strong ān nán guó strong
安南國
jiāo zhǐ běn qín xiàng jūn, hàn táng fēn zhì, yǐ jiàn yú bǎi yuè gù dì shǒu piān. jìng nèi wěi zhì sì fǔ shí sān zhōu sān zhài. fǔ yuē dōu hù dà tōng qīng huà fù liáng zhōu yuē yǒng ān yǒng tài wàn chūn fēng dào tài píng qīng huà yì ān zhē fēng chá lú ān fēng sū zhōu mào zhōu liàng zhōu zhài yuē hé níng dà pán xīn ān. dà dǐ qīng huà zhē fēng yì ān yǒng ān jiē zūn hǎi, ér yǒng ān yǔ qīn zhōu wèi jìng, chá lǔ yǔ zhàn chéng wèi jìng, sū zhōu mào zhōu jiē yǔ yōng guǎn wèi jìng. qí guó dōng xī jiē dà hǎi, dōng yǒu xiǎo jiāng, guò hǎi zhì qīn lián xī yǒu lù lù, tōng bái yī mán nán dǐ zhàn chéng běi dǐ yōng guǎn. zì qīn xī nán zhōu xíng yī rì, zhì qí yǒng ān zhōu, yóu yù shān dà pán zhài guò yǒng tài wàn chūn, jí zhì qí guó dōu, bù guò wǔ rì. zì yōng zhōu zuǒ jiāng yǒng píng zhài, nán xíng rù qí jìng jī láng xiàn, guò wū pí, táo huā èr xiǎo jiāng, zhì nǎn dìng jiāng yì míng fù liáng jiāng, fán sì rì zhì qí guó dōu, nǎi guō kuí shī suǒ chū yě. yòu zì tài píng zhài dōng nán xíng, guò dān tè luó jiāng, rù qí liàng zhōu, liù rì zhì qí guó dōu. ruò zì yòu jiāng wēn rùn zhài rù qí guó zé yū yǐ. jiāo rén zì wèi zhì qí guó dōu yuē rù dòng, wèi wú mín yuē shàng jīng. dì lǐ zhǐ cǐ, ér wén yí dòng yǐ shù yuè, gài gù wèi qiān yán yǐ shì dào lǐ zhī yuǎn. jiàn wěi zì lǐ rì zūn shǐ. wěi shì qí zǔ yuē tài zǔ shén wǔ, zì hào yuē dà yuè guó, wěi nián yuē tiān kuàng, jì yǐ shí bā zì zūn hào. gàn dé lì nǎi fàn biān, cháo tíng qiǎn guō kuí wèi zhāo fǔ shǐ, zhào xiè fù zhī. jìn zhì nǎn dìng jiāng, gàn dé fèng biǎo qǐng jiàng, nà zhī.
交址本秦象軍,漢唐分置,已見於『百粵故地』首篇。境內偽置四府十三州三寨。府曰都護、大通、清化、富良;州曰永安、永泰、萬春、豐道、太平、清化、乂安、遮風、茶盧、安豐、蘇州、茂州、諒州;寨曰和寧、大盤、新安。大抵清化、遮風、乂安、永安皆遵海,而永安與欽州為境,茶虜與占城為境,蘇州、茂州皆與邕管為境。其國東西皆大海,東有小江,過海至欽廉;西有陸路,通白衣蠻;南抵占城;北抵邕管。自欽西南舟行一日,至其永安州,由玉山大盤寨過永泰、萬春,即至其國都,不過五日。自邕州左江永平寨,南行入其境機榔縣,過烏皮,桃花二小江,至湳定江亦名富良江,凡四日至其國都,乃郭逵師所出也。又自太平寨東南行,過丹特羅江,入其諒州,六日至其國都。若自右江溫潤寨入其國則迂矣。交人自謂至其國都曰入峒,謂吾民曰上京。地里止此,而文移動以數月,蓋故為遷延以示道里之遠。 僭偽自李日尊始。偽諡其祖曰太祖神武,自號曰大越國,偽年曰天貺,繼以十八字尊號。干德立乃犯邊,朝廷遣郭逵為招撫使,趙卨副之。進至湳定江,干德奉表請降,納之。
guó chū, qí bù nèi luàn. yǒu dīng dōu lǐng àn sòng shǐ zuò bù lǐng. zhě, yǔ qí zi liǎn lǜ zhòng tǎo píng zhī. zhòng lì wèi shuài, sān nián ér sī mìng liǎn wèi jié dù shǐ. kāi bǎo liù nián, liǎn qiǎn shǐ gòng fāng wù, zhì yǐ liǎn tè jìn jiǎn xiào tài shī chōng jìng hǎi jūn jié dù guān chá chù zhì děng shǐ ān nán dōu hù jiān yù shǐ dài fū shàng zhù guó jì yīn jùn kāi guó gōng, réng cì tuī chéng shùn huà gōng chén. bā nián yòu fēng jiāo zhǐ jùn wáng. liǎn sǐ, lí huán àn yuán běn zuò gèn, bì qīn zōng huì. jīn yī sòng shǐ gǎi zhèng. cuàn lì. tài píng xìng guó zhōng, huán yǐ jiāo zhōu pàn, cháo tíng yīn yǐ fǔ zhī. huán sǐ, zi zhì zhōng lì. dà zhōng xiáng fú sān nián, zhì zhōng zú, yǒu zi cái shí suì, lǐ gōng yùn mào xìng lí, shā zhī, zì chēng liú hòu, zào shǐ qǐng mìng, shòu yǐ lí shì guān. gōng yùn sǐ, zi dé zhèng lì, lái gào āi, zì chēng liú hòu. tiān shèng liù nián, shòu ān nán dōu hù jiāo zhǐ jùn wáng. bǎo yuán chū, jìn nán píng wáng. dé zhèng sǐ, zi rì zūn lì, zì chēng dà yuè guó lǐ shì dì sān dì. rì zūn sǐ, zi gàn dé lì, zì hào míng wáng. gàn dé chū lì, quán yí chén xià, dà chén lǐ shàng jí shǒu jiàn pàn yì, ér guǎng xī bái zhōu jìn shì xú bó xiáng zhě, yǒu gōng yú zhōu bù dé guān, dǎo yǐ fàn biān, xiàn yōng qīn lián sān zhōu. cháo tíng qiǎn guō kuí zhì tǎo, jǐ fù qí guó. nǎi yǐ biǎo qǐ xiáng. huì wáng shī dà yì, kuí shòu biǎo bān shī, shí xī níng bā nián yě. gàn dé sǐ, yǒu yí fù zi zài zhàn chéng, fèng ér lì zhī, yuē tiān zuò. àn sòng shǐ shào xìng èr nián gàn dé zú, zi yáng huàn sì bā nián yáng huàn zú, zi tiān zuò sì, cǐ yǒu wù. shào xìng èr shí liù nián rù gòng. gàn dào guǐ sì, cháo zhǐ fú guǎng xī shuài sī xià jiāo zhǐ mǎi xún xiàng, tiān zuò yīn qǐ yǐ xiàng gòng, xǔ zhī. wèi rù gòng ér tiān zuò sǐ, sì zǐ lóng bù yǐ wén, ér mào tiān zuò míng chēng gòng, fēng wèi ān nán guó wáng. jì shòu fēng, nǎi yǐ tiān zuò míng qǐ guó yìn jí shàng tiān zuò yí biǎo. cháo tíng mìng guǎng xī tí xíng liào qú wèi shǐ, zhì qīn zhōu diào jì, fù lì lóng wèi ān nán guó wáng. jiàn wěi zì lǐ rì zūn shǐ. wěi shì qí zǔ yuē tài zǔ shén wǔ, zì hào yuē dà yuè guó, wěi nián yuē tiān kuàng, jì yǐ shí bā zì zūn hào. gàn dé lì nǎi fàn biān, cháo tíng qiǎn guō kuí wèi zhāo fǔ shǐ, zhào xiè fù zhī. jìn zhì nǎn dìng jiāng, gàn dé fèng biǎo qǐng jiàng, nà zhī.
