strong tián zhì yī strong
田制一
xī zhě yǔ zé rǎng dìng fù, zhōu guān tǐ guó jīng yě, zé shì xià zhī suǒ dìng zhě, zhì zhōu yǐ bù kě wéi zhǔn yǐ. dàng shì shí, qí guó zhī jūn, yú qí fēng jiāng zhī nèi tián tǔ zhī féi jí, mín kǒu zhī zhòng guǎ, shí shì zhī qiān gǎi, shì zhī wèi mén yǐ nèi zhī shì yě.
昔者禹则壤定赋,《周官》体国经野,则是夏之所定者,至周已不可为准矣。当是时,其国之君,于其封疆之内田土之肥瘠,民口之众寡,时势之迁改,视之为门以内之事也。
jǐng tián jì huài, hàn chū shí wǔ ér shuì yī, wén jǐng sān shí ér shuì yī, guāng wǔ chū xíng shén yī zhī fǎ, hòu yì sān shí ér shuì yī. gài tǔ dì guǎng dà, bù néng lǚ fēn qū bié, zǒng qí dà shì, shǐ jí tǔ zhī mín bù zhì yú shén kùn ér yǐ. shì gù hé jiǔ zhōu zhī tián, yǐ xià xià wèi zé, xià xià zhě bù kùn, zé tiān xià zhī shì xiāng ān, wú yì kě wú shì yú lǚ fēn qū bié, ér wèi zé rǎng jīng yě zhī shì yě.
井田既坏,汉初十五而税一,文、景三十而税一,光武初行什一之法,后亦三十而税一。盖土地广大,不能缕分区别,总其大势,使瘠土之民不至于甚困而已。是故合九州之田,以下下为则,下下者不困,则天下之势相安,吾亦可无事于缕分区别,而为则壤经野之事也。
fū sān shí ér shuì yī, xià xià zhī shuì yě, dāng sān dài zhī shèng, fù yǒu jiǔ děng, bù néng jǐn chū yú xià xià, hàn dú néng wéi sān dài zhī suǒ bù néng wéi zhě, qǐ hàn zhī dé guò yú sān dài yú? gǔ zhě jǐng tián yǎng mín, qí tián jiē shàng zhī tián yě. zì qín ér hòu, mín suǒ zì yǒu zhī tián yě. shàng jì bù néng yǎng mín, shǐ mín zì yǎng, yòu cóng ér fù zhī, suī sān shí ér shuì, jiào zhī yú gǔ yì mò cháng wèi qīng yě.
夫三十而税一,下下之税也,当三代之盛,赋有九等,不能尽出于下下,汉独能为三代之所不能为者,岂汉之德过于三代欤?古者井田养民,其田皆上之田也。自秦而后,民所自有之田也。上既不能养民,使民自养,又从而赋之,虽三十而税,较之于古亦末尝为轻也。
zhì yú hòu shì, bù néng shēn yuán qí běn mò, yǐ wéi shén yī ér shuì, gǔ zhī fǎ yě.
至于后世,不能深原其本末,以为什一而税,古之法也。
hàn zhī shěng fù, fēi tōng háng zhǎng jiǔ zhī dào, bì yù hé yú gǔ fǎ. jiǔ zhōu zhī tián, bù shòu yú shàng ér fù yǐ shén yī, zé shì yǐ shàng shàng wèi zé yě. yǐ shàng shàng wèi zé, ér mín yān yǒu bù kùn zhě hū? hàn zhī wǔ dì, dù zhī bù zú, zhì yú mài jué dài jiǎ què gū suàn mín yán tiě zhī shì wú suǒ bù jǔ, nǎi zhōng bù gǎn yǒu jiā yú tián fù zhě, bǐ dōng guō xián yáng kǒng jǐn sāng hóng yáng, jì lǜ yóu wèi shú yǔ? rán zé shén ér shuì yī, míng wéi gǔ fǎ, qí bù hé yú gǔ fǎ shén yǐ. ér bīng xìng zhī shì, yòu bù néng shǒu qí shén yī zhě, qí fù zhī yú mín, bù rèn tián ér rèn yòng, yǐ yī shí zhī yòng zhì tiān xià zhī fù, hòu wáng yīn zhī. hòu wáng jì shuāi, yòu yǐ qí shí zhī yòng zhì tiān xià zhī fù, ér hòu wáng yòu yīn zhī.
