strong shēng jīn strong
生金

guǎng xī suǒ zài chǎn shēng jīn, róng yí zhāo téng jiāng bīn, yǔ fū shān gǔ jiē yǒu zhī. yōng zhōu xī dòng jí ān nán jìng, jiē yǒu jīn kēng, qí suǒ chǎn duō yú zhū jùn. yōng guǎn yǒng ān zhōu yǔ jiāo zhǐ yī shuǐ zhī gé ěr, é yā zhī shǔ, zhì jiāo zhǐ shuǐ bīn yóu shí ér guī zhě, yí fèn lèi dé jīn, zài wú jìng shuǐ bīn zé wú yǐ. fán jīn bù zì kuàng chū, zì rán róng jié yú shā tǔ zhī zhōng, xiǎo zhě rú mài fū, dà zhě rú dòu, gèng dà rú zhǐ miàn, jiē wèi zhī shēng jīn. xī jiāng nán yí zhào hán wáng guā zǐ jīn, jí cǐ wù yě. yì yǒu dà rú jī zi zhě, wèi zhī jīn mǔ. dé shì zhě, fù gù kě zhī. jiāo zhǐ jīn kēng zhī lì, suì mǎi wú mín wèi nú. jīn dòng guān zhī jiā, yǐ dà hú shèng jīn zhèn zhái, bó sài zhī xì, yī zhì yǐ jīn yī biāo wèi zhù, qí háo chǐ rú cǐ, zé qí yǐ jīn jiāo jié nèi wài, hé suǒ bù kě wèi yǐ. gǔ rén yù shǐ huáng jīn yǔ tǔ tóng jià zhě, zhī běn zhī yán yě.
廣西所在產生金，融、宜、昭、藤江濱，與夫山谷皆有之。邕州溪峒及安南境，皆有金坑，其所產多於諸郡。邕管永安州與交址一水之隔爾，鵝鴨之屬，至交址水濱游食而歸者，遺糞類得金，在吾境水濱則無矣。凡金不自礦出，自然融結於沙土之中，小者如麥麩，大者如豆，更大如指面，皆謂之生金。昔江南遺趙韓王瓜子金，即此物也。亦有大如雞子者，謂之金母。得是者，富固可知。交址金坑之利，遂買吾民為奴。今峒官之家，以大斛盛金鎮宅，博賽之戲，一擲以金一杓為注，其豪侈如此，則其以金交結內外，何所不可為矣。古人慾使黃金與土同價者，知本之言也。

strong dān shā shuǐ yín strong
丹砂水銀

xī gé zhì chuān wèi dān shā qiú wèi gōu lòu lìng, yǐ wèi xiān yào zài shì gù yě. gōu lòu, jīn róng zhōu, zé zhī guǎng xī dān shā, fēi tā dì kě bǐ. běn cǎo jīn shí bù yǐ hú běi chén zhōu suǒ chǎn wèi jiā, suī jīn shì yì guì zhī. jīn chén shā nǎi chū yuán zhōu, qí sè yǔ guǎng xī yí zhōu suǒ chǎn xiāng lèi, sè xiān hóng ér wēi zǐ, yǔ yōng shā zhī shēn zǐ wēi hēi zhě dà yì, gōng xiào yì xiāng xuán jué. gài yí shān jí chén shān zhī yáng gù yě. suī rán, yí chén dān shā suī liáng, yào fēi xiān yào, gé zhì chuān bù qiú cǐ yě. cháng wén yōng zhōu yòu jiāng xī dòng guī dé zhōu dà xiù xū, yǒu jīn chán shā dà rú jiàn zú, ér shàng yǒu jīn xiàn lǚ wén, nǎi zhēn xiān yào. dé qí dào zhě, kě yòng yǐ biàn huà xíng zhì, shì qǔ yǐ liàn shuǐ yín, nǎi jiàn qí yì. gài yōng zhōu shāo shuǐ yín, dāng shā shí èr sān jīn, kě shāo chéng shí jīn. qí liáng zhě, shí jīn zhēn dé shí jīn. wéi jīn chán shā, bā jīn kě dé shí jīn, bù zhī cǐ shā yī jīng huǒ lì, xíng zhì nǎi zhòng hé zāi? shì shā yě, qǔ háo mò ér chǐ zhī, sè rú xiān xuè, chéng fēi chén yí kě jí. yōng zhōu xī dòng shā fā zhī nián, zhōng yè wàng zhī, yǐn rán huǒ guāng mǎn shān. jiē fū, zhì chuān zhī zhī yǐ!
昔葛稚川為丹砂求為勾漏令，以為仙藥在是故也。勾漏，今容州，則知廣西丹砂，非他地可比。『本草』金石部以湖北辰州所產為佳，雖今世亦貴之。今辰砂乃出沅州，其色與廣西宜州所產相類，色鮮紅而微紫，與邕砂之深紫微黑者大異，功效亦相懸絕。蓋宜山即辰山之陽故也。雖然，宜、辰丹砂雖良，要非仙藥，葛稚川不求此也。嘗聞邕州右江溪峒歸德州大秀墟，有金纏砂大如箭鏃，而上有金線縷文，乃真仙藥。得其道者，可用以變化形質，試取以煉水銀，乃見其異。蓋邕州燒水銀，當砂十二三斤，可燒成十斤。其良者，十斤真得十斤。惟金纏砂，八斤可得十斤，不知此砂一經火力，形質乃重何哉？是砂也，取毫末而齒之，色如鮮血，誠非辰、宜可及。邕州溪峒砂發之年，中夜望之，隱然火光滿山。嗟夫，稚川知之矣！