國初,其部內亂。有丁都領按宋史作「部領」。者,與其子璉率眾討平之。眾立為帥,三年而私命璉為節度使。開寶六年,璉遣使貢方物,制以璉特進檢校太師充靜海軍節度觀察處置等使安南都護兼御史大夫上柱國濟陰郡開國公,仍賜推誠順化功臣。八年又封交址郡王。璉死,黎桓按原本作亘,避欽宗諱。今依宋史改正。篡立。太平興國中,桓以交州叛,朝廷因以撫之。桓死,子至忠立。大中祥符三年,至忠卒,有子才十歲,李公蘊冒姓黎,殺之,自稱留後,造使請命,授以黎氏官。公蘊死,子德政立,來告哀,自稱留後。天聖六年,授安南都護交址郡王。寶元初,進南平王。德政死,子日尊立,自稱大越國李氏第三帝。日尊死,子干德立,自號明王。干德初立,權移臣下,大臣李上吉首建叛議,而廣西白州進士徐伯祥者,有功於州不得官,導以犯邊,陷邕、欽、廉三州。朝廷遣郭逵致討,幾覆其國。乃以表乞降。會王師大疫,逵受表班師,時熙寧八年也。干德死,有遺腹子在占城,奉而立之,曰天祚。按宋史紹興二年干德卒,子陽煥嗣;八年陽煥卒,子天祚嗣,此有誤。紹興二十六年入貢。幹道癸巳,朝旨符廣西帥司下交址買馴象,天祚因乞以象貢,許之。未入貢而天祚死,嗣子龍不以聞,而冒天祚名稱貢,封為安南國王。既受封,乃以天祚名乞國印及上天祚遺表。朝廷命廣西提刑廖蘧為使,至欽州弔祭,復立龍為安南國王。 僭偽自李日尊始。偽諡其祖曰太祖神武,自號曰大越國,偽年曰天貺,繼以十八字尊號。干德立乃犯邊,朝廷遣郭逵為招撫使,趙卨副之。進至湳定江,干德奉表請降,納之。
qí guó jiàn wěi zì lǐ rì zūn shǐ. wěi shì qí zǔ yuē tài zǔ shén wǔ, zì hào yuē dà yuè guó, wěi nián yuē tiān kuàng, jì yǐ shí bā zì zūn hào. gàn dé lì nǎi fàn biān, cháo tíng qiǎn guō kuí wèi zhāo fǔ shǐ, zhào xiè fù zhī. jìn zhì nǎn dìng jiāng, gàn dé fèng biǎo qǐng jiàng, nà zhī.
其國僭偽自李日尊始。偽諡其祖曰太祖神武,自號曰大越國,偽年曰天貺,繼以十八字尊號。干德立乃犯邊,朝廷遣郭逵為招撫使,趙卨副之。進至湳定江,干德奉表請降,納之。
chuàng wèi fǎ zhì, suī yuē shén bǐ, ér shàng xià pō ān zhī. mǔ qī jiē chēng hòu, zi jiē chēng tài zǐ. běn zú chēng dài wáng, zú zhǎng chēng chéng sì, yú zú chēng zhī sì. qí guān yǒu nèi wài zhí: nèi zhí zhì guó, guān zhī zhǎng yuē fǔ guó tài wèi, yóu zǎi xiàng yě wài zhí zhì bīng, guān zhī zhǎng yuē shū mì shǐ jīn wú tài wèi dōu lǐng bīng. qí wén yí zhì biān, yǒu pàn ān nán dōu hù fǔ zhě, yì wài zhí yě. qí rù shì zhī tú, huò rèn zǐ, huò qǔ shì, huò yǐ zī. yǒu yù lóng wǔ shèng děng bā jūn, jiē yǒu zuǒ yòu, měi jūn èr bǎi rén. héng cì zì yú é, yuē tiān zǐ bīng. yòu yǒu xióng lüè yǒng jiàn děng jiǔ jūn, yǐ chōng gěi shǐ. qí gōng shì yǒu shuǐ jīng gōng tiān yuán diàn, zhì jiē jiàn nǐ. bié yǒu yī lóu, bǎng yuē ān nán dōu hù fǔ. qí guó zuì zhòng kē jǔ. fán rù zī, xiān wèi lì, xù qiān zhì shū zhuàng, yòu rù zī, wèi bǎo yì láng, láng kě wèi zhī zhōu yǐ. fán lì guān, bù zhī fèng, wéi fù yǐ yī fāng zhī mín, bǐ dé shǔ yì gēng yú yǐ qǔ lì. bīng shì yuè yī gēng, xiá zé gēng zhǒng zì gěi. suì zhēng yuè qī rì, měi yī bīng zhī qián sān bǎi, juàn bù gè yī pǐ. bīng shì yuè gěi hé shí shù. yuán rì yǐ dà hé fàn yú zhǎ kào jūn, gài qí jìng tǔ duō zhàn hé, gù yǐ dà hé wèi yuán rì zhī kào. zhēng yuè sì rì, guó wáng yàn guān liáo. qī yuè wǔ rì hào dà jié, rén mín xiāng qìng, guān liáo yǐ shēng rì xiàn wáng, wáng cì rì yàn chóu zhī. mén qián yǒu lóu zhì dà zhōng, wèi mín sù yuān. wèi dào zhě, zhuó shǒu zú zhǐ. bèi guó táo wáng yīn, zhuó shǒu zú. móu pàn zhě, mái shēn lù tóu, páng zhí jìn zhú, wǎn gān xì shǒu. yǐ lì rèn chǎn zhī, shǒu chuā qǐ jiē gān biāo yǐ. jiàn wěi zì lǐ rì zūn shǐ. wěi shì qí zǔ yuē tài zǔ shén wǔ, zì hào yuē dà yuè guó, wěi nián yuē tiān kuàng, jì yǐ shí bā zì zūn hào. gàn dé lì nǎi fàn biān, cháo tíng qiǎn guō kuí wèi zhāo fǔ shǐ, zhào xiè fù
創為法制,雖曰甚鄙,而上下頗安之。母妻皆稱後,子皆稱太子。本族稱大王,族長稱承嗣,余族稱支嗣。其官有內外職:內職治國,官之長曰輔國太尉,猶宰相也;外職治兵,官之長曰樞密使、金吾太尉、都領兵。其文移至邊,有「判安南都護府」者,亦外職也。其入仕之途,或任子,或取士,或以資。有御龍、武勝等八軍,皆有左右,每軍二百人。橫刺字於額,曰「天子兵」。又有雄略、勇健等九軍,以充給使。其宮室有水精宮、天元殿,制皆僭擬。別有一樓,榜曰「安南都護府」。其國最重科舉。凡入貲,先為吏,敘遷至書狀,又入貲,為保義郎,郎可為知州矣。凡蒞官,不支俸,唯付以一方之民,俾得屬役耕漁以取利。兵士月一更,暇則耕種自給。歲正月七日,每一兵支錢三百,絹布各一匹。兵士月給禾十束。元日以大禾飯、魚鮓犒軍,蓋其境土多占禾,故以大禾為元日之犒。正月四日,國王宴官僚。七月五日號大節,人民相慶,官僚以生日獻王,王次日宴酬之。門前有樓置大鐘,為民訴冤。為盜者,斫手足指。背國逃亡音,斫手足。謀叛者,埋身露頭,旁植勁竹,挽竿系首。以利刃剗之,首歘起揭竿標矣。 僭偽自李日尊始。偽諡其祖曰太祖神武,自號曰大越國,偽年曰天貺,繼以十八字尊號。干德立乃犯邊,朝廷遣郭逵為招撫使,趙卨副
