìng xīn yān. zhōu rén biàn ér zàng, yīn rén xǔ ér zàng. chuò zhǔ rén zhǔ fù shì lǎo, wèi qí bìng yě, jūn mìng shí zhī yě. fǎn kū shēng táng, fǎn zhū qí suǒ zuò yě zhǔ fù rù yú shì, fǎn zhū qí suǒ yǎng yě. fǎn kū zhī diào yě, āi zhī zhì yě fǎn ér wáng yān, shī zhī yǐ, yú shì wéi shèn. yīn jì fēng ér diào, zhōu fǎn kū ér diào.
帷殡,非古也,自敬姜之哭穆伯始也。丧礼,哀戚之至也。节哀,顺变也;君子念始之者也。复,尽爱之道也,有祷祠之心焉;望反诸幽,求诸鬼神之道也;北面,求诸幽之义也。拜稽颡,哀戚之至隐也;稽颡,隐之甚也。饭用米贝,弗忍虚也;不以食道,用美焉尔。铭,明旌也,以死者为不可别已,故以其旗识之。爱之,斯录之矣;敬之,斯尽其道焉耳。重,主道也,殷主缀重焉;周主重彻焉。奠以素器,以生者有哀素之心也;唯祭祀之礼,主人自尽焉尔;岂知神之所飨,亦以主人有齐敬之心也。辟踊,哀之至也,有算,为之节文也。袒、括发,变也;愠,哀之变也。去饰,去美也;袒、括发,去饰之甚也。有所袒、有所袭,哀之节也。弁绖葛而葬,与神交之道也,有敬心焉。周人弁而葬,殷人冔而葬。歠主人、主妇室老,为其病也,君命食之也。反哭升堂,反诸其所作也;主妇入于室,反诸其所养也。反哭之吊也,哀之至也--反而亡焉,失之矣,于是为甚。殷既封而吊,周反哭而吊。
kǒng zǐ yuē:" yīn yǐ què, wú cóng zhōu." zàng yú běi fāng běi shǒu, sān dài zhī dá lǐ yě, zhī yōu zhī gù yě. jì fēng, zhǔ rén zèng, ér zhù sù yú shī. jì fǎn kū, zhǔ rén yǔ yǒu sī shì yú shēng, yǒu sī yǐ jǐ yán shě diàn yú mù zuǒ, fǎn, rì zhōng ér yú. zàng rì yú, fú rěn yī rì lí yě. shì yuè yě, yǐ yú yì diàn. zú kū yuē chéng shì, shì rì yě, yǐ jí jì yì sàng jì, míng rì, fù yú zǔ fù. qí biàn ér zhī jí jì yě, bǐ zhì yú fù, bì yú shì rì yě jiē bù rěn yī rì mò yǒu suǒ guī yě. yīn liàn ér fù, zhōu zú kū ér fù. kǒng zǐ shàn yīn. jūn lín chén sàng, yǐ wū zhù táo liè zhí gē è zhī yě suǒ yǐ yì yú shēng yě. sàng yǒu sǐ zhī dào yān. xiān wáng zhī suǒ nán yán yě. sàng zhī cháo yě, shùn sǐ zhě zhī xiào xīn yě, qí āi lí qí shì yě, gù zhì yú zǔ kǎo zhī miào ér hòu xíng. yīn cháo ér bìn yú zǔ, zhōu cháo ér suì zàng.
孔子曰:“殷已悫,吾从周。”葬于北方北首,三代之达礼也,之幽之故也。既封,主人赠,而祝宿虞尸。既反哭,主人与有司视虞牲,有司以几筵舍奠于墓左,反,日中而虞。葬日虞,弗忍一日离也。是月也,以虞易奠。卒哭曰成事,是日也,以吉祭易丧祭,明日,祔于祖父。其变而之吉祭也,比至于祔,必于是日也接--不忍一日末有所归也。殷练而祔,周卒哭而祔。孔子善殷。君临臣丧,以巫祝桃茢执戈--恶之也;所以异于生也。丧有死之道焉。先王之所难言也。丧之朝也,顺死者之孝心也,其哀离其室也,故至于祖考之庙而后行。殷朝而殡于祖,周朝而遂葬。
kǒng zǐ wèi: wèi míng qì zhě, zhī sàng dào yǐ, bèi wù ér bù kě yòng yě. āi zāi! sǐ zhě ér yòng shēng zhě zhī qì yě. bù dài yú yòng xùn hū zāi. qí yuē míng qì, shén míng zhī yě. tú chē chú líng, zì gǔ yǒu zhī, míng qì zhī dào yě. kǒng zǐ wèi wèi chú líng zhě shàn, wèi wèi yǒng zhě bù rén dài yú yòng rén hū zāi!
孔子谓:为明器者,知丧道矣,备物而不可用也。哀哉!死者而用生者之器也。不殆于用殉乎哉。其曰明器,神明之也。涂车刍灵,自古有之,明器之道也。孔子谓为刍灵者善,谓为俑者不仁--殆于用人乎哉!
mù gōng wèn yú zi sī yuē:" wèi jiù jūn fǎn fú, gǔ yǔ?" zi sī yuē:" gǔ zhī jūn zǐ, jìn rén yǐ lǐ, tuì rén yǐ lǐ, gù yǒu jiù jūn fǎn fú zhī lǐ yě jīn zhī jūn zǐ, jìn rén ruò jiāng jiā zhū xī, tuì rén ruò jiāng duì zhū yuān, wú wèi róng shǒu, bù yì shàn hū! yòu hé fǎn fú zhī lǐ zhī yǒu?"
穆公问于子思曰:“为旧君反服,古与?”子思曰:“古之君子,进人以礼,退人以礼,故有旧君反服之礼也;今之君子,进人若将加诸膝,退人若将队诸渊,毋为戎首,不亦善乎!又何反服之礼之有?”
dào gōng zhī sàng, jì zhāo zi wèn yú mèng jìng zǐ yuē:" wèi jūn hé shí?" jìng zǐ yuē:" shí zhōu, tiān xià zhī dá lǐ yě. wú sān chén zhě zhī bù néng jū gōng shì yě, sì fāng mò bù wén yǐ, miǎn ér wèi jí zé wú néng, wú nǎi shǐ rén yí fū bù yǐ qíng jū jí zhě hū zāi? wǒ zé shí shí."
