sān dài yǐ shàng yǒu fǎ, sān dài yǐ xià wú fǎ.
三代以上有法，三代以下無法。

hé yǐ yán zhī? èr dì sān wáng zhī tiān xià zhī bù kě wú yǎng yě, wèi zhī shòu tián yǐ gēng zhī zhī tiān xià zhī bù kě wú yī yě, wèi zhī shòu dì yǐ sāng má zhī: zhī tiān xià zhī bù kě wú jiào yě, wèi zhī xué xiào yǐ xìng zhī, wèi zhī hūn yīn zhī lǐ yǐ fáng qí yín, wèi zhī zú chéng zhī fù yǐ fáng qí luàn. cǐ sān dài yǐ shàng zhī fǎ yě, gù mò cháng wèi yī jǐ ér lì yě.
何以言之？二帝、三王知天下之不可無養也，為之授田以耕之；知天下之不可無衣也，為之授地以桑麻之：知天下之不可無教也，為之學校以興之，為之婚姻之禮以防其淫，為之卒乘之賦以防其亂。此三代以上之法也，固末嘗為一己而立也。

hòu zhī rén zhǔ, jì dé tiān xià, wéi kǒng qí zuò mìng zhī bù zhǎng yě, zi sūn zhī bù néng bǎo yǒu yě, sī huàn yú mò rán yǐ wèi zhī fǎ. rán zé qí suǒ wèi fǎ zhě, yī jiā zhī fǎ, ér fēi tiān xià zhī fǎ yě. shì gù qín biàn fēng jiàn ér wèi jùn xiàn, yǐ jùn xiàn dé sī yú wǒ yě hàn jiàn shù niè, yǐ qí kě yǐ fān píng yú wǒ yě sòng jiě fāng zhèn zhī bīng, yǐ fāng zhèn zhī bù lì yú wǒ yě. cǐ qí fǎ hé céng yǒu yī háo wèi tiān xià zhī xīn zāi! ér yì kě wèi zhī fǎ hū?
後之人主，既得天下，唯恐其祚命之不長也，子孫之不能保有也，思患於末然以為之法。然則其所謂法者，一家之法，而非天下之法也。是故秦變封建而為郡縣，以郡縣得私於我也；漢建庶孽，以其可以藩屏於我也；宋解方鎮之兵，以方鎮之不利於我也。此其法何曾有一毫為天下之心哉！而亦可謂之法乎？

sān dài zhī fǎ, cáng tiān xià yú tiān xià zhě yě: shān zé zhī lì bù bì qí jǐn qǔ, xíng shǎng zhī quán bù yí qí páng luò, guì bù zài cháo tíng yě, jiàn bù zài cǎo mǎng yě. zài hòu shì fāng yì qí fǎ zhī shū, ér tiān xià zhī rén bù jiàn shàng zhī kě yù, bù jiàn xià zhī kě è, fǎ yù shū ér luàn yù bù zuò, suǒ wèi wú fǎ zhī fǎ yě.
三代之法，藏天下於天下者也：山澤之利不必其盡取，刑賞之權不疑其旁落，貴不在朝廷也，賤不在草莽也。在後世方議其法之疏，而天下之人不見上之可欲，不見下之可惡，法愈疏而亂愈不作，所謂無法之法也。

hòu shì zhī fǎ, cáng tiān xià yú kuāng qiè zhě yě lì bù yù qí yí yú xià, fú bì yù qí liǎn yú shàng yòng yī rén yān zé yí qí zì sī, ér yòu yòng yī rén yǐ zhì qí sī xíng yī shì yān zé lǜ qí kě qī, ér yòu shè yī shì yǐ fáng qí qī. tiān xià zhī rén gòng zhī qí kuāng qiè zhī suǒ zài, wú yì sāi sāi rán rì wéi kuāng qiè zhī shì yú, xiàng qí fǎ bù dé bù mì. fǎ yù mì ér tiān xià zhī luàn jí shēng yú fǎ zhī zhōng, suǒ wèi fēi fǎ zhī fǎ yě.
後世之法，藏天下於筐篋者也；利不欲其遺於下，福必欲其斂於上；用一人焉則疑其自私，而又用一人以制其私；行一事焉則慮其可欺，而又設一事以防其欺。天下之人共知其筐篋之所在，吾亦鰓鰓然日唯筐篋之是虞，向其法不得不密。法愈密而天下之亂即生於法之中，所謂非法之法也。