qīn zhōu tàn hǎi wǎng qí jùn yǒng ān zhōu tóu gōng wén, bù róng mín yán jiāo yǔ, guǎn zhī yì tíng, sù qiǎn chū jìng, fáng zhī shén mì. qí guó rù gòng, zì xī yóu yōng huò qīn rù jìng, gài xiān qiǎn shǐ yì dìng, yí wén jīng lüè sī, zhuǎn yǐ shàng wén. yǒu zhǐ xǔ qí lái, zé zhuān shǐ shàng jīng, bù rán zé fǒu. jiù zhì, ān nán shǐ zhě bān zài gāo lì shàng. jiàn yán nán dù, lǐ tiān zuò qǐ rù gòng, cháo tíng jiā qí chéng, yōu zhào dá zhī. shào xìng èr shí liù nián qǐ rù gòng, xǔ zhī. nǎi qiǎn shǐ yóu qīn rù. zhèng shǐ, ān nán yòu wǔ dài fū lǐ yì fù, ān nán wǔ yì láng guō yīng. yǐ wǔ xiàng chōng cháng jìn gāng wài, gèng jìn shēng píng gāng, yǐ ān nán tài píng zhōu cì shǐ lǐ guó wèi shǐ. suǒ xiàn fāng wù shén shèng, biǎo zhāng jiē jīn zì. gòng jīn qì fán yī qiān èr bǎi yú liǎng, yǐ zhū bǎo shì zhī zhě jū bàn. gòng zhēn zhū, dà zhě sān kē rú qié zi, cì liù kē rú bō luó mì hé, cì èr shí sì kē rú táo hé, cì shí qī kē rú lǐ hé, cì wǔ shí kē rú zǎo hé, fán yī bǎi kē, yǐ jīn píng shèng zhī. gòng chén xiāng yī qiān jīn, cuì yǔ wǔ shí zhī, shēn huáng pán lóng duàn zǐ bā bǎi wǔ shí pǐ, yù mǎ liù pǐ, ān pèi fù zhī, cháng jìn mǎ bā pǐ, xún xiàng wǔ tóu. èr gāng yá guān gè wǔ shí rén, shǐ zhě pō yǐ suǒ jìn shèng duō zì jīn. hòu qǐ rù gòng, cháo tíng zhé què zhī. gàn dào jiǔ nián, cháo zhǐ fú guǎng xī xià ān nán mǎi xún xiàng, tiān zuò yīn qǐ yǐ xiàng gòng, xǔ zhī. yǐ wǔ xiàng jìn fèng dà lǐ, zhèng shǐ, ān nán chéng yì láng lǐ bāng zhèng fù, ān nán zhōng yì láng ruǎn wén xiàn. yòu yǐ shí xiàng hè dēng bǎo wèi, ān nán zhōng wèi dài fū yǐn zi sī wèi shǐ. zì yōng zhōu zuǒ jiāng yǒng píng zhài rù. xiàng gāng suǒ guò, zhōu xiàn pō yǒu yàn kào fū jiǎo xiàng wū zhī fèi, ér zhū jùn bīng wèi dān ruò, bù zú yǐ sǒng wài yí. bǐ zhì jìng jiāng, jiàn yà zú kǎi jiǎ zhī shèng, jìn tuì háng wǔ zhī sù. shǐ zhě shī shēng tàn rì: wú zhì cǐ, fāng jiàn dà cháo wēi yí! cān fǔ zhī cì, jiù jǐ mén wài shàng xià mǎ, tíng cān shén gōng. shí fàn shí hú wèi shuài, shǔ wēi yán yǐ lín zhī, ér shèng qí kào yàn kuì yí, shì shào xìng èr shí liù nián lǐ yù pō shā, shǐ zhě bù gǎn jiào yě. shuài sī jīn qiǎn rù cháo. lǐ bāng zhèng tí shī yóu tíng, yǒu cǐ qù yōu chéng cì guó míng zhī jù. bǐ dào què, ǒu dé cì guó zhī chǒng, shǐ zhě mǎn yì ér guī. guò jìng jiāng, fù tíng cān zhì xiè, qǐ zì qīn zhōu guī guó, xǔ zhī. bǐ zhì qīn, liú liǎng yuè, qí guó yǐ zhōu jí qí zhì yà zhī ér guī. shì yì yě, gòng xiàng zhī wài, fù gòng jīn yín xǐ pán xī jiǎo xiàng chǐ chén jiān zhī shǔ. jì suǒ zhí bù mǎn èr sān wàn mín, shì fēi shào xìng rù gòng zhī shèng, ér qí guó sǎo fǔ kù jǐn néng jí shì. cháo tíng cì yǔ yōu hòu, fù dāo yì ēn. jiāo shǐ yá guān bǎi rén suǒ guò, zhōu xiàn pī quàn, dé mǐ yǐ chōng liáng shí, dé qián zé rén rì gěi shí wén, yú jiē jí guī guó. yí lù zhōu xiàn yīng fù fū jiǎo bā bǎi rén, qíng fù gòng wù zhě gù wú jǐ, ér jiē wèi shǐ zhě fù fàn zhì dōu. xiàng shí néng fú, xiàng nú suǒ zhì shuǐ jīn, suǒ zhōu yǐ zài, dé qián rán hòu qū yǐ jì. yā bàn guān rú jiā lǐ, shǐ zhě yù màn, hòu bù jiā lǐ, nǎi tīng mìng. jì jiǎo xìng cì guó, fù yǒu qǐ yìn zhī jǔ. qí hòu xiè shǐ jì zhì qīn, yòu shù qǐ rù gòng, mò zhī xǔ yǐ. jiàn wěi zì lǐ rì zūn shǐ. wěi shì qí zǔ yuē tài zǔ shén wǔ, zì hào yuē dà yuè guó, wěi nián yuē tiān kuàng, jì yǐ shí bā zì zūn hào. gàn dé lì nǎi fàn biān, cháo tíng qiǎn guō kuí wèi zhāo fǔ shǐ, zhào xiè fù zhī. jìn zhì nǎn dìng jiāng, gàn dé fèng biǎo qǐng jiàng, nà zhī.