悼公之丧,季昭子问于孟敬子曰:“为君何食?”敬子曰:“食粥,天下之达礼也。吾三臣者之不能居公室也,四方莫不闻矣,勉而为瘠则吾能,毋乃使人疑夫不以情居瘠者乎哉?我则食食。”
wèi sī tú jìng zi sǐ, zi xià diào yān, zhǔ rén wèi xiǎo liǎn, dié ér wǎng. zi yóu diào yān, zhǔ rén jì xiǎo liǎn, zi yóu chū, dié fǎn kū, zi xià yuē:" wén zhī yě yǔ?" yuē:" wén zhū fū zǐ, zhǔ rén wèi gǎi fú, zé bù dié."
卫司徒敬子死,子夏吊焉,主人未小敛,绖而往。子游吊焉,主人既小敛,子游出,绖反哭,子夏曰:“闻之也与?”曰:“闻诸夫子,主人未改服,则不绖。”
zēng zǐ yuē:" yàn zǐ kě wèi zhī lǐ yě yǐ, gōng jìng zhī yǒu yān." yǒu ruò yuē:" yàn zǐ yī hú qiú sān shí nián, qiǎn chē yī chéng, jí mù ér fǎn guó jūn qī ge, qiǎn chē qī chéng dài fū wǔ gè, qiǎn chē wǔ chéng, yàn zǐ yān zhī lǐ?" zēng zǐ yuē:" guó wú dào, jūn zǐ chǐ yíng lǐ yān. guó shē, zé shì zhī yǐ jiǎn guó jiǎn, zé shì zhī yǐ lǐ."
曾子曰:“晏子可谓知礼也已,恭敬之有焉。”有若曰:“晏子一狐裘三十年,遣车一乘,及墓而反;国君七个,遣车七乘;大夫五个,遣车五乘,晏子焉知礼?”曾子曰:“国无道,君子耻盈礼焉。国奢,则示之以俭;国俭,则示之以礼。”
guó zhāo zi zhī mǔ sǐ, wèn yú zi zhāng yuē:" zàng jí mù, nán zǐ fù rén ān wèi?" zi zhāng yuē:" sī tú jìng zi zhī sàng, fū zǐ xiāng, nán zǐ xī xiāng, fù rén dōng xiāng." yuē:" yī! wú." yuē:" wǒ sàng yě sī zhān. ěr zhuān zhī, bīn wèi bīn yān, zhǔ wéi zhǔ yān fù rén cóng nán zǐ jiē xī xiāng."
国昭子之母死,问于子张曰:“葬及墓,男子、妇人安位?”子张曰:“司徒敬子之丧,夫子相,男子西乡,妇人东乡。”曰:“噫!毋。”曰:“我丧也斯沾。尔专之,宾为宾焉,主为主焉--妇人从男子皆西乡。”
mù bó zhī sàng, jìng jiāng zhòu kū wén bó zhī sàng, zhòu yè kū. kǒng zǐ yuē:" zhī lǐ yǐ."
穆伯之丧,敬姜昼哭;文伯之丧,昼夜哭。孔子曰:“知礼矣。”
wén bó zhī sàng, jìng jiāng jù qí chuáng ér bù kū, yuē:" xī zhě wú yǒu sī zi yě, wú yǐ jiāng wèi xián rén yě, wú wèi cháng yǐ jiù gōng shì jīn jí qí sǐ yě, péng yǒu zhū chén wèi yǒu chū tì zhě, ér nèi rén jiē xíng kū shī shēng. sī zi yě, bì duō kuàng yú lǐ yǐ fū!" jì kāng zi zhī mǔ sǐ, chén xiè yī. jìng jiāng yuē:" fù rén bù shì, bù gǎn jiàn jiù gū, jiāng yǒu sì fāng zhī bīn lái, xiè yī hé wéi chén yú sī?" mìng chè zhī.
文伯之丧,敬姜据其床而不哭,曰:“昔者吾有斯子也,吾以将为贤人也,吾未尝以就公室;今及其死也,朋友诸臣未有出涕者,而内人皆行哭失声。斯子也,必多旷于礼矣夫!”季康子之母死,陈亵衣。敬姜曰:“妇人不饰,不敢见舅姑,将有四方之宾来,亵衣何为陈于斯?”命彻之。
yǒu zi yǔ zi yóu lì, jiàn rú zǐ mù zhě, yǒu zi wèi zi yóu yuē:" yǔ yī bù zhī fū sàng zhī yǒng yě, yǔ yù qù zhī jiǔ yǐ. qíng zài yú sī, qí shì yě fū?" zi yóu yuē:" lǐ: yǒu wēi qíng zhě, yǒu yǐ gù xìng wù zhě yǒu zhí qíng ér jìng xíng zhě, róng dí zhī dào yě. lǐ dào zé bù rán, rén xǐ zé sī táo, táo sī yǒng, yǒng sī yóu, yóu sī wǔ, wǔ sī yùn, yùn sī qī, qī sī tàn, tàn sī pì, pì sī yǒng yǐ. pǐn jié sī, sī zhī wèi lǐ. rén sǐ, sī è zhī yǐ, wú néng yě, sī bèi zhī yǐ. shì gù zhì jiǎo qīn shè lóu shà, wèi shǐ rén wù è yě. shǐ sǐ, pú hǎi zhī diàn jiāng xíng, qiǎn ér xíng zhī jì zàng ér shí zhī, wèi yǒu jiàn qí xiǎng zhī zhě yě. zì shàng shì yǐ lái, wèi zhī yǒu shě yě, wèi shǐ rén wù bèi yě. gù zi zhī suǒ cì yú lǐ zhě, yì fēi lǐ zhī zī yě."
