gǔ fāng yán yún mǔ cū fú, zé zhe rén gān fèi bù kě qù. rú pí pá gǒu jǐ máo bù kě shí, jiē yún shè rù gān fèi. shì sú shì cǐ zhī lùn shén duō, jiē miù shuō yě. yòu yán rén yǒu shuǐ hóu shí hóu qì hóu zhě, yì miù shuō yě. shì chuán ōu xī fàn zhēn wǔ zàng tú, yì huà sān hóu, gài dāng shí yàn zhī bù shěn ěr. shuǐ yǔ shí tóng yàn, qǐ néng jiù kǒu zhōng suì fēn rù èr hóu? rén dàn yǒu yàn yǒu hóu èr zhě ér yǐ. yàn zé nà yǐn shí, hóu zé tōng qì. yàn zé yàn rù wèi wǎn, cì rù wèi zhōng, yòu cì rù guǎng cháng, yòu cì rù dà xiǎo cháng hóu zé xià tōng wǔ zàng, wèi chū rù xī. wǔ zàng zhī hán qì hū xī, zhèng rú zhì jiā zhī gǔ bèi. rén zhī yǐn shí yào ěr, dàn zì yàn rù cháng wèi, hé cháng néng zhì wǔ zàng? fán rén zhī jī gǔ wǔ zàng cháng wèi suī gè bié, qí rù cháng zhī wù, yīng jīng zhī qì wèi, jiē néng dòng dá, dàn zǐ huì jí rù èr cháng. fán rén yǐn shí jí fú yào jì rù cháng, wèi zhēn qì suǒ zhēng, yīng jīng zhī qì wèi, yǐ zhì jīn shí zhī jīng zhě, rú xì yán liú huáng zhū shā rǔ shí zhī lèi, fán néng fēi zǒu róng jié zhě, jiē suí zhēn qì dòng dá jī gǔ, yóu rú tiān dì zhī qì, guàn chuān jīn shí tǔ mù, céng wú liú ài. zì yú wán shí cǎo mù, zé dàn qì wèi dòng dá ěr. jí qí shì jǐn, zé zǐ huì chuán rù dà cháng, rùn shī shèn rù xiǎo cháng, cǐ jiē bài wù, bù fù néng biàn huà, wéi dāng tuì xiè ěr. fán suǒ wèi mǒu wù rù gān, mǒu wù rù shèn zhī lèi, dàn qì wèi dào bǐ ěr, fán zhì qǐ néng zhì bǐ zāi? cǐ yī bù kě bù zhī yě.
古方言「雲母粗服，則著人肝肺不可去」。如枇杷、狗脊毛不可食，皆雲「射入肝肺」。世俗似此之論甚多，皆謬說也。又言「人有水喉、食喉、氣喉」者，亦謬說也。世傳《歐希范真五臟圖》，亦畫三喉，蓋當時驗之不審耳。水與食同咽，豈能就口中遂分入二喉？人但有咽、有喉二者而已。咽則納飲食，喉則通氣。咽則咽入胃脘，次入胃中，又次入廣腸，又次入大小腸；喉則下通五臟，為出入息。五臟之含氣呼吸，正如治家之鼓鞴。人之飲食藥餌，但自咽入腸胃，何嘗能至五臟？凡人之肌骨、五臟、腸胃雖各別，其入腸之物，英精之氣味，皆能洞達，但滓穢即入二腸。凡人飲食及服藥既入腸，為真氣所蒸，英精之氣味，以至金石之精者，如細妍硫黃、硃砂、乳石之類，凡能飛走融結者，皆隨真氣洞達肌骨，猶如天地之氣，貫穿金石土木，曾無留礙。自餘頑石草木，則但氣味洞達耳。及其勢盡，則滓穢傳入大腸，潤濕滲入小腸，此皆敗物，不復能變化，惟當退洩耳。凡所謂某物入肝，某物入腎之類，但氣味到彼耳，凡質豈能至彼哉？此醫不可不知也。

gǔ fǎ cǎi cǎo yào duō yòng èr yuè bā yuè, cǐ shū wèi dāng. dàn èr yuè cǎo yǐ yá, bā yuè miáo wèi kū, cǎi duō zhě yì biàn shí ěr, zài yào zé wèi wèi liáng shí. dà shuài yòng gēn zhě, ruò yǒu sù gēn, xū qǔ wú jīng yè shí cǎi, zé jīn zé jiē guī qí gēn. yù yàn zhī, dàn qǔ lú fú dì huáng bèi guān, wú miáo shí cǎi, zé shí ér chén yǒu miáo shí cǎi, zé xū ér fú. qí wú sù gēn zhě, jí hòu miáo chéng ér wèi yǒu huā shí cǎi, zé gēn shēng yǐ zú ér yòu wèi shuāi. rú jīn zhī zǐ cǎo, wèi huā shí cǎi, zé gēn sè xiān zé huā guò ér cǎi, zé gēn sè àn è, cǐ qí xiào yě. yòng yè zhě qǔ yè chū zhǎng zú shí, yòng yá zhě zì cóng běn shuō, yòng huā zhě qǔ huā chū fū shí, yòng shí zhě chéng shí shí cǎi. jiē bù kě xiàn yǐ shí yuè. yuán tǔ qì yǒu zǎo wǎn, tiān shí yǒu qiān fú. rú píng dì sān yuè huā zhě, shēn shān zhōng zé sì yuè huā. bái lè tiān yóu dà lín sì shī yún: rén jiān sì yuè fāng fēi jǐn, shān sì táo huā shǐ shèng kāi. gài cháng lǐ yě, cǐ dì shì gāo xià zhī bù tóng yě. shǐ guì zhú sǔn, yǒu èr yuè shēng zhě, yǒu sān sì yuè shēng zhě, yǒu wǔ yuè fāng shēng zhě, wèi zhī wǎn guì dào yǒu qī yuè shú zhě, yǒu bā jiǔ yuè shú zhě, yǒu shí yuè shú zhě, wèi zhī wǎn dào. yī wù tóng yī qí zhī jiān, zì yǒu zǎo wǎn, cǐ wù xìng zhī bù tóng yě. lǐng jiào wēi cǎo, líng dōng bù diāo, bìng fén qiáo mù, wàng qiū xiān yǔn zhū yuè zé táo lǐ dōng shí, shuò mò zé táo lǐ xià róng, cǐ dì qì zhī bù tóng. yī mǔ zhī jià, zé fèn gài zhě xiān yá yī qiū zhī hé, shì hòu zhǒng zhě wǎn shí, cǐ rén lì zhī bù tóng yě. qǐ kě yī qiè jū yǐ dìng yuè zāi!