欽州探海往其郡永安州投公文,不容民閻交語,館之驛亭,速遣出境,防之甚密。其國入貢,自昔由邕或欽入境,蓋先遣使議定,移文經略司,轉以上聞。有旨許其來,則專使上京,不然則否。舊制,安南使者班在高麗上。建炎南渡,李天祚乞入貢,朝廷嘉其誠,優詔答之。紹興二十六年乞入貢,許之。乃遣使由欽入。正使,安南右武大夫李義;副,安南武翼郎郭應。以五象充常進綱外,更進昇平綱,以安南太平州刺史李國為使。所獻方物甚盛,表章皆金字。貢金器凡一千二百餘兩,以珠寶飾之者居半。貢珍珠,大者三顆如茄子,次六顆如波羅蜜核,次二十四顆如桃核,次十七顆如李核,次五十顆如棗核,凡一百顆,以金瓶盛之。貢沉香一千斤,翠羽五十隻,深黃盤龍段子八百五十匹,御馬六匹,鞍轡副之,常進馬八匹,馴象五頭。二綱衙官各五十人,使者頗以所進盛多自矜。後乞入貢,朝廷輒卻之。幹道九年,朝旨符廣西下安南買馴象,天祚因乞以象貢,許之。以五象進奉大禮,正使,安南承議郎李邦正;副,安南忠翊郎阮文獻。又以十象賀登寶位,安南中衛大夫尹子思為使。自邕州左江永平寨入。象綱所過,州縣頗有宴犒、夫腳、象屋之費,而諸郡兵衛單弱,不足以聳外夷。比至靜江,見迓卒鎧甲之盛,進退行伍之肅。使者失聲嘆日:「吾至此,方見大朝威儀!」參府之次,就戟門外上下馬,庭參甚恭。時范石湖為帥,屬威嚴以臨之,而盛其犒宴饋遺,視紹興二十六年禮遇頗殺,使者不敢較也。帥司津遣入朝。李邦正題詩郵亭,有「此去優成賜國名」之句。比到闕,偶得賜國之寵,使者滿意而歸。過靜江,復庭參致謝,乞自欽州歸國,許之。比至欽,留兩月,其國以舟楫旗幟迓之而歸。是役也,貢象之外,附貢金銀洗盤、犀角、象齒、沉、箋之屬。計所直不滿二三萬緡,似非紹興入貢之盛,而其國掃府庫僅能集事。朝廷賜予優厚,復叨異恩。交使、衙官百人所過,州縣批券,得米以充糧食,得錢則人日給十文,余皆籍歸國。一路州縣應副夫腳八百人,擎負貢物者固無幾,而皆為使者負販至都。象實能浮,象奴所至水津,索舟以載,得錢然後驅以濟。押伴官如加禮,使者愈慢,後不加禮,乃聽命。既僥倖賜國,復有乞印之舉。其後謝使繼至欽,又數乞入貢,莫之許矣。 僭偽自李日尊始。偽諡其祖曰太祖神武,自號曰大越國,偽年曰天貺,繼以十八字尊號。干德立乃犯邊,朝廷遣郭逵為招撫使,趙卨副之。進至湳定江,干德奉表請降,納之。
qí guó rén wū yī, hēi chǐ, chuí jì, tú xiǎn, wú guì jiàn jiē rán. qí qiú píng jū yì rán, dàn ěr jīn zān, shàng huáng shān, xià zǐ qún ěr. qí yú píng jū, shàng yī zé shàng jǐn pán lǐng jǐng zào shān, sì jū rú bēi zi míng yuē sì diān xià yī zé zào qún yě. huò ěr tiě zān, huò yè pí lǚ, shǒu zhí hè yǔ shàn, tóu dài luó lì. qí wén shēn rú tóng gǔ kuǎn shí. qí jūn rén héng cì zì yú é yuē tiān zǐ bīng. qí fù rén nǎi xī bái, yì yú nán zǐ. zào qún, nán zǐ zhī gài shì yě. yǐ xiāng gāo mù fā rú qī, guǒ wū shā jīn, dǐng yuán ér xiǎo, zì é yǐ shàng, xì zhě rú fèng, shàng chè yú dǐng. shēn zhuó dà pán lǐng zào shān, jiā yú xiǎo pán lǐng shān zhī shàng. zú jiā xié wà, yóu yú qú lù, yǔ wú rén wú yì, dàn qí jīn kě biàn ěr. qí lái tóu wén shū yě, zǐ páo xiàng sǔn, qū bài yōng róng. shǐ zhě zhī lái, wén wǔ guān jiē zǐ páo hóng tīng tōng xī dài wú yú, zì gòng xiàng zhī hòu, lǐ bāng zhèng zài shǐ lái qīn, nǎi jiā jīn yú shén zhǎng dà. qí sú zhī jiào rú bù náng, ér shǐ zhě zhì qīn, zé chéng liáng jiào, yǔ qíng jiē yòng zhī.
其國人烏衣,黑齒,椎髻,徒跣,無貴賤皆然。其酋平居亦然,但珥金簪,上黃衫,下紫裙耳。其餘平居,上衣則上緊蟠領頸皂衫,四裾如背子名曰四顛;下衣則皂裙也。或珥鐵簪,或曳皮履,手執鶴羽扇,頭戴螺笠。其文身如銅鼓款識。其軍人橫刺字於額曰「天子兵」。其婦人乃皙白,異於男子。皂裙,男子之蓋飾也。以香膏沐發如漆,裹烏紗巾,頂圓而小,自額以上,細褶如縫,上徹於頂。身着大蟠領皂衫,加於小蟠領衫之上。足加鞋襪,游於衢路,與吾人無異,但其巾可辨耳。其來投文書也,紫袍象筍,趨拜雍容。使者之來,文武官皆紫袍紅鞓通犀帶無魚,自貢象之後,李邦正再使來欽,乃加金魚甚長大。其俗之轎如布囊,而使者至欽,則乘涼轎,雨晴皆用之。
strong hǎi wài lí mán strong
海外黎蠻
hǎi nán yǒu lí mǔ shān, nèi wèi shēng lí, qù zhōu xiàn yuǎn, bù gōng fù yì wài wèi shú lí, gēng shěng dì, gōng fù yì, ér gè yǐ suǒ ěr lì yú sì jūn zhōu, shēng lí zhì zhí guǎng hàn, bù shòu qī chù, běn bù wèi rén huàn. shú lí duō hú guǎng fú jiàn zhī jiān mín yě, jiǎo hàn huò zéi, wài suī gōng fù yú guān, ér yīn jié shēng lí yǐ qīn shěng dì, yāo lüè xíng lǚ jū mín, guān lì jīng yóu cūn dòng, duō shě qí jiā. yǒu wáng èr niáng zhě, lí zhī qiú yě, fū zhī míng bù wén. jiā ráo yú cái, shàn yòng qí zhòng, lì néng zhì gǔ qún lí, cháo tíng cì fēng yí rén, qióng guǎn yǒu lìng yú lí dòng, bì xià wáng yí rén, wú bù tiē rán. èr niáng sǐ, nǚ yì néng jì qí yè. xī chóng níng zhōng, wáng zǔ dào jīng lüè guǎng xī, fǔ dìng lí zéi jiǔ bǎi qī dòng, jié dīng kǒu liù wàn sì qiān, kāi tōng dào lù yī qiān èr bǎi yú lǐ, zì yǐ wèi hàn táng yǐ lái suǒ bù chén zhī dì, jiē rù bǎn tú, guān liáo jiē shòu hòu shǎng. chún xī yuán nián, wǔ zhǐ shān shēng lí dòng shǒu wáng zhòng qī, lǜ qí páng bā shí dòng dīng kǒu yī qiān bā bǎi èr shí rén guī huà. zhū dòng shǒu wáng zhòng wén děng bā shí yī rén yì qióng guǎn gōng cān