lùn zhě wèi yī dài yǒu yī dài zhī fǎ, zi sūn yǐ fǎ zǔ wèi xiào. fū fēi fǎ zhī fǎ, qián wáng bù shèng qí lì yù zhī sī yǐ chuàng zhī, hòu wáng huò bù shèng qí lì yù zhī sī yǐ huài zhī. zhī zhě gù zú yǐ hài tiān xià, qí chuàng zhī zhě yì wèi shǐ fēi hài tiān xià zhě yě. nǎi bì yù zhōu xuán yú cǐ jiāo bǐ qī zhī zhōng, yǐ bó xiàn zhāng zhī yú míng, cǐ sú rú zhī jiǎo shuō yě. huài jí lùn zhě wèi tiān xià zhī zhì luàn bù xì yú fǎ zhī cún wáng.
論者謂一代有一代之法，子孫以法祖為孝。夫非法之法，前王不勝其利慾之私以創之，後王或不勝其利慾之私以壞之。之者固足以害天下，其創之者亦未始非害天下者也。乃必欲周旋於此膠彼漆之中，以博憲章之餘名，此俗儒之剿說也。壞即論者謂天下之治亂不繫於法之存亡。

fū gǔ jīn zhī biàn, zhì qín ér yī jǐn, zhì yuán ér yòu yī jǐn, jīng cǐ èr jǐn zhī hòu, gǔ shèng wáng zhī suǒ cè yǐn ài rén ér jīng yíng zhě dàng rán wú jù, gǒu fēi wèi zhī yuǎn sī shēn lǎn, yī yī tòng biàn, yǐ fù jǐng tián fēng jiàn xué xiào zú chéng zhī jiù, suī xiǎo xiǎo gèng gé, shēng mín zhī qī qī zhōng wú yǐ shí yě.
夫古今之變，至秦而一盡，至元而又一盡，經此二盡之後，古聖王之所惻隱愛人而經營者蕩然無具，苟非為之遠思深覽，一一通變，以復井田、封建、學校、卒乘之舊，雖小小更革，生民之戚戚終無已時也。

jí lùn zhě wèi yǒu zhì rén wú zhì fǎ, wú yǐ wèi yǒu zhì fǎ ér hòu yǒu zhì rén. zì fēi fǎ zhī fǎ zhì gù tiān xià rén zhī shǒu zú, jí yǒu néng zhì zhī rén, zhōng bù shèng qí qiān wǎn xián yí zhī gù pàn, yǒu suǒ shè shī, yì jiù qí fēn zhī suǒ de, ān yú gǒu jiǎn, ér bù néng yǒu dù wài zhī gōng míng. shǐ xiān wáng zhī fǎ ér zài, mò bù yǒu fǎ wài zhī yì cún hū qí jiān. qí rén shì yě, zé kě yǐ wú bù xíng zhī yì qí rén fēi yě, yì bù zhì shēn kè luó wǎng, fǎn hài tiān xià. gù yuē yǒu yě fǎ ér hòu yǒu zhì rén.
即論者謂有治人無治法，吾以謂有治法而後有治人。自非法之法桎梏天下人之手足，即有能治之人，終不勝其牽挽嫌疑之顧盼，有所設施，亦就其分之所得，安於苟簡，而不能有度外之功名。使先王之法而在，莫不有法外之意存乎其間。其人是也，則可以無不行之意；其人非也，亦不至深刻羅網，反害天下。故曰有冶法而後有治人。