汉之省赋,非通行长久之道,必欲合于古法。九州之田,不授于上而赋以什一,则是以上上为则也。以上上为则,而民焉有不困者乎?汉之武帝,度支不足,至于卖爵、贷假、榷酤、算缗、盐铁之事无所不举,乃终不敢有加于田赋者,彼东郭咸阳、孔仅、桑弘羊,计虑犹未熟与?然则什而税一,名为古法,其不合于古法甚矣。而兵兴之世,又不能守其什一者,其赋之于民,不任田而任用,以一时之用制天下之赋,后王因之。后王既衰,又以其时之用制天下之赋,而后王又因之。
wū hū! wú jiàn tiān xià zhī fù rì zēng, ér hòu zhī wèi mín zhě rì kùn yú qián.
呜呼!吾见天下之赋日增,而后之为民者日困于前。
rú zhě yuē: jǐng tián bù fù, rén zhèng bù xíng, tiān xià zhī mín shǐ bì bì yǐ. shú zhī wèi jìn zhī mín yòu kùn yú hàn táng, sòng zhī mín yòu kùn yú wèi jìn? zé tiān xià zhī hài mín zhě, níng dú zài jǐng tián zhī bù fù hū! jīn tiān xià zhī cái fù chū yú jiāng nán jiāng nán zhī fù zhì qián shì ér zhòng, sòng wèi cháng gǎi zhì zhāng shì chéng ér yòu zhòng, yǒu míng yì wèi cháng gǎi.
儒者曰:井田不复,仁政不行,天下之民始敝敝矣。孰知魏、晋之民又困于汉、唐,宋之民又困于魏、晋?则天下之害民者,宁独在井田之不复乎!今天下之财赋出于江南;江南之赋至钱氏而重,宋未尝改;至张士诚而又重,有明亦未尝改。
gù yī mǔ zhī fù, zì sān dòu qǐ kē zhì yú qī dòu, qī dòu zhī wài, shàng yǒu guān hào sī zēng. jì qí yī suì zhī huò, bù guò yī shí, jǐn shū yú guān, rán qiě bù zú. nǎi qí suǒ yǐ zhì cǐ zhě, yīn xún luàn shì gǒu qiě zhī shù yě. wú yì yǒu wáng zhě qǐ, bì dāng zhòng dìng tiān xià zhī fù zhòng dìng tiān xià zhī fù, bì dāng yǐ xià xià wèi zé ér hòu hé yú gǔ fǎ yě.
故一亩之赋,自三斗起科至于七斗,七斗之外,尚有官耗私增。计其一岁之获,不过一石,尽输于官,然且不足。乃其所以至此者,因循乱世苟且之术也。吾意有王者起,必当重定天下之赋;重定天下之赋,必当以下下为则而后合于古法也。
huò yuē: sān shí ér shuì yī, guó yòng bù zú yǐ. fū gǔ zhě qiān lǐ zhī nèi, tiān zǐ shí zhī, qí shōu zhī zhū hòu zhī gòng zhě, bù néng shí zhī yī. jīn jùn xiàn zhī fù, jùn xiàn shí zhī bù néng shí zhī yī, qí jiě yùn zhì yú jīng shī zhě shí yǒu jiǔ. bǐ shōu qí shí yī zhě shàng wú bù zú, shōu qí shí jiǔ zhě ér fǎn yōu zhī hū!