海南有黎母山,內為生黎,去州縣遠,不供賦役;外為熟黎,耕省地,供賦役,而各以所邇隸於四軍州,生黎質直獷悍,不受欺觸,本不為人患。熟黎多湖廣、福建之奸民也,狡悍禍賊,外雖供賦於官,而陰結生黎以侵省地,邀掠行旅、居民,官吏經由村峒,多舍其家。有王二娘者,黎之酋也,夫之名不聞。家饒於財,善用其眾,力能制股群黎,朝廷賜封宜人,瓊管有令於黎峒,必下王宜人,無不帖然。二娘死,女亦能繼其業。昔崇寧中,王祖道經略廣西,撫定黎賊九百七峒,結丁口六萬四千,開通道路一千二百餘里,自以為漢唐以來所不臣之地,皆入版圖,官僚皆受厚賞。淳熙元年,五指山生黎峒首王仲期,率其旁八十峒、丁口一千八百二十人歸化。諸峒首王仲文等八十一人詣瓊管公參
dòng zhōng yǒu wáng èr niáng zhě, lí zhī qiú yě, fū zhī míng bù wén. jiā ráo yú cái, shàn yòng qí zhòng, lì néng zhì gǔ qún lí, cháo tíng cì fēng yí rén, qióng guǎn yǒu lìng yú lí dòng, bì xià wáng yí rén, wú bù tiē rán. èr niáng sǐ, nǚ yì néng jì qí yè. xī chóng níng zhōng, wáng zǔ dào jīng lüè guǎng xī, fǔ dìng lí zéi jiǔ bǎi qī dòng, jié dīng kǒu liù wàn sì qiān, kāi tōng dào lù yī qiān èr bǎi yú lǐ, zì yǐ wèi hàn táng yǐ lái suǒ bù chén zhī dì, jiē rù bǎn tú, guān liáo jiē shòu hòu shǎng. chún xī yuán nián, wǔ zhǐ shān shēng lí dòng shǒu wáng zhòng qī, lǜ qí páng bā shí dòng dīng kǒu yī qiān bā bǎi èr shí rén guī huà. zhū dòng shǒu wáng zhòng wén děng bā shí yī rén yì qióng guǎn gōng cān, jiù xiǎn yīng miào zhuó shí shà xuè, yuē shì gǎi guò, bù fù chāo lüè. qióng guǎn kào qiǎn guī dòng. lí sú duō cāi. kè lái bù jù jiàn zhī, ér yú xì jiān chá kè yǎn rán bù dòng, rán hòu qiǎn nú chū bù xí. kè jí xí zuò, yí shí, zhǔ nǎi chū jiàn, bù jiāo yī tán. shǎo yān zhì jiǔ, xiān yǐ è huì wèi cháng kè, kè rěn shí bù yí
峒中有王二娘者,黎之酋也,夫之名不聞。家饒於財,善用其眾,力能制股群黎,朝廷賜封宜人,瓊管有令於黎峒,必下王宜人,無不帖然。二娘死,女亦能繼其業。昔崇寧中,王祖道經略廣西,撫定黎賊九百七峒,結丁口六萬四千,開通道路一千二百餘里,自以為漢唐以來所不臣之地,皆入版圖,官僚皆受厚賞。淳熙元年,五指山生黎峒首王仲期,率其旁八十峒、丁口一千八百二十人歸化。諸峒首王仲文等八十一人詣瓊管公參,就顯應廟斫石歃血,約誓改過,不復抄掠。瓊管犒遣歸峒。 黎俗多猜。客來不遽見之,而於隙間察客儼然不動,然後遣奴出布席。客即席坐,移時,主乃出見,不交一談。少焉置酒,先以惡穢味嘗客,客忍食不疑
dà dǐ lí sú duō cāi. kè lái bù jù jiàn zhī, ér yú xì jiān chá kè yǎn rán bù dòng, rán hòu qiǎn nú chū bù xí. kè jí xí zuò, yí shí, zhǔ nǎi chū jiàn, bù jiāo yī tán. shǎo yān zhì jiǔ, xiān yǐ è huì wèi cháng kè, kè rěn shí bù yí, zé xǐ, jì yǐ niú jiǔ. fǒu zé qiǎn kè. qí qīn gù jù huì, chuí gǔ gē wǔ, sān bēi hòu qǐng qù bèi, yóu yǐ gōng dāo zhì shēn cè yě. xìng hǎo chóu shā, wèi zhī zuò ǎo. yù qīn qī zhī chóu, jí xiè xì zhī, yào niú jiǔ yín píng, wèi zhī shú mìng. hūn yīn yǐ zhé jiàn wèi xìn. shāng lǚ zài qí jiā, lí nǚ yǒu bù jié zhě, fù mǔ fǎn duì lín lǐ kuā zhī. qí qīn sǐ, shā niú yǐ jì, bù kū bù fàn, wéi shí shēng niú ròu. qí zàng yě, yú chèn ér xíng, qián yī rén yǐ jī zi zhì dì, bù pò jí jí dì yě. jū chù jiē shān wū. tǔ chǎn míng xiāng bīn láng yē zi xiǎo mǎ cuì yǔ huáng là sū mù jí bèi zhī shǔ, sì zhōu jūn zhēng shāng, yǐ wèi suì jì, shāng jiǎ duō fàn niú yǐ yì xiāng. lí zhuāng chuí jì tú xiǎn luǒ tǎn, ér yāo liáo jí bèi, shǒu ěr yín chāi, huò tóng huò xī, shǒu huò yǐ jiàng bó cǎi bó bāo jì, huò dài xiǎo huā lì, huò jiā jī wěi, ér jiē zān yín bì èr zhī, yì yǒu zhe duǎn zhī huā qún zhě. chóng níng zhōng wáng zǔ dào fǔ dìng lí dòng, qí qiú yì yǒu bǔ guān, jīn qí sūn shàng fú jǐn páo yín shù dài, gài qí xiān shì suǒ shòu cì ér fú zhī yún. lí rén zhí lí gōng, chuí jiàn tǒng, dài dōu móu, pèi lí dāo. dāo rèn zhǎng èr chǐ, ér bǐng shén zhǎng, yǐ bái jiǎo piàn zhǎng chǐ xǔ rú jī wěi wèi bǎ zǐ shì dōu móu, zhī téng wèi zhī. qí fù rén gāo jì xiù miàn, ěr dài tóng huán, chuí zhuì zhì jiān. yī qún jiē jí bèi, wǔ sè làn rán. wú yǒu kù rú, tú xì qún shù zhòng. qún zhì: sì wéi hé fèng, yǐ zú chuān zhī, ér xì zhū yāo. qún yù yú chuān. lí rén bàn néng hàn yǔ, shí bǎi wèi qún, biàn fú rù zhōu xiàn xū shì, rén mò biàn yān. rì jiāng wǎn, huò chuī niú jiǎo wèi shēng, zé fēn fēn jù huì, jié duì ér guī, shǐ zhī qí wèi lí yě.