strong liàn shuǐ yín strong
煉水銀

yōng rén liàn dān shā wèi shuǐ yín, yǐ tiě wèi shàng xià fǔ, shàng fǔ shèng shā, gé yǐ xì yǎn tiě bǎn xià fǔ shèng shuǐ, mái zhū dì. hé èr fǔ zhī kǒu yú dì miàn ér fēng gù zhī, zhuó yǐ chì huǒ. dān shā dé huǒ, huà wèi fēi wù, dé shuǐ pèi shě, zhuǎn ér xià zhuì, suì chéng shuǐ yín. rán zé shuǐ yín jí dān shā yě. dān shā bǐng shēng chéng zhī xìng, yǒu yīn yáng zhī yòng, néng yǐ dú tǐ, huà wèi èr tǐ, cǐ qí suǒ yǐ wèi shèng yě. rán dān jīng nǎi yǒu zhēn gǒng, hé zāi? yú yǐ wèi dān shā shāo chéng shuǐ yín, gù yǐ fēi zhēn gǒng. yōng zhōu yòu jiāng xī dòng guī dé zhōu dà xiù xū, yǒu yī dān xué, zhēn gǒng chū yān. xué zhōng yǒu yī shí bì, rén xiān záo qiào, fāng èr sān cùn xǔ, yǐ yī yào tú zhī, yǒu qǐng, zhēn gǒng zì rán dī chū, měi qǔ bù guò bàn liǎng xǔ. suǒ tú zhī yào, jīn wàng qí míng yǐ. shì sè hóng fěn, yǔ shuǐ yín bái qīng zhī sè shū yì, qí bèi yì zhòng yú shuǐ yín. jiē fū, xué xiān dé cǐ, qí zhì bǎo yú!
邕人煉丹砂為水銀，以鐵為上下釜，上釜盛砂，隔以細眼鐵板；下釜盛水，埋諸地。合二釜之口於地面而封固之，灼以熾火。丹砂得火，化為霏霧，得水配舍，轉而下墜，遂成水銀。然則水銀即丹砂也。丹砂稟生成之性，有陰陽之用，能以獨體，化為二體，此其所以為聖也。然『丹經』乃有真汞，何哉？余以為丹砂燒成水銀，故已非真汞。邕州右江溪峒歸德州大秀墟，有一丹穴，真汞出焉。穴中有一石壁，人先鑿竅，方二三寸許，以一藥塗之，有頃，真汞自然滴出，每取不過半兩許。所塗之藥，今忘其名矣。是色紅粉，與水銀白青之色殊異，其倍亦重於水銀。嗟夫，學仙得此，其至寶歟！

strong yín zhū strong
銀硃

guì rén shāo shuǐ yín wèi yín zhū, yǐ tiě wèi shàng xià fǔ, xià fǔ rú pán yú, zhōng zhì shuǐ yín shàng fǔ rú gài, dǐng shī qiào guǎn, qí guǎn shàng qū qǔ chuí yú wài. èr fǔ hán gài xiāng de, gù jì jì mì, zé bié yǐ shuǐ jìn qū guǎn zhī kǒu. yǐ huǒ zhuó xià fǔ zhī dǐ, shuǐ yín dé huǒ zé fēi, yù shuǐ zé zhǐ. huǒ hàn tǐ gàn, bái biàn ér dān yǐ. qí shàng yuē tóu zhū, cì yuē cì zhū, cì zhě bù miǎn zá yǐ huáng dān yě.
桂人燒水銀為銀硃，以鐵為上下釜，下釜如盤盂，中置水銀；上釜如蓋，頂施竅管，其管上屈曲垂於外。二釜函蓋相得，固濟既密，則別以水浸曲管之口。以火灼下釜之底，水銀得火則飛，遇水則止。火熯體干，白變而丹矣。其上曰頭朱，次曰次朱，次者不免雜以黃丹也。