或曰:三十而税一,国用不足矣。夫古者千里之内,天子食之,其收之诸候之贡者,不能十之一。今郡县之赋,郡县食之不能十之一,其解运至于京师者十有九。彼收其十一者尚无不足,收其十九者而反忧之乎!
strong tián zhì èr strong
田制二
zì jǐng tián zhī fèi, dǒng zhòng shū yǒu" xiàn mín míng tián" zhī yì, shī dān kǒng guāng yīn zhī, lìng mín míng tián wú guò sān shí qǐng, qī jǐn sān nián ér fàn zhě mò rù zhī. qí yì suī shàn rán gǔ zhī shèng jūn, fāng shòu tián yǐ yǎng mín, jīn mín suǒ zì yǒu zhī tián, nǎi fù yǐ fǎ duó zhī, shòu tián zhī zhèng mò chéng ér duó tián zhī shì xiān jiàn, suǒ wèi xíng yī bú yì ér bù kě wèi yě.
自井田之废,董仲舒有“限民名田”之议,师丹、孔光因之,令民名田无过三十顷,期尽三年而犯者没入之。其意虽善;然古之圣君,方授田以养民,今民所自有之田,乃复以法夺之,授田之政末成而夺田之事先见,所谓行一不义而不可为也。
huò zhě wèi duó fù mín zhī tián zé shēng luàn, yù fù jǐng tián zhě, chéng dà luàn zhī hòu, tǔ kuàng rén xī ér hòu kě, gù hàn gāo zǔ zhī miè qín, guāng wǔ zhī chéng hàn, kě wèi ér bù wéi wèi zú xī. fū xiān wáng zhī zhì jǐng tián, suǒ yǐ suì mín zhī shēng, shǐ qí fán shù yě. jīn xìng mín zhī shā lù, wèi qí kě yǐ biàn wú shì, jiāng shǐ tián jì jǐng ér hòu, rén mín fán shù, huò bù néng yú wú zhì wú jǔ yǔ, qǐ fǎn wèi zhī bù xìng yǔ?
或者谓夺富民之田则生乱,欲复井田者,乘大乱之后,土旷人稀而后可,故汉高祖之灭秦,光武之乘汉,可为而不为为足惜。夫先王之制井田,所以遂民之生,使其繁庶也。今幸民之杀戮,为其可以便吾事,将使田既井而后,人民繁庶,或不能于吾制无龃龉,岂反谓之不幸与?
hòu rú yán jǐng tián bì bù kě fù zhě, mò xiáng yú sū xún yán jǐng tián bì kě fù zhě, mò qiè yú hú hàn fāng xiào rú. xún yǐ chuān lù huì dào xù tú gōu zhěn, suì jìng zhī zhì, fēi qióng shù bǎi nián zhī lì bù kě. fū chéng shòu mín yǐ tián, yǒu dào lù kě tōng, yǒu shuǐ lì kě xiū, yì hé bì jū nì qí zhì dù jiāng jiè zhī mò hū! fán sū xún zhī suǒ yōu zhě, jiē fēi wéi jǐng tián zhě zhī suǒ jí yě. hú hàn fāng xiào rú dàn yán qí kě fù, qí suǒ yǐ fù zhī zhī fǎ yì bù néng xiáng. yú gài yú wèi suǒ zhī tún tián, ér zhī suǒ yǐ fù jǐng tián zhě yì bù wài yú shì yǐ. shì rú yú tún tián zé yán kě xíng, yú jǐng tián zé yán bù kě xíng, shì bù zhī èr wǔ zhī wèi shí yě.