大抵黎俗多猜。客來不遽見之,而於隙間察客儼然不動,然後遣奴出布席。客即席坐,移時,主乃出見,不交一談。少焉置酒,先以惡穢味嘗客,客忍食不疑,則喜,繼以牛酒。否則遣客。其親故聚會,椎鼓歌舞,三杯後請去備,猶以弓刀置身側也。性好讎殺,謂之作拗。遇親戚之仇,即械繫之,要牛酒銀瓶,謂之贖命。婚姻以折箭為信。商旅在其家,黎女有不潔者,父母反對鄰里夸之。其親死,殺牛以祭,不哭不飯,唯食生牛肉。其葬也,舁襯而行,前一人以雞子擲地,不破即吉地也。居處皆柵屋。土產名香、檳榔、椰子、小馬、翠羽、黃蠟、蘇木、吉貝之屬,四州軍征商,以為歲計,商賈多販牛以易香。黎裝椎髻、徒跣、裸袒,而腰繚吉貝,首珥銀釵,或銅或錫,首或以絳帛彩帛包髻,或戴小花笠,或加雞尾,而皆簪銀篦二枝,亦有着短織花裙者。崇寧中王祖道撫定黎峒,其酋亦有補官,今其孫尚服錦袍銀束帶,蓋其先世所受賜而服之雲。黎人執黎弓,垂箭筒,戴兜鍪,佩黎刀。刀刃長二尺,而柄甚長,以白角片長尺許如雞尾為靶子飾兜鍪,織藤為之。其婦人高髻繡面,耳帶銅環,垂墜至肩。衣裙皆吉貝,五色爛然。無有袴襦,徒系裙數重。裙制:四圍合縫,以足穿之,而系諸腰。群浴於川。黎人半能漢語,十百為群,變服入州縣墟市,人莫辨焉。日將晚,或吹牛角為聲,則紛紛聚會,結隊而歸,始知其為黎也。
strong hǎi wài zhū fān guó strong
海外諸蕃國
zhū fān guó dà dǐ hǎi wèi jiè xiàn, gè wèi fāng yú ér lì guó. guó yǒu wù yí, gè cóng dōu huì yǐ fù tōng. zhèng nán zhū guó, sān fú qí qí dōu huì yě. dōng nán zhū guó, dū pó qí dōu huì yě. xī nán zhū guó, hào hū bù kě qióng, jìn zé zhàn chéng zhēn là wèi wā lǐ zhū guó zhī dōu huì, yuǎn zé dà qín wèi xī tiān zhú zhū guó zhī dōu huì, yòu qí yuǎn zé má lí bá guó wèi dà shí zhū guó zhī dōu huì, yòu qí wài zé mù lán pí guó wèi jí xī zhū guó zhī dōu huì. sān fú qí zhī nán, nán dà yáng hǎi yě. hǎi zhōng yǒu yǔ wàn yú, rén diàn jū zhī. yù nán bù kě tōng yǐ. dū pó zhī dōng, dōng dà yáng hǎi yě, shuǐ shì jiàn dī, nǚ rén guó zài yān. yù dōng zé wěi lǘ zhī suǒ xiè, fēi fù rén shì. shāo dōng běi xiàng, zé gāo lì bǎi jì ěr. hǎi shàng zhū guó, bù kě shèng jì, qí dà lüè yì kě kǎo. gū yǐ jiāo zhǐ dìng qí fāng yú. zhí jiāo zhǐ zhī nán, zé zhàn chéng zhēn là fú luó ān yě. jiāo zhǐ zhī xī běi, zé dà lǐ hēi shuǐ tǔ bō yě. yú shì xī yǒu dà hǎi gé zhī, shì hǎi yě, míng yuē xì lán. xì lán hǎi zhōng yǒu yī dà zhōu. míng xì lán guó. dù zhī ér xī, fù yǒu zhū guó. qí nán wèi gǔ lín guó, qí běi wèi dà qín guó wáng shè chéng tiān zhú guó. yòu qí xī yǒu hǎi, yuē dōng dà shí hǎi. dù
諸蕃國大抵海為界限,各為方隅而立國。國有物宜,各從都會以阜通。正南諸國,三佛齊其都會也。東南諸國,闍婆其都會也。西南諸國,浩乎不可窮,近則占城、真臘為窊里諸國之都會,遠則大秦為西天竺諸國之都會,又其遠則麻離拔國為大食諸國之都會,又其外則木蘭皮國為極西諸國之都會。三佛齊之南,南大洋海也。海中有嶼萬餘,人奠居之。愈南不可通矣。闍婆之東,東大洋海也,水勢漸低,女人國在焉。愈東則尾閭之所泄,非復人世。稍東北向,則高麗、百濟耳。 海上諸國,不可勝計,其大略亦可考。姑以交址定其方隅。直交址之南,則占城、真臘、佛羅安也。交址之西北,則大理、黑水、吐蕃也。於是西有大海隔之,是海也,名曰細蘭。細蘭海中有一大洲。名細蘭國。渡之而西,復有諸國。其南為古臨國,其北為大秦國、王舍城、天竺國。又其西有海,曰東大食海。渡
xī nán hǎi shàng zhū guó, bù kě shèng jì, qí dà lüè yì kě kǎo. gū yǐ jiāo zhǐ dìng qí fāng yú. zhí jiāo zhǐ zhī nán, zé zhàn chéng zhēn là fú luó ān yě. jiāo zhǐ zhī xī běi, zé dà lǐ hēi shuǐ tǔ bō yě. yú shì xī yǒu dà hǎi gé zhī, shì hǎi yě, míng yuē xì lán. xì lán hǎi zhōng yǒu yī dà zhōu. míng xì lán guó. dù zhī ér xī, fù yǒu zhū guó. qí nán wèi gǔ lín guó, qí běi wèi dà qín guó wáng shè chéng tiān zhú guó. yòu qí xī yǒu hǎi, yuē dōng dà shí hǎi. dù zhī ér xī, zé dà shí cuò guó yě. dà shí zhī dì shén guǎng, qí guó shén duō, bù kě xī zài. yòu qí xī yǒu hǎi, míng xī dà shí hǎi. dù zhī ér xī, zé mù lán pí zhū guó, fán qiān yú. gèng xī, zé rì zhī suǒ rù, bù dé ér wén yě.
西南海上諸國,不可勝計,其大略亦可考。姑以交址定其方隅。直交址之南,則占城、真臘、佛羅安也。交址之西北,則大理、黑水、吐蕃也。於是西有大海隔之,是海也,名曰細蘭。細蘭海中有一大洲。名細蘭國。渡之而西,復有諸國。其南為古臨國,其北為大秦國、王舍城、天竺國。又其西有海,曰東大食海。渡之而西,則大食錯國也。大食之地甚廣,其國甚多,不可悉載。又其西有海,名西大食海。渡之而西,則木蘭皮諸國,凡千餘。更西,則日之所入,不得而聞也。
strong zhàn chéng guó strong
占城國
zhàn chéng, hàn lín yì yě. jìng shàng yǒu mǎ yuán tóng zhù. zài táng yuē huán wáng, wáng suǒ jū yuē zhàn chéng, yǐ míng qí guó. dì chǎn míng xiāng xī xiàng. tǔ jiē bái shā, kě gēng zhī dì jué shǎo, wú yáng shǐ shū rú, rén cǎi xiāng wèi shēng. guó wú shì sì, dì guǎng rén shǎo, duō mǎi nú bì, bó zhōu yǐ rén wèi huò. běi dǐ jiāo zhǐ, nán dǐ zhēn là, chén shì jiāo zhǐ, ér rì yǔ zhēn là wèi chóu. gàn dào guǐ sì, mǐn rén yǒu yǐ xī bān dào xuǎn, dé guān jí yáng jūn dōu jiān zhě, fàn hǎi zhī guān, piāo zhì zhàn chéng, jiàn qí guó yǔ zhēn là chéng xiàng yǐ zhàn, wú dà shèng fù, nǎi shuō wáng yǐ qí zhàn zhī lì, jiào zhī gōng nǔ qí shè. zhàn chéng wáng dà yuè, jù zhōu sòng zhì jí yáng, hòu jī. suí yǐ mǎi mǎ, dé shù shí pǐ, yǐ zhàn zé kè. cì nián fù lái, rén tú shén shèng. jí yáng jūn yīn què yǐ wú mǎ, nǎi zhuǎn zhī qióng guǎn, qióng guǎn bù shòu, suì nù ér guī, hòu bù fù zhì yě. yì shí zhū guó bó zhōu, lèi wèi qí suǒ lǔ, gài qí sú běn hǎo piāo lüè. qí shǔ yǒu bīn dòng lóng guó bīn tuó líng guó. mù lián shě jī zài bīn tuó líng, huò yún jí wáng shè chéng. jiàn lóng èr nián céng gòng fāng wù, sān nián bā yuè yòu lái gòng. zhé zōng yuán yòu yuán nián shí èr yuè yòu jìn gòng, yǒu zhào cì qián èr qiān liù bǎi mín, qí mù huà yì kě jiā yě.