strong tóng strong
銅

shǐ chēng luò yuè duō tóng yín, jiāo zhōu jì yuē: yuè rén zhù tóng wèi bó. guǎng zhōu jì yuē: lǐ liáo zhù tóng gǔ. wén jiāo zhǐ jí zhàn chéng děng guó, wáng suǒ jū yǐ tóng wèi wǎ, xìn zhī nán fāng duō tóng yǐ. jīn yōng zhōu yǒu tóng gù wú jǐ, ér yòu jiāng xī dòng zhī wài, yǒu yī mán dòng, tóng suǒ zì chū yě, jué dì shù chǐ jí yǒu kuàng, gù mán rén duō yòng tóng qì. cháng yǒu xiàn shuō yú cháo, yù yǔ bó yì, shì xià běn lù zhū sī, wèi qiě shēng biān xìn, zòu bà zhī.
史稱駱越多銅銀，『交州記』曰：「越人鑄銅為舶。」『廣州記』曰：「俚獠鑄銅鼓。」聞交址及占城等國，王所居以銅為瓦，信知南方多銅矣。今邕州有銅固無幾，而右江溪峒之外，有一蠻峒，銅所自出也，掘地數尺即有礦，故蠻人多用銅器。嘗有獻說於朝，欲與博易，事下本路諸司，謂且生邊釁，奏罷之。

strong tóng lǜ strong
銅綠

lǜ, suǒ zài yǒu zhī. hú nán zhī héng yǒng, guǎng dōng zhī sháo, guǎng xī zhī yōng, jiē yǒu zhī. gài tóng zhī miáo yì yě. yǒu róng jié yú shān yán, cuì lǜ kě ài wán, zhì rú shí zhě, míng shí lǜ, sè xiān měi, táo qǔ yīng huá, yǐ gōng huà huì, qí cì kě shì dòng yǔ. yòu yī zhǒng cuì làn rú suì tǔ zhě, míng lǜ, rén bù shèn yòng.
綠，所在有之。湖南之衡、永，廣東之韶，廣西之邕，皆有之。蓋銅之苗裔也。有融結於山岩，翠綠可愛玩，質如石者，名石綠，色鮮美，淘取英華，以供畫繪，其次可飾棟宇。又一種脆爛如碎土者，名綠，人不甚用。

strong qiān fěn strong
鉛粉

xī róng zhōu yǒu qiān kēng, qiān zhì jí měi, guì rén yòng yǐ zhì fěn. chéng zhī yǐ guì shuǐ zhī qīng, gù guì fěn shēng wén tiān xià. guì fěn jiù jiē sēng fáng yǎn zào, sēng wú bù fù, xié pì zhī xíng duō yǐ. jué hòu jīng lüè sī zhuān qí lì, suì dé xī qián èr wàn mín, yǐ zī jīng fèi, qún sēng nǎi wǎng héng yuè zào fěn, ér yǐ xià jià shòu zhī, yì míng guì fěn, suī qí sè bù ruò guì, rán guì yǐ gù fā mài shǎo chí.
西融州有鉛坑，鉛質極美，桂人用以制粉。澄之以桂水之清，故桂粉聲聞天下。桂粉舊皆僧房罨造，僧無不富，邪僻之行多矣。厥後經略司專其利，歲得息錢二萬緡，以資經費，群僧乃往衡岳造粉，而以下價售之，亦名桂粉，雖其色不若桂，然桂以故發賣少遲。