后儒言井田必不可复者,莫详于苏洵;言井田必可复者,莫切于胡翰、方孝孺。洵以川路、浍道、洫涂、沟畛,遂径之制,非穷数百年之力不可。夫诚授民以田,有道路可通,有水利可修,亦何必拘泥其制度疆界之末乎!凡苏洵之所忧者,皆非为井田者之所急也。胡翰、方孝孺但言其可复,其所以复之之法亦不能详。余盖于卫所之屯田,而知所以复井田者亦不外于是矣。世儒于屯田则言可行,于井田则言不可行,是不知二五之为十也。
měi jūn bō chū wǔ shí mǔ, gǔ zhī bǎi mǔ yě, fēi jí zhōu shí yī fū shòu tián bǎi mǔ hū? wǔ shí mǔ kē zhèng liáng shí èr shí, tīng běn jūn zhī yòng, yú liáng shí èr shí, gěi běn wèi guān jūn fèng liáng, shì shí zhēng shí èr shí yě. měi mǔ èr dòu sì shēng, yì jí zhōu zhī xiāng suì yòng gòng fǎ yě. tiān xià tún tián jiàn é liù shí sì wàn sì qiān èr bǎi sì shí sān qǐng, yǐ wàn lì liù nián shí zài tián tǔ qī bǎi yī wàn sān qiān jiǔ bǎi qī shí liù qǐng èr shí bā mǔ lǜ zhī, tún tián jū qí shí fēn zhī yī yě, shòu tián zhī fǎ wèi xíng zhě, tè jiǔ fēn ěr. yóu yī yǐ tuī zhī jiǔ, shì yì wèi wéi nán xíng. kuàng tián yǒu guān mín, guān tián zhě, fēi mín suǒ de ér zì yǒu zhě yě.
每军拨出五十亩,古之百亩也,非即周时一夫授田百亩乎?五十亩科正粮十二石,听本军支用,余粮十二石,给本卫官军俸粮,是实征十二石也。每亩二斗四升,亦即周之乡遂用贡法也。天下屯田见额六十四万四千二百四十三顷,以万历六年实在田土七百一万三千九百七十六顷二十八亩律之,屯田居其十分之一也,授田之法未行者,特九分耳。由一以推之九,似亦未为难行。况田有官民,官田者,非民所得而自有者也。
zhōu xiàn zhī nèi, guān tián yòu jū qí shí fēn zhī sān. yǐ shí zài tián tǔ jūn zhī, rén hù yī qiān liù shí èr wàn yī qiān sì bǎi sān shí liù, měi hù shòu tián wǔ shí mǔ, shàng yú tián yī wàn qī qiān sān shí èr wàn wǔ qiān bā bǎi èr shí bā mǔ, yǐ tīng fù mín zhī suǒ zhàn, zé tiān xià zhī tián zì wú bù zú, yòu hé bì xiàn tián jūn tián zhī fēn fēn, ér tú wèi kùn kǔ fù mín zhī shì hū! gù wú yú tún tián zhī xíng, ér zhī jǐng tián zhī bì kě fù yě.
州县之内,官田又居其十分之三。以实在田土均之,人户一千六十二万一千四百三十六,每户授田五十亩,尚余田一万七千三十二万五千八百二十八亩,以听富民之所占,则天下之田自无不足,又何必限田、均田之纷纷,而徒为困苦富民之事乎!故吾于屯田之行,而知井田之必可复也。
nán zhě yuē: tún tián jì rú jǐng tián, zé tún tián zhī jūn rì yí fán shù, hé yǐ fù yǒu xiāo hào yě? rì: cǐ qí shuō yǒu sì: tún tián fēi tǔ zhù zhī mín, suī shòu zhī tián, bù zú yǐ wǎn qí xiāng tǔ zhī sī, yī yě. yòu lìng shào zhuàng zhě shǒu chéng, lǎo ruò zhě tún zhǒng, fū tún zhǒng ér rèn zhī lǎo ruò, zé suǒ huò jǐ hé, qiě bǐ jiàn bù tún zhě zhī wèi cháng bù dé shí yě, yì hé wéi ér rèn qí láo kǔ hū? èr yě. gǔ zhě shén ér shuì yī, jīn měi mǔ èr dòu sì shēng, jì yī mǔ zhī rù bù guò yī shí, zé shì shén shuì èr yǒu bàn yǐ, sān yě. yòu zhēng shōu zhǔ zì wǔ rén ér jùn xiàn bù yǔ, zé fán kè bō qí jūn zhě hé suǒ bù wéi, sì yě. ér yòu hé guài hū qí xiāo hào yǔ?