占城,漢林邑也。境上有馬援銅柱。在唐曰環王,王所居曰占城,以名其國。地產名香、犀、象。土皆白砂,可耕之地絕少,無羊豕蔬茹,人采香為生。國無市肆,地廣人少,多買奴婢,舶舟以人為貨。北抵交址,南抵真臘,臣事交址,而日與真臘為仇。幹道癸巳,閩人有以西班到選,得官吉陽軍都監者,泛海之官,飄至占城,見其國與真臘乘象以戰,無大勝負,乃說王以騎戰之利,教之弓弩騎射。占城王大悅,具舟送至吉陽,厚齎。隨以買馬,得數十匹,以戰則克。次年復來,人徒甚盛。吉陽軍因卻以無馬,乃轉之瓊管,瓊管不受,遂怒而歸,後不復至也。異時諸國舶舟,類為其所虜,蓋其俗本好剽掠。其屬有賓胴朧國、賓陁陵國。目連舍基在賓陁陵,或雲即王舍城。建隆二年曾貢方物,三年八月又來貢。哲宗元佑元年十二月又進貢,有詔賜錢二千六百緡,其慕化抑可嘉也。
strong zhēn là guó strong
真臘國
zhēn là guó yuǎn yú zhàn chéng, ér jìn yú zhū fān. qí páng yǒu wā lǐ guó xī péng guó sān pō guó má lán guó dēng liú méi guó dì là tà guó, zhēn là wèi zhī dōu huì. běi dǐ zhàn chéng. zuì chǎn míng xiāng, dēng liú méi suǒ chǎn wèi jué qí, zhū fān guó xiāng suǒ bù jí yě. qí guó sēng dào zhòu fǎ líng shén. sēng zhī huáng yī zhě, yǒu shì jiā hóng yī zhě sì jū, jiè lǜ jīng yán. dào shì yǐ mù yè wèi yī. guó zhōng wàng tiān yī yú, cháng yǒu shǎo hén. qí rén yún, xī nǚ wā suǒ bù zhì yě. běn cháo huī zōng xuān hé èr nián céng qiǎn shǐ rén gòng.
真臘國遠於占城,而近於諸蕃。其旁有窊里國、西棚國、三泊國、麻蘭國、登流眉國、第辣撻國,真臘為之都會。北抵占城。最產名香,登流眉所產為絕奇,諸蕃國香所不及也。其國僧道咒法靈甚。僧之黃衣者,有室家;紅衣者寺居,戒律精嚴。道士以木葉為衣。國中望天一隅,常有少痕。其人云,昔女媧所不至也。本朝徽宗宣和二年曾遣使人貢。
strong pú gān guó strong
蒲甘國
pú gān guó, zì dà lǐ guó wǔ chéng zhì qí guó, zì wā lǐ guó liù shí chéng zhì zhī. gé hēi shuǐ yū ní hé, zé xī tiān zhū guó bù kě tōng yǐ. pú gān guó wáng guān yuán, jiē dài jīn guān, zhuàng rú xī jiǎo. yǒu mǎ bù ān ér qí. wáng jū yǐ xī wèi wǎ, yǐ jīn yín guǒ shì wū bì. yǒu sì shù shí suǒ, sēng jiē huáng. guó wáng zǎo cháo, qí guān liáo gè chí huā xiàn wáng, sēng zuò fàn yǔ zhù shòu, yǐ huā dài wáng shǒu, yú huā guī sì gòng fó. huī zōng chóng níng wǔ nián èr yuè céng rù gòng.
蒲甘國,自大理國五程至其國,自窊里國六十程至之。隔黑水、淤泥河,則西天諸國不可通矣。蒲甘國王、官員,皆戴金冠,狀如犀角。有馬不鞍而騎。王居以錫為瓦,以金銀裹飾屋壁。有寺數十所,僧皆黃。國王早朝,其官僚各持花獻王,僧作梵語祝壽,以花戴王首,余花歸寺供佛。徽宗崇寧五年二月曾入貢。
strong sān fú qí guó strong
三佛齊國
sān fú qí guó, zài nán hǎi zhī zhōng, zhū fān shuǐ dào zhī yào chōng yě. dōng zì dū pó zhū guó, xī zì dà shí gù lín zhū guó, wú bù yóu qí jìng ér rù zhōng guó zhě. guó wú suǒ chǎn, ér rén xí zhàn gōng, fú yào zài shēn, rèn bù néng shāng. lù gōng shuǐ zhàn, fèn jī wú qián, yǐ gù lín guó xián fú yān. fān bó guò jìng, yǒu bù rù qí guó zhě, bì chū shī jǐn shā zhī, yǐ gù qí guó fù xī xiàng zhū jī xiāng yào. qí sú fù pái fú shuǐ ér jū. qí shǔ yǒu fú luó ān guó, guó zhǔ zì sān fú qí xuǎn chà. dì yì chǎn xiāng, qì wèi xīng liè, jiào zhī xià àn zhū guó, cǐ wèi chà shèng. yǒu shèng fú, sān fú qí guó wáng zài suì yī wǎng shāo xiāng. yì zǔ kāi jī, jiàn lóng yuán nián jiǔ yuè, sān fú qí wáng xī lì dà xiá lǐ tán, àn sòng shǐ xī lì xià yǒu hú zì. qiǎn shǐ lái gòng fāng wù. èr nián wǔ yuè fù qiǎn shǐ jìn gòng. sān nián sān yuè yòu lái gòng, shí èr yuè yòu gòng fāng wù. zhì shén zōng yuán fēng èr nián qī yuè, qiǎn zhān bēi guó shǐ lái gòng. zhé zōng yuán yòu sān nián rùn shí èr yuè yòu qiǎn shǐ rù gòng, wǔ nián fù lái gòng. mù yì lái tíng, yǔ tā guó bù móu yǐ.