有子与子游立,见孺子慕者,有子谓子游曰:“予壹不知夫丧之踊也,予欲去之久矣。情在于斯,其是也夫?”子游曰:“礼:有微情者,有以故兴物者;有直情而径行者,戎狄之道也。礼道则不然,人喜则斯陶,陶斯咏,咏斯犹,犹斯舞,舞斯愠,愠斯戚,戚斯叹,叹斯辟,辟斯踊矣。品节斯,斯之谓礼。人死,斯恶之矣,无能也,斯倍之矣。是故制绞衾、设蒌翣,为使人勿恶也。始死,脯醢之奠;将行,遣而行之;既葬而食之,未有见其飨之者也。自上世以来,未之有舍也,为使人勿倍也。故子之所刺于礼者,亦非礼之訾也。”
wú qīn chén, zhǎn sì shā lì, shī hái chū jìng, chén dà zǎi pǐ shǐ yú shī. fū chāi wèi xíng rén yí yuē:" shì fū yě duō yán, hé cháng wèn yān shī bì yǒu míng, rén zhī chēng sī shī yě zhě, zé wèi zhī hé?" dà zǎi pǐ yuē:" gǔ zhī qīn fá zhě, bù zhǎn sì bù shā lì bù huò èr máo jīn sī shī yě, shā lì yǔ? qí bù wèi zhī shā lì zhī shī yǔ?" yuē:" fǎn ěr dì, guī ěr zi, zé wèi zhī hé?" yuē:" jūn wáng tǎo bì yì zhī zuì, yòu jīn ér shè zhī, shī yǔ, yǒu wú míng hū?"
吴侵陈,斩祀杀厉,师还出竟,陈大宰嚭使于师。夫差谓行人仪曰:“是夫也多言,盍尝问焉;师必有名,人之称斯师也者,则谓之何?”大宰嚭曰:“古之侵伐者,不斩祀、不杀厉、不获二毛;今斯师也,杀厉与?其不谓之杀厉之师与?”曰:“反尔地,归尔子,则谓之何?”曰:“君王讨敝邑之罪,又矜而赦之,师与,有无名乎?”
yán dīng shàn jū sāng: shǐ sǐ, huáng huáng yān rú yǒu qiú ér fú dé jí bìn, wàng wàng yān rú yǒu cóng ér fú jí jì zàng, kǎi yān rú bù jí qí fǎn ér xī.
颜丁善居丧:始死,皇皇焉如有求而弗得;及殡,望望焉如有从而弗及;既葬,慨焉如不及其反而息。
zi zhāng wèn yuē:" shū yún:' gāo zōng sān nián bù yán, yán nǎi huān.' yǒu zhū?" zhòng ní yuē:" hú wéi qí bù rán yě? gǔ zhě tiān zǐ bēng, wáng shì zǐ tīng yú zhǒng zǎi sān nián."
子张问曰:“《书》云:‘高宗三年不言,言乃欢。’有诸?”仲尼曰:“胡为其不然也?古者天子崩,王世子听于冢宰三年。”
zhī dào zi zú, wèi zàng píng gōng yǐn jiǔ, shī kuàng lǐ diào shì, gǔ zhōng. dù kuì zì wài lái, wén zhōng shēng, yuē:" ān zài?" yuē:" zài qǐn." dù kuì rù qǐn, lì jiē ér shēng, zhuó, yuē:" kuàng yǐn sī." yòu zhuó, yuē:" diào yǐn sī." yòu zhuó, táng shàng běi miàn zuò yǐn zhī. jiàng, qū ér chū. píng gōng hū ér jìn zhī yuē:" kuì, nǎng zhě ěr xīn huò kāi yǔ, shì yǐ bù yǔ ěr yán ěr yǐn kuàng hé yě?" yuē:" zi mǎo bù lè zhī dào zi zài táng, sī qí wèi zi mǎo yě dà yǐ. kuàng yě dà shī yě, bù yǐ zhào, shì yǐ yǐn zhī yě."" ěr yǐn diào hé yě?" yuē:" diào yě jūn zhī xiè chén yě, wèi yī yǐn yī shí, wàng jūn zhī jí, shì yǐ yǐn zhī yě."" ěr yǐn hé yě?" yuē:" kuì yě zǎi fū yě, fēi dāo bǐ shì gòng, yòu gǎn yǔ zhī fáng, shì yǐ yǐn zhī yě." píng gōng yuē:" guǎ rén yì yǒu guò yān, zhuó ér yǐn guǎ rén." dù kuì xǐ ér yáng zhì. gōng wèi shì zhě yuē:" rú wǒ sǐ, zé bì wú fèi sī jué yě." zhì yú jīn, jì bì xiàn, sī yáng zhì, wèi zhī dù jǔ.
知悼子卒,未葬;平公饮酒,师旷、李调侍,鼓钟。杜蒉自外来,闻钟声,曰:“安在?”曰:“在寝。”杜蒉入寝,历阶而升,酌,曰:“旷饮斯。”又酌,曰:“调饮斯。”又酌,堂上北面坐饮之。降,趋而出。平公呼而进之曰:“蒉,曩者尔心或开予,是以不与尔言;尔饮旷何也?”曰:“子卯不乐;知悼子在堂,斯其为子卯也大矣。旷也大师也,不以诏,是以饮之也。”“尔饮调何也?”曰:“调也君之亵臣也,为一饮一食,忘君之疾,是以饮之也。”“尔饮何也?”曰:“蒉也宰夫也,非刀匕是共,又敢与知防,是以饮之也。”平公曰:“寡人亦有过焉,酌而饮寡人。”杜蒉洗而扬觯。公谓侍者曰:“如我死,则必无废斯爵也。”至于今,既毕献,斯扬觯,谓之杜举。
gōng shū wén zi zú, qí zi shù qǐng shì yú jūn yuē:" rì yuè yǒu shí, jiāng zàng yǐ. qǐng suǒ yǐ yì qí míng zhě." jūn yuē:" xī zhě wèi guó xiōng jī, fū zǐ wèi zhōu yǔ guó zhī è zhě, shì bù yì huì hū? xī zhě wèi guó yǒu nán, fū zǐ yǐ qí sǐ wèi guǎ rén, bù yì zhēn hū? fū zǐ tīng wèi guó zhī zhèng, xiū qí bān zhì, yǐ yǔ sì lín jiāo, wèi guó zhī shè jì bù rǔ, bù yì wén hū? gù wèi fū zǐ zhēn huì wén zi."