难者曰:屯田既如井田,则屯田之军日宜繁庶,何以复有销耗也?日:此其说有四:屯田非土著之民,虽授之田,不足以挽其乡土之思,一也。又令少壮者守城,老弱者屯种,夫屯种而任之老弱,则所获几何,且彼见不屯者之未尝不得食也,亦何为而任其劳苦乎?二也。古者什而税一,今每亩二斗四升,计一亩之入不过一石,则是什税二有半矣,三也。又征收主自武人而郡县不与,则凡刻剥其军者何所不为,四也。而又何怪乎其销耗与?
strong tián zhì sān strong
田制三
huò wèn jǐng tián kě fù, jì dé wén mìng yǐ. ruò fú dìng shuì zé rú hé ér hòu kě? rì: sī mín zhī kǔ bào shuì jiǔ yǐ, yǒu jī lěi mò fǎn zhī hài, yǒu suǒ shuì fēi suǒ chū zhī hài, yǒu tián tǔ wú děng dì zhī hài.
或问井田可复,既得闻命矣。若夫定税则如何而后可?日:斯民之苦暴税久矣,有积累莫返之害,有所税非所出之害,有田土无等第之害。
hé wèi jī lěi mò fǎn zhī hài? sān dài zhī gòng zhù chè, zhǐ shuì tián tǔ ér yǐ.
何谓积累莫返之害?三代之贡、助、彻,止税田土而已。
wèi jìn yǒu hù diào zhī míng, yǒu tián zhě chū zū fù, yǒu hù zhě chū bù bó, tián zhī wài fù yǒu hù yǐ.
魏晋有户、调之名,有田者出租赋,有户者出布帛,田之外复有户矣。
táng chū lì zū yōng diào zhī fǎ, yǒu tián zé yǒu zū, yǒu hù zé yǒu diào, yǒu shēn zé yǒu yōng, zū chū gǔ, yōng chū juàn, diào chū zēng kuàng bù má, hù zhī wài fù yǒu dīng yǐ.
唐初立租、庸、调之法,有田则有租,有户则有调,有身则有庸,租出谷,庸出绢,调出缯纩布麻,户之外复有丁矣。
yáng yán biàn wéi liǎng shuì, rén wú dīng zhōng, yǐ pín fù wèi chà, suī zū yōng diào zhī míng hún rán bú jiàn, qí shí bìng yōng diào ér rù yú zū yě. xiāng yán zhì sòng, wèi cháng jiǎn yōng diào yú zū nèi, ér fù liǎn dīng shēn qián mǐ.
杨炎变为两税,人无丁中,以贫富为差,虽租、庸、调之名浑然不见,其实并庸、调而入于租也。相沿至宋,未尝减庸、调于租内,而复敛丁身钱米。
hòu shì ān zhī, wèi liǎng shuì, zū yě, dīng shēn, yōng diào yě, qǐ zhī qí wéi zhòng chū zhī fù hū? shǐ yōng diào zhī míng bù qù, hé zhì shì yé! gù yáng yán zhī lì yú yī shí zhě shǎo, ér hài yú hòu shì zhě dà yǐ. yǒu míng liǎng shuì, dīng kǒu ér wài, yǒu lì chà, yǒu yín chà, gài shí nián ér yī zhí.
后世安之,谓两税,租也,丁身,庸、调也,岂知其为重出之赋乎?使庸、调之名不去,何至是耶!故杨炎之利于一时者少,而害于后世者大矣。有明两税,丁口而外,有力差,有银差,盖十年而一值。
jiā jìng mò xíng yī tiáo biān fǎ, tōng fǔ zhōu xiàn shí suì zhōng xià shuì qiū liáng cún liú qǐ yùn zhī é, jūn yáo lǐ jiǎ tǔ gòng gù mù jiā yín zhī lì, yī tiáo zǒng zhēng zhī, shǐ yī nián ér chū zhě fēn wéi shí nián, jí zhì suǒ zhí zhī nián yī rú yú nián, shì yín lì èr chà yòu bìng rù yú liǎng shuì yě wèi jǐ ér lǐ jiǎ zhī zhí nián zhě, zá yì réng fù fēn rán.