三佛齊國,在南海之中,諸蕃水道之要衝也。東自闍婆諸國,西自大食、故臨諸國,無不由其境而入中國者。國無所產,而人習戰攻,服藥在身,刃不能傷。陸攻水戰,奮擊無前,以故鄰國咸服焉。蕃舶過境,有不入其國者,必出師盡殺之,以故其國富犀象、珠璣、香藥。其俗縛排浮水而居。其屬有佛羅安國,國主自三佛齊選差。地亦產香,氣味腥烈,較之下岸諸國,此為差勝。有聖佛,三佛齊國王再歲一往燒香。藝祖開基,建隆元年九月,三佛齊王悉利大霞里壇,按宋史悉利下有胡字。遣使來貢方物。二年五月復遣使進貢。三年三月又來貢,十二月又貢方物。至神宗元豐二年七月,遣詹卑國使來貢。哲宗元佑三年閏十二月又遣使入貢,五年復來貢。慕義來庭,與他國不侔矣。
strong dū pó guó strong
闍婆國
dū pó guó, yòu míng pú jiā lóng, zài hǎi dōng nán, shì xià, gù yuē xià àn. guǎng zhōu zì shí yī yuè shí èr yuè fā bó, shùn fēng lián hūn dàn, yī yuè kě dào. guó wáng cuō jì nǎo hòu. rén mín tì tóu liú duǎn fà, hǎo yǐ huā yàng màn bù jiǎo shēn. yǐ yē zi bìng tà shù jiāng wèi jiǔ. zhè táng qí sè hóng bái, wèi jí gān měi. yǐ xiāo yín tōu xī zá zhù wèi qián, qí qián yǐ liù shí gè, zhǔn wèi yī liǎng jīn, yòng sān shí èr qián wèi bàn liǎng jīn. tǔ chǎn hú jiāo tán xiāng dīng xiāng bái dòu kòu ròu dòu kòu chén xiāng. guó rén shàng qì hǎo dòu zhàn, wáng jí guān háo yǒu sǐ zhě, zuǒ yòu chéng fèng rén jiē yuàn suí sǐ, fén zé yuè rù huǒ zhōng qì gǔ yú shuǐ, yì bó shuǐ nì sǐ, bù huǐ.
闍婆國,又名莆家龍,在海東南,勢下,故曰下岸。廣州自十一月十二月發舶,順風連昏旦,一月可到。國王撮髻腦後。人民剃頭留短髮,好以花樣縵布繳身。以椰子並撻樹漿為酒。蔗糖其色紅白,味極甘美。以銷銀鍮錫雜鑄為錢,其錢以六十個,准為一兩金,用三十二錢為半兩金。土產胡椒、檀香、丁香、白豆蔻、肉豆蔻、沉香。國人尚氣好鬥戰,王及官豪有死者,左右承奉人皆願隨死,焚則躍入火中;棄骨於水,亦踣水溺死,不悔。
strong gù lín guó strong
故臨國
gù lín guó yǔ dà shí guó xiāng ěr, guǎng bó sì shí rì dào lán lǐ zhù dōng, cì nián zài fā bó, yuē yī yuè shǐ dá. qí guó rén hēi sè, shēn chán bái bù, xū fà shēn zhí, lù tóu cuō jì, chuān hóng pí lǚ, rú huà luó hàn jiǎo tà zhě. hǎo shì gōng jiàn, yù dòu zhàn dí shí. yǐ cǎi xié chán jì. guó wáng shēn chán bù, chū rù yǐ bù zuò ruǎn dōu, huò chéng xiàng. guó rén hǎo fèng shì fú. qí guó yǒu dà shí guó fān kè, jì jū shén duō. měi xǐ yù bì, yòng yù jīn tú shēn, yù xiàng fú zhī jīn shēn yě. jiān bì guó dì nián fàn xiàng niú, dà shí fàn mǎ, qián lái cǐ guó huò mài. guó wáng shì tiān zūn niú, shā zhī cháng sǐ. zhōng guó bó shāng yù wǎng dà shí, bì zì gù lín yì xiǎo zhōu ér wǎng, suī yǐ yī yuè nán fēng zhì zhī, rán wǎng fǎn jīng èr nián yǐ.
故臨國與大食國相邇,廣舶四十日到藍里住冬,次年再發舶,約一月始達。其國人黑色,身纏白布,鬚髮伸直,露頭撮髻,穿紅皮履,如畫羅漢腳踏者。好事弓箭,遇鬥戰敵時。以彩纈纏髻。國王身纏布,出入以布作軟兜,或乘象。國人好奉事佛。其國有大食國蕃客,寄居甚多。每洗浴畢,用鬱金塗身,欲象佛之金身也。監篦國遞年販象、牛,大食販馬,前來此國貨賣。國王事天尊牛,殺之償死。中國舶商欲往大食,必自故臨易小舟而往,雖以一月南風至之,然往返經二年矣。
strong zhù niǎn guó strong
注輦國
zhù niǎn guó shì xī tiān nán yìn dù yě. yù wǎng qí guó, dāng zì gù lín guó yì zhōu ér xíng, huò yún pú gān guó yì kě wǎng. qí guó wáng guān yǒu míng zhū yì bǎo. duō yǔ xī tiān zhū guó zhàn zhēng. guó yǒu zhàn xiàng liù wàn, jiē gāo qī bā chǐ. zhàn shí xiàng bèi lì wū zài yǒng shì, yuǎn zé yòng jiàn, jìn zé yòng shuò. zhàn shèng zhě, xiàng yì cì hào yǐ jīng qí gōng, zhì yǒu cì jǐn zhàng jīn cáo zhě. měi rì xiàng yì cháo wáng. guó wáng jí guān mín jiē cuō jì, rào bái bù. yǐ jīn yín wèi qián. chū zhǐ huán nǎo zi, gài māo ér jīng zhī lèi yě, zhēn zhū xiàng yá zá sè hǔ pò sè sī bù. jì nǚ jìn wàn jiā, měi rì lún jì sān qiān rù cháo zhī yì. guó rén shàng qì qīng shēng, yǒu bù xiāng fú zhě, rì shù shí duì zài wáng qián yòng duǎn dāo gé dòu, sǐ ér wú huǐ. fù zǐ xiōng dì bù tóng fǔ ér cuàn, bù gòng qì ér shí, rán shén zhòng yì. zhēn zōng dà zhōng xiáng fú bā nián, zhù niǎn guó wáng qiǎn shǐ gòng zhēn zhū děng. yì zhě dào qí yán yuē: yuàn yǐ biǎo yuǎn rén mù huà zhī xīn. zhì shén zōng xī níng shí nián liù yuè, cǐ guó yì gòng fāng wù. shàng qiǎn nèi shì láo wèn zhī, nǎi cǐ guó yě.
注輦國是西天南印度也。欲往其國,當自故臨國易舟而行,或雲蒲甘國亦可往。其國王冠有明珠異寶。多與西天諸國戰爭。國有戰象六萬,皆高七八尺。戰時象背立屋載勇士,遠則用箭,近則用槊。戰勝者,象亦賜號以旌其功,至有賜錦帳金槽者。每日象亦朝王。國王及官民皆撮髻,繞白布。以金銀為錢。出指環腦子,蓋貓兒睛之類也,真珠、象牙、雜色琥珀、色絲布。妓女近萬家,每日輪妓三千入朝祗役。國人尚氣輕生,有不相伏者,日數十對在王前用短刀格鬥,死而無悔。父子兄弟不同釜而爨,不共器而食,然甚重義。真宗大中祥符八年,注輦國王遣使貢真珠等。譯者道其言曰:「願以表遠人慕化之心。」至神宗熙寧十年六月,此國亦貢方物。上遣內侍勞問之,乃此國也。