公叔文子卒,其子戍请谥于君曰:“日月有时,将葬矣。请所以易其名者。”君曰:“昔者卫国凶饥,夫子为粥与国之饿者,是不亦惠乎?昔者卫国有难,夫子以其死卫寡人,不亦贞乎?夫子听卫国之政,修其班制,以与四邻交,卫国之社稷不辱,不亦文乎?故谓夫子『贞惠文子』。”
shí dài zhòng zú, wú shì zi, yǒu shù zǐ liù rén, bo suǒ yǐ wéi hòu zhě. yuē:" mù yù pèi yù zé zhào." wǔ rén zhě jiē mù yù pèi yù shí qí zǐ yuē:" shú yǒu zhí qīn zhī sàng ér mù yù pèi yù zhě hū?" bù mù yù pèi yù. shí qí zi zhào.
石骀仲卒,无适子,有庶子六人,卜所以为后者。曰:“沐浴、佩玉则兆。”五人者皆沐浴、佩玉;石祁子曰:“孰有执亲之丧而沐浴、佩玉者乎?”不沐浴、佩玉。石祁子兆。
wèi rén yǐ guī wèi yǒu zhī yě. chén zi chē sǐ yú wèi, qí qī yǔ qí jiā dài fū móu yǐ xùn zàng, dìng, ér hòu chén zi kàng zhì, yǐ gào yuē:" fū zǐ jí, mò yǎng yú xià, qǐng yǐ xùn zàng." zi kàng yuē:" yǐ xùn zàng, fēi lǐ yě suī rán, zé bǐ jí dāng yǎng zhě, shú ruò qī yǔ zǎi? dé yǐ, zé wú yù yǐ bù dé yǐ, zé wú yù yǐ èr zi zhě zhī wèi zhī yě." yú shì fú guǒ yòng.
卫人以龟为有知也。陈子车死于卫,其妻与其家大夫谋以殉葬,定,而后陈子亢至,以告曰:“夫子疾,莫养于下,请以殉葬。”子亢曰:“以殉葬,非礼也;虽然,则彼疾当养者,孰若妻与宰?得已,则吾欲已;不得已,则吾欲以二子者之为之也。”于是弗果用。
zǐ lù yuē:" shāng zāi pín yě! shēng wú yǐ wéi yǎng, sǐ wú yǐ wéi lǐ yě." kǒng zǐ yuē:" chuò shū yǐn shuǐ jǐn qí huān, sī zhī wèi xiào liǎn shǒu zú xíng, hái zàng ér wú guǒ, chēng qí cái, sī zhī wèi lǐ."
子路曰:“伤哉贫也!生无以为养,死无以为礼也。”孔子曰:“啜菽饮水尽其欢,斯之谓孝;敛首足形,还葬而无椁,称其财,斯之谓礼。”
wèi xiàn gōng chū bēn, fǎn yú wèi, jí jiāo, jiāng bān yì yú cóng zhě ér hòu rù. liǔ zhuāng yuē:" rú jiē shǒu shè jì, zé shú zhí jī dí ér cóng rú jiē cóng, zé shú shǒu shè jì? jūn fǎn qí guó ér yǒu sī yě, wú nǎi bù kě hū?" fú guǒ bān.
卫献公出奔,反于卫,及郊,将班邑于从者而后入。柳庄曰:“如皆守社稷,则孰执羁靮而从;如皆从,则孰守社稷?君反其国而有私也,毋乃不可乎?”弗果班。
wèi yǒu dà shǐ yuē liǔ zhuāng, qǐn jí. gōng yuē:" ruò jí gé, suī dāng jì bì gào." gōng zài bài qǐ shǒu, qǐng yú shī yuē:" yǒu chén liǔ zhuāng yě zhě, fēi guǎ rén zhī chén, shè jì zhī chén yě, wén zhī sǐ, qǐng wǎng." bù shì fú ér wǎng, suì yǐ suì zhī. yǔ zhī yì qiú shì yǔ xiàn pān shì, shū ér nà zhū guān, yuē:" shì shì wàn zǐ sūn, wú biàn yě."
卫有大史曰柳庄,寝疾。公曰:“若疾革,虽当祭必告。”公再拜稽首,请于尸曰:“有臣柳庄也者,非寡人之臣,社稷之臣也,闻之死,请往。”不释服而往,遂以襚之。与之邑裘氏与县潘氏,书而纳诸棺,曰:“世世万子孙,无变也。”
chén gàn xī qǐn jí, shǔ qí xiōng dì, ér mìng qí zi zūn yǐ yuē:" rú wǒ sǐ, zé bì dà wéi wǒ guān, shǐ wú èr bì zǐ jiā wǒ." chén gàn xī sǐ, qí zǐ yuē:" yǐ xùn zàng, fēi lǐ yě, kuàng yòu tóng guān hū?" fú guǒ shā.
陈干昔寝疾,属其兄弟,而命其子尊已曰:“如我死,则必大为我棺,使吾二婢子夹我。”陈干昔死,其子曰:“以殉葬,非礼也,况又同棺乎?”弗果杀。
zhòng suì zú yú chuí rén wǔ yóu yì, wàn rù qù yuè. zhòng ní yuē:" fēi lǐ yě, qīng zú bù yì." jì kāng zi zhī mǔ sǐ, gōng shū ruò fāng xiǎo, liǎn, bān qǐng yǐ jī fēng, jiāng cóng zhī, gōng jiān jiǎ yuē:" bù kě! fū lǔ yǒu chū, gōng shì shì fēng bēi, sān jiā shì huán yíng. bān, ěr yǐ rén zhī mǔ cháng qiǎo, zé qǐ bù dé yǐ? qí mǔ yǐ cháng qiǎo zhě hū? zé bìng zhě hū? yī!" fú guǒ cóng.
仲遂卒于垂;壬午犹绎,万入去龠。仲尼曰:“非礼也,卿卒不绎。”季康子之母死,公输若方小,敛,般请以机封,将从之,公肩假曰:“不可!夫鲁有初,公室视丰碑,三家视桓楹。般,尔以人之母尝巧,则岂不得以?其母以尝巧者乎?则病者乎?噫!”弗果从。
zhàn yú láng, gōng shū yú rén yù fù zhàng rù bǎo zhě xī, yuē:" shǐ zhī suī bìng yě, rèn zhī suī zhòng yě, jūn zǐ bù néng wéi móu yě, shì fú néng sǐ yě. bù kě! wǒ zé jì yán yǐ." yǔ qí lín tóng wāng yǐ wǎng, jiē sǐ yān. lǔ rén yù wù shāng tóng wāng yǐ, wèn yú zhòng ní. zhòng ní yuē:" néng zhí gān gē yǐ wèi shè jì, suī yù wù shāng yě, bù yì kě hū!"