嘉靖末行一条鞭法,通府州县十岁中夏税、秋粮、存留、起运之额,均徭、里甲、土贡、顾募、加银之例,一条总征之,使一年而出者分为十年,及至所值之年一如余年,是银、力二差又并入于两税也;未几而里甲之值年者,杂役仍复纷然。
qí hòu yòu ān zhī, wèi tiáo biān, liǎng shuì yě: zá yì, zhí nián zhī chà yě, qǐ zhī qí wéi zhòng chū zhī chà hū? shǐ yín chà lì chà zhī míng bù qù, hé zhì shì yé! gù tiáo biān zhī lì yú yī shí zhě shǎo, ér hài yú hòu shì zhě dà yǐ.
其后又安之,谓条鞭,两税也:杂役,值年之差也,岂知其为重出之差乎?使银差、力差之名不去,何至是耶!故条鞭之利于一时者少,而害于后世者大矣。
wàn lì jiān, jiù xiǎng wǔ bǎi wàn, qí mò nián jiā xīn xiǎng jiǔ bǎi wàn, chóng zhēn jiān yòu zēng liàn xiǎng qī bǎi sān shí wàn, ní yuán lù wèi hù bù, hé sān xiǎng wèi yī, shì xīn xiǎng liàn xiǎng yòu bìng rù yú liǎng shuì yě. zhì jīn rì yǐ wéi liǎng shuì gù rán, qǐ zhī qí suǒ yǐ wáng tiān xià zhě zhī zài sī hū? shǐ liàn xiǎng xīn xiǎng zhī míng bù gǎi, huò zhě gù míng ér sī yì, wèi kě zhī yě. cǐ yòu yuán lù bù xué wú shù zhī guò yě. jiē hū! shuì é zhī jī lěi zhì cǐ, mín zhī dé yǒu qí shēng yě yì wú jǐ yǐ.
万历间,旧饷五百万,其末年加新饷九百万,崇祯间又增练饷七百三十万,倪元璐为户部,合三饷为一,是新饷、练饷又并入于两税也。至今日以为两税固然,岂知其所以亡天下者之在斯乎?使练饷、新饷之名不改,或者顾名而思义,未可知也。此又元璐不学无术之过也。嗟乎!税额之积累至此,民之得有其生也亦无几矣。
jīn yù dìng shuì, xū fǎn jī lěi yǐ qián ér wèi zhī zhì. yuán tián yú mín, yǐ shén yī wèi zé wèi shòu zhī tián, yǐ èr shí yī wèi zé. qí hù kǒu zé yǐ wéi chū bīng yǎng bīng zhī fù, guó yòng zì wú bù zú, yòu hé shì yú bào shuì hū!
今欲定税,须反积累以前而为之制。援田于民,以什一为则;未授之田,以二十一为则。其户口则以为出兵养兵之赋,国用自无不足,又何事于暴税乎!
hé wèi suǒ shuì fēi suǒ chū zhī hài? gǔ zhě rèn tǔ zuò gòng, suī zhū hóu ér bù rěn qiáng zhī yǐ qí dì zhī suǒ wú, kuàng yú xiǎo mín hū! gù fù gǔ mǐ, tián zhī suǒ zì chū yě fù bù bó, dīng zhī suǒ zì wèi yě. qí yǒu nà qián zhě, hòu shì suí mín suǒ biàn, bù yī pǐ, zhí qián yī qiān, shū guān tīng wèi jiǔ bǎi. bù zhí liù bǎi, shū guān tīng wèi wǔ bǎi, bǐ zhī mín jiān, fǎn cóng jiàng luò. shì qián zhī zài fù, dàn yǔ bù bó tōng róng ér yǐ. qí tián tǔ zhī fù gǔ mǐ, hàn táng yǐ qián wèi zhī yǒu gǎi yě. jí yáng yán yǐ hù kǒu zhī fù bìng guī tián tǔ, yú shì bù bó zhī zhé yú qián zhě yǔ gǔ mǐ xiāng luàn, yì suì bù zhī qián zhī fēi tián fù yǐ.