strong zhōng rǔ strong
鍾乳

jìng jiāng duō yán dòng, shēn zhě shù lǐ. gǎng xué zhī zhōng, huò gāo bù kě yú, huò xià bù kě suì. shí mài dī shuǐ, fēng suǒ bù jí, xī chéng zhōng rǔ fēng zhī suǒ jí, suī yuē jié rǔ, sè nǎi cū huáng, bù kān rù yào. zhōng rǔ zhī chǎn yě, rǔ chuáng lián yán, rǔ guǎn dǎo chuí, jiàn ruì ér zhǎng, dī lì wèi yǐ, bīng jīn chéng liè. zhǎng zhě yī èr chǐ, duǎn zhě sì wǔ cùn. rén yǐ zhú guǎn yǎng chā ér zhé qǔ zhī, zhǔ yǐ qī fù zhī zhòng tāng, yán yǐ sān xún zhī yù chuí. shì zhī jī wén, yǐ guān qí xì chéng zhī huī chí, ér gàn qí tǐ. rì yǐ xuǎn zhī, qí sè wēi qīng hóng, zhēn zhě xì miào, fú zhī dāo guī, lún jī jiā suǐ. fán rǔ tōng rú é guǎn, zhōng wú yàn chǐ, huò pò rú zhǎo jiǎ, wén rú chán yì zhě, shàng yě. běn cǎo suǒ wèi shí zhōng rǔ shì yě. guǎn wú shāo, lián shí chuáng zhě, shāng niè yě. rǔ chuáng zhī shí, míng jié rú yù zhě, kǒng gōng niè yě. sān wù běn tóng zhǒng, běn cǎo yǐ shí zhōng rǔ jū yù shí shàng zhì, shāng niè kǒng gōng niè jiē zài zhōng zhì, qí gōng yòng bì yǒu yōu liè ěr. jīn guǎng xī shuài sī suǒ zào zhōng rǔ fěn, lǜ èr niè yě. suǒ wèi é guǎn shí, gài shén zhī yī èr ěr. zhōng rǔ suǒ chǎn, yì zì yǒu yì, yǒu shí rǔ, yǒu zhú rǔ, yǒu máo rǔ. shí rǔ zhě, shēng yú shí shàng, shí yè xiāng zī, huà ér wèi rǔ, sè rú bīng yù, shì wèi zuì liáng. zhú rǔ zhě, shēng yú tǔ shí shān dòng, qí shàng shēng zhú, zhú shí xiāng zī, yè huà wèi rǔ, qí sè shāo qīng. máo rǔ zhě, shēng yú tǔ shí shān dòng, qí shàng shēng máo, máo yè xiāng zī, huà ér wèi rǔ, qí sè wēi huáng. jiē kě zhǔ liàn, yǐ wèi wēn yào. wèi liàn zhī rǔ, tǐ xìng jiē hán, qiě yǒu shí dú, wéi jiǎ tāng huǒ zhī gōng qù qí dú xìng, nǎi néng fèi hán wèi wēn, yǐ chéng shàng yào. jīn běn cǎo zhù jiā wèi shí rǔ wēn, zhú rǔ píng, máo rǔ hán, cǐ shuō kǒng wèi bì rán. chǎn rǔ zhī xué, suī yuē shēn yuǎn, wèi cháng yǒu shé huī jū zhī. běn cǎo zhù jiā yòu wèi shēn dòng yōu xué, lóng shé dú qì suǒ chéng, sī dà miù yǐ. fán zhǔ liàn rǔ shuǐ, rén huò wù yǐn, néng shǐ rén shī yīn, qí dú rú cǐ.
靜江多岩洞，深者數里。崗穴之中，或高不可逾，或下不可隧。石脈滴水，風所不及，悉成鍾乳；風之所及，雖曰結乳，色乃粗黃，不堪入藥。鍾乳之產也，乳牀連延，乳管倒垂，漸銳而長，滴瀝未已，冰筋成列。長者一二尺，短者四五寸。人以竹管仰插而折取之，煮以七復之重湯，研以三旬之玉槌。試之肌紋，以觀其細；澄之灰池，而干其體。日以烜之，其色微輕紅，真者細妙，服之刀圭，淪肌浹髓。凡乳通如鵝管，中無雁齒，或破如爪甲，文如蟬翼者，上也。『本草』所謂石鐘乳是也。管無梢，連石牀者，商孽也。乳牀之石，明潔如玉者，孔公孽也。三物本同種，『本草』以石鐘乳居玉石上秩，商孽、孔公孽皆在中秩，其功用必有優劣爾。今廣西帥司所造鐘乳粉，率二孽也。所謂鵝管石，蓋什之一二耳。鍾乳所產，亦自有異，有石乳，有竹乳，有茅乳。石乳者，生於石上，石液相滋，化而為乳，色如冰玉，是為最良。竹乳者，生於土石山洞，其上生竹，竹石相滋，液化為乳，其色稍青。茅乳者，生於土石山洞，其上生茅，茅液相滋，化而為乳，其色微黃。皆可煮煉，以為溫藥。未煉之乳，體性皆寒，且有石毒，帷假湯火之功去其毒性，乃能廢寒為溫，以成上藥。今『本草』注家謂石乳溫，竹乳平，茅乳寒，此說恐未必然。產乳之穴，雖曰深遠，未嘗有蛇虺居之。『本草』注家又謂深洞幽穴，龍蛇毒氣所成，斯大謬矣。凡煮煉乳水，人或誤飲，能使人失音，其毒如此。