战于郎,公叔禺人遇负杖入保者息,曰:“使之虽病也,任之虽重也,君子不能为谋也,士弗能死也。不可!我则既言矣。”与其邻童汪踦往,皆死焉。鲁人欲勿殇童汪踦,问于仲尼。仲尼曰:“能执干戈以卫社稷,虽欲勿殇也,不亦可乎!”
zǐ lù qù lǔ, wèi yán yuān yuē:" hé yǐ zèng wǒ?" yuē:" wú wén zhī yě: qù guó, zé kū yú mù ér hòu xíng fǎn qí guó, bù kū, zhǎn mù ér rù." wèi zǐ lù yuē:" hé yǐ chù wǒ?" zǐ lù yuē:" wú wén zhī yě: guò mù zé shì, guò sì zé xià."
子路去鲁,谓颜渊曰:“何以赠我?”曰:“吾闻之也:去国,则哭于墓而后行;反其国,不哭,展墓而入。”谓子路曰:“何以处我?”子路曰:“吾闻之也:过墓则式,过祀则下。”
gōng yǐn shāng yáng yǔ chén qì jí zhuī wú shī, jí zhī. chén qì jí wèi gōng yǐn shāng yáng yuē:" wáng shì yě, zi shǒu gōng ér kě." shǒu gōng." zi shè zhū." shè zhī, bì yī rén, chàng gōng. yòu jí, wèi zhī, yòu bì èr rén. měi bì yī rén, yǎn qí mù. zhǐ qí yù yuē:" cháo bù zuò, yàn bù yǔ, shā sān rén, yì zú yǐ fǎn mìng yǐ." kǒng zǐ yuē:" shā rén zhī zhōng, yòu yǒu lǐ yān."
工尹商阳与陈弃疾追吴师,及之。陈弃疾谓工尹商阳曰:“王事也,子手弓而可。”手弓。“子射诸。”射之,毙一人,韔弓。又及,谓之,又毙二人。每毙一人,掩其目。止其御曰:“朝不坐,燕不与,杀三人,亦足以反命矣。”孔子曰:“杀人之中,又有礼焉。”
zhū hóu fá qín, cáo huán gōng zú yú huì. zhū hóu qǐng hán, shǐ zhī xí. xiāng gōng cháo yú jīng, kāng wáng zú. jīng rén yuē:" bì qǐng xí." lǔ rén yuē:" fēi lǐ yě." jīng rén qiáng zhī. wū xiān fú jiù. jīng rén huǐ zhī. téng chéng gōng zhī sàng, shǐ zi shū jìng shū diào, jìn shū, zi fú huì bó wèi jiè. jí jiāo, wèi yì bó zhī jì, bù rù. huì bó yuē:" zhèng yě, bù kě yǐ shū fù zhī sī, bù jiāng gōng shì." suì rù. āi gōng shǐ rén diào kuì shàng, yù zhū dào. pì yú lù, huà gōng ér shòu diào yān. zēng zǐ yuē:" kuì shàng bù rú qǐ liáng zhī qī zhī zhī lǐ yě. qí zhuāng gōng xí jǔ yú duó, qǐ liáng sǐ yān, qí qī yíng qí jiù yú lù ér kū zhī āi, zhuāng gōng shǐ rén diào zhī, duì yuē: jūn zhī chén bù miǎn yú zuì, zé jiāng sì zhū shì cháo, ér qī qiè zhí jūn zhī chén miǎn yú zuì, zé yǒu xiān rén zhī bì lú zài. jūn wú suǒ rǔ mìng."
诸侯伐秦,曹桓公卒于会。诸侯请含,使之袭。襄公朝于荆,康王卒。荆人曰:“必请袭。”鲁人曰:“非礼也。”荆人强之。巫先拂柩。荆人悔之。滕成公之丧,使子叔、敬叔吊,进书,子服惠伯为介。及郊,为懿伯之忌,不入。惠伯曰:“政也,不可以叔父之私,不将公事。”遂入。哀公使人吊蒉尚,遇诸道。辟于路,画宫而受吊焉。曾子曰:“蒉尚不如杞梁之妻之知礼也。齐庄公袭莒于夺,杞梁死焉,其妻迎其柩于路而哭之哀,庄公使人吊之,对曰:『君之臣不免于罪,则将肆诸市朝,而妻妾执;君之臣免于罪,则有先人之敝庐在。君无所辱命。』”
rú zǐ huáng zhī sàng, āi gōng yù shè bō, wèn yú yǒu ruò, yǒu ruò yuē:" qí kě yě, jūn zhī sān chén yóu shè zhī." yán liǔ yuē:" tiān zǐ lóng chūn ér guǒ chóu, zhū hóu chūn ér shè chóu wèi yú shěn gù shè bō sān chén zhě fèi chūn ér shè bō, qiè lǐ zhī bù zhōng zhě yě, ér jūn hé xué yān!"
孺子穔之丧,哀公欲设拨,问于有若,有若曰:“其可也,君之三臣犹设之。”颜柳曰:“天子龙輴而椁帱,诸侯輴而设帱--为榆沈故设拨;三臣者废輴而设拨,窃礼之不中者也,而君何学焉!”
dào gōng zhī mǔ sǐ, āi gōng wèi zhī qí shuāi. yǒu ruò yuē:" wèi qiè qí shuāi, lǐ yǔ?" gōng yuē:" wú dé yǐ hū zāi? lǔ rén yǐ qī wǒ." jì zǐ gāo zàng qí qī, fàn rén zhī hé, shēn xiáng yǐ gào yuē:" qǐng gēng zhī." zi gāo yuē:" mèng shì bù yǐ shì zuì yǔ, péng yǒu bù yǐ shì qì yǔ, yǐ wú wèi yì cháng yú sī yě. mǎi dào ér zàng, hòu nán jì yě." shì ér wèi yǒu lù zhě: jūn yǒu kuì yān yuē xiàn, shǐ yān yuē guǎ jūn wéi ér jūn hōng, fú wèi fú yě. yú ér lì shī, yǒu jǐ yán. zú kū ér huì, shēng shì bì ér guǐ shì shǐ yǐ. jì zú kū, zǎi fū zhí mù duó yǐ mìng yú gōng yuē:" shě gù ér huì xīn." zì qǐn mén zhì yú kù mén. èr míng bù piān huì, fū zǐ zhī mǔ míng zhēng zài yán zài bù chēng zhēng, yán zhēng bù chēng zài. jūn yǒu yōu, zé sù fú kū yú kù mén zhī wài, fù chē bù zài tuó chàng. yǒu fén qí xiān rén zhī shì, zé sān rì kū.