古法采草藥多用二月、八月，此殊未當。但二月草已芽，八月苗未枯，采掇者易辯識耳，在藥則未為良時。大率用根者，若有宿根，須取無莖葉時采，則津澤皆歸其根。欲驗之，但取蘆菔、地黃輩觀，無苗時采，則實而沉；有苗時采，則虛而浮。其無宿根者，即候苗成而未有花時采，則根生已足而又未衰。如今之紫草，未花時采，則根色鮮澤；花過而采，則根色黯惡，此其效也。用葉者取葉初長足時，用芽者自從本說，用花者取花初敷時，用實者成實時采。皆不可限以時月。緣土氣有早晚，天時有愆伏。如平地三月花者，深山中則四月花。白樂天《游大林寺》詩云：「人間四月芳菲盡，山寺桃花始盛開。」蓋常理也，此地勢高下之不同也。始筀竹筍，有二月生者，有三四月生者，有五月方生者，謂之晚筀；稻有七月熟者，有八九月熟者，有十月熟者，謂之晚稻。一物同一畦之間，自有早晚，此物性之不同也。嶺、嶠微草，凌冬不凋，並、汾喬木，望秋先隕；諸越則桃李冬實，朔漠則桃李夏榮，此地氣之不同。一畝之稼，則糞溉者先牙；一丘之禾，是後種者晚實，此人力之不同也。豈可一切拘以定月哉！

tài yīn xuán jīng, shēng jiě zhōu yán zé dà zhōng, gōu qú tǔ nèi dé zhī. dà zhě rú xìng yè, xiǎo zhě rú yú lín, xī jiē liù jiǎo, duān zhèng rú kè, zhèng rú guī jiǎ. qí qún lán xiǎo duò, qí qián zé xià shàn, qí hòu zé shàng shàn, zhèng rú chuān shān jiǎ xiāng yǎn zhī chù quán shì guī jiǎ, gèng wú yì yě. sè lǜ ér yíng chè kòu zhī zé zhí lǐ ér zhé, yíng míng rú jiàn zhé chù yì liù jiǎo, rú liǔ yè. huǒ shāo guò zé xī jiě zhé, báo rú liǔ yè, piàn piàn xiāng lí, bái rú shuāng xuě, píng zhì kě ài. cǐ nǎi bǐng jī yīn zhī qì níng jié, gù jiē liù jiǎo. jīn tiān xià suǒ yòng xuán jīng, nǎi jiàng zhōu shān zhōng suǒ chū jiàng shí ěr, fēi xuán jīng yě. chǔ zhōu yán chéng gǔ yán cāng xià tǔ zhōng, yòu yǒu yī wù, liù léng, rú mǎ yá xiāo, qīng yíng rú shuǐ jīng, rùn zé kě ài, bǐ fāng yì gè tài yīn xuán jīng, rán xǐ bào rùn, rú yán jiǎn zhī lèi. wéi jiě zhōu suǒ chū zhě wèi zhèng.
太陰玄精，生解州鹽澤大中，溝渠土內得之。大者如杏葉，小者如魚鱗，悉皆六角，端正如刻，正如龜甲。其裙襴小墮，其前則下剡，其後則上剡，正如穿山甲相掩之處全是龜甲，更無異也。色綠而瑩徹；叩之則直理而折，瑩明如鑒；折處亦六角，如柳葉。火燒過則悉解折，薄如柳葉，片片相離，白如霜雪，平治可愛。此乃稟積陰之氣凝結，故皆六角。今天下所用玄精，乃絳州山中所出絳石耳，非玄精也。楚州鹽城古鹽倉下土中，又有一物，六棱，如馬牙硝，清瑩如水晶，潤澤可愛，彼方亦各太陰玄精，然喜暴潤，如鹽鹼之類。唯解州所出者為正。