strong huá shí strong
滑石

jìng jiāng yáo dòng zhōng chū huá shí, jīn běn cǎo suǒ wèi guì zhōu huá shí shì yě. huá shí zài tǔ, qí làn rú ní, chū tǔ yù fēng zé jiān. bái zhě rú yù, hēi rú cāng yù, huò zuó wèi qì yòng, ér rùn zhī yǐ yóu, shì yǔ yù wú biàn zhě. tā lù zhōu jūn, pō ài zhòng zhī, guì rén shì zhī rú tǔ, zhī bù fěn bì jiē yòng, zài guì yī jīn zhí qī bā wén ér yǐ.
靜江猺峒中出滑石，今『本草』所謂桂州滑石是也。滑石在土，其爛如泥，出土遇風則堅。白者如玉，黑如蒼玉，或琢為器用，而潤之以油，似與玉無辨者。他路州軍，頗愛重之，桂人視之如土，織布粉壁皆用，在桂一斤直七八文而已。

strong shí yàn strong
石鷰

shí yàn shēng yú shí, yù léi yǔ zé zhèn yuè ér chū, gài yáng qì zhī gǎn. jīn hú nán yǒng zhōu suǒ chǎn jué jiā, sè huáng ér tóu zī chì jí le liǎo rán. guǎng xī xiàng zhōu jiāng bīn shí zhōng yì yǒu zhī. fán shí zhōng yǒu qiàn shēng rú hǎi hān zhě jí duō, fēi zhēn shí yàn yě.
石鷰生於石，遇雷雨則震躍而出，蓋陽氣之感。今湖南永州所產絕佳，色黃而頭觜翅脊了瞭然。廣西象州江濱石中亦有之。凡石中有嵌生如海蚶者極多，非真石鷰也。

strong shí xiè shí xiā strong
石蟹石蝦

hǎi nán zhōu jūn hǎi bīn zhī dì shēng shí xiè, qū ké tóu zú yǔ fū jù áo, wǎn rán yóu móu zhī xíng yě. yòu yǒu shí xiā, yì wǎn rán xiā xíng. jiē yào wù zhī suǒ xū yě. yún shì hǎi mò suǒ huà, lǐ bù kě jié. běn cǎo: shí xiè néng liáo mù. ér shí xiā zhì liáo wèi xiáng.
海南州軍海濱之地生石蟹，軀殼頭足與夫巨螯，宛然蝤蛑之形也。又有石蝦，亦宛然蝦形。皆藥物之所須也。雲是海沫所化，理不可詰。『本草』：「石蟹能療目。」而石蝦治療未詳。

strong shí méi strong
石梅

shí méi shēng hǎi zhōng, yī cóng shù zhī, héng xié shòu yìng, xíng sè zhēn kū méi yě. suī qiǎo huā gōng zào zuò, suǒ bù néng jí. gēn suǒ fù zhuó rú fù jūn. huò yún běn shì mù zhì, wèi hǎi shuǐ suǒ huà.
石梅生海中，一叢數枝，橫斜瘦硬，形色真枯梅也。雖巧花工造作，所不能及。根所附着如覆菌。或雲本是木質，為海水所化。

strong shí bǎi strong
石柏

shí bǎi shēng hǎi zhōng, yī gān jí xì, shàng yǒu yī yè, wǎn shì cè bǎi fú shū, wú xiǎo yì. gēn suǒ fù zhuó rú wū yào, dà dǐ jiē huà wèi shí yǐ. cǐ yǔ shí méi, suī wèi xiáng kě rù yào yǔ fǒu, rán jiē qí wù yě.
石柏生海中，一干極細，上有一葉，宛是側柏扶疏，無小異。根所附着如烏藥，大抵皆化為石矣。此與石梅，雖未詳可入藥與否，然皆奇物也。