悼公之母死,哀公为之齐衰。有若曰:“为妾齐衰,礼与?”公曰:“吾得已乎哉?鲁人以妻我。”季子皋葬其妻,犯人之禾,申祥以告曰:“请庚之。”子皋曰:“孟氏不以是罪予,朋友不以是弃予,以吾为邑长于斯也。买道而葬,后难继也。”仕而未有禄者:君有馈焉曰献,使焉曰寡君;违而君薨,弗为服也。虞而立尸,有几筵。卒哭而讳,生事毕而鬼事始已。既卒哭,宰夫执木铎以命于宫曰:“舍故而讳新。”自寝门至于库门。二名不偏讳,夫子之母名征在;言在不称征,言征不称在。军有忧,则素服哭于库门之外,赴车不载橐韔。有焚其先人之室,则三日哭。
gù yuē:" xīn gōng huǒ, yì sān rì kū."
故曰:“新宫火,亦三日哭。”
kǒng zǐ guò tài shān cè, yǒu fù rén kū yú mù zhě ér āi, fū zǐ shì ér tīng zhī. shǐ zǐ lù wèn zhī yuē:" zi zhī kū yě, yī shì zhòng yǒu yōu zhě." ér yuē:" rán, xī zhě wú jiù sǐ yú hǔ, wú fū yòu sǐ yān, jīn wú zi yòu sǐ yān." fū zǐ yuē:" hé wéi bù qù yě?" yuē:" wú kē zhèng." fū zǐ yuē:" xiǎo zi shí zhī, kē zhèng měng yú hǔ yě."
孔子过泰山侧,有妇人哭于墓者而哀,夫子式而听之。使子路问之曰:“子之哭也,壹似重有忧者。”而曰:“然,昔者吾舅死于虎,吾夫又死焉,今吾子又死焉。”夫子曰:“何为不去也?”曰:“无苛政。”夫子曰:“小子识之,苛政猛于虎也。”
lǔ rén yǒu zhōu fēng yě zhě, āi gōng zhí zhì qǐng jiàn zhī, ér yuē bù kě. gōng yuē:" wǒ qí yǐ fū!" shǐ rén wèn yān, yuē:" yǒu yú shì wèi shī xìn yú mín ér mín xìn zhī, xià hòu shì wèi shī jìng yú mín ér mín jìng zhī, hé shī ér dé sī yú mín yě?" duì yuē:" xū mù zhī jiān, wèi shī āi yú mín ér mín āi shè jì zōng miào zhī zhōng, wèi shī jìng yú mín ér mín jìng. yīn rén zuò shì ér mín shǐ pàn, zhōu rén zuò huì ér mín shǐ yí. jì wú lǐ yì zhōng xìn chéng què zhī xīn yǐ lì zhī, suī gù jié zhī, mín qí bù jiě hū?"
鲁人有周丰也者,哀公执挚请见之,而曰不可。公曰:“我其已夫!”使人问焉,曰:“有虞氏未施信于民而民信之,夏后氏未施敬于民而民敬之,何施而得斯于民也?”对曰:“墟墓之间,未施哀于民而民哀;社稷宗庙之中,未施敬于民而民敬。殷人作誓而民始畔,周人作会而民始疑。茍无礼义忠信诚悫之心以莅之,虽固结之,民其不解乎?”
sàng bù lǜ jū, huǐ bù wēi shēn. sàng bù lǜ jū, wèi wú miào yě huǐ bù wēi shēn, wèi wú hòu yě.
丧不虑居,毁不危身。丧不虑居,为无庙也;毁不危身,为无后也。
yán líng jì zǐ shì qí, yú qí fǎn yě, qí zhǎng zǐ sǐ, zàng yú yíng bó zhī jiān. kǒng zǐ yuē:" yán líng jì zǐ, wú zhī xí yú lǐ zhě yě." wǎng ér guān qí zàng yān. qí kǎn shēn bù zhì yú quán, qí liǎn yǐ shí fú. jì zàng ér fēng, guǎng lún yǎn kǎn, qí gāo kě yǐn yě. jì fēng, zuǒ tǎn, yòu hái qí fēng qiě hào zhě sān, yuē:" gǔ ròu guī fù yú tǔ, mìng yě. ruò hún qì zé wú bù zhī yě, wú bù zhī yě." ér suì xíng. kǒng zǐ yuē:" yán líng jì zǐ zhī yú lǐ yě, qí hé yǐ hū!"
延陵季子适齐,于其反也,其长子死,葬于嬴博之间。孔子曰:“延陵季子,吴之习于礼者也。”往而观其葬焉。其坎深不至于泉,其敛以时服。既葬而封,广轮掩坎,其高可隐也。既封,左袒,右还其封且号者三,曰:“骨肉归复于土,命也。若魂气则无不之也,无不之也。”而遂行。孔子曰:“延陵季子之于礼也,其合矣乎!”
zhū lóu kǎo gōng zhī sàng, xú jūn shǐ róng jū lái diào hán, yuē:" guǎ jūn shǐ róng jū zuò hán jìn hóu yù, qí shǐ róng jū yǐ hán." yǒu sī yuē:" zhū hóu zhī lái rǔ bì yì zhě, yì zé yì, yú zé yú, yì yú zá zhě wèi zhī yǒu yě." róng jū duì yuē:" róng jū wén zhī: shì jūn bù gǎn wàng qí jūn, yì bù gǎn yí qí zǔ. xī wǒ xiān jūn jū wáng xī tǎo jì yú hé, wú suǒ bù yòng sī yán yě. róng jū, lǔ rén yě, bù gǎn wàng qí zǔ."