何谓所税非所出之害?古者任土作贡,虽诸侯而不忍强之以其地之所无,况于小民乎!故赋谷米,田之所自出也;赋布帛,丁之所自为也。其有纳钱者,后世随民所便,布一匹,直钱一千,输官听为九百。布直六百,输官听为五百,比之民间,反从降落。是钱之在赋,但与布帛通融而已。其田土之赋谷米,汉、唐以前未之有改也。及杨炎以户口之赋并归田土,于是布帛之折于钱者与谷米相乱,亦遂不知钱之非田赋矣。
sòng lóng xīng èr nián, zhào wēn tái huī bù tōng shuǐ lù, qí èr shuì wù bó, xǔ yī zhé fǎ yǐ yín zhé shū. gài dāng shí yín jià dī xià, qí xǔ yǐ zhé wù bó zhě, yì suí mín suǒ biàn yě. rán àn xī níng shuì é, liǎng shuì zhī fù yín zhě liù wàn yī bǎi sān shí qī liǎng ér yǐ, ér yòu gǔ jiàn zhī shí cháng píng jiù dí, gù suī fù yín, yì bù zhì yú shén kùn.
宋隆兴二年,诏温、台、徽不通水路,其二税物帛,许依折法以银折输。盖当时银价低下,其许以折物帛者,亦随民所便也。然按熙宁税额,两税之赋银者六万一百三十七两而已,而又谷贱之时常平就籴,故虽赋银,亦不至于甚困。
yǒu míng zì cáo liáng ér wài, jìn shù zhé yín. bù tè shé qián zhī bù bó wèi yín, ér lì dài xiāng réng bù zhé zhī gǔ mǐ, yì wú bù wéi yín yǐ bù tè gǔ mǐ bù tīng shàng nà, jí yù yǐ qián zhǔn yín, yì yǒu suǒ bù néng yǐ. fū yǐ qián wèi fù, lù zàn shàng yuē" suǒ gōng fēi suǒ yè, suǒ yè fēi suǒ gōng", yǐ wéi bù kě, ér kuàng yǐ yín wèi fù hū! tiān xià zhī yín jì jié, xiōng nián tián zhī suǒ chū bù zú yǐ shàng gòng fēng nián tián zhī suǒ chū zú yǐ shàng gòng, zhé ér wèi yín, zé réng bù zú yǐ shàng gòng yě, wú nǎi shǐ mín suì suì jiē xiōng nián hū? tiān yǔ mín yǐ fēng nián ér shàng fù duó zhī, shì yǒu tiān xià zhě zhī yǐ sī mín wèi chóu yě.
有明自漕粮而外,尽数折银。不特折钱之布帛为银,而历代相仍不折之谷米,亦无不为银矣;不特谷米不听上纳,即欲以钱准银,亦有所不能矣。夫以钱为赋,陆赞尚曰“所供非所业,所业非所供”,以为不可,而况以银为赋乎!天下之银既竭,凶年田之所出不足以上供;丰年田之所出足以上供,折而为银,则仍不足以上供也,无乃使民岁岁皆凶年乎?天与民以丰年而上复夺之,是有天下者之以斯民为雔也。
rán zé shèng wáng zhě ér yǒu tiān xià, qí bì rèn tǔ suǒ yí, chū bǎi gǔ zhě fù bǎi gǔ, chū sāng má zhě fù bù bó, yǐ zhì zá wù jiē fù qí suǒ chū, sī mín shù bù zhì kùn cuì ěr!