邾娄考公之丧,徐君使容居来吊含,曰:“寡君使容居坐含进侯玉,其使容居以含。”有司曰:“诸侯之来辱敝邑者,易则易,于则于,易于杂者未之有也。”容居对曰:“容居闻之:事君不敢忘其君,亦不敢遗其祖。昔我先君驹王西讨济于河,无所不用斯言也。容居,鲁人也,不敢忘其祖。”
zi sī zhī mǔ sǐ yú wèi, fù yú zi sī, zi sī kū yú miào. mén rén zhì yuē:" shù shì zhī mǔ sǐ, hé wéi kū yú kǒng shì zhī miào hū?" zi sī yuē:" wú guò yǐ, wú guò yǐ." suì kū yú tā shì.
子思之母死于卫,赴于子思,子思哭于庙。门人至曰:“庶氏之母死,何为哭于孔氏之庙乎?”子思曰:“吾过矣,吾过矣。”遂哭于他室。
tiān zǐ bēng, sān rì zhù xiān fú, wǔ rì guān zhǎng fú, qī rì guó zhōng nán nǚ fú, sān yuè tiān xià fú. yú rén zhì bǎi sì zhī mù, kě yǐ wéi guān guǒ zhě zhǎn zhī bù zhì zhě, fèi qí sì, wěn qí rén.
天子崩,三日祝先服,五日官长服,七日国中男女服,三月天下服。虞人致百祀之木,可以为棺椁者斩之;不至者,废其祀,刎其人。
qí dà jī, qián áo wèi shí yú lù, yǐ dài è zhě ér shí zhī. yǒu è zhě méng mèi jí jù, mào mào rán lái. qián áo zuǒ fèng shí, yòu zhí yǐn, yuē:" jiē! lái shí." yáng qí mù ér shì zhī, yuē:" yǔ wéi bù shí jiē lái zhī shí, yǐ zhì yú sī yě." cóng ér xiè yān zhōng bù shí ér sǐ. zēng zǐ wén zhī yuē:" wēi yǔ? qí jiē yě kě qù, qí xiè yě kě shí."
齐大饥,黔敖为食于路,以待饿者而食之。有饿者蒙袂辑屦,贸贸然来。黔敖左奉食,右执饮,曰:“嗟!来食。”扬其目而视之,曰:“予唯不食嗟来之食,以至于斯也。”从而谢焉;终不食而死。曾子闻之曰:“微与?其嗟也可去,其谢也可食。”
zhū lóu dìng gōng zhī shí, yǒu shì qí fù zhě. yǒu sī yǐ gào, gōng qú rán shī xí yuē:" shì guǎ rén zhī zuì yě." yuē:" guǎ rén cháng xué duàn sī yù yǐ: chén shì jūn, fán zài guān zhě shā wú shè zi shì fù, fán zài gōng zhě shā wú shè. shā qí rén, huài qí shì, wū qí gōng ér zhū yān. gài jūn yú yuè ér hòu jǔ jué."
邾娄定公之时,有弒其父者。有司以告,公瞿然失席曰:“是寡人之罪也。”曰:“寡人尝学断斯狱矣:臣弒君,凡在官者杀无赦;子弒父,凡在宫者杀无赦。杀其人,坏其室,洿其宫而猪焉。盖君逾月而后举爵。”
jìn xiàn wén zi chéng shì, jìn dài fū fā yān. zhāng lǎo yuē:" měi zāi lún yān! měi zāi huàn yān! gē yú sī, kū yú sī, jù guó zú yú sī." wén zǐ yuē:" wǔ yě de gē yú sī, kū yú sī, jù guó zú yú sī, shì quán yào lǐng yǐ cóng xiān dài fū yú jiǔ jīng yě." běi miàn zài bài qǐ shǒu. jūn zǐ wèi zhī shàn sòng shàn dǎo.
晋献文子成室,晋大夫发焉。张老曰:“美哉轮焉!美哉奂焉!歌于斯,哭于斯,聚国族于斯。”文子曰:“武也得歌于斯,哭于斯,聚国族于斯,是全要领以从先大夫于九京也。”北面再拜稽首。君子谓之善颂善祷。
zhòng ní zhī chù gǒu sǐ, shǐ zǐ gòng mái zhī, yuē:" wú wén zhī yě: bì wéi bù qì, wèi mái mǎ yě bì gài bù qì, wèi mái gǒu yě. qiū yě pín, wú gài yú qí fēng yě, yì yǔ zhī xí, wú shǐ qí shǒu xiàn yān."
仲尼之畜狗死,使子贡埋之,曰:“吾闻之也:敝帷不弃,为埋马也;敝盖不弃,为埋狗也。丘也贫,无盖;于其封也,亦予之席,毋使其首陷焉。”
lù mǎ sǐ, mái zhī yǐ wéi.
路马死,埋之以帷。
jì sūn zhī mǔ sǐ, āi gōng diào yān, zēng zǐ yǔ zǐ gòng diào yān, hūn rén wéi jūn zài, fú nèi yě. zēng zǐ yǔ zǐ gòng rù yú qí jiù ér xiū róng yān. zǐ gòng xiān rù, hūn rén yuē:" xiāng zhě yǐ gào yǐ." zēng zǐ hòu rù, hūn rén pì zhī. shè nèi liū, qīng dài fū jiē pì wèi, gōng jiàng yī děng ér yī zhī. jūn zǐ yán zhī yuē:" jǐn shì zhī dào, sī qí xíng zhě yuǎn yǐ." yáng mén zhī jiè fū sǐ, sī chéng zi hǎn rù ér kū zhī āi. jìn rén zhī chān sòng zhě, fǎn bào yú jìn hóu yuē:" yáng mén zhī jiè fū sǐ, ér zi hǎn kū zhī āi, ér mín shuō, dài bù kě fá yě." kǒng zǐ wén zhī yuē:" shàn zāi chān guó hū! shī yún: fán mín yǒu sàng, fú fú jiù zhī. suī wēi jìn ér yǐ, tiān xià qí shú néng dāng zhī."