然则圣王者而有天下,其必任土所宜,出百谷者赋百谷,出桑麻者赋布帛,以至杂物皆赋其所出,斯民庶不至困瘁尔!
hé wèi tián tǔ wú děng dì zhī hài? zhōu lǐ dà sī tú, bù yì zhī dì jiā bǎi mǔ, yī yì zhī dì jiā èr bǎi mǔ, zài yì zhī dì jiā sān bǎi mǔ, shì jiǔ zé dìng fù zhī wài, xiān wáng yòu xì wèi zhī děng dì yě. jīn mín jiān tián shì zhī jià, xuán shū bù chì èr shí bèi, ér yǒu sī zhī zhēng shōu, huà yǐ yī zé, zhì shǐ bù máo zhī dì suì bào kōng zū, yì yǒu suì suì gēng zhòng, ér suǒ chū zhī xī bù cháng niú zhǒng. xiǎo mín dàn zhī qí wèi jí tǔ, xiàng ruò rú gǔ fǎ xiū yī suì èr suì, wèi shǐ fēi wò tǔ yǐ. guān fǔ zhī cuī kē bù xiá, suī yù yì zhī, è dé ér yì zhī? hé guài fū tǔ lì zhī rì jié hū! wú jiàn yǒu bǎi mǔ zhī tián ér bù zú dāng shù shí mǔ zhī yòng zhě, shì bù yì zhī wéi hài yě.
何谓田土无等第之害?《周礼》大司徒,不易之地家百亩,一易之地家二百亩,再易之地家三百亩,是九则定赋之外,先王又细为之等第也。今民间田士之价,悬殊不啻二十倍,而有司之征收,画以一则,至使不毛之地岁抱空租,亦有岁岁耕种,而所出之息不偿牛种。小民但知其为瘠土,向若如古法休一岁、二岁,未始非沃土矣。官府之催科不暇,虽欲易之,恶得而易之?何怪夫土力之日竭乎!吾见有百亩之田而不足当数十亩之用者,是不易之为害也。
jīn zhàng liáng tiān xià tián tǔ, qí shàng zhě yī fāng tián zhī fǎ, èr bǎi sì shí bù wèi yī mǔ, zhōng zhě yǐ sì bǎi bā shí bù wèi yī mǔ, xià zhě yǐ qī bǎi èr shí bù wèi yī mǔ, zài zhuó zhī yú sān bǎi liù shí bù liù bǎi bù wèi mǔ, fēn zhī wǔ děng.
今丈量天下田土,其上者依方田之法,二百四十步为一亩,中者以四百八十步为一亩,下者以七百二十步为一亩,再酌之于三百六十步、六百步为亩,分之五等。
yú lín cè zì hào, yī hào yǐ yī mǔ zhǔn zhī, bù dé zhuì yǐ jī líng, rú shù mǔ ér tóng yī qū zhě bù fáng shù hào, yī mǔ ér fēn shù qū zhě bù fáng yī hào. shǐ tián tǔ zhī děng dì, bù zài shuì é zhī zhòng qīng ér zài zhàng liáng zhī guǎng xiá, zé bù qí zhě cóng ér qí yǐ.
鱼鳞册字号,一号以一亩准之,不得赘以奇零,如数亩而同一区者不妨数号,一亩而分数区者不妨一号。使田土之等第,不在税额之重轻而在丈量之广狭,则不齐者从而齐矣。
shì gù tián zhī zhōng xià zhě, dé gēng fān ér zuò, yǐ shōu shàng tián zhī lì. jiā qí lì yǒu yú yě ér xī gēng zhī, bǐ èr mǔ sān mǔ zhī rù, yǔ shàng tián yī mǔ jiào liàng duō guǎ, yì wú bù kě yě.
是故田之中、下者,得更番而作,以收上田之利。加其力有余也而悉耕之,彼二亩三亩之入,与上田一亩较量多寡,亦无不可也。