季孙之母死,哀公吊焉,曾子与子贡吊焉,阍人为君在,弗内也。曾子与子贡入于其厩而修容焉。子贡先入,阍人曰:“乡者已告矣。”曾子后入,阍人辟之。涉内溜,卿大夫皆辟位,公降一等而揖之。君子言之曰:“尽饰之道,斯其行者远矣。”阳门之介夫死,司城子罕入而哭之哀。晋人之觇宋者,反报于晋侯曰:“阳门之介夫死,而子罕哭之哀,而民说,殆不可伐也。”孔子闻之曰:“善哉觇国乎!《诗》云:『凡民有丧,扶服救之。』虽微晋而已,天下其孰能当之。”
lǔ zhuāng gōng zhī sàng, jì zàng, ér dié bù rù kù mén. shì dài fū jì zú kū, má bù rù.
鲁庄公之丧,既葬,而绖不入库门。士、大夫既卒哭,麻不入。
kǒng zǐ zhī gù rén yuē yuán rǎng, qí mǔ sǐ, fū zǐ zhù zhī mù guǒ. yuán rǎng dēng mù yuē:" jiǔ yǐ yǔ zhī bù tuō yú yīn yě." gē yuē:" lí shǒu zhī bān rán, zhí nǚ shǒu zhī juǎn rán." fū zǐ wèi fú wén yě zhě ér guò zhī, cóng zhě yuē:" zi wèi kě yǐ yǐ hū?" fū zǐ yuē:" qiū wén zhī: qīn zhě wú shī qí wèi qīn yě, gù zhě wú shī qí wèi gù yě."
孔子之故人曰原壤,其母死,夫子助之沐椁。原壤登木曰:“久矣予之不托于音也。”歌曰:“狸首之斑然,执女手之卷然。”夫子为弗闻也者而过之,从者曰:“子未可以已乎?”夫子曰:“丘闻之:亲者毋失其为亲也,故者毋失其为故也。”
zhào wén zi yǔ shū yù guān hū jiǔ yuán. wén zǐ yuē:" sǐ zhě rú kě zuò yě, wú shuí yǔ guī?" shū yù yuē:" qí yáng chù fù hū?" wén zǐ yuē:" xíng bìng zhí yú jìn guó, bù méi qí shēn, qí zhī bù zú chēng yě."" qí jiù fàn hū?" wén zǐ yuē:" jiàn lì bù gù qí jūn, qí rén bù zú chēng yě. wǒ zé suí wǔ zi hū, lì qí jūn bù wàng qí shēn, móu qí shēn bù yí qí yǒu."
赵文子与叔誉观乎九原。文子曰:“死者如可作也,吾谁与归?”叔誉曰:“其阳处父乎?”文子曰:“行并植于晋国,不没其身,其知不足称也。”“其舅犯乎?”文子曰:“见利不顾其君,其仁不足称也。我则随武子乎,利其君不忘其身,谋其身不遗其友。”
jìn rén wèi wén zi zhī rén. wén zi qí zhōng tuì rán rú bù shèng yī, qí yán nà nà rán rú bù chū zhū qí kǒu suǒ jǔ yú jìn guó guǎn kù zhī shì qī shí yǒu yú jiā, shēng bù jiāo lì, sǐ bù shǔ qí zi yān. shū zhòng pí xué zǐ liǔ. shū zhòng pí sǐ, qí qī lǔ rén yě, yī shuāi ér móu dié. shū zhòng yǎn yǐ gào, qǐng suì shuāi ér huán dié, yuē:" xī zhě wú sàng gū zǐ mèi yì rú sī, mò wú jìn yě." tuì, shǐ qí qī suì shuāi ér huán dié.
晋人谓文子知人。文子其中退然如不胜衣,其言吶吶然如不出诸其口;所举于晋国管库之士七十有余家,生不交利,死不属其子焉。叔仲皮学子柳。叔仲皮死,其妻鲁人也,衣衰而缪绖。叔仲衍以告,请繐衰而环绖,曰:“昔者吾丧姑姊妹亦如斯,末吾禁也。”退,使其妻繐衰而环绖。
chéng rén yǒu qí xiōng sǐ ér bù wéi shuāi zhě, wén zi gāo jiāng wèi chéng zǎi, suì wèi shuāi. chéng rén yuē:" cán zé jī ér xiè yǒu kuāng, fàn zé guān ér chán yǒu ruí, xiōng zé sǐ ér zi gāo wèi zhī shuāi."
成人有其兄死而不为衰者,闻子皋将为成宰,遂为衰。成人曰:“蚕则绩而蟹有匡,范则冠而蝉有緌,兄则死而子皋为之衰。”
yuè zhèng zi chūn zhī mǔ sǐ, wǔ rì ér bù shí. yuē:" wú huǐ zhī, zì wú mǔ ér bù dé wú qíng, wú è hū yòng wú qíng!"
乐正子春之母死,五日而不食。曰:“吾悔之,自吾母而不得吾情,吾恶乎用吾情!”
suì hàn, mù gōng zhào xiàn zi ér wèn rán, yuē:" tiān jiǔ bù yǔ, wú yù bào wāng ér xī ruò?" yuē:" tiān jiǔ bù yǔ, ér bào rén zhī jí zi, nüè, wú nǎi bù kě yǔ!"" rán zé wú yù bào wū ér xī ruò?" yuē:" tiān zé bù yǔ, ér wàng zhī yú fù rén, yú yǐ qiú zhī, wú nǎi yǐ shū hū!"" xǐ shì zé xī ruò?" yuē:" tiān zǐ bēng, xiàng shì qī rì zhū hóu hōng, xiàng shì sān rì. wèi zhī xǐ shì, bù yì kě hū!" kǒng zǐ yuē:" wèi rén zhī fù yě, lí zhī lǔ rén zhī fù yě, hé zhī, shàn fū!"
岁旱,穆公召县子而问然,曰:“天久不雨,吾欲暴尫而奚若?”曰:“天久不雨,而暴人之疾子,虐,毋乃不可与!”“然则吾欲暴巫而奚若?”曰:“天则不雨,而望之愚妇人,于以求之,毋乃已疏乎!”“徙市则奚若?”曰:“天子崩,巷市七日;诸侯薨,巷市三日。为之徙市,不亦可乎!”孔子曰:“卫人之祔也,离之;鲁人之祔也,合之,善夫!”